PONTO

[Dagat].

Usa ka distrito sa amihanang Asia Minor ubay sa Dagat Euxine (Itom nga Dagat). Una pa sa Kristohanong kapanahonan, kining ngalana lagmit mao ang gitawag nianang bahina sa amihanang Asia Minor diha sa utlanan sa Pontus Euxinus, nga usahay mao usab ang gitawag niining dagata. Ang Ponto milatas pasidlakan ubay sa kabaybayonan gikan sa ubos nga agosanan sa Suba sa Halys sa K (duol sa Bitinia) paingon sa HS nga tumoy sa dagat. Ubay sa tabunok nga kabaybayonan ang klima maoy mainit panahon sa ting-init ug kasarangan panahon sa tingtugnaw. Ang ilaya mao ang AS nga kiliran sa sentral nga patag ibabaw sa bukid, nga adunay daghang walog sa suba, ug niini ang mga lugas gipananom. Ang mga bakilid sa bukid maoy kalasangan ug nagtaganag mga kahoy alang sa paggama ug mga barko. Ubay sa kabaybayonan makita ang impluwensiya sa Gregong mga kolonya, apan ang katawhan sa ilaya adunay suod nga relasyon sa Armenia dapit sa S.

Human sa taudtaod nga pagkailalom sa gahom sa Persia, ang independenteng gingharian sa Ponto natukod sa ikaupat nga siglo W.K.P. Adunay sunodsunod nga mga hari nga gitawag ug Mithradates, ug naugmad ang suod nga relasyon sa Roma. Apan, si Mithradates VI Eupator naghagit sa Romanhong gahom ug nagpadako pag-ayo sa iyang gingharian. Human sa sunodsunod nga mga gubat, ang mga Romano ilalom ni Pompey nagpildi kaniya niadtong mga 66 W.K.P. Unya ang dakong bahin sa Ponto dapit sa K gihiusa sa Bitinia ug gihimong linangkob nga lalawigan nga gitawag ug Bitinia ug Ponto. Apan ang sidlakang seksiyon gidugang sa lalawigan sa Galacia (Ponto sa Galacia). Sa ulahi, ang pipila niining sidlakang bahin gihatag kang Polemon (mga 36 W.K.P.) aron mahimong bahin sa Gingharian ni Polemon. (MAPA, Tomo 1, p. 195) Busa sa unang siglo K.P. ang terminong “Ponto” mahimong magtumong sa tibuok rehiyon ubay sa kabaybayonan o nianang dapit nga anaa sa linangkob nga lalawigan sa Bitinia ug Ponto o bisan sa sidlakang seksiyon nga nahimong bahin sa Galacia ug sa Gingharian ni Polemon.

Ang unang-siglong Hudiyo nga magsusulat nga si Philo miingon nga ang mga Hudiyo mikaylap sa tanang bahin sa Ponto. Ang mga Hudiyo gikan sa Ponto presente sa Jerusalem niadtong Pentekostes sa 33 K.P. (Buh 2:9) Lagmit nga pipila niining mga Hudiyo sa Ponto kinsa nakabati sa pakigpulong ni Pedro nahimong mga Kristohanon ug mibalik sa ilang pinuy-anang teritoryo. Mga 30 ka tuig sa ulahi, si Pedro mipadala sa iyang unang kanonikal nga sulat (mga 62-64 K.P.) ngadto sa “temporaryong mga pumoluyo nga nagkatibulaag sa Ponto” ug sa ubang mga bahin sa Asia Minor. (1Pe 1:1) Sanglit siya naghisgot ug “mga ansiyano” nga kinahanglang magbantay sa panon, ang Kristohanong mga kongregasyon lagmit naglungtad na sa Ponto. (1Pe 5:​1, 2) Ang Hudiyo nga ginganlag Aquila kinsa usa ka lumad sa Ponto mipanaw ngadto sa Roma ug dayon sa Corinto, diin iyang nahibalag si apostol Pablo.​—Buh 18:​1, 2.