Astrolohiya Diha sa mga Sinagoga?
Ang Biblical Archaeology Review sa Mayo/Hunyo 1984 mitaho sa diskoberiya sa maayo kaayong pagkatipig nga mosaic sa panahon sa arkeolohikal nga pagpangalot diha sa karaang sinagoga. Kini nahimutang sa dapit nga nailhang Hammath Tiberias, sa daplin sa Dagat sa Galilea. Ang lebel sa gikalotan dili kaayo tin-awng gipetsahan nga mga ikaduha ug ikalimang siglo K.P. Ang artikulo nag-ingon: “Dunay tagsaong kalibganan taliwala sa mga eskolar mahitungod sa petsa sa karaang mga sinagoga.”
Apan unsay nakapatagsaon sa mosaic? “Kini adunay diyos sa Grego nga si Helios [ang adlaw nga diyos] nga gilibotan ug zodiac. . . . Ang mga timaan sa 12 ka bulan gilarawan diha sa kahayag sa palibot sa lingin sa Helios.” Tapos gitimbangtimbang ang pangutana kon ang obra gihimo ba sa usa ka Hudiyo o dili-Hudiyo, ang artikulo nag-ingon: “Apan, ang dakong problema mao, Unsay gibuhat sa zodiac ug sa diyos sa Grego diha sa sinagoga? . . . Misamot pa gayod ang problema tungod sa kamatuoran nga ang zodiac ug ang Helios gilangkoban ug tema nga masubsob nga makita diha sa daghang karaang mga sinagoga, nga niini ang Hammath Tiberias mao ang pinakauna.”
Apan una ba kining higayon nga ang mga Hudiyo sa karaang panahon nagsagol ug paganong mga simbolo ug mga diyos sa ilang pagsimba? Dili, kay ang Bibliya nagpakita nga sa panahon ni Haring Manases (716-661 W.K.P.), nakasulod na ang astrolohiya diha sa Hudiyohanong pagsimba. Ang asoy sa Bibliya nagsugilon kanato: “Kay iyang gitukod pag-usab ang hatag-as nga mga dapit nga gigun-ob ni Hezekias nga iyang amahan, ug nagpatindog ug mga halaran alang kang Baal ug naghimog balaang haligi, sama sa gihimo ni Ahab nga hari sa Israel; ug siya misugod sa pagsimba sa tanang panon sa langit ug nag-alagad kanila.”—2 Hari 21:3.
Sa ulahi, gihinloan sa masibotong repormador nga si Haring Josias ang tanang bakak nga mga praktis. “Ug ang hari nagsugo kang Hilkias nga hataas nga saserdote ug sa ikaduhang saserdote sa ikaduhang laray ug sa mga magbalantay sa ganghaan sa pagdala ngadto sa gawas sa templo ni Jehova sa tanang mga sudlanan nga gihimo alang sa panon sa langit. Ug kini gipasunog niya sa gawas sa Jerusalem ug sa mga kapatagan sa Kidron, ug gidala ang ilang mga abo ngadto sa Bethel. Ug iyang gipapahawa ang mga saserdote sa langyawng mga diyos, nga gitukod sa mga hari sa Juda aron sila makasunog ug mga insenso sa hatag-as nga mga dapit ug sa mga siyudad sa Juda ug sa mga dapit nga nagalibot sa Jerusalem, ingon man usab kadtong nagasunog ug mga insenso alang kang Baal, sa adlaw ug sa bulan ug sa mga bitoon sa zodiac ug sa tanang panon sa langit.”—2 Hari 23:4, 5.
Unsa ang mga pagtulon-an nga gitudlo niining makasaysayanhong mga hitabo? Una sa tanan, walay luna alang sa astrolohiya, mga horoskopyo, ug ubang espiritistikong mga buhat diha sa pagsimba sa tinuod nga Diyos, si Jehova. Ikaduha, sayon ra kaayo nga madakin-as niining mga buhata kon pasagdan sa usa ang iyang relasyon kang Jehova ug maminaw sa tawhanong pilosopiya ug sa gitawag nga kaalam. Nan masayon ang ‘pasimba ug paghatag ug balaang pag-alagad sa binuhat inay sa Usa nga nagbuhat.’ Ang babag sa maong mga buhat mao ang ‘paghawid sa tukmang kahibalo mahitungod sa Diyos,’ sa pag-ila gayod sa Soberanong Ginoo sa uniberso, si Jehova, ug sa iyang Anak, si Kristo Jesus.—Roma 1:20-25, 28; Juan 17:3.