Mga Manulonda—Niadto ug Karon

“Gihimaya sila sa panahon sa Pasko diha sa mga dekorasyon nga atong ibitay sa kahoy, o iadorno diha sa mga Christmas kard​—bulawang mga monyeka nga may matahom nga mga dagway, nga nagadulag alpa o mga organo sa simbahan o nagabitbit ug mga kandila. Sila may pugdolong nga mga pako sama sa gagmayng mga langgam. Sa usa ka pulong, sila matahom.”​—The Sunday Denver Post.

ANG mga manulonda sa katibuk-an wala panumbalinga sa mga tunghaan sa teolohiya, walay bili sa Sunday school, ug wala gani hisgoti sa indese sa National Catechetical Directory, ang libro alang sa edukasyon sa relihiyong Katoliko sa Amerika.”

Matud pa ni Charles W. Bell, nga editor sa relihiyon. Siya miingon nga ang ubang mga teologo, ilabina ang pangunang Protestanteng mga iglesya, “dili-tino ug nagduhaduha sa mga manulonda.” Ang New Catholic Encyclopedia miingon nga ang pila ka modernong mga tigpangatarongan nag-ingon nga “kinahanglang wad-on ang tanang pagtuo nga adunay mga manulonda.”

Dili hinoon ingon niini kanunay ang kahimtang. Pananglitan, sa ika-13ng siglo, ang mga eskolar nga nagtuon sa angelology, usa ka sanga sa teolohiya bahin sa mga manulonda, gikaingon nga naikag sa paghunahuna bahin sa “kinaiyahan, kinaadman, ug kabubut-on” sa mga manulonda. Sa daghang kasiglohan, gipadangat pa gani ang mga pag-ampo ngadto sa “mga anghel dela guwardiya.” Apan, sumala sa gipahayag sa ibabaw, nausab ang kaisipan sukad niadto.

Sumala sa New Catholic Encyclopedia, “sa modernong hunahuna ang mga manulonda . . . dugang ug dugang gipadaplin ngadto sa kalibotan sa sugilambong, sa mga estoryang engkantohanon, ug sa handurawan sa mga bata.” Sa tinuod, sa tungatunga sa ika-19ng siglo, diha sa hunahuna sa daghang mga tawo ang mga manulonda dugang nga wala na malangkit sa relihiyon ug dugang nga napaduol sa sekular romantikong mga ideya. Karon, ilabinang giisip sila sa mga tawo nga mga bunga lang sa handurawan; busa, dili na motuo ang mga tawo nga may mga manulonda.

Ang mga Manulonda sa Ubang mga Relihiyon

Apan, aduna gihapoy dapit ang mga manulonda sa ubang mga relihiyon. Pananglitan, ang Romano Katolikong Iglesya “nagadasig sa matinumanon sa pagmahal, pagtahod, ug pag-ampo sa mga manulonda.” Sa pagkamatuod, ang Katolisismo nagahimaya sa tulo diin nga gilantaw niini nga mga manulonda​—si Miguel, Gabriel, ug Rafael​—sa pagkasanto. Makita lamang si Rafael sa Apokripal nga mga basahon ug dili sa inilang talaan sa Bibliya.

Diha sa Sidlakang Ortodoksong mga relihiyon, ang mga manulonda importante sa litaniya, usa ka porma sa pag-ampo diin ang mga pangaliyopo o mga hangyo ginahimo, nga sundan sa kongregasyon. Ang mga manulonda usab may dapit sa Islam, ang pagtuo ug mga manulonda ingong usa sa mga sukdanan sa pagtuo sa teolohiyang Muslim.

Apan, walay duhaduha nga sa atong adlaw ang pagtuo nga adunay mga manulonda nagakanahaw.

Nagtuo Ka bag mga Manulonda?

Mahitungod sa pagtuo ug mga manulonda, ang New Catholic Encyclopedia nag-ingon: “Sa anam-anam . . . sa hataas nga paglawig sa kaugmaran ug paglunsay . . . pinaagi sa gibanabanang pagpatin-aw sa mga ideya nga anaa sa Balaang Kasulatan, mitungha ang angelology nga, sa lainlaing sukod sa pagkatinuod, nahimong doktrina sa Iglesya.” [Italiko amoa.] Unsa ka lig-on ang imong pagtuo ug mga manulonda kon imong mahibaloan nga ang imong pagtuo gipasukad sa “gibanabanang pagpatin-aw”?

Makaikag, adunay mga pagbahinbahin sa hunahuna bahin niini sulod sa Katolikong Iglesya. Kon bahin sa kon kanus-a gilalang ang mga manulonda, ang Enciclopedia de la Religión Católica nag-ingon: “Sa opinyon sa mga Gregong mga amahan, ang mga manulonda giuna sa paglalang sa makitang kalibotan, apan ang opinyon sa katibuk-an sa Latin nga mga amahan nga sila gilalang pagkahuman na. Bisan pa, ang opinyon nga gipaluyohan sa kadaghanan mao nga sila gidungan sa paglalang sa kalibotan.” Kining pagkadili-tino nakamugnag kalibganan sa mga hunahuna sa katawhan ug nakadugang sa pag-impluwensiya sa kiling sa pagkawalay pagtuo karon.

Ang usa ka Hudiyohanong pilosopo, si Philo, mihagit nga ang mga manulonda maoy “mga kapasundayagan ug mga gahom sa uniberso.” Sa daghang katuigan, gidebatihan sa mga teologo ang walay hinungdang mga isyu bahin sa kinaiyahan ug mga hiyas sa mga manulonda, sama sa walay pulos nga pangutana, Pila ka manulonda ang makabarog sa tumoy sa dagom? Ikatingala ba nga daghang mga tawo sa atong modernong panahon mipili sa dili pagtuo sa mga manulonda?

Tungod niining nagkasumpaking mga pagtuo, nganong dili susihon kon unsay gipamulong sa Bibliya bahin sa mga manulonda? Kini makatabang kanato sa pagbaton ug lig-ong mga tubag bahin sa mga pangutana sama sa: Tinuod ba ang mga manulonda? Kon mao, sila ba nakapangilabot sa mga kalihokan sa tawo? Ug, labing hinungdanon, ang mga manulonda ba nakaapekto sa imong kinabuhi?