Sa Unsang Paagi Nagpatalinghog ang mga Tawo Kang Jesus?
ANG Ebanghelyo ni Mateo mitaho nga sa usa ka okasyon si Jesu-Kristo “misakay sa sakayan ug milingkod, ug ang tanang mga tawo nanagtindog sa baybayon. Dayon iyang gisultihan sila ug daghang mga butang pinaagig mga sambingay.” (Mateo 13:1-35; Marcos 4:1-9) Diha sa ilang librong Come See the Place: The Holy Land Jesus Knew, si Robert J. Bull ug si B. Cobbey Crisler mibangon ug pila ka makaikag nga mga pangutana mahitungod niining asoya. Sila nangutana: “Sa unsang paagi madunggan sa ‘daghang mga tawo’ ang usa kon walay paggamit ug usa ka matang sa pagpadako sa tingog? Ug posible bang makakitag lugar sa baybayon dunay kinaiyahan nga makapalanog sa tingog?” Tingali nahibulong ka usab niini.
Buweno, panid-i ang ilang tubag: “Taliwala sa daghang mga luuk sa Capernaum, dunay usa nga bag-o pa lang nakit-an nga may mga kinaiyahan sa tingog sa usa ka natural nga ampiteyatro. Ang mga pagsulay sa pagpalanog sa tingog gihimo niining lugara sa pagpakita nga ang ‘daghang mga tawo’ nga duolan sa lima ka libo ngadto sa pito ka libong tawo, nagtigom dinhi, sa pagkatinuod makakita ug makadungog sa tawo nga nagsulti gikan sa sakayan nga nahimutang sa lugar duol sa sentro sa luuk.” Ug sa unsang paagi gihimo kining mga eksperimento sa pagpalanog sa tingog? Si Virginia Bortin, usa ka magsusulat bahin sa arkeolohikal nga mga ulohan, miasoy diha sa The San Juan Star, usa ka mantalaan sa Puerto Rico.
Sumala kang Bortin, ang arkeologong si B. Cobbey Crisler, kaubang awtor sa gihisgotan sa ibabaw nga libro, ug sa enhinyero sa pagpalanog sa tingog si Mark Myles mihimo niini nga pagsulay “duol sa Tell Hum, sa lugar sa karaang Caperna-um.” Didto “tungason ug diyutay ang yuta paingon sa Dagat sa Galilea ngadto sa modernong karsada nga labaw sa dulaanan sa potbol ang gilay-on.” Misuut si Crisler sa luuk ug mitindog sa usa ka dakong bato didto. Dayon iyang gipaburot ang mga paburot nga parehas ug gidak-on sa pagpatunghag managsamang tingog ug sunodsunod nga gitusdikan kini sa sinukod nga panahon. Si Myles, ginamit ang elektronikong metro, aron masukod ang gikusgon sa tingog, mirekord sa lebel sa decibel samtang mitungas siya paingon sa dalan. Unya miabot si Crisler sa baybayon ug gihimo pag-usab ang pagtusdik ug paburot didto. Ang resulta? Ang kagahob sa tingog mas kusog gikan sa bato diha sa luuk kay nianang gikan sa baybayon! Makaikag, samtang didto si Crisler sa luuk, daghang mga kotse nga may nagsakayng mga turista mihunong diha sa dalan ibabaw kaniya. Klaro kaayo niyang nadunggan nga nangutana ang usa ka tawo: “Unsay iyang gihimo didto?” Ang lain mitubag: “Ambot lang. Nagbarog lang siya didto nga nagdalag pulang mga paburot.”
Matin-aw, kon ang tanang mga tawo magtindog o maglingkod diha sa usa ka lebel, ang tingog masuhop sa mga lawas, buhok, sapot, tanom, ug luna. Apan, kon sila anaa sa bungtod o sa usa ka hanayhay nga lugar sama sa duol sa Capernaum, ang mamumulong, sa tukmang distansiya sa ubos ug halayo gikan kanila, madunggan, sanglit mapalanog ug dako ang iyang tingog. Siyempre, dili kalimtan mao ang mahilom, walay timik nga pagpamati sa mga mamiminaw niadto ug sa pagkawala sa modernong-adlaw nga mga kasaba gikan sa mga ayroplanong jet, mga kotse, mga trak, ug uban pa.
Apan komosta ang ubang mga okasyon nga diin nagtaho ang Bibliya nga nagpakigpulong si Jesus sa daghang mga tawo? Si Crisler ug si Myles nangagpas nga si Jesus ug ang ubang mga tawo sa Bibliya nga tighatag ug pakigpulong “mangita gayod ug hawan nga lugar nga ilado nga molanog ug gamiton kini alang sa komunikasyon sa masa.”
Si Crisler ug si Myles naghimo usab ug mga imbestigasyon “aron sa pagtino kon pila gayod ka tawo ang nakakita kang Jesus sa adlaw nga siya mipakigpulong didto.” Ingnon ta nga mahayag, walay panganod kadto nga adlaw, sila mibanabana nga “ang tumatambong nga 5,000 ug 7,000 tingali ang nakadungog ug nakakita kang Jesus gikan sa baybayon.” Maoy hinungdan nga nakaingon ang magsusulat sa mantalaan nga si Bortin nga “kini nagpalig-on sa mga asoy sa Ebanghelyo bahin sa dakong panon sa mga tawo gikan sa tibuok Palestina nga midugok sa Galilea aron sa pagtan-aw sa milagrosong mangangayo ug sakit sa dihang mipakigpulong siya kanila pinaagig mga sambingay. Ang lokasyon sa Capernaum nga may samag-panaksan ug pormang ampiteyatro nakahimo sa tanan sa pagkakita kaniya nga klaro.”
Siyempre, dili dogmatikong ikaingon nga nadiskobrehan ni Crisler ug ni Myles ang aktuwal nga lugar nga gihimoan sa pakigpulong ni Jesus. Apan, makaikag nga mahibaloan nga ang gituohang lugar maoy usa ka dapit diin daghan ang mga sampinit ug mga bato, nga may dalag nga mga bulak sa mustasa nga mitubo taliwala kanila. Busa ang pag-apil ni Jesus kanila diha sa iyang mga ilustrasyon nakadugang sa iyang mga pagtulon-an. Diha sa usa ka lugar nga maayo ang paglanog sa tingog, ang sugo ni Jesus nga “paminaw kamo” tukma usab kaayo. (Marcos 4:3) Sa susama, ang iyang paggamit sa pulong “mga igdulongog” ug ubang mga porma sa berbong “sa pagpamati” nasabtan sa tanan niyang mga mamiminaw sa ingon nga dapit. Oo, ang tanang presente didto nianang “natural nga ampiteyatro” dili lamang klarong nakadungog ug nakakita kang Jesus kondili nakasabot usab sa bug-os nga epekto sa iyang mga ilustrasyon pinaagi sa pagtan-aw lamang sa palibot.
[Mapa sa panid 25]
(For fully formatted text, see publication)
Puwesto sa:
1. Capernaum
2. Patag sa Gennesaret
3. Tiberias
4. Gawasanan sa Subang Jordan pahabagatan
5. Bukid sa Tabor
Dagat sa Galilea
Galilea
[Credit Line]
Based on a map copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel
[Hulagway sa panid 24]
Pagtan-aw sa amihanan-silangan ubay sa Dagat sa Galilea paingon sa Capernaum; makita gikan sa daplin sa Patag sa Gennesaret
[Credit Line]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Hulagway sa panid 26]
Amihanan-kasadpang eskina sa Dagat sa Galilea. Kalagmitan, duol sa Capernaum nga si Jesus nagpakigpulong ngadto sa panon gikan sa usa ka sakayan
[Credit Line]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.