Mga Talan-awon Gikan sa Yutang Saad

Ang Jordan nga Tingali Wala Nimo Hisayri

ANG paghisgot mismo sa Subang Jordan tingali mopahinumdom kanimo sa sinating mga talan-awon: Mga Israelinhon ubos kang Josue nanabok sa namad-ang dalan sa tubig duol sa Jerico. Si Naanam nga naligo sa makapito sa katubigan niini aron mamaayo sa sanla. Daghang mga Hudiyo, ug dayon si Jesus, nangabot aron mabawtismohan didto ni Juan.—Josue 3:5-17; 2 Hari 5:10-14; Mateo 3:3-5, 13.

Lagmit, kining tanang bantogang mga hitabo nahitabo sa dugay-na ug labing-iladong bahin sa Jordan, ang seksiyon nga habagatan sa Dagat sa Galilea ug padulhog sa Patayng Dagat. Apan ang kugihang mga estudyante sa Pulong sa Diyos basin mahikalimot sa laing bahin sa Jordan—ang amihanang bahin sa suba ug sa palibot nga dapit. Matikdi ang mapa.a Ang ubos nga rehiyon sa sentro maoy bahin sa Great Rift Valley, ang naligas nga yuta nga naggikan sa Sirya abot sa Aprika.

Ang tulo ka pangunang tinubdan sa Subang Jordan mao ang mga sapa nga gikan sa niyebe nga natunaw sa hataas nga Bukid Hermon. Ang labing sidlakanhong sapa (panid 17, ibabaw) nagagikan sa apogong pangpang duol sa tiilan sa bukid. Dinhi nahimutang ang Cesarea Filipo; hinumdomi nga miduaw si Jesus didto sa dayon na sa pagkabalhin sa iyang panagway didto sa “usa ka hataas nga bukid.” (Mateo 16:13–17:2) Ang laing sapa nagagawas sa bungtod nga gitukoran sa siyudad sa Dan, nga didto gipatindog sa mga Israelinhon sa amihanang gingharian ang usa ka bulawang baka. (Maghuhukom 18:27-31; 1 Hari 12:25-30) Ang ikatulong sapa mikuyog niining duha sa pagporma sa Subang Jordan, nga ang ambak maoy kapin sa 300 metros diha sa mga 11 kilometros.

Dayon ang walog mipatag ngadto sa Hula Basin, nga tungod niana mikatag ang katubigan sa Jordan, nga namugna ang luag, lasaklasak nga dapit. Sa karaang panahon ang kadaghanan sa tubig nasalod sa mabaw nga lim-aw nga nailhang Lanaw Hula (o Huleh). Apan ang Lanaw Hula wala na dinha kay sa dili pa dugay ang ibabawng Jordan gitul-id, nga ang mga kanal gidugang aron mahubsan ang lasaklasak nga dapit, ug gipalaloman ang gawasanan sa lanaw. Busa, kon motan-aw ka sa usa ka mapa sa dapit ug makakita, amihanan sa Dagat sa Galilea, sa usa ka lanaw (Hula), hisayran nimo nga ang mapa maoy iya sa rehiyon sa karaang panahon, dili na mao sumala sa imong makaplagan karong adlawa.

Hinuon, kon ikaw moduaw hikaplagan nimo ang usa ka reserbasyon sa kinaiyahan nga makahatag nimog ideya unsa ang hitsura sa dapit sa mga adlaw sa Bibliya, sa dihang kini ang pinuy-anan sa espesyal nga mga matang sa mga tanom, sama sa nagalubay nga kalasangan sa papiro ug tangbo.—Job 8:11.

Ang dapit maoy pinuy-anan sa kanunay nagkabalhing sarisaring mga langgam. Ang mga talabong, mga cigueña, mga pelicano, mga tukmo, ug ubang langgam dagaya, sa bahin tungod kay ang lasaklasak ug ang lanaw maoy ekselenteng pahulayang dapit sa agianan samtang nagalalin tali sa Uropa ug Aprika. (Deuteronomio 14:18; Salmo 102:6; Jeremias 8:7) Ang ubang mga linalang nga nahiangay sa dapit dili kaayo makita, apan ang ilang presensiya naghimo sa paglatas sa Hula Basin nga dili makadani. Kini lagmit nag-apil sa leyon, hippopotamus, lobo, ug bakatin. (Job 40:15-24; Jeremias 49:19; 50:44; Habakkuk 1:8) Sa pila ka yugto ang gidala-sa-lamok nga malaria naglungtad, lagmit usa sa mga hilanat nga gihisgotan sa Bibliya.

Hisabtan, ang tinagsa ka biyahedor ug ang dagkong mga panon sa magpapanaw molikay niining lasaklasak nga dapit. Busa asa sila motabok sa Subang Jordan sa walog nga amihanan sa Dagat sa Galilea?

Duolduol sa Dagat sa Galilea mao ang tuybo sa basaltong mga kabatoan; nga ang maong samag-paambakan nga pormasyon mao ang hinungdang ang tubig mitubo ug nagmugna sa Lanaw Hula. Makita nimo ang tinuybo sa panid 16. Samtang ang Jordan moambak agi niana habagatan sa Dagat sa Galilea (makita sa layo), kini kusog kaayong nagaagos nga mosangpot ang puting tubig. Tin-aw, ang karaang mga biyahedor makakaplag nga peligroso ang pagkanaog ngadto nianang lalom nga pangpang ug pagtabok sa kusog nga katubigan sa Jordan.

Sa taliwala sa lasaklasak nga dapit sa Hula Basin ug sa pangpang mao ang mubo, patag nga bahin diin ang tubig nagaagos nga hilom. Dinhi ang karaang mga biyahedor makatabok nga luwas sa suba, ug kini nahimong bahin sa pangunang dalan sa pagbiyahe agi sa Yutang Saad. Karon adunay taytayan sa maong dapit, nga sa gihapon maoy pangunang dapit nga tabokanan sa Jordan.

Ang Hula Basin karong adlawa maoy tabunok nga dapit umahan; aduna pay mga punong. Kining tanan naposible tungod sa daghang tubig nga nagaagos niining bahin sa Subang Jordan.

[Footnote]

[Mapa sa panid 17]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Hula

Dagat sa Galilea

[Credit Line]

Gibase sa usa ka mapa nga gi-copyright sa Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. ug Surbi sa Israel.

[Picture Credit Line sa panid 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Lines sa panid 17]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Animal photos: Safari-Zoo of Ramat-Gan, Tel Aviv