Ang Kalipay nga Nahatag Kanako sa Pag-alagad Kang Jehova
SUMALA SA GIASOY NI GEORGE BRUMLEY
Bag-o lang ako nakatapos sa pagtudlo sa usa ka saring sa radyo sa batan-ong mga kadete sa polis ni Emperador Haile Selassie sa dihang usa kanila sa pribado nagsugilon kanako nga siya nasayod nga ako usa ka misyonaryo sa mga Saksi ni Jehova. “Tudloan ba nimo ako ug Bibliya?” maikagon niyang hangyo.
SANGLIT ang among buluhaton kaniadto gidili sa Ethiopia, mahimo akong palagpoton gikan sa nasod, sama sa ubang mga Saksi, kon ang mga awtoridad nasayod pa mahitungod kanako. Buot kong mahibaloan kon ang estudyante sinsero o kon siya usa ka ahente sa kagamhanan nga gipadala sa paglit-ag kanako. Ingong usa ka ulo sa pamilya nga may tulo ka mga bata nga atimanonon, ang paghunahuna nga mawad-an sa akong trabaho ug pugson sa pagbiya sa nasod ug sa mga higala nga akong natun-an nga higugmaon nakapalisang kanako.
‘Apan,’ basin mangutana kamo, ‘sa unsang paagi ang usa ka Amerikano nga may pamilyang pagasuportaran nagpalabi sa pagpuyo sa amihanan-sidlakang Aprika, nga halayo gikan sa balay ug mga paryente?’ Tugoti ako sa pagsaysay.
Nagdako sa Tinipong Bansa
Sa katuigang 1920, sa dihang ako nagtungha pa sa primera grado, ang akong amahan nagsuskribir sa magasing Watchtower ug nakabaton sa usa ka hut-ong sa Studies in the Scriptures. Si Papa nalingaw sa pagbasa, ug maikagon niyang gibasa ang mga libro. Siya may salabutanon ug matistison nga personalidad, sama sa gipakita sa paagi nga iyang maneobrahon ang mga bisita nga iyang dapiton sa mga adlawng Dominggo. Siya adunay usa ka nindot panit-ug-hapin nga libro nga may “Balaang Bibliya” sa bulawanong mga letra sa atubangan ug sa kilid. Iyang pagasugdan ang kabildohay pinaagi sa pag-ingon, “Usa pa diay, Dominggo man ron. Mahimo bang basahan mo kamig pipila ka teksto?”
Ang bisita kanunay nga mosugot, apan sa dihang iyang paklion ang libro, walay nakasulat sa mga panid! Siyempre pa, ang tawo matingala. Si Papa unya moingon nga ‘ang mga magwawali wala gayod ing nahibaloan mahitungod sa Bibliya,’ ug unya siya mokuha ug usa ka kopya ug basahon ang Genesis 2:7. Didto, nga naghulad sa paglalang sa unang tawo, ang Bibliya nag-ingon: “Ang tawo nahimong usa ka kalag nga may kinabuhi.”—Genesis 2:7, King James Version.
Ipatin-aw dayon ni Papa nga ang tawo walay kalag apan maoy kalag, nga ang bayad sa sala maoy kamatayon, ug nga sa dihang ang tawo mamatay, siya sa pagkatinuod patay, nga walay nahibaloan bisag unsa. (Ecclesiastes 9:5, 10; Ezekiel 18:4; Roma 6:23) Bisan sa dili pa ako makabasa ug maayo, nasag-ulo na nako ang Genesis 2:7. Kini mao ang unang mga paghinumdom ko sa tinuod nga kalipay sa pagkasayod sa mga kamatuoran sa Bibliya ug ipaambit kana sa uban.
Sanglit kay kaniadto nagadawat na kami ug The Watchtower sa among balay, ang tibuok pamilya nagsugod sa pagtagamtam niining espirituwal nga pagkaon. Ang akong apohang-babaye sa inahan nagpuyo uban kanamo, ug siya nahimong ang kinaunahang magmamantala sa maayong balita sa among pamilya. Walay kongregasyon sa Carbondale, Illinois, diin kami nagpuyo, apan ang impormal nga mga tigom gihikay. Dad-on kaming lima ni Mama sa pikas sa lungsod diin ang gulangon nang mga babaye nagdumala sa pagtuon sa Watchtower. Kami usab nagsugod sa pag-apil diha sa ministeryo sa kanataran.
Gikan sa Trabaho sa Radyo Ngadto sa Bilanggoan
Naminyo ako niadtong 1937 sa dihang ako 17 lamang. Ang akong panginabuhian mao ang pagpang-ayo sa mga radyo ug usab nagtudlo niini nga kahanas. Pagkatawo sa duha ka mga bata, si Peggy ug si Hank, natapos ang akong kaminyoon. Ang diborsiyo akong sayop; ako wala magkinabuhi sa usa ka Kristohanong kinabuhi. Ang kamatuoran nga wala modako kanako ang akong duha ka unang mga anak nahimong usa ka tibuok kinabuhing kasakit alang kanako.
Ang Gubat sa Kalibotan II miabot ug nakapahinuktok kanako mahitungod sa daghang mga butang. Ang mga pundok sa militar nagtanyag kanako ug kahigayonan nga mahimong usa ka tinyente ug mahimong magtutudlo ug radyo sa mga rikluta, apan ang akong kabalaka mahitungod sa panghunahuna ni Jehova labot sa gubat nakatukmod kanako sa pagsugod ug ampo kada adlaw. Ang akong suskrisyon sa The Watchtower natapos na, ug si Lucille Haworth nakadawat sa pahibalo sa pagkatapos ug miduaw kanako. Si Perry Haworth, nga amahan ni Lucille, ug kadaghanan sa iyang dakong pamilya mga Saksi sukad sa katuigang 1930. Si Lucille ug ako nagkahigugmaay, ug kami nagpakasal niadtong Disyembre 1943.
Niadtong 1944, ako gibawtismohan ug miduyog sa akong asawa diha sa bug-os-panahong ministeryo ingong usa ka payunir. Sa wala madugay ako girikluta sa militar apan nagdumili sa pagpanumpa. Ingong resulta, ako gisentensiyahan ug tulo ka tuig diha sa pederal nga repormahan sa El Reno, Oklahoma. Maoy usa ka kalipay ang pag-antos alang kang Jehova. Inigmata nako kada buntag ug akong maamgohan kon diin ako ug ngano, ako mibatig dakong katagbawan ug mapasalamaton kang Jehova. Pagkatapos sa gubat kami nga kapin ug 25 ka tuig ang pangedaron gisugdan sa paghatag kagawasan. Ako gibuhian niadtong Pebrero 1946.
Ang Bug-os-Panahong Ministeryo
Sa dihang miduyog ako pag-usab kang Lucille, siya nagpayunir sa gamayng lungsod sa Wagoner, Oklahoma. Wala kami ing kotse, busa among ginabaktas ang tanang dapit, nga nagkobre sa tibuok lungsod. Sa ulahi kami mibalhin sa Wewoka, Oklahoma. Sa wala madugay ako nakakitag trabaho sa haduol nga estasyon sa radyo ug misugod sa pagtrabaho sa pagsibya. Ang pagtrabaho ug unom ka oras sa usa ka adlaw ug ang pagkuha sa oras sa pagpayunir dili sayon, apan kami nalipay sa pribilehiyo nga among nabatonan sa pag-alagad kang Jehova. Nakaarang kami sa pagpalit ug usa ka karaang kotse nga naatol sa kombensiyon sa Los Angeles niadtong 1947. Didto nagsugod kami sa paghunahuna mahitungod sa pag-aplay alang sa misyonaryong pagbansay sa Watchtower Bible School of Gilead.
Among naamgohan nga kini usa ka dakong lakang, ug dili namo gusto nga magdalidali sa paghimog desisyon sa pagbiya sa Tinipong Bansa. Ako nag-antos pa gihapon sa pagkawala nako sa akong mga anak, busa gisulayan namo pag-usab ang pagkuhag katungod sa pagpadako kanila. Tungod sa akong kanhing estilo-sa-pagkinabuhi ug rekord sa pagkabilanggo, kadto maoy kawang. Busa kami mihukom sa pagsulay nga mahimong mga misyonaryo. Kami gidapit sa ika-12ng klase sa Gilead.
Migraduwar kami sa tunghaan niadtong 1949, apan sa sinugdan kami giasayn sa pagduaw sa mga kongregasyon sa Tennessee. Pagkatapos sa tulo ka tuig sa nagapanawng buluhaton sa Tinipong Bansa, kami nakadawat ug usa ka sulat gikan sa buhatan sa presidente sa Watch Tower Society nga nangutana kon kami ba gusto nga motudlo sa eskuylahan sa Ethiopia ingong dugang sa pagwaling buluhaton. Ang usa sa mga kinahanglanon niana nga kagamhanan mao nga ang mga misyonaryo motudlo. Kami miuyon, ug sa ting-init sa 1952, kami mibiya paingon sa Ethiopia.
Sa among pag-abot sa Ethiopia, kami nagtudlo sa primera-grado nga mga klase sa mabuntag ug nagdumala ug libreng pagtuon sa Bibliya sa mahapon. Sa wala madugay daghan kaayo ang nanganha alang sa pagtuon sa Bibliya nga sa subsob kami nagtudlo sa Bibliya sa tulo o upat ka oras kada adlaw. Ang pila sa mga estudyante maoy mga polis; ang uban maoy mga magtutudlo o mga deakono sa misyonaryong mga tunghaan ug sa Ethiopianhong Ortodoksong mga tunghaan. Usahay adunay 20 o kapin pa diha sa kada klase sa pagtuon sa Bibliya! Daghan sa mga estudyante mibiya sa bakak nga relihiyon ug misugod sa pag-alagad kang Jehova. Kami nalipay. Sa makausa pa, inigmata nako kada buntag, ako magpasalamat kang Jehova.
Pagkaginikanan ug Pagwali Ubos sa Pagdili
Niadtong 1954 nasayran namo nga kami magkaanak, busa kinahanglan namong modesisyon kon kaha mobalik sa Tinipong Bansa o magpabilin sa Ethiopia. Ang pagpabilin, siyempre, nagdepende sa akong pagkakitag sekular nga trabaho. Ako nakakitag trabaho ingong enhinyero sa sibya, nga nagdumala sa estasyon sa radyo alang kang Emperador Haile Selassie. Busa kami nagpabilin.
Sa Septiyembre 8, 1954, ang among anak babaye nga si Judith natawo. Gihunahuna nako nga ako may seguridad sa trabaho tungod sa pagtrabaho alang sa emperador, apan pagkatapos sa duha ka tuig nawala nako kana nga trabaho. Hinuon, sa wala pay usa ka bulan, gikuha ako sa Departamento sa Polis—ug sa mas taas nga suweldo—sa pagtudlo sa usa ka saring sa batan-ong mga lalaki sa pag-ayo sa tubag-tubag nga mga radyo. Sulod sa misunod tulo ka tuig, natawo ang among duha ka mga anak lalaki nga si Philip ug si Leslie.
Sa kasamtangan ang among kagawasan sa pagwali nga buluhaton nagkausab. Ang Ethiopianhong Ortodoksong Simbahan naghulhog sa kagamhanan sa pagpalagpot sa tanang mga misyonaryo sa mga Saksi ni Jehova. Sa tambag sa Sosyedad, gialid-an nako ang akong visa gikan sa buluhatong misyonaryo ngadto sa sekular nga buluhaton. Ang among misyonaryong buluhaton gidili, ug kinahanglan namong magmabinantayon ug magmaampingon. Ang tanang mga tigom sa kongregasyon nagpadayon, apan kami nanagtigom sa ginagmayng mga grupo sa pagtuon.
Ang polis nagrikisa sa lainlaing mga balay sa gikatahapang mga Saksi. Ugaling, wala sila masayod, usa ka tinyente sa polis nga magsisimba ni Jehova kanunay mopasidaan kanamo sa dihang ieskedyul ang mga pagrikisa. Ingong resulta, walay literatura ang nakompiskar niadtong mga tuiga. Gihimo namo ang among mga pagtuon sa Bantayanang Torre sa mga adlaw sa Dominggo pinaagi sa pag-adto sa mga restawran sa hilit sa lungsod diin may mga talad pangpiknik alang sa pagpangaon sa gawas.
Niining maong panahona, samtang ako nagatudlo ug radyo sa mga kadete sa polis, nga ang estudyante nga akong gihisgotan sa sinugdan naghangyo kanako alang sa usa ka pagtuon sa Bibliya. Gihunahuna ko nga siya sinsero, busa nagsugod kami. Pagkatapos lamang sa duha ka pagtuon, ang ikaduhang estudyante mingduyog kaniya, unya ang ikatulo. Gibaoran ko sila nga dili gayod ipanugilon sa uban nga sila nagatuon uban kanako, ug wala gayod nila buhata.
Niadtong 1958 ang Balaang Kabubut-on Internasyonal nga Asembliya gihimo sa Yankee Stadium ug Polo Grounds sa New York. Sa kasamtangan si Peggy ug Hank, maingon usab sa daghang mga sakop sa akong dakong pamilya, nahimong aktibong mga Saksi. Pagkadako sa akong kalipay nga ako nakatambong! Ako wala lamang malipay sa panagtipon uban sa akong duha ka unang mga anak ug ubang mga sakop sa pamilya apan nalipay usab ako sa pagkakita nianang pagkadaghang panon sa kapin sa un-kuwarto sa usa ka milyon nga mga tawo nga nanagtigom sa kataposang adlaw sa kombensiyon!
Sa misunod nga tuig ang presidente sa Sosyedad, si Nathan H. Knorr, miduaw kanamo sa Ethiopia. May mga maayo siyang sugyot alang sa pagpadayon sa buluhaton ubos sa pagdili ug interesado usab sa among pamilya ug sa among espirituwalidad. Gisaysay nako nga among gitudloan ang mga bata sa pag-ampo. Gipangutana nako siya kon gusto niyang madunggan si Judith nga magaampo. Siya miingon nga oo, ug tapos niana iyang giingnan siya: “Maayo gayod kaayo kadto, Judith.” Unya sa tingpaniudto akong gihangyo si Brader Knorr sa pagpanguna sa among pasalamat, ug sa dihang siya nakatapos, si Judith miingon: “Maayo gayod kaayo kadto, Brader Knorr!”
Pagpadako sa Among mga Anak sa Tinipong Bansa
Ang akong kontrata sa Departamento sa Polis natapos niadtong 1959. Gusto namong magpabilin, apan ang kagamhanan dili motugot sa bisan unsang bag-ong kontrata alang kanako. Busa asa man kami paingon? Gisulayan ko sa pagsulod sa ubang mga nasod diin may dakong panginahanglan alang sa mga igsoon apan wala molampos. Ingon ug nasubo, kami namauli sa Tinipong Bansa. Sa pag-abot, naghikay kami ug usa ka masadyang panagtipon sa pamilya; ang tanang lima ko ka mga anak nagkahimamat ug dihadiha nagkahigugmaay sa usag usa. Sila sukad niadto nahimong suod.
Kami nagpahiluna sa Wichita, Kansas, diin ako nakakitag trabaho ingong usa ka enhinyero sa radyo ug usa ka disc jockey. Si Lucille nagpaigo sa buluhaton sa panimalay, ug ang mga bata nagtungha sa eskuylahan nga duol sa balay. Nagdumala akog pagtuon sa pamilya sa Bantayanang Torre magabii sa Lunes, nga kanunay naninguha sa paghimo niana nga madasigon ug makaiikag. Kada adlaw among gisusi kon adunay mga suliran sa tunghaan.
Samtang ang matag usa sa mga bata nagpatala sa Tunghaan sa Teokratikanhong Ministeryo, kining pagbansay nakatabang kanila sa ilang pagtungha. Gibansay namo sila gikan sa pagkamasuso sa pag-alagad sa kanataran. Nakakat-on sila sa pagtanyag ug literatura sa Bibliya diha sa mga pultahan, ug sila nanguyog kanamo sa mga pagtuon sa Bibliya sa balay.
Gipaningkamotan usab namo ang pagtudlo sa kada bata sa paninugdang mga butang mahitungod sa kinabuhi, nga gipatin-aw nga ang kada usa kanila dili kanunay makabaton kon unsay nabatonan sa uban. Pananglitan, ang samang gasa dili kanunay mahatag sa tanan. “Kon ang imong igsoong lalaki o igsoong babaye makadawat ug dulaan,” kami mangatarongan uban kanila, “ug walay para nimo, husto ba alang kanimo sa pagmulo?” Siyempre, sa ubang mga higayon, ang laing anak makadawat ug usa ka butang, busa walay mausa ang napasagdan. Kanunay namong gihigugma silang tanan, nga walay gipalabi nga usa labaw kay sa laing duha.
Ang ubang mga bata usahay gitugotan sa pagbuhat ug mga butang nga ang among mga bata wala tugoti sa paghimo. Ako sa subsob makadungog, “Si-kwan-ug-si-kwan makahimo lagi niana, nganong kami dili?” Gipaningkamotan nako sa pagpasabot, apan usahay ang tubag yanong maingon niini, “Dili ka bahin nianang pamilyaha; usa ikaw ka Brumley. May lahi kita nga mga lagda.”
Pag-alagad sa Peru
Sukad sa pagbalik gikan sa Ethiopia, si Lucille ug ako nangandoy sa pag-ambit diha sa misyonaryong buluhaton pag-usab. Sa kataposan, niadtong 1972, ang kahigayonan miabot alang sa pag-adto sa Peru, Habagatang Amerika. Wala na kami ing mapili nga mas maayong dapit sa pagmatuto sa among mga bata sa panahon sa ilang pagkatin-edyer. Ang pakig-uban nga ilang napahimuslan uban sa mga misyonaryo, espesyal nga mga payunir, ug uban nga nangadto sa Peru sa pag-alagad nakatabang kanila sa pagkakita sa ilang kaugalingon sa dakong kangaya niadtong nagauna sa intereses sa Gingharian. Si Philip mitawag sa iyang pakig-uban nga positibong pamit-os sa isigkaingon.
Sa wala madugay ang pila ka karaang mga higala gikan sa Kansas nasayod sa dakong kalamposan sa ministeryo sa Gingharian nga among ginaani, ug sila miduyog kanamo sa Peru. Giorganisar ko ang among balay sama sa usa ka misyonaryong balay. Ang kada usa may nakatahas nga buluhaton aron ang tanan may panahon sa pagpahimulos sa ministeryo sa kanataran. May panaghisgot kami sa usa ka teksto sa Bibliya sa lamesa kada buntag. Kadto maoy usa ka malipayong panahon alang kanamong tanan. Sa makausa pa, inigmata nako sa buntag ug inigkaamgo nako kon diin ako ug ngano, ako sa hilom magpasalamat kang Jehova.
Sa lakaw sa panahon si Judith naminyo ug mibalik sa Tinipong Bansa, diin siya nagpadayon sa bug-os-panahong ministeryo. Pagkatapos sa tulo ka tuig nga pag-alagad ingong espesyal nga payunir, si Philip miaplay ug nadawat sa pag-alagad sa Bethel sa Brooklyn, New York. Sa kataposan, si Leslie usab mibalik sa Tinipong Bansa. Silang tanan minggikan nga may nagkasagol nga mga pagbati ug misugilon kanamo kanunay nga ang pagdala kanila sa Peru maoy kinamaayohang butang nga nahimo namo alang kanila.
Samtang ang ekonomiya sa Peru nagkahugno, nasabot namo nga kami usab kinahanglang mobiya. Sa pagbalik sa Wichita niadtong 1978, nakaplagan namo ang usa ka pundok sa nanagsultig-Espanyol nga mga Saksi. Gihangyo nila kami sa pagpabilin ug sa pagtabang kanila, nga malipayon namong gihimo. Usa ka kongregasyon naporma, ug sa madali kana gimahal namo maingon sa mga kongregasyon nga among naalagaran sa miagi.
Ang Ecuador Nagapangamay
Bisan pa sa istrok nga naghimo kanako nga medyo paralisado, mahinuktokon nakong gilaoman nga ako ug si Lucille makaalagad pag-usab sa laing nasod. Niadtong 1984 usa ka nagapanawng magtatan-aw nagsugilon kanamo bahin sa pag-uswag didto sa Ecuador ug ang panginahanglan didto sa Kristohanong ansiano. Gisulti nako nga diyutay na lamang ang akong mahimo sa ministeryo sa kanataran tungod sa akong pagkabaldado, apan iya akong gipasaligan nga bisan ang usa ka 65-anyos, medyo paralisado nga ansiano makatabang.
Paghawa niya dili kami makatulog sa tibuok gabii, nga nanaghisgot mahitungod sa kalagmitan sa pag-adto sa Ecuador. Si Lucille usab may mainitong mithi sa pag-adto sama kanako. Busa gipaanunsiyo namo ang among diyutayng kontrol-sa-peste nga negosyo ug nabaligya kana sulod sa duha ka semana. Gibaligya namo ang among balay sulod lamang sa napulo ka adlaw. Mao nga, sa among bulawanong mga katuigan, kami nakabalik na pag-usab sa among dakong kalipay, nianang pag-alagad sa langyawng pagmisyonaryo.
Kami nagpahiluna sa Quito, ug ang pag-alagad sa kanataran maoy makalilipay, nga ang kada adlaw nagadala sa bag-ong kasinatian o abentura. Apan unya, niadtong 1987, ako nahiling nga may kanser sa tinai; gikinahanglan ko ang dihadiha nga pagdisdis. Ningbalik kami sa Wichita alang sa pagdisdis, nga malamposon. Kami duha ka tuig pa lamang nga nakabalik sa Quito sa dihang nadiskobrehan pag-usab ang kanser, ug kami kinahanglang mobalik sa Tinipong Bansa nga dumalayon. Kami nagpahiluna sa Amihanang Carolina, diin kami karon nagpuyo.
Usa ka Dagaya, Magantihong Kinabuhi
Ang kaugmaon sa akong panglawas dili tino. Kinahanglang himoan akog artipisyal nga lubot niadtong 1989. Bisan pa niana, nakaalagad ra gihapon ako ingong ansiano ug nagdumala ug pipila ka mga pagtuon sa Bibliya nga manganha sa akong balay. Latas sa katuigan, kami nakatabang sa literal nga gatos-gatos pinaagi sa pagpugas, pagbisbis, o paggalam sa mga binhi sa kamatuoran. Kana maoy usa ka kalipay nga walay paglubad, bisan pag pila ka beses pa kana nga sublisublion.
Dugang pa, dako ang akong kalipay sa pagkakita nga ang tanan nakong mga anak nagaalagad kang Jehova. Si Peggy sulod sa 30 ka tuig nagauban sa iyang bana, si Paul Moske, sa nagapanawng buluhaton sa Tinipong Bansa. Si Philip ug ang iyang asawa, si Elizabeth, uban ni Judith, nagpadayon sa espesyal nga bug-os-panahong pag-alagad sa Brooklyn Bethel, New York. Si Hank ug si Leslie ug ilang mga kapikas maoy aktibong mga Saksi, ug ang akong upat ka mga igsoong lalaki ug mga igsoong babaye ug ilang mga pamilya, lakip ang kapin sa 80 ka kadugo, nga tanan nanag-alagad kang Jehova. Ug si Lucille usa ka sulondang Kristohanong asawa sulod sa among hapit 50 ka tuig nga kaminyoon. Ning ulahing mga katuigan sa walay reklamo siya nagbuhat ug daghang dili limpiyo nga buluhaton sa pagtabang kanako sa pag-alima sa akong nagakahugno nga lawas.
Sa pagkatinuod, ang akong kinabuhi malipayon. Mas malipayon kini kay sa mabatbat sa mga pulong. Ang pag-alagad kang Jehova maoy malipayon kaayo nga kini maoy akong kinasingkasing nga tinguha sa pagsimba kaniya sa walay kataposan sa yuta. Kanunay nakong mahinumdoman ang Salmo 59:16, nga nagaingon: “Alang kanako, ako magaawit mahatungod sa imong kusog, ug sa kabuntagon sa malipayon akong igasugilon ang mahitungod sa imong mahigugmaong-kalulot. Kay ikaw napamatud-ang usa ka luwas nga torre alang kanako ug usa ka dalangpanan sa adlaw sa akong kaguol.”
[Hulagway sa panid 23]
George Brumley kauban sa Ethiopianhong emperador nga si Haile Selassie
[Hulagway sa panid 25]
Si George Brumley ug iyang asawa, si Lucille