“Pakan-a ang Baba, Dili ang mga Tiil”

Usa ka Pagtan-aw sa Karaan nga mga Kostumbre sa Paglubong sa Aprika

“DILI nila ilubong ang ilang mga patay!” Kini mao ang pahayag nga kasagarang isulti bahin sa mga Saksi ni Jehova sa Kasadpang Aprika. Bisan pa, nahibaloan sa tanan nga ang mga Saksi, sa pagkatinuod, nagalubong sa ilang mga patay.

Nganong nakasulti ang mga tawo nga ang mga Saksi ni Jehova dili maglubong sa ilang mga patay? Sila nakasulti niana tungod kay ang mga Saksi wala magsunod sa daghang popular nga mga kostumbre sa paglubong sa lokal nga dapit.

Ang Karaang mga Kostumbre sa Paglubong

Si Aliu nagpuyo sa gamayng balangay sa Sentro sa Nigeria. Sa dihang namatay ang iyang inahan, gipahibalo niya ang iyang mga paryente bahin sa iyang kamatayon ug dayon gihikay ang usa ka pakigpulong sa Kasulatan nga pagahimoon diha sa iyang balay. Gihatag sa usa ka ansiano sa lokal nga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova, ang pakigpulong naghisgot bahin sa kahimtang sa mga patay ug sa makapalipay nga paglaom sa pagkabanhaw nga gihisgotan diha sa Bibliya. Human sa pakigpulong, gilubong ang inahan ni Aliu.

Ang mga paryente nasuko kaayo. Alang kanila dili bug-os ang paglubong kon walay pagbilar, kasagarang himoon sa gabii human nga mamatay ang usa ka tawo. Sa balangay ni Aliu ang pagbilar maoy usa ka panahon sa selebrasyon, dili pagbangotan. Ang patay ligoon, seninaan ug puti, ug ihaya diha sa katre. Ang mga namatayan magpasugo ug mga musikero, mamalit ug kahon-kahon nga serbesa ug mga pitsil sa tuba, ug maghikay ug usa ka torong baka o kanding aron ihalad. Unya mangabot ang mga paryente ug mga higala sa pag-awit, pagsayaw, pagkaon, ug pag-inom hangtod sa kaadlawon sa sunod nga adlaw.

Sa panahon niini nga kasayahan, ang pagkaon ibutang sa tiilan sa patay. Ang mga bahin sa buhok sa namatay, mga kuko sa kamot, ug mga kuko sa tiil putlon ug tagoan alang sa “ikaduhang paglubong.” Kini himoon sa daghang adlaw, mga semana, o bisan mga tuig sa ulahi.

Sa adlaw human sa pagbilar, ilubong ang patay, apan magpadayon ang mga seremonyas sa paglubong sa usa ka semana o mas dugay pa. Sa ulahi, ang ikaduhang paglubong pagahimoon. Ang mga bahin sa buhok, mga kuko sa kamot, ug mga kuko sa tiil putson sa puti nga panapton, nga ihigot ngadto sa lima- o unom-ka-piye nga tabla. Diha sa usa ka prosesyon sa pag-awit ug pagsayaw, ang tabla dalhon ngadto sa menteryo ug ilubong duol sa gilubngan sa tawo nga tag-iya niini. Sa makausa pa, adunay daghang musika, pag-inom, ug kaon. Sa pagtapos sa mga kostumbre sa paglubong, usa ka posil pabuthon kas-a ngadto sa langit.

Sanglit wala itugot ni Aliu ang bisan unsa niining mga butanga, siya gisumbong nga walay pagtahod sa patay o sa mga tradisyon nga nagpasidungog kanila. Apan nganong si Aliu, nga usa ka Saksi ni Jehova, midumili sa pagsunod niining tradisyona? Tungod kay ang iyang konsensiya dili makadawat sa relihiyosong mga ideya nga gipasukad niining mga tradisyona.

Karaang mga Pagtuo sa Aprika

Sa tibuok Aprika, ang mga tawo nagtuo nga ang tanang katawhan naggikan sa kalibotan sa espiritu ug unya mobalik didto. Ang mga Yuroba sa Nigeria nag-ingon: “Ang yuta maoy usa ka tiyanggihan, samtang ang langit mao ang pinuy-anan.” Ug ang panultihon sa mga Igbo mao: “Ang tanang matawo niining kalibotana mopauli ngadto sa langit, bisag unsa pa ka dugay silang naglanganlangan dinhi sa yuta.”

Tagda ang mga kostumbre nga gihisgotan sa sinugdan. Ang katuyoan sa pagbilar mao ang paghatag sa espiritu ug maayong pagpaggikan. Ang puting senina giisip nga angayng bisti alang sa kalibotan sa espiritu. Ang pagbutang ug pagkaon diha sa tiilan nalangkit sa ideya nga ang patay nga lawas mokaon pinaagi sa mga bitiis ug kinahanglang pakan-on aron dili gutomon sa pagbiyahe paingon sa yuta sa mga katigulangan.

Dugang pa, ang mga tawo sa katibuk-an nagtuo nga kon ang espiritu mobiya sa lawas, kini magpabilin duol sa mga buhi ug dili mobalik ngadto sa mga katigulangan hangtod nga kini sa kataposan buhian pinaagi sa ikaduhang paglubong. Gawas kon himoon ang ikaduhang paglubong, ang mga tawo mahadlok nga ang espiritu masuko ug hampakon ang mga buhi ug sakit o kamatayon. Ang pagpabuto ug posil maoy “pagpadala sa espiritu” ngadto sa langit.

Bisag ang mga kostumbre sa paglubong dako ug kalainan gikan sa usa ka dapit ngadto sa lain sa Aprika, ang lintunganayng ideya sagad mao nga ang espiritu magpabiling-buhi inigkamatay sa lawas. Ang pangunang katuyoan sa mga rituwal mao ang pagtabang sa espiritu sa pagsanong “sa tawag ngadto sa langit.”

Kini nga mga pagtuo ug mga batasan gidasig sa doktrina sa Kakristiyanohan bahin sa pagkadili-mamatay sa tawhanong kalag ug sa pagsimba niini sa “mga santo.” Sagad kaayo ang komento sa usa ka kapilyan sa sundalo sa Swaziland kinsa miingon nga si Jesus mianhi, dili sa pagwagtang sa karaang mga pagtuo, kondili sa pagtuman o sa pagpalig-on niini. Sanglit ang mga klerigo mao man ang kasagarang magdumala sa mga kostumbre sa paglubong, daghang tawo ang nagtuo nga ang Bibliya nagpaluyo sa karaang mga pagtuo ug sa mga kostumbre nga nagagikan niini.

Kon Unsay Giingon sa Bibliya

Gipaluyohan ba sa Bibliya kining mga pagtuoha? Mahitungod sa kahimtang sa mga patay, ang Ecclesiastes 3:20 nag-ingon: “Ang tanan [mga tawo ug mga hayop] mangadto sa usa ka dapit. Silang tanan gikan sa abog, ug silang tanan mobalik sa abog.” Ang Kasulatan dugang nag-ingon: “Ang mga buhi nasayod nga sila mangamatay; apan ang mga minatay, sila walay nahibaloan nga bisan unsa . . . Ang ilang gugma ug ilang pagdumot ug ilang kasina mawagtang na . . . Walay buluhaton ni lalang ni kahibalo ni kaalam sa Sheol [ang lubnganan], ang dapit diin ikaw moadto.”​—Ecclesiastes 9:5, 6, 10.

Kini ug ang ubang mga teksto nagpatin-aw nga ang mga patay dili makakita kanato o makadungog kanato o makatabang kanato o makasakit kanato. Dili ba kini nahiuyon sa imong nakita? Tingali may nakaila kang tawong adunahan ug impluwensiyado nga namatay ug kansang pamilya human niana nag-antos, bisan pag bug-os nilang gibuhat ang tanang naandang mga seremonyas sa paglubong. Kon kanang tawhana buhi pa sa kalibotan sa espiritu, nganong wala man niya tabangi ang iyang pamilya? Siya dili makahimo niana tungod kay tinuod ang ginaingon sa Bibliya​—ang mga patay sa pagkatinuod walay kinabuhi, “walay mahimo diha sa kamatayon,” ug busa dili makahimo sa pagtabang ni bisan kinsa.​—Isaias 26:14.

Ang Anak sa Diyos, si Jesu-Kristo, nahibalo niini nga tinuod. Palandonga ang nahitabo human namatay si Lazaro. Ang Bibliya nag-ingon: “Siya [Jesus] miingon kanila [iyang mga tinun-an]: ‘Si Lazaro nga atong higala mipahulay, apan ako mopanaw didto aron pukawon siya gikan sa pagkatulog.’ Busa ang mga tinun-an miingon kaniya: ‘Ginoo, kon siya mipahulay, mamaayo siya.’ Si Jesus, hinuon, namulong bahin sa iyang kamatayon.”​—Juan 11:11-13.

Matikdi nga gipakasama ni Jesus ang kamatayon sa pagkatulog, sa pagpahulay. Sa iyang pag-abot sa Bitanya, iyang gilipay ang igsoong mga babaye ni Lazaro nga si Maria ug Marta. Natandog sa kaluoy, si Jesus mihilak. Bisan pa, wala siyay giingon nga bisan unsa nga nagsugyot nga si Lazaro may espiritu nga buhi gihapon ug nagkinahanglag tabang aron makaabot sa yuta sa iyang mga katigulangan. Hinunoa, gibuhat ni Jesus ang iyang gisulti nga iyang buhaton. Iyang gipukaw si Lazaro gikan sa pagkatulog sa kamatayon pinaagi sa usa ka pagkabanhaw. Kini nagpamatuod nga ang Diyos sa dili madugay mogamit kang Jesus sa pagbanhaw sa tanang anaa sa handomanang mga lubnganan.​—Juan 11:17-44; 5:28, 29.

Nganong Nangibabaw nga Lahi?

Sayop bang magsunodsunod sa mga kostumbre sa paglubong nga gipasukad sa dili-kasulatanhong mga pagtuo? Si Aliu ug ang minilyong ubang mga Saksi ni Jehova nagtuo nga kana sayop. Sila nahibalo nga sayop​—salingkapaw pa​—alang kanila ang pagsuportar sa bisan unsang batasan nga tin-awng gipasukad sa bakak ug makapahisalaag nga mga doktrina. Dili nila buot nga mahisama sa mga eskriba ug mga Pariseo, kinsa gihukman ni Jesus tungod sa relihiyosong pagkasalingkapaw.​—Mateo 23:1-36.

Gipasidan-an ni apostol Pablo ang iyang isigka-magbubuhat nga si Timoteo: “Ang inspiradong pamulong nagaingon sa tino nga sa ulahing mga yugto sa panahon adunay pipila nga mahulog gikan sa pagtuo, nga managtagad sa nagapahisalaag nga inspiradong mga pamulong ug mga pagtulon-an sa mga demonyo, pinaagi sa pagkasalingkapaw sa mga tawo nga nagapamulong ug mga bakak.” (1 Timoteo 4:1, 2) Ang ideya ba nga ang patayng mga tawo buhi diha sa kalibotan sa espiritu maoy usa ka pagtulon-an sa mga demonyo?

Oo, pagtulon-an kana sa mga demonyo. Si Satanas nga Yawa, “ang amahan sa mga bakak,” misulti kang Eva nga siya dili mamatay, nga nagpaila nga siya magpadayong buhi diha sa unod. (Juan 8:44; Genesis 3:3, 4) Dili kana sama sa pag-ingon nga ang dili-mamatay nga kalag magpabiling buhi human nga mamatay ang lawas. Bisan pa niana, si Satanas ug ang iyang mga demonyo naningkamot nga mapahilayo ang mga tawo gikan sa kamatuoran sa Pulong sa Diyos pinaagi sa pagpalambo sa ideya nga ang kinabuhi magpadayon human sa kamatayon. Tungod kay sila nagtuo sa giingon sa Diyos diha sa Bibliya, ang mga Saksi ni Jehova wala makigbahin sa mga hunahuna ug mga batasan nga nagpaluyo sa kabakakan ni Satanas.​—2 Corinto 6:14-18.

Pinaagi sa paglikay sa dili-kasulatanhong mga batasan sa paglubong, ang mga alagad ni Jehova nawad-an sa pag-uyon sa uban nga dili sama nilag mga hunahuna. Ang pipila ka mga Saksi wala hatagi sa mga panulondon. Ang uban gihinginlan sa ilang mga pamilya. Ingong matuod nga mga Kristohanon, hinunoa, sila nahibalo nga ang matinumanong pagsunod sa Diyos mosangpot ug kasuko sa kalibotan. Sama sa maunongong mga apostol ni Jesu-Kristo, sila determinado sa “pagsugot sa Diyos ingong magmamando inay kay sa mga tawo.”​—Buhat 5:29; Juan 17:14.

Samtang nagapabili sa panumdoman sa ilang mga minahal nga natulog sa kamatayon, ang matuod nga mga Kristohanon naningkamot sa pagpakitag gugma sa mga buhi. Pananglitan, gidala ni Aliu ngadto sa iyang balay ang iyang inahan human mamatay ang iyang amahan ug nagpakaon ug nag-atiman kaniya sa nahibiling panahon sa iyang kinabuhi. Sa dihang miingon ang uban nga si Aliu wala mahigugma sa iyang inahan tungod kay wala niya ilubong siya sumala sa popular nga kostumbre, iyang gipunting kining kasagarang isulti nga panultihon sa iyang katawhan: “Pakan-a ang akong baba una pa ninyo pakan-a ang akong mga tiil.” Ang pagpakaon sa baba, o pag-​atiman sa usa ka tawo samtang siya buhi pa, mas hinungdanon kay sa pagpakaon sa mga tiil, ang batasan nga gihubit sa sinugdan ug nga nalangkit sa pagbilar human nga mamatay ang usa ka tawo. Ang pagpakaon sa mga tiil, sa pagkatinuod, dili gayod makahatag ug kaayohan sa namatay.

Gipangutana ni Aliu ang iyang mga kritiko, ‘Hain ba ang inyong gusto​—nga atimanon kamo sa inyong pamilya sa inyong pagkatigulang o nga sila magahimog usa ka dakong selebrasyon inigkamatay ninyo?’ Ang kadaghanan mipili nga atimanon samtang buhi pa. Nagpabili usab sila sa pagkasayod nga sa dihang sila mamatay, sila adunay dungganon pinasukad-sa-Bibliya nga serbisyo sa paglubong ug usa ka desente nga paglubong.

Kana ang gipaningkamotan sa mga Saksi ni Jehova nga buhaton alang sa ilang mga minahal. Ilang ginapakaon ang baba, dili ang mga tiil.