Pag-alagad sa Kasaligang Diyos
Sumala sa giasoy ni Kimon Progakis
Kadto maoy tugnaw kaayong gabii sa 1955. Ang akong asawa, si Giannoula, ug ako nagsugod sa pagkabalaka tungod kay ang among 18-anyos nga anak lalaki, si George, wala mopauli gikan sa tindahan nga iyang gitrabahoan. Sa wala damha, usa ka polis ang mituktok sa among pultahan. “Ang inyong anak lalaki nabanggaan samtang nagbisikleta paingon dinhi,” siya miingon, “ug siya patay na.” Unya mipaduol siya ug mihunghong: “Ila kamong sultihan nga kadto maoy usa ka aksidente, apan tuohi ako, siya gipatay.” Ang lokal nga pari ug ang pipila ka paramilitaryong mga lider nagkonsabo sa pagpatay kaniya.
NIADTONG mga tuiga, sa dihang ang Gresya nagpasig-uli gikan sa panahon sa pag-awayay ug kalisod, peligroso nga mahimong usa sa mga Saksi ni Jehova. Nasayod ako mismo mahitungod sa gahom sa Gregong Ortodoksong Iglesya ug sa paramilitaryong mga organisasyon tungod kay kapin sa 15 ka tuig, ako maoy aktibong membro niana. Paasoya ko ninyo mahitungod sa mga hitabo nga mitultol niadtong maong trahedya sa among pamilya kapin sa 40 ka tuig kanhi.
Pagdako sa Gresya
Natawo ako sa 1902 diha sa usa ka adunahang pamilya sa usa ka gamayng balangay haduol sa lungsod sa Chalcis, sa Gresya. Ang akong amahan aktibo sa lokal nga politika, ug ang among pamilya maoy debotadong mga membro sa Gregong Ortodoksong Iglesya. Nahimo akong himasa kaayo sa politikal ug relihiyosong mga libro sa panahon diin ang kadaghanan sa akong mga tagilungsod dili makamaong mobasa ug mosulat.
Ang kakabos ug inhustisya nga kaylap sa sinugdanan sa ika-20ng siglo nagpatungha diha kanako sa tinguha alang sa usa ka kalibotan nga may mas maayong mga kahimtang. Ang relihiyon, sa akong hunahuna, kinahanglang magpauswag sa masulub-ong kahimtang sa akong tagilungsod. Tungod sa akong hilig sa relihiyon, ang mga pangulo sa akong balangay misugyot nga ako mahimong Gregong Ortodoksong pari sa among komunidad. Bisan pa niana, bisan tuod nakaduaw akog daghang monasteryo ug dihay dugay kaayong mga panaghisgot uban sa mga obispo ug mga abad, wala ako mobating andam o kinabubut-ong modawat sa maong responsabilidad.
Sa Kinataliwad-an sa Sibil nga Gubat
Katuigan sa ulahi, sa Abril 1941, ang Gresya nailalom sa pagsakop sa Nazi. Gisugdan niini ang miserableng yugto sa pagpamatay, kagutom, paghikaw, ug daghang pag-antos sa tawo. Usa ka lig-ong kalihokan sa rebelde ang naugmad, ug ako mianib sa usa sa mga grupo sa gerilya nga nakig-away sa manunulong nga mga Nazi. Ingong sangpotanan, ang akong balay makadaghang nasunog, ako napusilan, ug ang akong mga tanom gipangdaot. Sayo sa 1943 ang akong pamilya ug ako walay laing kapilian kondili mokalagiw ngadto sa malisod nga kabukiran. Kami nagpabilin didto hangtod sa kataposan sa okupasyon sa Alemanya sa Oktubre 1944.
Ang sulodnong politikal ug sibil nga pag-awayay mibuto human ang mga Aleman mibiya. Ang grupo sa rebeldeng gerilya nga akong gipasakopan nahimong usa sa pangunang nakig-away nga mga puwersa sa sibil nga gubat. Bisan tuod ang Komunistikanhong mga mithi sa hustisya, kaangayan, ug pakighigalaay nakadani kanako, ang katinuoran sa ngadtongadto nagpahigawad kaayo kanako. Sanglit ako may taas nga ranggo diha sa grupo, akong nakita mismo nga ang gahom mokiling sa pagkahimong korap sa katawhan. Bisan sa daw hamiling mga teoriya ug mga mithi, ang kahakog ug pagkadili-hingpit nagdaot sa labing maayong politikal nga mga tumong.
Ang ilabinang nakapakurat kanako mao nga sa nagkalainlaing kiliran sa sibil nga panagbangi, ang Ortodoksong mga klerigo nagbakyaw ug armas sa pagpatay niadtong sakop sa ilang kaugalingong relihiyon! Ako naghunahuna, ‘Sa unsang paagi kining mga klerigo makaingon nga sila naghawas kang Jesu-Kristo, kinsa nagpasidaan: “Ang tanang mogamit sa espada mamatay pinaagi sa espada”?’—Mateo 26:52.
Panahon sa sibil nga gubat, sa 1946, ako nagtago haduol sa lungsod sa Lamia, sa kinapusoran sa Gresya. Ang akong mga sapot daan na kaayo, busa mihukom ako sa pagtakoban ug pag-adto sa usa ka mananahi sa siyudad aron magpatahi ug bag-ong mga sapot. Dihay mainit nga debate sa dihang ako miabot, ug sa wala madugay ako namulong, dili bahin sa politika, kondili mahitungod sa akong kanhing interes, ang relihiyon. Sa pagkamatikod sa akong may kasayorang mga punto de bista, ang mga tumatan-aw misugyot nga ako makigsulti sa usa ka ‘propesor sa teolohiya.’ Dihadiha, sila miadto sa pagkuha kaniya.
Pagkaplag ug Usa ka Kasaligang Paglaom
Sa panaghisgot nga misunod, ang “propesor” nangutana kanako kon unsay pasikaranan sa akong mga gituohan. “Ang Balaang mga Amahan ug ang Ecumenical Synods,” ako mitubag. Inay supakon ako, siya mipakli sa iyang gamayng Bibliya ngadto sa Mateo 23:9, 10, ug mihangyo kanako sa pagbasa sa mga pulong ni Jesus: “Dugang pa, ayaw ninyo tawgang amahan ang bisan kinsa dinhi sa yuta, kay usa ra ang inyong Amahan, ang langitnong Usa. Ni magpatawag kamo nga ‘mga pangulo,’ kay usa ang inyong Pangulo, ang Kristo.”
Kadto nakapabuka sa akong mga mata! Akong nasabtan nga kining tawhana nagsulti sa kamatuoran. Sa dihang gipaila niya ang iyang kaugalingon ingong usa sa mga Saksi ni Jehova, ako mihangyo ug pipila ka literatura gikan kaniya aron mabasa. Iya akong gidad-an sa librong Light, nga maoy usa ka komentaryo sa basahon sa Bibliya nga Pinadayag, ug ako kanang gidala pagbalik sa akong tagoanan. Sulod sa dugayng panahon, ang mga mananap nga gihisgotan sa Pinadayag maoy misteryo alang kanako, apan niadtong tungora akong nakat-onan nga kini sila naghawas sa politikal nga mga organisasyon nga naglungtad sa atong ika-20ng siglo. Ako misugod sa pagkasabot nga ang Bibliya may praktikal nga kahulogan sa atong kapanahonan ug nga kinahanglang akong tun-an kini ug ipasibo ang akong kinabuhi sumala sa mga kamatuoran niini.
Nadakpan ug Nabilanggo
Wala madugay human niadto, ang mga sundalo mibutho sa akong tagoanan ug midakop kanako. Ako gibalhog sa usa ka atob. Sanglit ako maoy gipangitang tiglapas sa balaod sulod sa pipila ka panahon, ako nagdahom nga patyon. Didto, sa akong selda, ako giduaw sa Saksi nga unang nakigsulti kanako. Iya akong gidasig nga mosalig sa bug-os kang Jehova, nga maoy akong gihimo. Ako gihukman nga madestiyero sulod sa unom ka bulan sa Aegeanhong isla sa Ikaria.
Sa pag-abot gayod nako, akong gipaila ang akong kaugalingon, dili ingong usa ka Komunista, kondili ingong usa ka Saksi ni Jehova. Ang uban nga nakahibalo sa mga kamatuoran sa Bibliya nadestiyero usab didto, busa ako silang gipangita, ug kami regular nga nagtuon sa Bibliya nga magkauban. Gitabangan nila ako sa pagbaton ug dugang nga kahibalo gikan sa Kasulatan ug mas maayong pagsabot sa atong kasaligang Diyos, si Jehova.
Sa 1947, sa dihang natapos ang akong sentensiya, ako gipatawag sa opisina sa piskal. Iya kong giingnan nga siya nakadayeg sa akong panggawi ug miingon nga mahimo nakong gamiton ang iyang ngalan ingong reperensiya kon ugaling madestiyero ako pag-usab. Pag-abot sa Atenas, diin ang akong pamilya mibalhin kasamtangan, ako misugod sa pagpakig-uban sa usa ka kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova ug sa wala madugay nabawtismohan ingong simbolo sa akong dedikasyon kang Jehova.
Gisumbong nga Nangabig
Sulod sa mga dekada, ang Gresya nagdemanda sa mga Saksi ni Jehova ubos sa mga balaod nga gipasa sa 1938 ug 1939 nga nagdili sa pagpangabig. Busa, gikan sa 1938 ngadto sa 1992, dihay 19,147 ka pagpangdakop sa mga Saksi sa Gresya, ug ang mga korte nagpahamtang ug mga sentensiya nga mitotal ug 753 ka tuig, 593 niana ang aktuwal nga giserbisyohan. Ako mismo gidakop kapin sa 40 ka beses gumikan sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos, ug tanantanan ako nagserbisyo ug 27 ka bulan sa nagkalainlaing mga bilanggoan.
Usa sa mga pagpangdakop kanako nahitabo ingong sangpotanan sa usa ka sulat nga akong gisulat ngadto sa usa ka Gregong Ortodoksong klerigo sa Chalcis. Sa 1955, ang mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova giawhag sa pagpadala sa pulyetong Christendom or Christianity—Which One Is “the Light of the World”? ngadto sa tanang klerigo. Usa sa taas-ug-ranggong mga klerigo nga akong gisulatan mikiha kanako ug pagpangabig. Panahon sa husay, ang Saksi nga abogado ug ang lokal nga abogado mihatag ug batid nga pagdepensa, nga misaysay sa obligasyon nga ang matuod nga mga Kristohanon kinahanglang mosangyaw sa maayong balita mahitungod sa Gingharian sa Diyos.—Mateo 24:14.
Ang nagdumalang huwes sa korte nangutana sa archimandrite (usa ka taas ug katungdanan sa iglesya nga ubos sa obispo): “Nabasa ba nimo ang sulat ug ang pulyeto?”
“Wala,” siya kusganong mitubag, “ako kadtong gigisi ug gilabay sa pag-abli pa lang nako sa sobre!”
“Nan nganong nakaingon ka man nga kining tawhana nagkabig kanimo?” misukna ang nagdumalang huwes.
Sunod ang among abogado naghisgot ug mga pananglitan sa mga propesor ug uban pa nga nagdonar sa tibuok hugpong sa mga libro ngadto sa mga publikong librarya. “Kamo ba moingon nga kanang mga tawhana naningkamot sa pagkabig sa uban?” siya nangutana.
Dayag, ang maong kalihokan wala maglangkit sa pagpangabig. Ako nagpasalamat kang Jehova sa dihang akong nadungog ang hukom. “Dili sad-an.”
Ang Kamatayon sa Akong Anak Lalaki
Ang akong anak nga si George padayon usab nga gihasi, kasagaran gumikan sa paghulhog sa Ortodoksong mga klerigo. Siya usab gidakop sa makadaghan tungod sa iyang batan-ong kasibot sa pagmantala sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. Sa kataposan, ang mga magsusupak mihukom sa pagpatay kaniya ug, sa samang panahon, paghatag ug pasidaan ngadto sa uban kanamo aron mohunong sa pagsangyaw.
Ang polis nga miadto sa among balay aron pagtaho sa kamatayon ni George nag-ingon nga ang lokal nga Gregong Ortodoksong pari ug ang pipila ka paramilitaryong mga lider nagkonsabo sa pagpatay sa among anak lalaki. Ang maong “mga aksidente” maoy komon sulod niadtong peligrosong kapanahonan. Bisan pa sa kaguol nga gipahinabo sa iyang kamatayon, ang among determinasyon nga magpabiling aktibo sa buluhatong pagsangyaw ug mosalig sa bug-os kang Jehova napalig-on lamang.
Pagtabang sa Uban nga Mosalig Kang Jehova
Sulod sa tungatunga sa katuigang 1960, ang akong asawa ug mga anak mogugol ug mga bulan sa ting-init sa balangay sa kabaybayonan sa Skala Oropos, mga 50 kilometros gikan sa Atenas. Niadtong panahona, walay Saksi nga nagpuyo didto, busa mihimo kami ug impormal nga pagsangyaw ngadto sa mga silingan. Maayo ang pagsanong sa pipila ka lokal nga mga mag-uuma. Sanglit ang mga lalaki magtrabaho ug dugay sa ilang mga umahan sa maadlaw, kami nagdumala ug mga panagtuon sa Bibliya uban kanila sa lawom nang kagabhion, ug ubay-ubay kanila ang nahimong mga Saksi.
Sa pagkakita kon sa unsang paagi si Jehova nagpanalangin sa among mga paningkamot, sulod sa 15 ka tuig, kami mibiyahe didto matag semana aron magdumala ug mga panagtuon sa Bibliya uban sa mga interesado. Duolan sa 30 ka tawo nga among gitun-an didto miuswag ngadto sa punto sa pagpabawtismo. Sa sinugdan, usa ka grupo sa panagtuon ang giporma, ug ako giasayn sa pagdumala sa mga panagtigom. Sa ulahi ang grupo nahimong kongregasyon, ug karong adlawa kapin sa usa ka gatos ka Saksi gikan sa maong dapit ang naglangkob sa Kongregasyon sa Malakasa. Kami nalipay nga upat sa mga tawo nga among natabangan sa pagkakaron nag-alagad ingong bug-os-panahong mga ministro.
Usa ka Dagayang Panulondon
Wala madugay human ako magpahinungod sa akong kinabuhi kang Jehova, ang akong asawa misugod sa pag-uswag sa espirituwal ug nabawtismohan. Sulod sa malisod nga yugto sa paglutos, ang iyang pagtuo nagpabiling lig-on ug siya nagpabiling malig-on ug wala matarog sa iyang integridad. Wala gayod siya moreklamo mahitungod sa daghang kalisdanan nga giagoman ingong resulta sa akong kanunayng pagkabilanggo.
Latas sa katuigan, kami nagdumala ug daghang panagtuon sa Bibliya nga magkauban, ug siya epektibong nagtabang sa daghan pinaagi sa iyang yano ug madasigong paagi. Sa pagkakaron, siya adunay ruta sa magasin nga naglakip sa dinosenang tawo nga kanunay niyang hatdan ug Ang Bantayanang Torre ug Pagmata!
Sa kinadak-an tungod sa pagpaluyo sa akong mahigugmaong kapikas, ang among tulo ka buhing mga anak ug ang ilang mga pamilya, nga naglakip sa unom ka apo ug upat ka apo-sa-tuhod, ngatanan maoy aktibo diha sa pag-alagad kang Jehova. Bisan tuod sila wala makasagubang sa paglutos ug sa mapait nga pagsupak nga giatubang nako ug sa akong asawa, sila bug-os nga nagsalig kang Jehova, ug sila padayong nagalakaw sa iyang mga dalan. Pagkadakong kalipay alang kanamong tanan nga mahiusa pag-usab sa among minahal nga George sa dihang siya mabanhaw!
Determinadong Mosalig Kang Jehova
Sulod niining tanang katuigan, akong nakita ang espiritu ni Jehova nga naglihok ibabaw sa iyang katawhan. Ang iyang tinultolan-sa-espiritu nga organisasyon nakatabang kanako sa pagkasabot nga dili kita makasalig sa mga paningkamot sa mga tawo. Ang ilang mga saad alang sa mas maayong palaaboton maoy walay-bili, nga sa pagkatinuod sama ra sa usa ka dakong bakak.—Salmo 146:3, 4.
Bisan pa sa akong katigulangon ug grabeng mga suliran sa panglawas, ang akong mga mata nakapokus sa katinuoran sa paglaom sa Gingharian. Ako gianugonan gayod sa mga tuig nga akong gigugol sa bakak nga relihiyon ug sa pagpaningkamot nga ipahinabo ang mas maayong mga kahimtang pinaagi sa politikanhong mga paagi. Kon sublion nako ang akong pagkinabuhi, sa walay duhaduha ako mohukom gihapon nga moalagad kang Jehova, ang kasaligang Diyos.
(Si Kimon Progakis di pa dugayng namatay. Siya may yutan-ong paglaom.)
[Hulagway sa panid 26]
Usa bag-ong letrato ni Kimon uban sa iyang asawa, si Giannoula