Paghupay Alang sa Dinaogdaog
NAMATIKDAN mo ba nga sa imong tibuok kinabuhi kanunayng gibalikbalik ang pipila ka pulong diha sa mga ulohan sa balita? Gipul-an ka na bag basa sa mga pulong nga sama sa gubat, krimen, katalagman, gutom, ug pag-antos? Hinunoa, usa ka pulong ang dayag nga wala diha sa mga balita. Bisan pa niana, kini usa ka pulong nga naghawas sa butang nga gikinahanglan pag-ayo sa mga tawo. Kanang pulonga maoy “paghupay.”
Ang “paghupay” nagkahulogan nga “paghatag sa kusog ug paglaom” ug “pagpagaan sa kaguol o suliran” sa usa. Tungod sa tanang kagubot nga nasinati sa kalibotan sa ika-20ng siglo, ang paglaom ug ang pagpagaan sa kaguol gikinahanglan sa tuman. Tinuod, karong adlawa ang pipila kanato nagpahimulos ug labawng lawasnon nga mga kaharuhay kay sa gihanduraw sukad sa atong mga katigulangan nga posible. Tungod kini sa kauswagang siyentipikanhon. Apan ang siyensiya ug teknolohiya wala makahupay kanato sa diwa nga ang tanang hinungdan sa pag-antos mawagtang gikan sa katawhan. Unsa ang maong mga hinungdan?
Daghang siglo kanhi gihisgotan sa makinaadmanong tawo nga si Solomon ang usa ka pasukaranang hinungdan sa pag-antos sa miingon siya: “Ang tawo nagmando sa tawo sa iyang kadaotan.” (Ecclesiastes 8:9) Ang siyensiya ug teknolohiya wala makausob sa hilig sa tawo sa pagkagustong mogahom sa iyang isigkatawo. Sa ika-20ng siglo, kini misangpot sa daogdaogang mga pagmandong diktador sa mga nasod ug sa makalilisang nga mga gubat tali sa mga nasod.
Sukad 1914 kapin sa usa ka gatos ka milyong tawo ang namatay ingong resulta sa gubat. Palandonga ang tawhanong kaguol nga gihawasan niining numeroha—minilyong nagbangotan nga mga pamilya nga nagkinahanglag paghupay. Ug ang mga gubat misangpot sa ubang mga matang sa pag-antos gawas pa sa pintas nga kamatayon. Pagkatapos sa ikaduhang gubat sa kalibotan, may kapin sa 12 milyong kagiw sa Uropa. Sa katuigang bag-o pa, kapin sa usa ka milyon ug tunga mingkalagiw gikan sa mga sona sa panaggubat sa Habagatan-silangang Asia. Ang panaggubat sa kayutaang Balkan nagpugos sa kapig duha ka milyon sa pagpahawa sa ilang mga balay—sa daghang kaso aron moikyas sa “etnikong pagpanghinlo.”
Ang mga kagiw nanginahanglan gayod ug paghupay, ilabina kadtong napugos pagbiya sa ilang mga balay nga ang ilang dala mao lamang ang mga butang nga mabitbit, kay wala masayod kon asa mopaingon o kon unsay umaabot nila ug sa ilang mga pamilya. Kanang mga tawhana nahilakip sa labing makaluluoyng mga biktima sa pagdaogdaog; sila nanginahanglag paghupay.
Sa mas malinawong mga bahin sa yuta, minilyon nagkinabuhi nga halos ulipon sa sistema sa ekonomiya sa kalibotan. Tinuod, ang pipila dunay daghang materyal nga mga butang. Ugaling lang, ang kinabag-an nag-atubang sa adlaw-adlaw nga pakigbisog sa pangabuhi. Daghan nangitag desenteng puloy-anan. Nagkadaghan ang walay trabaho. “Ang kalibotan,” mitagna ang usa ka Aprikanhong mantalaan, “nagpadulong sa way-ingon nga suliran sa kawalay-trabaho, nga kapin sa 1.3 bilyon pang mga tawo ang mangitag trabaho sa pagkatuig-2020.” Tino nga ang dinaogdaog sa ekonomiya nanginahanglag “kusog ug paglaom”—paghupay.
Ingong reaksiyon sa mga kalisdanan, ang pipila nahimong mga kriminal. Siyempre, magmugna lamang kinig kalisdanan alang sa ilang mga biktima, ug ang dagkong mga proporsiyon sa krimen makadugang sa pagbati nga gidaogdaog. Usa ka bag-ong ulohan sa balita diha sa The Star, usa ka mantalaan sa Johannesburg, Habagatang Aprika, mabasa: “Usa ka adlaw sa kinabuhi sa ‘labing mamumunong nasod sa kalibotan.’” Gibatbat sa artikulo ang usa ka ordinaryong adlaw sulod ug palibot sa Johannesburg. Nianang usa ka adlaw, upat ka tawo ang gibuno ug walo ang gitulisan sa ilang mga sakyanan. Napulog-pito ka panglungkab ang gitaho sa usa ka nait-siyudad nga dapit sa mga arang-arangan. Dugang pa, may daghang armadong mga pangawat. Sumala sa mantalaan, gibatbat kini sa kapolisan ingong “may pagkahilom” nga adlaw. Hisabtan, ang mga paryente sa mga gibuno ug kadtong gilungkaban sa balay ug gikawatan sa sakyanan mobati nga dinaogdaog kaayo. Sila nanginahanglan sa pasalig ug paglaom—paghupay.
Sa pipila ka nasod, adunay mga ginikanan nga magbaligya sa ilang mga anak ngadto sa pampaman. Usa ka nasod sa Asia nga hugopanan sa mga turistang nahilakip sa “mga suroy alang sa pakigsekso” gitahong dunay duha ka milyong pampam, nga daghan kanila gipalit o gikidnap sa pagkabata pa. Duna bay mga tawo nga labawng dinaogdaog kay niining makaluluoyng mga biktima? Sa paghisgot niining ngil-ad nga negosyo, ang magasing Time mitaho bahin sa usa ka 1991 nga komperensiya sa mga organisasyon sa kababayen-an sa Habagatan-silangang Asia. Didto, gibanabana nga “30 milyong babaye gibaligya sa tibuok kalibotan sukad sa tungatunga sa katuigang 1970.”
Hinuon, ang mga bata dili kinahanglang ibaligya sa pampaman aron mabiktima. Nagkadaghan ang gidagmalan sa lawasnon o gilugos pa diha mismo sa ilang mga balay pinaagi sa mga ginikanan ug sa mga paryente. Kanang mga bataa mahimong mobatig emosyonal nga kasakit sa dugay nga panahon. Sa pagkatinuod, isip alaot nga mga biktima sa pagdaogdaog, sila nanginahanglag paghupay.
Usa ka Tawo sa Kakaraanan nga Nagtuon Bahin sa Pagdaogdaog
Si Haring Solomon nalisang sa gidak-on sa pagdaogdaog sa tawo. Misulat siya: “Ako mismo mibalik aron ako untang makita ang tanang buhat sa pagdaogdaog nga ginabuhat sa silong sa adlaw, ug, tan-awa! ang mga luha niadtong ginadaogdaog, apan sila walay maghuhupay; ug sa bahin sa ilang mga tigdaogdaog dihay gahom, mao nga sila walay maghuhupay.”—Ecclesiastes 4:1.
Kon naamgohan sa makinaadmanong hari 3,000 ka tuig kanhi nga ang dinaogdaog nanginahanglan kaayo ug maghuhupay, unsa kahay iyang ikasulti karong adlawa? Bisan pa niana, si Solomon nasayod nga walay dili-hingpit nga tawo, lakip siya, ang makatagana sa paghupay nga gikinahanglan sa katawhan. Ang usa nga labaw pa ang gikinahanglan aron mapuhag ang gahom sa mga daogdaogan. Aduna bay ingon nga persona?
Sa Bibliya, ang Salmo 72 naghisgot sa usa ka dakong maghuhupay alang sa tanang tawo. Ang salmo gisulat sa amahan ni Solomon, si Haring David. Ang superskripsiyon niini mabasa: “Mahitungod Kang Solomon.” Dayag, gisulat kadto sa tigulang nga Haring David maylabot sa Usa nga mosunod sa iyang trono. Kini Siya, sumala sa salmo, magdalag permanenteng kahupayan gikan sa pagdaogdaog. “Sa iyang mga adlaw ang usang matarong moturok, ug ang kadagaya sa pakigdait hangtod ang bulan mawala na. Ug siya makabaton ug mga ginsakpan gikan sa dagat ngadto sa dagat ug . . . ngadto sa kinatumyan sa yuta.”—Salmo 72:7, 8.
Kalagmitan, sa gisulat ni David kining mga pulonga, siya naghunahuna bahin sa iyang anak nga si Solomon. Apan nakaamgo si Solomon nga wala siyay gahom aron mag-alagad sa katawhan sumala sa paagi nga gibatbat sa salmo. Makatuman siya sa mga pulong sa salmo sa gamay lamang nga paagi ug alang sa nasod sa Israel, dili sa kaayohan sa tibuok yuta. Dayag, kining dinasig nga matagnaong salmo mipunting sa usa nga labi pang dako kay kang Solomon. Kinsa ba siya? Walay lain kondili mao si Jesu-Kristo.
Sa dihang usa ka manulonda nagpahibalo sa pagkatawo ni Jesus, siya miingon: “Ihatag ni Jehova nga Diyos kaniya ang trono ni David nga iyang amahan.” (Lucas 1:32) Dugang pa, si Jesus nagtumong sa iyang kaugalingon ingong “labaw pa kay kang Solomon.” (Lucas 11:31) Sukad sa pagkabanhaw ni Jesus ngadto sa tuong kamot sa Diyos, siya atua sa langit, sa dapit nga gikan didto siya makatuman sa mga pulong sa Salmo 72. Dugang pa, siya nakadawat sa gahom ug awtoridad gikan sa Diyos aron pagbunggo sa yugo sa mga tawong daogdaogan. (Salmo 2:7-9; Daniel 2:44) Busa si Jesus mao ang motuman sa mga pulong sa Salmo 72.
Pagdaogdaog Duol Nang Matapos
Unsay kahulogan niini? Kini nagkahulogan nga duol nang makab-ot ang kagawasan gikan sa tanang matang sa pagdaogdaog sa tawo. Ang way-ingon nga pag-antos ug pagdaogdaog nga nasaksihan sulod niining ika-20ng siglo gitagna ni Jesus ingong bahin sa ilhanan nga magtimaan sa “katiklopan sa sistema sa mga butang.” (Mateo 24:3) Taliwala sa uban pa, siya mitagna: “Ang nasod motindog batok nasod ug gingharian batok gingharian.” (Mateo 24:7) Kanang bahina sa tagna nagsugod pagkatuman sa panahon nga ang unang gubat sa kalibotan miulbo sa 1914. “Tungod sa pag-uswag sa kalapasan,” si Jesus midugang, “mobugnaw ang gugma sa kadaghanan.” (Mateo 24:12) Ang kalapasan ug kawalay-gugma nagpatungha sa tuman-kadaotan ug daogdaogan nga kaliwatan. Busa, ang panahon haduol na gayod aron si Jesu-Kristo mosalga ingon nga bag-ong Hari sa yuta. (Mateo 24:32-34) Unsay kahulogan niana alang sa dinaogdaog nga mga tawo nga may pagtuo diha kang Jesu-Kristo ug naglaom kaniya ingong tinudlo-sa-Diyos nga Maghuhupay sa katawhan?
Alang sa tubag nianang pangutanaha, atong basahon ang dugang nga mga pulong sa Salmo 72 nga natuman diha kang Kristo Jesus: “Iyang pagaluwason ang kabos nga nagatuaw alang sa tabang, ang sinakit usab ug si bisan kinsa nga walay magtatabang. Pagakaluy-an niya ang timawa ug ang kabos, ug ang mga kalag sa mga kabos iyang pagaluwason. Gikan sa pagdaogdaog ug gikan sa kabangisan iyang pagalukaton ang ilang kalag, ug ang ilang dugo mahimong bililhon sa iyang mga mata.” (Salmo 72:12-14) Sa ingon ang tinudlo-sa-Diyos nga Hari, si Jesu-Kristo, magtino nga walay usa ang mag-antos tungod sa pagdaogdaog. Siya adunay gahom sa pagtapos sa tanang matang sa inhustisya.
‘Nindot kanang paminawon,’ tingali adunay moingon, ‘apan komosta sa pagkakaron? Unsang paghupay ang anaa alang niadtong nagaantos karon mismo?’ Sa pagkatinuod, duna gayod ing paghupay alang sa dinaogdaog. Ang mosunod nga duha ka artikulo niining magasina magpakita kon sa unsang paagi ang minilyon nakasinati na sa paghupay tungod sa pag-ugmad ug suod nga relasyon uban sa matuod nga Diyos, si Jehova, ug uban sa iyang hinigugmang Anak, si Jesu-Kristo. Ang maong relasyon makapahupay kanato niining madaogdaogong kapanahonan ug mahimong moagak sa usa ka tawo ngadto sa kinabuhing walay kataposan nga wala nay pagdaogdaog. Si Jesus miingon diha sa pag-ampo ngadto sa Diyos: “Kini nagakahulogan ug kinabuhing walay-kataposan, ang ilang pagkuha ug kahibalo kanimo, ang bugtong matuod nga Diyos, ug sa usa nga imong gipadala, si Jesu-Kristo.”—Juan 17:3.
[Hulagway sa panid 4, 5]
Walay tawo nga modaogdaog sa lain sa bag-ong kalibotan sa Diyos