Mga Batan-on—Pangayog Tabang sa Inyong mga Ginikanan sa Pagbantay sa Inyong Kasingkasing!

UNSA sa imong hunahuna ang kinalisdang trabaho sa kapitan sa barko? Ang paglawig ba nga luwas diha sa halapad kaayong kalawran? Kasagaran dili. Ang kadaghanang pagkalunod sa barko nahitabo duol sa baybay, dili sa kalawran. Sa pagkatinuod, ang pagpadunggo sa barko mas peligro kay sa pagpatugpa sa ayroplano. Ngano?

Aron luwas nga mapadunggo sa kapitan ang barko, kinahanglang likayan niya ang tanang kapeligrohan nianang partikular nga dunggoanan. Kinahanglang mahibalo siya sa dagan sa sulog samtang magbantay nga dili mabangga sa ubang mga barko. Kinahanglang magpalayo siya sa kapiliwan, sa mga bato, o sa mga barkong nangalunod aron dili kini masangad. Ug mas kuyaw pa, basin mao pa kini ang iyang unang higayon sa pagdunggo sa maong pantalan.

Aron masulbad kining mga problemaha, ang maalamong kapitan mangayo ug tabang sa usa ka piloto sa barko nga suheto sa katubigan sa dunggoanan. Ang piloto sa barko motindog tapad sa kapitan diha sa pwinti ug mohatag ug eksperto nga direksiyon. Tagdon nilang duha ang peligrosong mga dapit sa dagat ug ipaagi ang barko sa bisan unsang hiktin nga lutsanan paingon sa pantalan.

Ang hinungdanon kaayong abilidad sa piloto sa barko nag-ilustrar sa bililhong tabang nga mabatonan sa Kristohanong mga batan-on nga kinahanglang molawig sa peligro nga katubigan sa kinabuhi. Unsa kini nga tabang? Nganong gikinahanglan kini sa mga tin-edyer?

Ipadayon nato ang ilustrasyon bahin sa barko. Kon bata ka pa, sama ka sa kapitan sa barko tungod kay moabot ang panahon nga manubag ka sa imong kinabuhi. Ug ang papel sa imong ginikanan nahisama nianang sa piloto sa barko samtang naningkamot sila sa paggiya kanimo sa paglawig sa labing malisod nga mga kahimtang nga imong atubangon sa kinabuhi. Apan, inigkatin-edyer na nimo, tingali dili ka ganahang mamati sa tambag sa imong mga ginikanan. Ngano man?

Ang problema sagad naglangkit sa kasingkasing. Ang imong kasingkasing tingali magtinguha sa butang nga gidili o mosupak sa bisan unsang butang nga imong gituohan nga makababag sa imong kagawasan. “Ang kiling sa kasingkasing sa tawo,” matod pa sa Bibliya, ‘daotan sukad sa bata pa.’ (Genesis 8:21) Si Jehova nagpasidaan nga makaatubang ka ug pagsulay sa unahan. “Ang kasingkasing malimbongon labaw sa tanang butang, ug daotan kaayo” siya nagpasidaan. (Jeremias 17:9, Rotherham) Gawas pa nga maghambin ug daotang mga kailibgon, ang kasingkasing makalimbong sa batan-on sa pagtuo nga siya mas nahibalo kay sa iyang mga ginikanan, bisan pag sila mas eksperyensiyado. Apan, may maayong mga katarongan nga mangayo ka ug tabang sa imong mga ginikanan dihang maglawig sa malisod nga mga tuig sa pagkatin-edyer.

Nganong Tumanon ang Imong mga Ginikanan?

Labaw sa tanan, si Jehova, ang Tagmugna sa pamilya, nagsugo kanimo nga kinahanglang mamati ka sa pagtultol sa imong mga ginikanan. (Efeso 3:15) Sanglit ang Diyos man maoy nagtudlo sa imong mga ginikanan sa pag-atiman kanimo, siya naghatag kanimo niining tambaga: “Mga anak, maayo nga inyong sundon ang inyong mga ginikanan kay sila ang gisugo sa Ginoo sa pagdumala kaninyo.” (Efeso 6:1-3, Phillips; Salmo 78:5) Bisag tin-edyer ka na karon, ang imong mga ginikanan gihapon ang may responsibilidad sa paggiya kanimo, ug obligado ka sa pagpamati kanila. Sa dihang gisulat ni apostol Pablo nga ang mga anak kinahanglang mosunod sa ilang mga ginikanan, iyang gigamit ang Gregong pulong nga gitumong ngadto sa mga bata sa tanang edad. Sama sa narekord diha sa Mateo 23:37, pananglitan, gihisgotan ni Jesus ang mga molupyo sa Jerusalem ingong “mga anak” nianang siyudara, bisan pag ang kadaghanan kanila mga hamtong.

Daghang matinumanong mga tawo sa karaang panahon nagpadayon sa pagsunod sa ilang mga ginikanan bisag hamtong na sila. Si Jacob, bisag dako na, nakasabot nga kinahanglang mosunod siya sa sugo sa iyang amahan nga dili makigminyo niadtong dili magsisimba ni Jehova. (Genesis 28:1, 2) Sa walay duhaduha si Jacob nakamatikod usab nga nakahatag ug dakong kaguol sa iyang mga ginikanan ang desisyon sa iyang igsoong lalaki sa pagminyo ug paganong babaye nga Canaanhon.—Genesis 27:46.

Gawas sa ilang hinatag-sa-Diyos nga responsibilidad sa paggiya kanimo, ang imong Kristohanong mga ginikanan lagmit mao ang labing kuwalipikado nga mahimong imong mga magtatambag. Tungod kana kay sila nakaila gayod kanimo ug tino nga nagpakita sa ilang dili-mahinakogong gugma sulod sa daghang tuig. Sama sa piloto sa barko, sila nagsulti sumala sa eksperyensiya. Sila mismo nakaagi sa ‘mga kailibgon nga iya sa batan-on.’ Ug ingong tinuod nga mga Kristohanon, ilang nakita mismo ang bili sa pagsunod sa mga prinsipyo sa Bibliya.—2 Timoteo 2:22.

Sanglit duna ka may eksperyensiyadong magtatabang sa imong kiliran, ikaw matabangan sa pagsulbad bisan sa labing malisod nga mga kahimtang. Tagda, pananglitan, ang imong relasyon uban sa kaatbang nga sekso. Sa unsang paagi ang Kristohanong mga ginikanan makatabang kanimo bahin niining personal nga butang?

Pagkaibog sa Kaatbang nga Sekso

Ang mga piloto sa barko motambag sa mga kapitan sa paglikay sa kapiliwan. Ang kapiliwan humok apan peligro, kay kanunayng magbalhinbalhin ang puwesto niini. Sa samang paagi ang imong mga ginikanan buot nga ikaw magpalayo sa mga kahimtang nga basin makabitik sa imong emosyon. Ang mga ginikanan nahibalo, pananglitan, nga ang mga pagbati sa kaatbang nga sekso lawom ug dulot ug lisod mahubit. Apan sa dihang mapukaw, kining pagbatia makalunod kanimo.

Ang pananglitan ni Dina nag-ilustrar sa risgo sa pagpaduol pag-ayo sa kapeligrohan. Tingali tungod sa pagkamausisaon ug gustong maglingawlingaw, si Dina nakighugoyhugoy sa mga dalagang Canaanhon nga luag ug moral. Ang daw dili-makadaot nga paglingawlingaw sa ulahi misangpot sa mangilngig nga hitabo—siya gilugos sa “labing dungganon” nga ulitawo sa lungsod.—Genesis 34:1, 2, 19.

Misamot ang maong kapeligrohan karon tungod sa kanunay nga pagpasiugda bahin sa sekso niining panahon nga atong gikinabuhian. (Oseas 5:4) Daghang batan-on tingali magpakita nga ang pagpakigsekso uban sa kaatbang nga sekso mao ang kinalaliman sa ngatanan. Tingali mokubakuba ang imong dughan dihang maghunahuna nga makauban ang tawo nga imong gikaibgan nga kamo rang duha. Apan ang mahigugmaong mga ginikanan maningkamot sa pagdili kanimo sa pagpakig-uban sa mga batan-on nga walay pagtahod sa mga sukdanan sa Diyos.

Si Laura midawat nga ang pagkamausisaon makabuta sa mga tin-edyer sa kapeligrohan. “Kon sultihan ako sa akong mga klasmet nga dalaga nga nagsayaw sila hangtod sa halawom nga kagabhion uban sa guwapo nga mga lalaki, ilang isulti nga morag lalim kaayo kini. Akong naamgohan nga ila kining gipasobrahan, apan maikagon gihapon ako ug mibati nga gihikawan ako sa paglingawlingaw. Bisag nahibalo ako nga husto ang akong ginikanan sa pagdili kanako sa pag-adto niining mga dapita, kaadtoon gihapon ako.”

Ang barko walay preno, busa dili dayon kini makahunong. Ang mga ginikanan nahibalo nga ingon niini ang kailibgon. Gipakasama sa basahon sa Proverbio ang usa ka tawo nga naghurohuro ang kailibgon sa usa ka torong baka nga gidala paingon sa ihawan. (Proverbio 7:21-23) Dili ka gusto nga mahitabo kini kanimo, nga malunod ka sa emosyonal ug espirituwal nga paagi. Ang imong mga ginikanan makakita nga gipahisalaag ka na sa imong kasingkasing, ug sila mohatag kanimo sa nahiangay nga tambag. May kaalam ka kaha sa pagpamati kanila ug busa makalikay sa kadaot?—Proverbio 1:8; 27:12.

Nagkinahanglan ka usab ug tabang sa imong ginikanan sa pagsagubang sa pag-ipit sa mga higala. Sa unsang paagi sila makatabang kanimo?

Ang Makakabig nga Impluwensiya sa Imong mga Higala

Ang kusog nga sulog makapadpad sa barko sa sayop nga direksiyon. Aron makalikay sa sulog, ang barko kinahanglang irumbo sa laing direksiyon. Sa samang paagi, ang makakabig nga impluwensiya sa ubang mga batan-on makapasalaag kanimo sa espirituwal gawas kon duna kay pangontra sa impluwensiya.

Sama sa giilustrar sa nahitabo ni Dina, “kon makighigala ka sa mga tawong buangbuang, madaot ka.” (Proverbio 13:20, Today’s English Version) Hinumdomi nga gilangkit sa Bibliya ang pulong “buangbuang” sa usa ka tawo nga wala makahibalo bahin kang Jehova o sa tawo nga dili gustong molakaw sa iyang mga dalan.

Apan, tingali lisod isalikway ang kaisipan o ang ginahimo sa imong mga klasmet. Si María José miingon: “Gusto ko nga dawaton ako sa mga batan-on. Kay dili man ako gusto nga lantawon nila ako nga lahi, gisundog nako sila.” Wala ka lang makamatikod, basig naimpluwensiyahan ka na sa imong mga higala—sa imong gustong musika, sa imong gustong isul-ob, o bisan sa imong pagpanulti. Tingali malipay ka nga makighugoyhugoy sa mga batan-on nga kaedad nimo. Natural kana, apan delikadong madala ka sa ilang kusganong impluwensiya, nga mahimong makadaot.—Proverbio 1:10-16.

Si Caroline nahinumdom sa problema nga iyang naatubang sa pipila pa lang ka tuig nga milabay: “Sa edad nga 13, ang kadaghanan sa akong higalang mga babaye dunay mga trato, ug sa daghang tuig kanunay akong giipit sa pagsunod kanila. Apan, gitabangan ako sa akong inahan niining malisod nga panahon. Gihatagan niya ako ug daghang oras sa pagpamati kanako, nangatarongan kanako, ug nagtabang kanako sa pagkasabot nga kinahanglang dili magdalidali sa pagpakigtrato hangtod nga makaabot ako sa hustong edad.”

Sama sa inahan ni Caroline, ang imong mga ginikanan tingali mobati nga katungdanan nila ang pagpasidaan kanimo bahin sa pag-ipit sa mga higala o magdili kanimo sa pag-apil sa pipila ka kalihokan o sa pagpakighigala. Si Nathan nahinumdom nga daghang higayon nga naglalis sila sa iyang mga ginikanan bahin niining mga butanga. “Kanunay akong dapiton sa akong mga higala sa pag-uban kanila,” siya miingon, “apan ang akong mga ginikanan dili gusto nga magbagdoybagdoy ako uban sa dagkong mga grupo o moadto sa mga parti nga walay magdumala. Niadtong tungora, wala ako makasabot kon nganong ang ubang mga ginikanan mas matugoton kay sa akong mga ginikanan.”

Apan, sa ulahi, si Nathan nakasabot. “Ako nahibalo nga sa akong kahimtang ‘ang mga binuang nabugkos sa kasingkasing sa usa ka bata,’” siya miadmitir. “Kining maong mga binuang daling motungha sa dihang ang mga batan-ong lalaki maggrupo-grupo. Adunay usa nga magsugod pagtinonto, dayon may mohimo ug grabe pa nga tinonto hangtod nga dili na kini makontrol. Sa dili magdugay ang tanan moduyog sa pagtinonto. Bisan ang mga batan-on nga nag-angkong nag-alagad kang Jehova mahulog niining maong lit-ag.”—Proverbio 22:15.

Si Nathan ug María José nakigbugno sa ilang kasingkasing sa dihang dili sila tugotan sa ilang mga ginikanan sa pagsunod sa mga butang nga gisugyot sa ilang mga higala. Apan, sila namati, ug sila nalipay nga mao kanay ilang gihimo. Ang sanglitanan nag-ingon: “Ikiling ang imong igdulungog ug pamati sa mga pulong sa mga maalamon, aron ikabutang mo ang imong kasingkasing sa akong kahibalo.”—Proverbio 22:17.

Takos Pasidunggan

Lisod imaniobra ang nagtakilid nga barko, ug kon grabe na kaayo kining nagtakilid, kini malunod. Kay dili man kita hingpit, kitang tanan kiling sa pagkahakog ug sa pagkagusto sa gidili. Bisan pa niining maong tendensiya, ang mga batan-on molampos gihapon kon sila mosunod sa pagtultol sa ilang mga ginikanan.

Pananglitan, ang imong mga ginikanan makatabang kanimo sa pagsalikway sa ideya nga adunay tungatunga nga dalan gawas sa sigpit nga dalan padulong sa kinabuhi ug haluag nga dalan padulong sa kalaglagan. (Mateo 7:13, 14) Dili makataronganon ang paghunahuna nga puwede kang mohimog ginagmayng mga kasaypanan basta dili lang makalapas sa kasugoan sa Diyos, nga morag puwede kang “motilaw” sa pagkaon apan dili lang kini tunlon. Kadtong maningkamot sa pagsunod sa maong dalan ‘nagtakiang sa duha ka lainlaing hunahuna’—nag-alagad kang Jehova sa usa ka sukod apan naghigugma usab sa kalibotan ug sa mga butang sa kalibotan—ug sila dali nga malunod sa espirituwal. (1 Hari 18:21; 1 Juan 2:15) Nganong mahitabo man kana? Tungod sa atong makasasala nga mga kiling.

Ang atong dili-hingpit nga mga kailibgon mas mokusog kon kita magpadala niini. Ang atong ‘mabudhion nga kasingkasing’ dili matagbaw sa pagtilaw lamang sa sala. Kini mangita ug labaw pa. (Jeremias 17:9) Dihang magsugod na kita sa pagkapadpad sa espirituwal, ang impluwensiya sa kalibotan magkagrabe. (Hebreohanon 2:1) Tingali dili ka makamatikod nga nagtakilid ka na sa espirituwal, apan lagmit nga makamatikod ang imong Kristohanong mga ginikanan. Tinuod, sila dili tingali sama kanimo nga daling makakat-on sa programa sa kompiyuter, apan sila mas daghag nahibaloan kay kanimo bahin sa badlongong kasingkasing. Ug sila buot nga motabang kanimo sa ‘pagtultol sa imong kasingkasing diha sa dalan’ nga makahatag ug kinabuhi.—Proverbio 23:19.

Siyempre, ayaw pagdahom nga ang imong mga ginikanan makahimo ug hingpit nga mga desisyon sa dihang kinahanglan silang mohatag kanimo ug mga giya sa malisod nga mga natad, sama sa musika, kalingawan, ug pamostura. Ang imong mga ginikanan tingali walay kaalam nga sama kang Solomon o pasensiya nga sama kang Job. Sama sa piloto sa barko, tingali sila usahay sobra ka mapanagan-on. Bisan pa niana, ang ilang pagtultol hinungdanon kaayo kon mamati ka sa ‘disiplina sa imong amahan, ug dili talikdan ang balaod sa imong inahan.’—Proverbio 1:8, 9.

Tingali ang ubang mga batan-on mangyubit sa ilang mga ginikanan. Bisan pa niana, kon ang imong mga ginikanan naningkamot sa pagsunod sa Kasulatan, sila motabang kanimo sa tanang kahimtang, sa tanang panahon, atubangan sa tanang kalisod. Sama sa kapitan nga gitambagan sa eksperyensiyadong piloto sa barko, ikaw nagkinahanglan sa imong mga ginikanan sa paggiya kanimo, sa pagtultol kanimo sa dalan sa kaalam. Ang mga ganti unya dili matukib.

“Sa diha nga ang kaalam mosulod sa imong kasingkasing ug ang kahibalo mahimong kahimut-anan sa imong kalag, ang katakos sa panghunahuna magabantay kanimo, ang katakos sa pag-ila magapanalipod kanimo, aron sa pagluwas kanimo gikan sa daotang dalan, gikan sa tawo nga nagasulti ug hiwi nga mga butang, gikan niadtong mga nagabiya sa mga alagianan sa katul-id aron sa paglakaw sa dalan sa kangitngit . . . Kay ang mga matul-id mao ang magapuyo sa yuta, ug ang walay-ikasaway mao ang magpabilin diha niana.”—Proverbio 2:10-13, 21.

[Hulagway sa panid 22]

Ang impluwensiya sa ubang mga batan-on makapasalaag kanimo sa espirituwal

[Hulagway sa panid 23]

Hinumdomi ang naagoman ni Dina

[Hulagway sa panid 24]

Maingon nga ang kapitan magpakitambag sa usa ka eksperyensiyadong piloto sa barko, ang mga batan-on kinahanglang mangayo ug pagtultol sa ilang mga ginikanan

[Picture Credit Line sa panid 24]

Photo: www.comstock.com