‘Padayong Pugngi ang Inyong Kaugalingon Bisan Ilalom sa Daotan’
“Ang ulipon sa Ginoo dili kinahanglang makig-away, kondili kinahanglang magmalumo sa tanan, . . . nagapadayon sa pagpugong sa kaugalingon bisan ilalom sa daotan.”—2 TIMOTEO 2:24.
1. Sa dihang makigbahin sa Kristohanong kalihokan, nganong makasugat kita usahay ug mga tawo nga mopasakit ug sulti kanato?
UNSAY imong reaksiyon kon atubangon ka sa mga tawo nga wala makaangay kanimo o sa kon unsay imong gihawasan? Sa iyang paghubit sa kataposang mga adlaw, si apostol Pablo nagtagna nga ang mga tawo mahimong “mapasipalahon, . . . tigbutangbutang, walay pagpugong-sa-kaugalingon, mabangis.” (2 Timoteo 3:1-5, 12) Makasugat ka tingali ug mga tawo nga sama niana diha sa imong ministeryo o sa ubang mga kalihokan.
2. Unsang mga tekstoha ang makatabang kanato sa pagpakiglabot nga maalamon sa mga tawo nga mopasakit ug sulti kanato?
2 Dili tanan nga mopasakit ug sulti kanato ang walay kaikag sa kon unsay husto. Ang grabeng kalisod o kahigawad mahimong magtukmod sa mga tawo sa pagpaninghag kang bisan kinsa nga anaa sa ilang duol. (Ecclesiastes 7:7) Daghan ang mogawi nga sama niini tungod kay sila nagkinabuhi ug nagtrabaho sa palibot diin komon ang masakit nga sinultihan. Bisan pa niana, ang maong sinultihan dili maayo para natong mga Kristohanon, apan motabang kana kanato sa pagsabot kon nganong ang ubang mga tawo mosulti ug ingon niana. Unsay angay natong reaksiyon sa masakit nga sinultihan? Ang Proverbio 19:11 nag-ingon: “Ang hait nga salabotan sa usa ka tawo magapahinay gayod sa iyang kasuko.” (Proverbio 19:11) Ug ang Roma 12:17, 18 nagtambag kanato: “Ayaw balosi si bisan kinsa ug daotan tungod sa daotan. . . . Kon mahimo, kutob sa inyong maarangan, makigdinaitay sa tanang tawo.”
3. Sa unsang paagi nalangkit ang pagkamakigdaiton diha sa mensahe nga atong gisangyaw?
3 Kon kita tinuod nga makigdaiton, madayag kini sa espiritu nga atong ipakita. Mabanaag kini sa atong isulti ug buhaton, tingali diha usab sa ekspresyon sa atong nawong ug sa atong tingog. (Proverbio 17:27) Sa dihang gisugo niya ang iyang mga apostoles sa pagsangyaw, gitambagan sila ni Jesus: “Inigsulod ninyo sa balay, paghatag ug katahoran sa panimalay [“panghinaot nga magmalinawon ang maong balay,” The New English Bible]; ug kon takos ang balay, ipaabot niini ang kalinaw nga inyong gipanghinaot; apan kon kini dili-takos, ang kalinaw gikan kaninyo ipabalik nganha kaninyo.” (Mateo 10:12, 13) Ang mensahe nga atong gidala maoy maayong balita. Gitawag kana sa Bibliya ug “maayong balita sa pakigdait,” “ang maayong balita bahin sa dili-takos nga kalulot sa Diyos,” ug “kining maayong balita sa gingharian.” (Efeso 6:15; Buhat 20:24; Mateo 24:14) Ang atong tumong mao, dili ang pagsaway sa pagtuo sa laing tawo o pagpakiglantugi kaniya bahin sa iyang mga panglantaw, kondili ang pagpaambit kaniya sa maayong balita gikan sa Pulong sa Diyos.
4. Unsay mahimo nimong isulti sa dihang ang tagbalay moingon nga “Dili ko interesado” bisan wala ka pa gani makasulti sa rason sa imong pagduaw?
4 Bisag wala gayod siya mamati, ang usa ka tagbalay basin moingon dayon, “Dili ko interesado.” Sa daghang kahimtang, mahimo kang moingon, “Maayo untag mabasa nako kining usa lang ka mubo nga teksto gikan sa Bibliya.” Dili tingali siya mosupak niana. Sa ubang mga kahimtang, haom tingali nga moingon: “Isulti unta nako nimo ang bahin sa panahon diin wala nay inhustisya ug ang tanang tawo makakat-on sa paghigugma sa usag usa.” Kon dili moingon ang tagbalay nga gusto pa niyang mahibalo ug dugang bahin niana, mahimong idugang nimo: “Apan dayag nga dili ka pa makalugar karon.” Bisan pag ang tubag sa tagbalay dili makigdaiton, angay ba kitang mohinapos nga siya “dili takos”? Bisan unsa pay reaksiyon, hinumdomi ang tambag sa Bibliya nga ‘magmalumo sa tanan, magpugong sa kaugalingon bisan ilalom sa daotan.’—2 Timoteo 2:24.
Bagis Apan Nagiyahan sa Sayop nga Paagi
5, 6. Giunsa pagtratar ni Saulo ang mga sumusunod ni Jesus, ug nganong gibuhat niya kana?
5 Sa unang siglo, usa ka tawo nga ginganlag Saulo ilado sa iyang dili-matinahorong sinultian, sa iyang pagkabangis pa gani. Ang Bibliya nag-ingon nga siya ‘nagpangusmo ug hulga ug pagbuno batok sa mga tinun-an sa Ginoo.’ (Buhat 9:1, 2) Sa ulahi iyang giangkon nga siya “usa ka tigpasipala ug maglulutos ug tawong bagis.” (1 Timoteo 1:13) Bisan tuod ang pipila sa iyang mga paryente nahimo na tingaling mga Kristohanon, siya miingon bahin sa iyang tinamdan ngadto sa mga sumusunod ni Kristo: “Sanglit ako nasuko man pag-ayo kanila, ginalutos ko sila hangtod pa gani sa mga siyudad nga atua sa gawas.” (Buhat 23:16; 26:11; Roma 16:7, 11) Walay pamatuod nga ang mga tinun-an nakiglantugi kang Saulo sa publiko samtang naggawi siya nga sama niana.
6 Nganong ingon man niana ang paggawi ni Saulo? Katuigan sa ulahi, siya misulat: “Ako walay alamag ug milihok uban ang kawalay-pagtuo.” (1 Timoteo 1:13) Siya usa ka Pariseo, naedukar “sumala sa pagkaestrikto sa Balaod sa katigulangan.” (Buhat 22:3) Bisan tuod ang magtutudlo ni Saulo nga si Gamaliel dayag nga dili mapihigon, ang hataas nga saserdoteng si Caifas, nga nakauban ni Saulo, usa ka panatiko. Si Caifas maoy nangulo sa laraw nga misangpot sa pagpatay kang Jesu-Kristo. (Mateo 26:3, 4, 63-66; Buhat 5:34-39) Human niana, nagsugo si Caifas nga bunalan ang mga apostoles ni Jesus, ug gimandoan sila nga mohunong na sa pagsulti pinasukad sa ngalan ni Jesus. Si Caifas maoy nagdumala sa Sanhedrin panahon sa husay nga tugob sa kasuko diin nianang tungora si Esteban gidala sa gawas sa siyudad aron batoon. (Buhat 5:27, 28, 40; 7:1-60) Nakita ni Saulo ang pagbato, ug si Caifas nag-awtorisar kaniya sa pagpadayon sa pagpahunong sa mga sumusunod ni Jesus pinaagi sa pagdakop kanila didto sa Damasco. (Buhat 8:1; 9:1, 2) Ilalom niining maong impluwensiya, nagtuo si Saulo nga ang iyang panggawi naghatag ug pamatuod sa kasibot alang sa Diyos, apan sa pagkatinuod wala siyay tinuod nga pagtuo. (Buhat 22:3-5) Tungod niini, wala maamgohi ni Saulo nga si Jesus mao diay ang tinuod nga Mesiyas. Apan nakaamgo ra si Saulo sa dihang ang binanhawng si Jesus milagrosong nakigsulti kaniya diha sa dalan paingon sa Damasco.—Buhat 9:3-6.
7. Unsay nahitabo kang Saulo ingong resulta sa milagrosong pagpakigsulti ni Jesus kaniya diha sa dalan paingon sa Damasco?
7 Wala madugay human niini, ang tinun-an nga si Ananias gipadala aron mosangyaw kang Saulo. Kon ikaw ang anaa sa iyang lugar, maghinamhinam ka ba sa pag-adto? Si Ananias nahadlok, apan nakigsulti siya kang Saulo sa malulotong paagi. Ang tinamdan ni Saulo nausab na tungod sa milagrosong pagpakigsulti ni Jesus kaniya diha sa dalan paingon sa Damasco. (Buhat 9:10-22) Sa ulahi siya nailhan ingong si apostol Pablo, usa ka masiboton nga Kristohanong misyonaryo.
Malumog-Buot Apan Maisogon
8. Sa unsang paagi gibanaag ni Jesus ang tinamdan sa iyang Amahan ngadto sa mga tawo nga nakahimog daotan?
8 Si Jesus maoy masiboton nga magmamantala sa Gingharian kinsa malumog-buot apan maisogon sa pagpakiglabot sa mga tawo. (Mateo 11:29) Iyang gibanaag ang espiritu sa iyang langitnong Amahan, kinsa nag-awhag sa mga daotan sa pagtalikod sa ilang daotang mga dalan. (Isaias 55:6, 7) Sa pagpakiglabot sa mga makasasala, namatikdan ni Jesus kon dunay pamatuod sa pag-usab, ug gidasig niya ang maong mga tawo. (Lucas 7:37-50; 19:2-10) Inay hukman ang uban pinasukad sa panggawas nga dagway, gisundog ni Jesus ang kalulot, pagkamainantoson, ug hataas-nga-pailob sa iyang Amahan sa tuyo nga agakon sila ngadto sa paghinulsol. (Roma 2:4) Kabubut-on ni Jehova nga ang tanang matang sa mga tawo maghinulsol ug maluwas.—1 Timoteo 2:3, 4.
9. Unsay atong makat-onan sa paagi nga natuman ang Isaias 42:1-4 diha kang Jesus?
9 Sa pagsulti sa panglantaw ni Jehova kang Jesu-Kristo, ang magsusulat sa Ebanghelyo nga si Mateo nagkutlo niining matagnaong mga pulong: “Tan-awa! Ang akong alagad nga akong gipili, akong gihigugma, nga giuyonan sa akong kalag! Ibutang ko ang akong espiritu diha kaniya, ug iyang ipatin-aw kon unsa ang hustisya ngadto sa mga nasod. Siya dili makiglantugi, ni mosinggit, ni adunay makadungog sa iyang tingog diha sa halapad nga kadalanan. Walay nabun-og nga tangbo nga iyang gupokon, ug walay nagbaga nga pabilong lino nga iyang palongon, hangtod nga iyang ikapatungha ang hustisya uban ang kalamposan. Sa pagkatinuod, diha sa iyang ngalan ang mga nasod magalaom.” (Mateo 12:17-21; Isaias 42:1-4) Nahiuyon sa maong matagnaong mga pulong, si Jesus wala malambigit sa saba nga mga lantugi. Bisan sa dihang nailalom sa pagpit-os, siya nagsulti sa kamatuoran sa paagi nga makadani sa matinud-anog-kasingkasing nga mga tawo.—Juan 7:32, 40, 45, 46.
10, 11. (a) Bisan tuod ang mga Pariseo nalakip sa labing prangka nga mga magsusupak ni Jesus, nganong gisangyawan man niya ang pipila kanila? (b) Unsang matanga sa mga tubag ang isulti usahay ni Jesus sa mga magsusupak, apan unsay wala niya buhata?
10 Panahon sa iyang ministeryo, si Jesus nakigsulti sa daghang Pariseo. Bisan tuod ang pipila kanila naningkamot sa pagbitik kaniya diha sa iyang pagpanulti, wala mohinapos si Jesus nga silang tanan may daotang mga motibo. Si Simon, usa ka Pariseo nga medyo hinawayon, dayag nga gustong masinati si Jesus ug giimbitar niya si Jesus nga mokaon diha sa iyang balay. Gidawat ni Jesus ang maong imbitasyon ug gisangyawan kadtong atua didto. (Lucas 7:36-50) Sa laing panahon, usa ka inilang Pariseo nga ginganlag Nicodemo miadto kang Jesus sa tago panahon sa kagabhion. Wala siya kasab-i ni Jesus tungod sa paghulat hangtod nga mongitngit. Hinunoa, iyang gisangyawan si Nicodemo bahin sa gugma nga gipakita sa Diyos sa pagpadala sa iyang Anak aron maluwas kadtong magpasundayag ug pagtuo. Maluloton usab nga gihisgotan ni Jesus ang kahinungdanon sa pagtuman sa kahikayan sa Diyos. (Juan 3:1-21) Sa ulahi si Nicodemo misulti pabor kang Jesus sa dihang usa ka maayong taho bahin kang Jesus ang gitamay sa ubang mga Pariseo.—Juan 7:46-51.
11 Nasabtan ni Jesus ang pagkasalingkapaw niadtong naningkamot sa pagbitik kaniya. Wala niya tugoti ang mga magsusupak sa pag-aghat kaniya ngadto sa walay-pulos nga mga lantugi. Apan, kon nahiangay, siya mihatag ug laktod, epektibo nga mga tubag pinaagi sa pagsulti ug usa ka prinsipyo, paggamit ug ilustrasyon, o pagkutlo ug teksto. (Mateo 12:38-42; 15:1-9; 16:1-4) Sa ubang mga panahon, si Jesus wala gayod motubag sa dihang dayag nga walay kapuslanan ang pagbuhat niana.—Marcos 15:2-5; Lucas 22:67-70.
12. Bisan sa dihang gisinggitan siya, sa unsang paagi si Jesus nakatabang sa mga tawo?
12 Usahay, singgitan si Jesus sa mga tawo nga gikontrolar sa mahugaw nga mga espiritu. Sa dihang nahitabo kana, siya nagpasundayag ug pagpugong sa kaugalingon ug naggamit gani sa hinatag-sa-Diyos nga gahom sa paghatag ug kahupayan. (Marcos 1:23-28; 5:2-8, 15) Kon ang pipila ka tawo masuko ug mosinggit kanato sa dihang nakigbahin kita sa ministeryo, kinahanglan usab kitang magpugong sa kaugalingon, ug angay kitang maningkamot sa pagdumala sa maong situwasyon sa maluloton ug mataktikanhon nga paagi.—Colosas 4:6.
Sulod sa Pamilya
13. Nganong ang mga tawo mosupak usahay sa usa ka membro sa pamilya nga nagsugod sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova?
13 Ang mga sumusunod ni Jesus ilabinang gikinahanglan nga magpugong sa kaugalingon sa sulod sa pamilya. Ang usa ka tawo kansang kasingkasing natandog pag-ayo sa kamatuoran sa Bibliya nangandoy nga ang iyang pamilya mosanong sa samang paagi. Apan sama sa giingon ni Jesus, ang mga membro sa pamilya basin mosupak. (Mateo 10:32-37; Juan 15:20, 21) Dunay daghang katarongan niini. Pananglitan, bisan tuod ang mga pagtulon-an sa Bibliya makatabang kanato sa pagkahimong matinud-anon, responsable, ug matinahoron, ang Kasulatan nagtudlo usab nga sa bisan unsang situwasyon mas dako ang atong responsibilidad sa atong Maglalalang. (Ecclesiastes 12:1, 13; Buhat 5:29) Basin masuko ang usa ka membro sa pamilya kay mibati siya nga ang iyang impluwensiya diha sa pamilya medyo namenosan na tungod sa atong pagkamaunongon kang Jehova. Sa dihang dumalahon ang maong situwasyon, hinungdanon gayod nga atong sundon ang panig-ingnan ni Jesus sa pagpakitag pagpugong sa kaugalingon!—1 Pedro 2:21-23; 3:1, 2.
14-16. Unsay nakapausab sa pipila nga misupak kaniadto sa ilang mga membro sa pamilya?
14 Daghan karon nga nag-alagad kang Jehova ang dunay kapikas sa kaminyoon o ubang membro sa pamilya nga supak kaniadto sa mga kausaban nga ilang gihimo sa dihang sila nagsugod sa pagtuon sa Bibliya. Ang mga magsusupak nakadungog tingali ug negatibong mga komento bahin sa mga Saksi ni Jehova, ug tingali nahadlok sila nga duna unyay dili maayong impluwensiya diha sa panimalay. Unsay nakapausab sa ilang tinamdan? Sa daghang kaso, ang maayong panig-ingnan sa magtutuo adunay dakong epekto. Tungod kay ang magtutuo padayong nagpadapat sa tambag sa Bibliya—nga regular nga nagtambong sa Kristohanong mga tigom ug nakigbahin sa ministeryo samtang nag-atiman usab sa mga responsibilidad sa pamilya ug nagpugong sa kaugalingon bisan pag gipasakitan ug sulti—ang pagsupak sa pamilya usahay malukmay.—1 Pedro 2:12.
15 Tingali ang usa ka magsusupak dili usab mamati sa bisan unsang katin-awan gikan sa Bibliya tungod sa pagkamapihigon o garbo. Mao kanay kahimtang sa usa ka lalaki sa Tinipong Bansa kinsa miingon nga siya patriotiko kaayo. Usa niana ka higayon, sa dihang ang iyang asawa mitambong ug kombensiyon, gikuha sa bana ang tanan niyang besti ug mipahawa sa balay. Sa laing higayon, mibiya siya sa balay dala ang pusil ug nanghulga nga magpakamatay. Gibasol niya ang relihiyon sa iyang asawa sa bisan unsang dili-makataronganon nga panggawi niya. Apan ang asawa naningkamot sa pagpadapat sa tambag sa Bibliya. Bayente ka tuig human mahimong Saksi ni Jehova ang asawa, ang bana na-Saksi usab. Sa Albania nasuko ang usa ka babaye tungod kay ang iyang anak nga babaye nagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova ug dayon nagpabawtismo. Sa 12 ka higayon gidaot sa inahan ang Bibliya sa iyang anak. Unya usa ka adlaw niana iyang gibuksan ang bag-ong Bibliya nga nabiyaan sa iyang anak diha sa lamesa. Naatol nga iyang nabuksan ang Mateo 10:36, ug naamgohan sa inahan nga ang giingon didto mapadapat kaniya. Bisan pa niana, kay nahingawa sa kaayohan sa anak, ang inahan mihatod sa iyang anak ngadto sa barko kauban sa ubang mga Saksi aron motambong sa kombensiyon sa Italya. Sa dihang nakita sa inahan ang gugma, mga halog, ug mga pahiyom sa grupo ug nadungog ang ilang malipayong pagkinataw-anay, nausab ang iyang gibati. Wala madugay human niini, miuyon siya nga magtuon sa Bibliya. Karon naningkamot siya sa pagtabang sa ubang mga tawo nga magsusupak sa sinugdan.
16 Sa usa ka higayon, usa ka bana nga nagwarawara-ug-kutsilyo ang naghagit sa iyang asawa, nga nagsultig masakit nga mga akusasyon batok kaniya samtang ang asawa nagpadulong sa Kingdom Hall. Ang asawa malumong mitubag: “Dali ngari sa Kingdom Hall aron imong masuta mismo.” Misulod ang bana ug karon siya usa na ka Kristohanong ansiyano.
17. Kon ang situwasyon sa Kristohanong panimalay mahimong tandogon usahay, unsang Kasulatanhong tambag ang makatabang?
17 Bisan pag Kristohanon na ang tanang membro sa imong panimalay, may mga panahon tingali nga ang situwasyon sa pamilya mahimong tandogon ug ang mga sinultihan mahimong masakit na tungod sa tawhanong pagkadili-hingpit. Angayng matikdan nga ang mga Kristohanon sa karaang Efeso gitambagan: “Isalikway ninyo ang tanang mapangdaot nga kayugot ug kasuko ug kapungot ug sininggitay ug mapasipalahong sinultihan uban sa tanang pagkadaotan.” (Efeso 4:31) Dayag nga ang palibot sa mga Kristohanon sa Efeso, ang ilang kaugalingong pagkadili-hingpit ug, sa pipila ka kahimtang, ang ilang kanhing paagi sa pagkinabuhi nag-impluwensiya kanila. Unsay makatabang kanila sa pag-usab? Sila kinahanglang ‘magbag-o diha sa puwersa nga nagpalihok sa ilang kaisipan.’ (Efeso 4:23) Samtang sila nagtuon sa Pulong sa Diyos, namalandong kon sa unsang paagi kana angayng mag-impluwensiya sa ilang kinabuhi, nakig-uban sa mga isigka-Kristohanon, ug kinasingkasing nga nag-ampo, ang bunga sa espiritu sa Diyos mas napadayag diha sa ilang kinabuhi. Sila makakat-on nga mahimong ‘maluloton sa usag usa, malumo uban ang pagkamabination, kinabubut-on nga magpasaylo sa usag usa ingon nga ang Diyos usab pinaagi kang Kristo kinabubut-on nga nagpasaylo kanila.’ (Efeso 4:32) Bisan unsa pa tingaliy buhaton sa uban, kita kinahanglang magpugong sa kaugalingon, magmaluloton, magmabination, magmapinasayloon. Sa pagkatinuod, kinahanglang ‘dili nato balosan si bisan kinsa ug daotan tungod sa daotan.’ (Roma 12:17, 18) Ang pagpakita ug tiunay nga gugma agig pagsundog sa Diyos mao gayod ang hustong buhaton.—1 Juan 4:8.
Tambag Alang sa Tanang Kristohanon
18. Nganong ang tambag nga makita diha sa 2 Timoteo 2:24 haom alang sa usa ka ansiyano sa karaang Efeso, ug sa unsang paagi makabenepisyo niana ang tanang Kristohanon?
18 Ang tambag nga kita padayong ‘magpugong sa kaugalingon bisan ilalom sa daotan’ mapadapat sa tanang Kristohanon. (2 Timoteo 2:24) Apan una kining gitumong ngadto kang Timoteo, kinsa nagkinahanglan niana sa dihang nag-alagad siya ingong ansiyano sa Efeso. Ang uban sa kongregasyon didto prangka kaayong nagpahibalo sa ilang mga panglantaw ug nagtudlog sayop nga mga doktrina. Tungod kay wala nila masabti sa bug-os ang tumong sa Moisesnong Balaod, wala nila masabti ang kahinungdanon sa pagtuo, gugma, ug sa maayong tanlag. Ang garbo nagpatungha ug panagbangi sanglit sila naglalisay labot sa mga pulong ug wala nila masabti ang mga pagtulon-an ni Kristo ug ang kahinungdanon sa diyosnong debosyon. Aron masulbad ang maong situwasyon, kinahanglang magmalig-on si Timoteo maylabot sa kamatuoran sa Kasulatan apan magmalumo sa pagpakiglabot sa iyang mga igsoon. Sama sa presenteng-adlaw nga mga ansiyano, siya nahibalo nga ang panon dili iyaha ug siya angayng makiglabot sa uban sa paagi nga magpalambo sa Kristohanong gugma ug panaghiusa.—Efeso 4:1-3; 1 Timoteo 1:3-11; 5:1, 2; 6:3-5.
19. Nganong hinungdanon nga kitang tanan ‘mangita sa pagkamaaghop’?
19 Giawhag sa Diyos ang iyang katawhan sa ‘pagpangita sa pagkamaaghop.’ (Sofonias 2:3) Ang Hebreohanong pulong alang sa “pagkamaaghop” nagpasabot ug usa ka tinamdan nga makapaarang sa usa ka tawo sa paglahutay nga mapailobon sa kadaot, nga dili mapikal o dili mobalos. Hinaot nga kinasingkasing kitang mangaliyupo kang Jehova nga tabangan kita sa pagpasundayag ug pagpugong sa kaugalingon ug sa paghawas kaniya sa hustong paagi, bisan ilalom sa malisod nga mga kahimtang.
Unsay Imong Nakat-onan?
• Sa dihang sultian kag masakit nga mga pulong, unsang mga tekstoha ang makatabang kanimo?
• Nganong si Saulo nagbinagis?
• Sa unsang paagi ang panig-ingnan ni Jesus makatabang kanato sa pagpakiglabot sa tanang matang sa mga tawo sa nahiangayng paagi?
• Unsay mga benepisyo sa pagpugong sa kaugalingon labot sa atong sinultihan sulod sa panimalay?
[Hulagway sa panid 26]
Bisan pa sa reputasyon ni Saulo, maluloton siyang gitratar ni Ananias
[Hulagway sa panid 29]
Ang matinumanong pag-atiman sa usa ka Kristohanon sa iyang mga responsibilidad makapalukmay sa pagsupak sa pamilya
[Hulagway sa panid 30]
Ang mga Kristohanon magpalambo sa gugma ug panaghiusa