Mga Apohan—Ilang mga Kangaya ug mga Kalisdanan

“Nalipay ako sa pagkahimong usa ka apohan! Malingaw ka sa imong mga apo nga dili mobating may tulubagon o responsable kanila. Imong maamgohan nga duna kay impluwensiya sa ilang kinabuhi apan sa kataposan dili ikaw ang modesisyon para kanila. Ang ilang mga ginikanan maoy mohimo niana.”—Gene, usa ka apohan.

UNSAY anaa sa pagkahimong apohan nga makapatungha ug ingong kadasig? Ang mga tigdukiduki nagpunting nga ang normal nga gibaod sa mga ginikanan sa kabataan makapatunghag daghang panagbingkil. Tungod kay ang mga apohan kasagarang dili-kinahanglang mohimo sa maong mga pagbaod, makapahimulos sila ug mas walay-kahigwaos nga relasyon uban sa mga apo. Sumala sa pagkapahayag niini ni Arthur Kornhaber, M.D., sila libreng magmahal sa ilang mga apo “tungod [lamang] kay sila ilang mga apo.” Usa ka apohan nga ginganlag Esther miingon: “Uban sa akong mga anak, ang akong adlaw-adlawng emosyon nalangkit kaayo sa tanan nga ilang gibuhat. Ingong apohan, mobati akong libre sa pagkalingaw ug paghigugma lamang sa akong mga apo.”

Unya anaa ang nag-uswag nga kaalam ug katakos nga duyog sa edad. (Job 12:12) Dili na batan-on ug walay-kasinatian, ang mga apohan dunay katuigan sa kasinatian sa pagkahimong ginikanan. Sanglit nakakat-on gikan sa ilang mga sayop, sila tingali mas dunay katakos sa pagdumala sa mga bata kay sa batabata pa sila.

Busa si Dr. Kornhaber mihinapos: “Ang maayo ug mahigugmaong bugkos tali sa mga apohan ug mga apo gikinahanglan alang sa emosyonal nga kahimsog ug kalipay sa tanang tulo ka kaliwatan. Kining maong bugkos maoy kinaiyanhong kabilin alang sa kabataan, . . . usa ka panulondon nga gipasunod sa ilang mga katigulangan nga makabenepisyo sa tanan diha sa pamilya.” Ang magasin nga Family Relations sa susama nag-ingon: “Ang mga apohan nga nakigbahin ug nakasabot sa papel sa usa ka apohan nakaugmad ug nag-uswag nga pagbati sa kaayohan ug moral.”

Ang Papel sa Apohan

Dunay daghang bililhong mga papel nga matuman sa mga apohan. “Sila mahimong mapaluyohon sa ilang minyong mga anak,” matod ni Gene. “Ako naghunahuna nga sa pagbuhat niana, sila makapaarang-arang sa pipila ka malisod nga mga kahimtang nga nahimutangan sa batan-ong mga ginikanan.” Ang mga apohan dako usab ug mahimo sa pagpaluyo sa mga apo mismo. Kasagaran ang apohan mao ang mag-asoy ug mga sugilanon nga maghatag sa bata ug ideya bahin sa kasaysayan sa pamilya. Ang mga apohan subsob nga nagdula ug hinungdanong papel sa pagpasa sa relihiyosong panulondon sa usa ka pamilya.

Sa daghang pamilya, ang mga apohan nagsilbi usab nga sinaligang mga magtutudlo. “Tingali dunay mga butang nga ipakig-ambit sa mga bata kanimo nga dili nila komportableng ikapakigsulti sa ilang mga ginikanan,” matod ni Jane, nga gihisgotan sa unang artikulo. Ang mga ginikanan kasagarang malipay sa maong dugang pagpaluyo. Sumala sa usa ka pagtuon, “kapin sa 80 porsiyento sa mga tin-edyer naglantaw sa ilang mga apohan ingong mga sumbonganan. . . . Dakong bahin sa hamtong nga mga apo ang dunay kanunayng pakigkontak sa ilang kinasuorang mga apohan sa regular nga paagi.”

Ang usa ka mahigugmaong apohan mahimong ilabinang hinungdanon sa usa ka bata nga kulang ug hustong pag-amoma diha sa panimalay. “Ang akong lola mao ang labing hinungdanong tawo sa sayong bahin sa akong pagkabata,” misulat si Selma Wassermann. “Ang akong lola mao ang nakigbahin ug nagpatugob sa akong kinabuhi sa pag-amoma. Mas dako pa sa Miami Beach ang iyang sabakan, ug sa dihang sabakon niya ako, ako nahibalo nga hilwas ako. . . . Sa akong lola ako nakakat-on sa labing hinungdanong mga butang bahin sa akong kaugalingon—nga ako gihigugma ug busa hiligugmaon.”—The Long Distance Grandmother.

Mga Kabingkilan sa Pamilya

Ugaling, ang pagkaapohan dunay malaomang mga kabingkilan ug mga suliran. Pananglitan, usa ka ginikanan nahinumdom sa grabeng panaglalis uban sa iyang inahan bahin sa hustong paagi sa pagpadug-ab sa bata. “Nagpahinabo kinig kal-ang tali kanamo sa labing talandogong yugto alang kanako.” Masabot, ang batan-ong mga ginikanan buot nga mouyon ang ilang mga ginikanan sa paagi sa ilang pag-alima sa ilang mga anak. Ang mga sugyot gikan sa ilang maayog-tuyo nga mga ginikanan sa ingon samag makapahugno nga pagsaway.

Sa iyang librong Between Parents and Grandparents, si Dr. Kornhaber naghisgot bahin sa duha ka ginikanan nga dunay laing kasagarang suliran. Matod sa usa ka ginikanan: “Kada adlaw manghilabot ang akong mga ginikanan, ug sila masuko kon wala ako sa balay inig-abot nila. . . . Wala sila maghunahuna kanako—sa akong pagbati ug sa akong pribasiya.” Mireklamo ang lain: “Ang akong mga ginikanan buot nga manag-iya sa akong batang babaye. Sila mokaon, matulog, ug maghunahuna bahin kang Susie bayente-kuwatro oras sa usa ka adlaw. . . . Naghunahuna kami sa pagbalhin.”

Usahay ang mga apohan giakusar usab nga nagpadahan sa ilang mga apo pinaagi sa pagpaulan kanila ug mga regalo. Siyempre, ang pagkamanggihatagon alang sa usa ka apohan maoy sama ka kinaiyanhon sa pagginhawa, apan ang uban morag naghinobra na niining bahina. Apan, usahay ang mga reklamo sa ginikanan maggikan tingali sa pangabugho. (Proverbio 14:30) “Ang akong mga ginikanan estrikto ug mapig-oton kanako,” misugid si Mildred. “Sa akong mga anak sila manggihatagon ug [matugoton]. Ako nangabugho tungod kay wala gayod sila mag-usab sa paagi sa ilang pagtratar kanako.” Bisan unsay mga motibo o katarongan, magpahinabog mga suliran kon ang apohan dili motahod kon unsay gusto sa mga ginikanan maylabot sa paghatag ug regalo.

Ang mga apohan sa ingon maalamong magpakita ug pagkamabinantayon sa ilang pagpasundayag sa pagkamanggihatagon. Ang Bibliya nagpakita nga ang paghinobra kaayo bisan sa maayong butang mahimong makadaot. (Proverbio 25:27) Kon wala ka makaseguro kon unsang matanga sa mga regalo ang angayan, konsultaha ang mga ginikanan. Niining paagiha ikaw “mahibalong mohatag ug maayong mga gasa.”—Lucas 11:13.

Gugma ug Pagtahod—Ang mga Yawi!

Ikasubo, ang pipila ka apohan nagreklamo nga ang ilang buluhaton ingong mga tig-atiman ug mga yaya wala pabilhi. Ang uban mibati nga wala sila hatagi ug igong katungod sa pagduaw sa ilang mga apo. Apan ang uban miingon nga ang ilang hamtong nang mga anak nagsalikway kanila nga wala gani mopatin-aw kon ngano. Ang maong masakit nga mga suliran kasagarang malikayan kon ang mga membro sa pamilya magpakitag gugma ug pagtahod sa usag usa. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang gugma taas-ug-pailob ug malulot. Ang gugma dili abughoan, . . . dili magapangita sa kaugalingon niining kaayohan, dili mapasuko. . . . Ginaantos niini ang tanang butang, nagatuo sa tanang butang, nagalaom sa tanang butang, nagaagwanta sa tanang butang.”—1 Corinto 13:4, 5, 7.

Tingali ikaw usa ka batan-ong ginikanan ug si Lola mohimog maayog-tuyo apan makapapikal nga sugyot o obserbasyon. May katarongan ka ba gayod nga “mapasuko”? Kon buot hunahunaon, ang Bibliya nagpakita nga papel sa gulanggulang nga Kristohanong mga babaye ang pagtudlo sa “batan-ong mga babaye . . . sa paghigugma sa ilang mga bana, sa paghigugma sa ilang mga anak, sa pagka mabuot sa hunahuna, putli, mga manggibuhaton diha sa puloy-anan.” (Tito 2:3-5) Ug dili ba ikaw ug ang mga apohan buot sa samang butang—ang labing ikaayo alang sa imong mga anak? Sanglit ang gugma “dili magapangita sa kaugalingon niining kaayohan,” tingali labing maayo nga isentro ang pagtagad diha sa mga panginahanglan sa bata—dili sa imong mga pagbati. Ang paghimo sa ingon basin makatabang kanimo sa paglikay nga “magaaghat ug panag-indigay sa usag usa” tungod sa matag ginagmayng pagkapikal.—Galacia 5:26, potnot.

Ibutang ta, mahadlok ka nga ang sobrang pagkamanggihatagon magpadahan sa imong anak. Apan kasagaran ang apohan walay daotang mga motibo sa dihang siya manggihatagon. Kadaghanang propesyonal bahin sa pag-atiman sa bata mouyon nga kon giunsa nimo pagbansay ug pagdisiplina ang imong anak dunay mas dakong epekto kay sa popanahon nga pagsalga sa apohan. Ang usa ka doktor nagtambag: “Ang paghupot ug maayong katakos sa pagkatawa makatabang.”

Kon duna kay balidong hinungdan nga mabalaka tungod sa usa ka isyu sa pag-atiman sa bata, ayaw did-i ang imong ginikanan o ugangan sa pagpakigkita sa imong mga anak. Nag-ingon ang Bibliya: “Mapakyas ang mga plano diin walay pribadong panagsulti.” (Proverbio 15:22) Sa “hustong panahon,” himoa ang ugdang nga panaghisgot ug ipadayag ang imong mga kabalaka. (Proverbio 15:23) Kasagaran, ang mga solusyon mahimong makab-ot.

Ikaw ba usa ka apohan? Nan ang pagpakita ug pagtahod sa mga ginikanan sa imong apo maoy kinahanglanon. Siyempre, mobati kang obligado sa pagpahayag sa imong hunahuna kon gibati nimong ang imong apo nameligro. Apan bisan tuod kinaiyanhon alang kanimo ang paghigugma ug pagmahal sa imong mga apo, ang mga ginikanan—dili ang mga apohan—ang dunay responsabilidad sa pag-alima sa ilang mga anak. (Efeso 6:4) Ang Bibliya nagsugo sa imong mga apo sa pagtahod ug pagsugot sa ilang mga ginikanan. (Efeso 6:1, 2; Hebreohanon 12:9) Busa sulayi ang paglikay nga maghatag sa ilang mga ginikanan ug nagpusotpusot nga wala-kinahanglanang mga tambag o magdaot sa awtoridad sa mga ginikanan.—Itandi ang 1 Tesalonica 4:11.

Tinuod, ang dili pagpanghilabot, pagpugong sa imong dila—ug tingali paghulat—ug pasagdan ang imong mga anak nga mohimo sa ilang trabaho ingong mga ginikanan dili kanunayng sayon. Apan sumala sa pagpahayag niini ni Gene, “gawas kon mangayo silag tambag, kinahanglang mokooperar ka sa ilang gibati nga labing ikaayo sa ilang mga anak.” Matod ni Jane: “Mag-amping ako nga dili moingong, ‘Mao kini ang paagi nga angay kanang buhaton!’ Dunay daghang lainlaing mga paagi sa pagbuhat sa mga butang, ug kon ipugos nimo ang imong hunahuna, kini magpahinabog mga suliran.”

Kon Unsay Ikahatag sa mga Apohan

Ang Bibliya naghulagway sa pagbaton ug mga apo ingong panalangin gikan sa Diyos. (Salmo 128:3-6) Pinaagi sa pagbaton ug interes diha sa imong mga apo, ikaw mahimong gamhanang impluwensiya sa ilang kinabuhi, nga nagtabang kanila sa pag-ugmad ug diyosnong mga prinsipyo. (Itandi ang Deuteronomio 32:7.) Sa kapanahonan sa Bibliya usa ka babaye nga ginganlag Loida nagdula ug hinungdanong papel sa pagtabang sa iyang apo, si Timoteo, nga mahimong talagsaong tawo sa Diyos. (2 Timoteo 1:5) Sa susama, makasinati ka ug kangaya samtang ang imong mga apo mosanong sa diyosnong pagbansay.

Mahimo ka usab nga tinubdan sa gikinahanglang gugma ug pagbati. Tinuod, dili ka tingali ang matang nga sobra ka sentimental o mabination. Bisan pa niana, ang diyosnong gugma ikapakita gihapon pinaagi sa pagbaton ug sinsero, dili-hakog nga interes sa imong mga apo. Ang magsusulat nga si Selma Wassermann nag-ingon: “Ang pagpakita ug interes sa ginasulti sa bata kanimo . . . tinong magpakita sa imong kaikag. Ang pagkahimong maayong tigpaminaw, dili mosagbat, pagkadili-hinawayon—ang tanan magpadayag ug pagtahod, pagkamabination, pagpabili.” Alang sa usa ka apo, ang maong mahigugmaong pagtagad mahimong usa sa kinamaayohang mga gasa nga ikahatag sa usa ka apohan.

Ang atong panaghisgot sa ingon nagsentro sa pagtagad sa naandang mga papel sa pagkaapohan. Apan, daghang apohan karon ang nagpas-an ug mas bug-at pa nga palas-anon.

[Kapsiyon sa panid 6]

“Sa akong lola ako nakakat-on sa labing hinungdanong mga butang bahin sa akong kaugalingon—nga ako gihigugma ug busa hiligugmaon”

[Kahon sa panid 6]

Mga Sugyot Alang sa mga Apohang Atua sa Layo

• Hangyoa ang mga ginikanan nga magpadala kaninyo ug mga videotape o mga hulagway sa mga apo.

• Pagpadala ug audiotape nga “mga sulat” sa inyong mga apo. Alang sa gagmayng kabataan, pagteyp-rekord sa imong pagbasa ug mga estorya sa Bibliya o pag-awit ug mga laylay.

• Padalhi ang mga apo ug mga postcard ug mga sulat. Kon posible, hupti ang regular nga pagsinulatay uban kanila.

• Kon maarangan nimo, tawgi sa telepono ang imong mga apo. Sa dihang makigsulti sa gagmayng mga bata, sugdi ang mga kabildohay pinaagi sa pagpangutana ug yanong mga pangutana, sama sa, “Unsay imong gikaon sa pamahaw?”

• Kon posible, himoa ang regular, mubo nga mga pagduaw.

• Hikaya uban sa mga ginikanan nga makaduaw sa inyong panimalay ang inyong mga apo. Pagplano ug makalingawng mga kalihokan, sama sa pag-adto sa mga zoo, museyo, ug mga parke.

[Hulagway sa panid 5]

Daghang apohan motabang sa pag-atiman sa ilang mga apo

[Hulagway sa panid 7]

Ang panagbingkil mahimong motungha tungod sa mga paagi sa pagmatuto sa mga anak

[Hulagway sa panid 7]

Ang mga apohan kasagarang nagdula ug papel sa pagpasa sa kasaysayan sa pamilya