Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Nagakahitabo Kini sa Akong Lawas?

PAGTUBO SA KAHINGKOD​—kini mahimong makapaukyab nga panahon sa imong kinabuhi. Ikaw inanayng nagkabalhin gikan sa pagkabata ngadto sa pagkahamtong!

Ugaling lamang, ang imong mga ginikanan basin wala makahisgot daan uban nimo kon unsay dahomon. Bisan pag naghisgot sila niini, ang kamatuoran sa pagtubo sa kahingkod o pubertad basin labaw kay sa imong gidahom. May mga butang nagakahitabo tingali kanimo nga makapahibulong nimo kon kaha ikaw may seryosong deperensiya. Lagmit gayod, hinunoa, ang kaatbang mao ang matuod!

Ang Pagregla​—Tunglo o Panalangin?

Mga duha ka tuig tapos mosugod ang pubertad, ang usa ka dalagita makasinatig dakong hitabo​—ang pagsugod sa regla. Hinuon, kon walay igong pangandam kining halandumong hitabo mahimong makahadlok, makapakurat.a “Ako nahadlok kaayo,” misulat ang dalagitang ginganlag si Paula. “Mga tulo ka bulang miagi, gigawsan akog dugo sa pila ka adlaw sa usa ka bulan. Nagkahulogan ba kini nga ako may kanser? . . . Ako naguol kaayong naghunahuna sa maong pagdugo nga ako naghilak ug nangurog.”

Ang librong Adolescents and Youth mitaho nga ang pila ka dalagita mibati ganig kaulaw ug sala sa dihang nagsugod ang ilang regla. Nan, dili katingad-ang daghang dalagita nagatago sa hitabo. Matud sa usa ka dalagita: “Ako naulaw nga motug-an sa akong inahan. Wala gayod siya maghisgot kanako bahin niini ug ako nahadlok kaayo.”

Apan halayo sa pagkabutang igakaulaw, ang pagregla maoy pamatuod nga ang imong mga gahom sa pagsanay nagakahamtong. Ang imong lawas karon makapanamkon ug makapanganak. Oh, tinuig pa una maandam ka na gayod nga mahimong ginikanan. Apan dinhi ikaw nagabarog, nga andam nang mahimong hingkod nga babaye. Kini ba butang igakaulaw? Dili!

Gawas pa, kini butang masinati sa kababayen-an sa tibuok nga kalibotan. Ang Bibliya nagatumong sa pagregla ingong “ang butang kinaiya sa mga babaye.” (Genesis 31:35) Ug sukwahi sa pagtuo sa pipila, kini dili usa ka tunglo.b Hinuon, basin mahupay ang bahin sa imong mga kahadlok kon mas makasabot ka ngano ug sa unsang paagi mahitabo kining balikbalik nga hitabo.

Ang “Binulang Milagro”

Ang pulong “menstruation” o regla nagagikan sa Latin nga pulong nga nagkahulogang “binulan.” Kas-a sa usa ka bulan ang imong lawas makaarang sa pagpanamkon sa usa ka bata. Nahauna, ang pagtaas sa mga lebel sa hormone sa imong lawas nagapasidaan sa imong matris, o tagoangkan. Kini mag-andam sa kaugalingon sa pagdawat ug pag-alima sa napertilisadong binhi sa babaye; ang hapin niini matugob sa dugo ug mga sustansiya. Sa duol anaa ang duha ka organong pormag almond nga nailhang mga obaryo, nga ang matag usa may libolibong gagmitoyng mga binhi sa babaye. Ang matag binhi sa babaye maoy purohang bata, nga kinahanglang mapertilisar lamang sa binhi sa lalaki o sperm. Kas-a sa usa ka bulan, ang usa ka binhi sa babaye mahinog ug ipagawas sa mga obaryo.

Ang malumong “mga tudlo” karon magasilhig pataas sa binhi sa babaye ug pasudlon kana sa usa sa mga tubong Fallopian. Ang gamitoyng binhi karon mosugod sa upat-ngadto-unom-adlaw nga biyahe agi niana padulong sa matris. Kon ang babaye dili mamabdos sa maong panahon, ang gamitoyng binhi sa babaye mabungkag. Ang tugob sa dugo nga hapin sa matris mabungkag usab. Ang matris mosugod sa pagpanghugot ug inanay magpagawas sa maong hapin agi sa puwerto.

Gikan sa duha kaha ngadto pito ka adlaw (nga magkalahi sa sunodsunod nga babaye) ang regla mogawas. Ug dayon ang palakaw mosubli, sa sunodsunod nga bulan, hangtod sa menopause.c Gihubit kini pag-ayo sa usa ka magsusulat ingong “binulang milagro”! Kini usa ka palakaw nga may di-hisaypang pirma sa Batid nga Tigdesinyo. Kini usa pa ka hinungdan sa pagpatugbaw, sama sa gipatugbaw sa salmista: “Pagadayegon ko ikaw tungod kay sa makalilisang nga paagi ako kahibulongang pagkagama”!​—Salmo 139:14.

Pagkaplag ug Tabang

Bisan pa niana, ang pagregla mohatag nimog ubay-ubayng kabalaka. Pananglitan, daghang dalagita mabalaka, ‘Unsa na man kon mosugod kini samtang ako anaa sa eskuylahan?’ Itugot ta, kini makamantsa sa imong sinina ug makapahinabo nimog kaulaw. Ang edukador sa sekso si Lynda Madaras nagpasalig kanato, hinunoa, nga “ang kadaghanang babaye dili dug-on nga igo sa sinugdan nga makalapos sa ilang sinina.” Bisan pa niana, buot nimong makaandam nga igo.

Ang ubay-ubayng basahon nagahatag ug maayong medikal nga tambag. Apan nganong dili usab ipaambit ang imong mga kabalaka sa imong inahan? Pihong siya may daghang praktikal nga sugyot. “Ang akong inahan maoy sama sa higala alang kanako,” matud sa usa ka dalaga. “Kami may dagkong mga panaghisgot, ug siya motubag sa akong mga pangutana.”

Tinuod, ang pila ka inahan lisdan sa paghisgot sa pribadong mga butang. Apan kon duolon nimo siya nga matinahoron ug ipahibalo kaniya nga kini hinungdanon gayod alang kanimo, basin siya makabuntog sa iyang pagpanuko sa pagsulti. Kon mapakyas kana, nganong dili mosulti sa usa ka hamtong Kristohanong babaye nga uban kaniya dili ka gil-asan?

Bisan pag ang kadaghanang babaye makabuhat sa ilang matag-adlawng naandang buluhaton sulod niining panahona, ang librong Changing Bodies, Changing Lives nagapahinumdom kanato nga ang pila ka babaye makaagom sa “mga labad-sa-ulo, mga sakit sa likod, mga suliran sa panit, mga kadaot sa buot, depresyon, pamikog, pagkakasukaon, ug pagkatener sa tubig.” Ang simpleng aspirin compounds kasagarang makahupay sa maong mga simtoma. (Ang imong doktor makatino kon gikinahanglan ang mas isog nga tambal.) Ug kon mahimo, makalikay ka sa sobrang kaaburido sa maong panahon pinaagi sa pagplano sa imong mga kalihokan haduol sa imong regla.

Mga Inawas sa Magabii

Ang mga bayong may ubay-ubay usab nga sulirang atubangon samtang magakahamtong ang ilang sistema sa pagsanay. Pananglitan, ang imong mga organo sa sekso mosugod sa paggamag pluwido nga gitawag semen. Kini nasudlan ug minilyong mikroskopikong binhi sa lalaki o sperm, nga ang matag usa arang makapertilisar sa usa ka binhi sa babaye ug makagamag bata kon ipagawas panahon sa pakigsekso.

Sanglit dili ka man minyo, ang binhi sa lalaki yanong matigom. Ang uban inanayng masuhop sa imong lawas. Apan panagsa, ang uban ipagawas sa magabii samtang ikaw matulog. Kini kasagarang gitawag wet dream. Ang mas maayong ngalan, hinuon, mao ang inawas sa magabii, sanglit ang inawas kasagarang mahitabo sa kaugalingon, nga inubanan o dili ubanan sa kaubang erotikong damgo.

Ang unang kasinatian sa usa ka bayong sa inawas sa magabii basin makapagil-as. “Ako unang giawasan sa gabii sa dihang ako nag-edad ug napulog-duha ug tunga,” nahinumdom ang usa ka tin-edyer. “Wala ako masayod kon unsay nahitabo. . . . Mimata ako ug ang higdaan basabasa. Abi kog nakaihi ako o unsa ba.” Magmasaligon, hinunoa, nga ang maong mga inawas maoy normal. Bisan ang Bibliya nagahisgot niini. (Levitico 15:16, 17) Kana maoy ilhanan nga nagaobra ang imong sistema sa pagsanay ug ikaw nagapadulong sa pagkahingkod nga lalaki.

Tinuod, ang hunahunang madiskobrehan sa imong inahan ang basang mga habol basin makapalisang nimo. Apan lagmit gayod nga dili siya makuratan o matingala niini. Hinuon, makatabang ang paghisgot niana uban sa imong amahan o laing hamtong. Kini basin makahupay sa nagapabiling mga kabalaka nga tingali imong nabatonan. Basin makapangita kag paagi sa paghupot sa imong pribasiya niining butanga.

Pagsagubang sa Pagkapukaw

Samtang magkahamtong ang sistema sa pagsanay, ang mga bayong ug dalagita kasagarang sensitibo kaayo sa pagkapukaw sa sekso. Sa dihang mahitabo kini sa usa ka bayong, ang kinatawo sa lalaki, o pikoy, masudlag dugo, nga kini motindog o mogahi. “Apan,” nagpahinumdom ang The New Teenage Body Book, “daghang paggahi ang mahitabo tungod sa mga hinungdang waylabot sa sekso​—ug usahay mopatim-aw kini, sa wala lamay hinungdan! Ang mga uyog sa bus, hugot nga sinina, pagkaladlad sa katugnaw, kahadlok, ug ubang makabikil makapatuskig sa kinatawo.” Ang mga dalagita susamang mapukaw sa walay dayag nga hinungdan.

Ang wala-kagustohing pagkapukaw sa sekso mahimong makapikal, makaulaw. Apan kini bahin sa pagtubo ug mahimong subsob mahitabo. Ang pila ka batan-on magkupay o magdula sa ilang mga kinatawo aron makabatog kahupayan sa sekso. Kini daotan ug, sa kadugayan, makamugnag ubang suliran.d Labi pang maayo ang pagrelaks ug dili paghunahuna sa maong butang. Ang pagkapukaw sa taodtaod mahanaw. Samtang magkagulang ka ug ang mga lebel sa imong hormone mapondo, imong hidiskobrehang ang kinaiyanhong pagkapukaw dili na subsob mahitabo.

Ang pubertad dili molungtad hangtod sa hangtod. Tingali may adlaw ra nga ikaw makakatawa sa pipila ka butang nakapaguol nimo karon. Kasamtangan, magkalipay sa kamatuoran nga ikaw normal.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 15]

Ang mga ginikanan makatabang nimo sa pagpahiuyon sa kausaban sa pubertad