Paglaom—Bililhon ba Gayod?

SIYA diyes anyos pa lang, apan si Daniel nakigbugno na sa kanser sulod sa usa ka tuig. Nawad-an nag paglaom ang iyang mga doktor, maingon man usab ang uban nga suod sa batang lalaki. Apan padayong naglaom si Daniel. Siya nagtuo nga modako siya nga mahimong usa ka tigdukiduki ug sa usa ka adlaw sa umaabot siya makatabang sa pagkaplag ug tambal sa kanser. Siya ilabinang naglaom sa umaabot nga pagbisita sa usa ka doktor nga nag-espesyalisar sa pagtambal sa iyang talagsaong matang sa kanser. Apan pag-abot sa adlaw, ang espesyalista napugos pagkanselar sa iyang pagbisita tungod sa daotang panahon. Nahugno ang paglaom ni Daniel. Sa unang higayon, siya naluya. Paglabay sa pipila ka adlaw siya namatay.

Ang estorya ni Daniel giasoy sa usa ka health-care worker nga nagtuon bahin sa papel sa paglaom ug pagkawala sa paglaom may kalabotan sa panglawas. Mahimong nakadungog kag susamang mga estorya. Pananglitan, usa ka tigulang maoy himalatyon na apan maikagon nga makaabot pa sa dugay-nang-gihulat nga hinungdanong okasyon​—tingali pagduaw sa usa ka minahal o usa ka anibersaryo. Pag-abot ug pagkahuman sa okasyon, ang kamatayon daling misunod. Unsay mga hinungdan sa maong mga hitabo? Ang paglaom may dako bang epekto sumala sa gituohan sa pipila?

Ang nagkadaghang medikal nga mga tigdukiduki nagpunting nga ang kamalaomon, paglaom, ug uban pang maayong mga emosyon dako kaayog epekto diha sa kinabuhi ug panglawas sa usa ka tawo. Apan dili ang tanan mouyon sa maong panghunahuna. Nag-ingon ang pipila ka tigdukiduki nga kanang tanang pangangkon maoy kasugiran lang ug dili siyentipikanhon. Ilang gipili ang paghunahuna nga ang mga hinungdan sa mga sakit sa lawas maoy pisikal lang gayod.

Hinuon, ang pagduhaduha bahin sa pagkabililhon sa paglaom maoy dili bag-o. Kaliboan ka tuig kanhi, ang Gregong pilosopo nga si Aristotle gihangyo sa pagbatbat sa paglaom ug siya mitubag: “Kini maoy damgo samtang nagbuka ang mga mata.” Ug sa dili pa kaayo dugay, ang Amerikanong estadista nga si Benjamin Franklin pintok nga miingon: “Siya nga nagdepende sa paglaom sa pagpabuhi kaniya mamatay nga nagpuasa.”

Nan, unsa ang kamatuoran bahin sa paglaom? Kini ba maoy pagpangandoy lamang, usa ka paagi sa pagpangita sa mga tawo ug kahupayan diha sa mga damgo nga dili matuman? O aduna bay pasikaranan ang pagsabot nga ang paglaom dili lang usa ka damgo​—nga maoy butang nga gikinahanglan natong tanan alang sa maayong panglawas ug kalipay, nga adunay matuod nga pasikaranan ug mga kaayohan?

Nganong Nagkinahanglan Kitag Paglaom?

UNSA kahay nahitabo kon si Daniel, ang batan-ong biktima sa kanser nga gibatbat sa sinugdanan sa nag-unang artikulo, padayong naghupot ug lig-ong paglaom? Mapukgo kaha niya ang kanser? Buhi pa kaha siya karong adlawa? Bisan ang labing mainitong mga tigdepensa nga ang paglaom makatabang gayod sa pagkaayo lagmit dili mohimo sa maong mga pangangkon. Ug kini maoy usa ka hinungdanong punto. Dili angay nga sobrang pabilhan ang paglaom. Kini dili usa ka tambal sa tanang sakit.

Sa usa ka paghinabi sa CBS News, si Dr. Nathan Cherney nagpasidaan bahin sa kapeligrohan sa pagpasobra sa epekto sa paglaom sa dihang magtambal sa grabeg sakit nga mga pasyente: “Kami may mga kaso diin gikasab-an sa mga bana ang ilang mga asawa tungod kay kulang ang ilang pagpamalandong, nga kulang ang ilang pagkamalaomon.” Si Dr. Cherney midugang: “Kining panghunahunaa mimugna sa usa ka panghanduraw nga ang usa makakontrolar sa iyang sakit nga tumor, ug sa dihang mograbe ang sakit sa maong tawo, ang uban basin maghunahuna nga kulang ang ilang pagkontrolar sa ilang tumor, ug kana dili makataronganon.”

Sa pagkatinuod, kadtong nakigbugno sa usa ka sakit nga makamatay nagpakigbisog sa hago kaayong pakigbugno. Ang pagdugang sa pagbati sa sala ngadto sa ilang bug-at nang palas-anon dili gayod buot buhaton sa ilang mga minahal. Nan, angay ba natong ihinapos nga ang paglaom dili bililhon?

Dili gayod hinuon. Pananglitan, ang samang doktor nag-espeyalisar sa palliative care​—nga mao, ang pagpanambal nga gipunting, dili sa direktang pagbugno sa sakit o paglugway sa kinabuhi, kondili sa paghimo sa kinabuhi sa pasyente nga mas hayahay ug kahimut-anan samtang buhi pa ang pasyente. Ang maong mga doktor lig-ong nagtuo sa bili sa mga pagtambal nga moresulta sa mas malipayong panghunahuna, bisan sa mga tawong grabe ka masakiton. Adunay dakong ebidensiya nga ang paglaom mahimong moresulta sa mas malipayong panghunahuna​—ug makahimog mas dako pang kaayohan.

Ang Bili sa Paglaom

“Ang paglaom maoy epektibo nga terapiya,” nagpatuo ang medikal nga magsusulat nga si Dr. W. Gifford-Jones. Iyang gisusi ang nagkalainlaing pagtuon nga gihimo aron matino ang bili sa emosyonal nga pagpaluyo nga gihatag ngadto sa mga pasyente nga may sakit nga makamatay. Gituohan nga kining matanga sa pagpaluyo motabang sa mga tawo sa paghupot ug mas malaomon ug positibong panglantaw. Ang usa ka pagtuon sa 1989 nakakaplag nga ang mga pasyenteng nakadawat sa maong pagpaluyo nabuhi ug taastaas, samtang ang bag-ong panukiduki dili kaayo tino bahin sa maong butang. Bisan pa niana, gipamatud-an sa mga pagtuon nga ang mga pasyenteng nakadawat ug emosyonal nga pagpaluyo adunay menos nga depresyon ug menos nga sakit kay niadtong wala makadawat niana.

Tagda ang laing pagtuon nga nagpunting sa epekto sa pagkamalaomon ug pagkadili-malaomon diha sa coronary heart disease (CHD). Ang usa ka grupo sa kapig 1,300 ka lalaki gitulotimbang pag-ayo kon sila ba may malaomon o dili-malaomong panglantaw sa kinabuhi. Ang usa ka pagsusi napulo ka tuig sa ulahi nakakaplag nga kapin sa 12 porsiyento niadtong mga lalakiha nag-antos sa usa ka matang sa CHD. Sa ilang grupo, ang mga dili-malaomon milupig sa mga malaomon sa duolag 2 sa 1. Si Laura Kubzansky, luyoluyong propesor sa panglawas ug sosyal nga panggawi sa Harvard School of Public Health, mikomento: “Ang kadaghanan sa ebidensiya dapig sa opinyon nga ‘ang positibong paghunahuna’ makaayo sa imong panglawas gibase lamang sa uloestorya​—ang maong pagtuon sa 1,306 ka lalaki mohatag ug pipila ka direktang tinuod nga ebidensiyang medikal pabor sa opinyon nga ang paghunahunang positibo makaayo sa imong panglawas diha sa natad sa sakit sa kasingkasing.”

Nakaplagan sa pipila ka pagtuon nga kadtong naghunahuna nga ang ilang panglawas dili maayo sa aktuwal dugayng naulian human sa operasyon kay niadtong naghunahuna nga ang ilang panglawas maayo kaayo. Bisan ang pagkataas ug kinabuhi gilangkit sa pagkamalaomon. Ang usa ka pagtuon nagsusi kon sa unsang paagi ang mga tigulang apektado sa positibo ug negatibong mga panghunahuna bahin sa pagtigulang. Sa dihang gipakita sa mga tigulang ang mikilab nga mga mensahe sa kompiyuter nga naglangkit sa pagkatigulang uban sa mas dakong kinaadman ug kasinatian, pagkahuman niadto ang ilang linaktan mas tulin ug abtik. Ngani, ang kauswagan maoy katumbas sa mga resulta sa 12-ka-semana nga programa sa pag-ehersisyo.

Nganong ang mga emosyon sama sa paglaom, pagkamalaomon, ug positibong panglantaw maorag makaayo sa panglawas? Ang mga siyentipiko ug mga doktor basin wala pa kaayo makasabot sa hunahuna ug lawas sa tawo aron ihatag ang tino nga mga tubag. Bisan pa niana, ang mga eksperto nga nagtuon bahin sa ulohan makahatag ug mga panaghap nga binase sa pipila ka kasinatian, kahibalo, o impormasyon. Pananglitan, usa ka propesor sa neurolohiya nagsugyot: “Makapahimuot ang pagkalipay ug pagkamalaomon. Ang pagkalipay maoy sadya nga kahimtang nga magpatunghag gamay ra kaayong tensiyon, ug ang lawas magmalunhaw ubos sa maong mga kahimtang. Kini usa pa ka butang nga mahimo sa mga tawo sa ilang kaugalingon sa pagpaningkamot nga magpabiling himsog.”

Basin isipon sa pipila ka doktor, sikologo, ug mga siyentipiko nga kining ideyaha maoy bag-o ug mamugnaon apan dili kini bag-o alang sa mga estudyante sa Bibliya. Duolag 3,000 ka tuig kanhi, ang maalamon nga Haring Solomon gidasig sa pagsulat niining hunahunaa: “Ang kasingkasing nga malipayon maayo nga tambal, apan ang masulub-on nga espiritu makapauga sa kabukogan.” (Proverbio 17:22) Matikdi ang katimbang nga gibanaag dinhi. Kining bersikuloha wala mag-ingon nga ang malipayong kasingkasing makatambal sa bisan unsang sakit kondili nga kini “maayo nga tambal.”

Sa pagkamatuod, makataronganon ang pagsukna, Kon ang paglaom maoy usa ka medisina, may doktor bang dili moreseta niini? Dugang pa, dili lamang maayong panglawas ang kaayohang ihatag sa pagkamalaomon.

Ang Pagkamalaomon, Pagkadili-malaomon, ug Imong Kinabuhi

Nakaplagan sa mga tigdukiduki nga ang mga malaomon makabatog daghang kaayohan gumikan sa ilang positibong panglantaw. Sila lagmit adunay maayong binuhatan diha sa tunghaan, sa trabahoan, ug bisan sa mga esport. Pananglitan, may pagtuon nga gihimo bahin sa babayeng mga magdudula sa track and field. Gihatag sa mga tigbansay ang bug-os nga pagtulotimbang sa mga katakos sa pagdula lamang sa mga babaye. Sa samang higayon, gisurbi ang mga babaye mismo ug gitulotimbang pag-ayo ang gidak-on sa ilang paglaom. Sumala sa gipadayag sa mga resulta, ang gidak-on sa paglaom sa mga babaye mas tukmang mitagna sa ilang binuhatan kay sa tanang estadistika bahin sa ilang mga katakos sa pagdula nga gitulotimbang sa ilang mga tigbansay. Nganong dako kaayog epekto ang paglaom?

Daghan ang nakat-onan pinaagi sa pagtuon sa kaatbang sa pagkamalaomon​—ang pagkadili-malaomon. Sa katuigang 1960, ang mga eksperimento nagpatungha ug wala-damhang impormasyon bahin sa panggawi sa hayop, nga tungod niana gimugna sa mga tigdukiduki ang pamulong “nakat-onang pagkawalay-mahimo.” Ilang nadiskobrehan nga ang mga tawo mahimong takboyan usab sa usa ka matang sa maong sakit. Pananglitan, ang mga tawong gitun-an giladlad sa kusog nga kabanha ug sila giingnan nga makakat-on sila sa paghunong niana pinaagi sa pagpislit sa sunodsunod nga buton. Milampos sila sa pagpahunong sa kabanha.

Ang ikaduhang grupo gisultihan sa samang butang​—apan ang pagpislit sa mga buton wala makapahunong sa kabanha. Sumala sa imong mahunahuna, ang daghan nga naapil sa ikaduhang grupo nakaugmad sa pagbati sa pagkawalay-mahimo. Sa ulahing mga pagsusi, sila nagpanuko na sa paglihok. Kombinsido sila nga bisan kon unsay ilang himoon, dili mausob ang kahimtang. Hinuon, bisan sa ikaduhang grupo, ang mga malaomon wala magpadaog sa pagbati sa pagkawalay-mahimo.

Si Dr. Martin Seligman, kinsa mitabang sa pag-andam sa pipila nianang unang mga eksperimento, nadasig nga himoon ang pagtuon bahin sa pagkamalaomon ug pagkadili-malaomon nga usa ka karera. Gituki niya pag-ayo ang matang sa panghunahuna nga gipadayag sa mga tawo nga nakiling sa pag-isip nga sila walay mahimo. Ang maong dili-malaomong panghunahuna, mihinapos siya, makabalda sa mga tawo sa paghimo sa daghang kalihokan sa kinabuhi o makapalisod o makapugong sa mga tawo sa pagpangagpas sa kasagarang mga kalihokan sa kinabuhi. Gisumaryo ni Seligman ang dili-malaomong panghunahuna ug ang mga epekto niini niining paagiha: “Ang kawhaag-lima ka tuig nga pagtuon nakakombinsir kanako nga kon kita maanad sa pagtuo, sama sa tawong dili-malaomon, nga ang kadaotan maoy atong sala, nga kana malungtaron, ug modaot sa tanan natong ginahimo, ang daghang kadaotan modangat kanato kay sa kon kita dili motuo niana.”

Sa makausa pa, ang maong mga panghinapos daw bag-o tingali alang sa pipila karong adlawa, apan sinati na niana ang mga estudyante sa Bibliya. Matikdi kini nga proverbio: “Naluya ka ba sa adlaw sa kasakit? Ang imong kusog diyutay ra.” (Proverbio 24:10) Oo, ang Bibliya tin-awng nagsaysay nga tungod sa pagkahigawad, uban sa negatibong mga hunahuna niini, ikaw mawad-ag kusog nga molihok. Apan, unsay imong mahimo aron pukgoon ang pagkadili-malaomon ug mas magmalaomon ka sa imong kinabuhi?

[Hulagway sa panid 4, 5]

Ang paglaom makahatag ug dakong kaayohan

Mapukgo Nimo ang Pagkadili-Malaomon

UNSAY imong hunahuna bahin sa mga kalisdanan nga imong giantos? Nagtuo ang daghang eksperto karon nga ang tubag nianang pangutanaha magpaila gayod kon ikaw ba malaomon o dili-malaomon. Kitang tanan nag-antos ug nagkalainlaing lisod nga mga pagsulay sa kinabuhi, nga ang uban kanato nakasinatig mas daghang pagsulay kay sa uban. Apan, nganong ang pipila ka tawo daw daling maulian sa maayong buot human mag-antos sa kalisdanan, nga andam manlimbasog nga kab-oton ang usa ka butang, samtang ang uban daw moangka human sa gagmay lamang nga mga suliran?

Pananglitan, hunahunaa nga ikaw nangitag trabaho. Moadto ka sa usa ka interbiyo ug unya ikaw wala madawat sa trabaho. Unsay imong pagbati tungod kay ikaw wala madawat sa trabaho? Basin imong isipon kana ingong pagsalikway sa imong pagkatawo ug ingong permanenteng suliran, nga mosulti ka sa kaugalingon, ‘Walay magpatrabaho sa usa ka tawong sama kanako. Dili gayod ako makatrabaho.’ O, grabe pa, kining usa ka kapakyasan mahimong magdaot sa imong panglantaw sa tanang bahin sa imong kinabuhi, kay maghunahuna ka, ‘Ako pakyas gayod. Ako walay pulos kang bisan kinsa.’ Sa matag kaso, ang maong panghunahuna maoy diwa sa bug-os nga pagkadili-malaomon.

Pagpukgo sa Pagkadili-Malaomon

Sa unsang paagi mapukgo nimo ang dili-malaomong panghunahuna? Ang pagkat-on sa pag-ila nianang negatibong mga hunahuna mao ang hinungdanong una nga tikang. Ang sunod nga tikang mao ang pagpukgo niana. Sulayi ang pagpangita ug makataronganon nga ubang mga katin-awan kon nganong wala ka madawat sa trabaho. Pananglitan, tinuod ba nga wala ka dawata tungod kay walay gustong magpatrabaho kanimo? O posible ba nga ang tigpaempliyo nangita lang ug tawo nga adunay laing mga kuwalipikasyon?

Kon maghunahuna ka sa espesipikong mga impormasyon, mapadayag nga ang maong dili-malaomong mga hunahuna mao lamay hinobrang mga reaksiyon. Nagpasabot ba nga ikaw bug-os nga pakyas tungod kay wala ka madawat sa usa ka trabaho, o makahunahuna ka ug laing mga bahin sa imong kinabuhi​—sama sa imong espirituwal nga mga pangagpas, pamilyahanong mga relasyon, o mga panaghigala​—diin ikaw nagmalamposon? Tun-i ang pagsalikway sa makapasubong mga hunahuna gikan sa imong kaisipan, ug ilha nga kana sa aktuwal maoy paghunahuna nga ang bisan unsang kalihokan moresulta lamang sa kadaotan. Kon buot sabton, mahimo ba nimong mahibaloan nga ikaw dili gayod makakitag trabaho? Aduna ka pay mahimo aron isalikway ang negatibong panghunahuna.

Positibo, Gipunting-sa-Tumong nga Panghunahuna

Sa dili pa dugayng katuigan ang mga tigdukiduki nakaugmad ug makaiikag, bisan pag mapig-otong kabatbatan sa paglaom. Nag-ingon sila nga ang paglaom naglakip sa pagtuo nga ikaw makakab-ot sa imong mga tumong. Sumala sa ipakita sa sunod artikulo, dili lang pagkab-ot sa mga tumong ang nalangkit sa paglaom, apan ang maong kabatbatan daw mapuslanon sa daghang paagi. Ang pagpunting sa hunahuna niining bahina sa kaugalingong paglaom makatabang kanato sa pag-ugmad ug mas positibo, gipunting-sa-tumong nga panghunahuna.

Aron kita makatuo nga atong makab-ot ang atong mga tumong sa unahan, kinahanglang nakasinati na kita sa pagbutang ug mga tumong ug pagkab-ot niana. Kon nagtuo ka nga wala ka pay ingon nga kasinatian, basin mapuslanon ang paghunahunag seryoso bahin sa mga tumong nga imong gibutang sa imong kaugalingon. Una, ikaw ba adunay mga tumong? Dali kaayo nga malinga sa puliking kalihokan sa kinabuhi nga dili ka na makagahin ug panahon sa paghunahuna kon unsay tinuod natong gitinguha sa kinabuhi, kon unsay labing hinungdanon kanato. Mahitungod niining mapuslanong prinsipyo bahin sa pagbutang ug tinong mga prioridad, kita makasabot na usab nga ang giingon dugay na kanhi sa Bibliya tin-awng nagpahayag niana: ‘Tinoa ang mas hinungdanong mga butang.’​—Filipos 1:10.

Sa dihang makatino na kita sa atong mga prioridad, mas dali ang pagpili ug pipila ka hinungdanong mga tumong diha sa nagkalainlaing natad, sama sa atong espirituwal nga kinabuhi, pamilyahanong kinabuhi, ug sa atong sekular nga kinabuhi. Hinuon, sa sinugdan kinahanglang dili kita magbutang ug sobra ka daghang tumong ug pilion nato ang matag usa ka tumong nga nasayran nato nga daling makab-ot. Kon ang usa ka tumong lisod kaayong kab-oton, basin mobati kitag kabalaka, kahadlok, o kaluya, ug basin mawad-an kitag paglaom. Busa, labing maayo nga bahinon ang mas dagko, tagdugay nga mga tumong ngadto sa mas gagmay, dili-tagdugay nga mga tumong.

“Kon gusto sa usa ka tawo, siya mangitag paagi.” Kanay kasagarang isulti, ug kana may pagkatinuod. Sa dihang natino na nato ang atong pangunang mga tumong, kita nagkinahanglag tinguha ug determinasyon sa pagpaningkamot nga atong makab-ot kana. Atong mapalig-on ang atong determinasyon pinaagi sa pagpalandong kon unsay bili sa atong mga tumong ug ang mga ganti nga atong madawat pinaagi sa pagkab-ot niana. Siyempre, motungha ang mga babag, apan kinahanglang isipon nato kana sila ingong mga hagit inay mga kahimtang nga walay lutsanan.

Hinuon, kinahanglan maghunahuna usab kitag praktikal nga mga paagi sa pagkab-ot sa atong mga tumong. Ang awtor nga si C. R. Snyder, nga naghimog bug-os nga pagtuon bahin sa bili sa paglaom, nag-awhag sa paghunahunag daghang paagi aron makab-ot ang usa ka tumong. Busa, kon ang usa ka paagi dili molampos, kita makasulay sa ikaduha, ikatulong paagi, ug padayon.

Misugyot usab si Snyder sa pagkakat-on kon kanus-a ang usa ka tumong ilisan ug laing tumong. Kon tinuod kitang nababagan sa pagkab-ot sa usa ka tumong, ang pagkayugot bahin niana makapaluya lamang kanato. Sa laing bahin, ang pag-ilis niana ug mas realistikong tumong motagana kanato ug laing butang nga pagalaoman.

Ang Bibliya adunay mapuslanong pananglitan bahin niini. Gihambin ni Haring David ang tumong nga magtukod ug usa ka templo alang sa iyang Diyos, si Jehova. Apan ang Diyos miingon kang David nga ang iyang anak nga si Solomon mao ang makabaton nianang pribilehiyoa. Inay mapikal o maningkamot sa pagpadayon bisan pa nianang makapahigawad nga panghitabo, giilisan ni David ang iyang mga tumong. Iyang gideboto ang iyang kusog sa pagtigom ug salapi ug mga materyales nga kinahanglanon sa iyang anak sa paghuman sa proyekto.​—1 Hari 8:17-19; 1 Cronicas 29:3-7.

Bisan pag molampos kita nga pausbawon ang atong paglaom pinaagi sa pagpukgo sa pagkadili-malaomon ug pag-ugmad sa positibo, gipunting-sa-tumong nga panghunahuna, lagmit kulang kaayo gihapon ang paglaom. Nganong matuod kini? Aw, ang kinadak-an nga pagkawalay-paglaom nga atong gisagubang niining kalibotana maoy tungod sa mga butang nga dili nato kontrolado. Sa dihang palandongon nato ang dagkong mga suliran nga nagsakit sa katawhan​—ang kakabos, mga gubat, mga inhustisya, ang naghulga-kanunay nga mga sakit ug kamatayon—​sa unsang paagi padayon natong mahuptan ang malaomong panglantaw?

[Hulagway sa panid 7]

Kon dili madawat sa trabaho nga gusto nimong mabatonan, maghunahuna ka bang ikaw dili na gayod makatrabaho?

[Hulagway sa panid 8]

Giilisan ni Haring David ang iyang mga tumong

Asa Ka Makakaplag ug Tinuod nga Paglaom?

WALA na mag-andar ang imong relo ug kini maorag nadaot. Kon buot nimong ipaayo ang relo, daghan kag kapilian. Daghan ang mga anunsiyo bahin sa pagpang-ayog relo, nga ang tanan mapasaligon, nga ang pipila ka pangangkon nagkasumpaki. Apan komosta na man kon masayran nimo nga ang imong silingan mao diay ang nagdisenyo sa maong relo mga katuigang miagi? Dugang pa, nahibaloan mo nga gusto niyang ayohon ang relo, nga walay bayad. Maorag dayag ang imong desisyon kon unsay buhaton, dili ba?

Itandi karon ang maong relo sa imong katakos nga molaom. Kon nagakawala ang imong paglaom​—ingon nga kana matuod sa daghang tawo niining gubot nga kapanahonan​—asa ka modangop aron magpatabang? Ang daghan moingon nga sila makasulbad sa suliran, apan ang di-maihap nga mga sugyot tingali makalilibog ug nagkasumpaki. Busa nganong dili mouna pagdangop sa Usa nga nagdisenyo sa tawo uban sa katakos nga molaom? Ang Bibliya nag-ingon nga “siya dili halayo gikan sa matag usa kanato” ug siya gusto kaayong motabang.​—Buhat 17:27; 1 Pedro 5:7.

Mas Lalom nga Kahubitan sa Paglaom

Mas sangkad ug lalom ang ideya sa Bibliya bahin sa paglaom kay sa ideya nga kasagarang gigamit sa mga doktor, mga siyentipiko, ug mga sikologo karon. Ang orihinal nga mga pulong nga gigamit sa Bibliya nga gihubad “paglaom” nagpasabot sa maikagong pagpaabot ug pagdahom sa maayo. Duha ka elemento ang naglangkob sa paglaom. Naglakip kini sa tinguha alang sa maayong butang ug sa pasikaranan sa pagtuo nga ang maayong butang moabot. Ang paglaom nga gitanyag sa Bibliya dili lamang usa ka pagpangandoy. Kini lig-ong gipasukad sa kamatuoran ug ebidensiya.

Niining bahina, ang paglaom maoy susama sa pagtuo, nga kinahanglang ipasukad sa ebidensiya​—dili sa relihiyosong pagkamotuo-dayon. (Hebreohanon 11:1) Hinuon, ang Bibliya nagpaila sa kalainan sa pagtuo ug paglaom.​—1 Corinto 13:13.

Ingong ilustrasyon: Sa dihang mangayo kag pabor gikan sa usa ka kasaligan nga higala, ikaw basin maglaom nga siya motabang kanimo. Dili kay walay pasikaranan ang imong paglaom tungod kay ikaw nagsalig sa imong higala​—nakaila ka kaayo niya, ug imong nakita nga siya nagpakitag kalulot ug pagkamahinatagon sa nangagi. Ang imong pagtuo ug imong paglaom nagkalambigit, nga nagsaliganay pa, apan kana sila magkalain. Sa unsang paagi makabaton kag ingong paglaom sa Diyos?

Ang Pasikaranan sa Paglaom

Ang Diyos mao ang tinubdan sa tinuod nga paglaom. Sa kapanahonan sa Bibliya si Jehova gitawag nga “paglaom sa Israel.” (Jeremias 14:8) Ang kasaligang paglaom nga naangkon sa iyang katawhan naggikan kaniya; busa, siya mao ang ilang paglaom. Ang maong kasaligang paglaom wala magpasabot sa pagpanghinaot lamang. Ang Diyos mihatag sa Israel ug lig-ong pasikaranan sa paglaom. Sa pagpakiglabot kanila latas sa daghang siglo, siya nakahimog rekord bahin sa pagtuman sa gibungat nga mga saad. Ang ilang pangulo nga si Josue miingon sa Israel: “Kamo nahibalo pag-ayo . . . nga walay usa ka pulong gikan sa tanang maayong pulong nga gisulti ni Jehova nga inyong Diyos kaninyo nga napakyas.”​—Josue 23:14.

Kaliboan ka tuig sa ulahi, ang maong rekord sa natuman nga mga saad tinuod gihapon. Ang Bibliya napunog talagsaong mga saad sa Diyos ingon man sa tukma nga rekord sa kasaysayan bahin sa katumanan niana. Ang iyang matagnaong mga saad kasaligan kaayo nga kana gitala usahay nga samag natuman na panahon sa pagbungat niana.

Kanay hinungdan nga kita makaingon nga ang Bibliya mao ang basahon sa paglaom. Samtang imong tun-an ang rekord sa mga pagpakiglabot sa Diyos uban sa mga tawo, ang imong pasikaranan sa pagbutang sa imong paglaom kaniya mas mapalig-on pa. Si apostol Pablo misulat: “Ang tanang butang nga gisulat kanhi gisulat alang sa pagtudlo kanato, aron nga pinaagi sa atong pag-antos ug pinaagi sa paghupay gikan sa mga Kasulatan kita makabatog paglaom.”​—Roma 15:4.

Unsang Paglaom ang Gihatag sa Diyos Kanato?

Kanus-a ba kita mobati nga labing gikinahanglan nato ang paglaom? Dili ba sa dihang moatubang kita sa kamatayon? Hinuon, alang sa daghan, kanang gutloa mismo​—pananglitan, pagkamatay sa usa ka minahal​—ang paglaom maoy labing idlas. Hinuon, dili ba mawala ang tanang paglaom panahon sa kamatayon? Ang matag usa kanato gigukod niini nga walay hunong. Makalikay kita niini sulod lamang sa tinong gidugayon, ug wala kitay gahom sa pagbali niini. Haom kaayo, ang Bibliya nagtawag sa kamatayon “ang kataposang kaaway.”​—1 Corinto 15:26.

Nan, sa unsang paagi makakaplag kitag paglaom atubangan sa kamatayon? Aw, ang bersikulo sa Bibliya nga nagtawag sa kamatayon ingong kataposang kaaway nag-ingon usab nga ang maong kaaway “pagawagtangon.” Si Jehova nga Diyos mas kusgan kay sa kamatayon. Iyang gipamatud-an kini sa daghang higayon. Sa unsang paagi? Pinaagi sa pagbanhaw sa mga patay. Gibatbat sa Bibliya ang siyam ka nagkalainlaing higayon sa dihang gigamit sa Diyos ang iyang gahom sa pagbuhi pag-usab sa namatay nga mga tawo.

Sa usa ka talagsaong higayon, si Jehova mihatag ug gahom sa iyang Anak nga si Jesus, sa pagbanhaw sa iyang minahal nga higala nga ginganlag si Lazaro, kinsa patay na ug upat ka adlaw. Gihimo kini ni Jesus, dili sa tinago, kondili sa dayag, atubangan sa usa ka panon sa mga tumatan-aw.​—Juan 11:38-48, 53; 12:​9, 10.

Mahibulong ka tingali, ‘Nganong gibanhaw man ang mga tawo? Wala ba sila natigulang ug nangamatay ra pag-usab?’ Tinuod nga sila natigulang ug nangamatay pag-usab. Bisan pa niana, tungod sa kasaligang mga asoy sa pagkabanhaw nga sama niini, kita makabaton dili lamang sa tinguha nga ang namatay natong mga minahal mabuhi pag-usab; kita adunay pasikaranan sa pagtuo nga sila mabuhi pag-usab. Sa laing mga pulong, kita adunay tinuod nga paglaom.

Si Jesus miingon: “Ako ang pagkabanhaw ug ang kinabuhi.” (Juan 11:25) Siya mao ang hatagan ni Jehova ug gahom sa paghimog mga pagbanhaw sa tibuok yuta. Si Jesus miingon: “Ang takna nagsingabot nga ang tanan nga anaa sa handomanang mga lubnganan makadungog sa tingog [ni Kristo] ug manggula.” (Juan 5:28, 29) Oo, kadtong natulog sa lubnganan adunay kalaoman nga mabanhaw ngadto sa kinabuhi diha sa paraisong yuta.

Ang manalagnang si Isaias nagbatbat niining makapatandog nga hulagway sa pagkabanhaw: “Ang imong mga patay mangabuhi; ang ilang mga patayng lawas mobangon na usab. Sila nga natulog sa yuta momata ug mosinggit tungod sa kalipay; kay ang imong yamog maoy ingon sa yamog sa masilakong kahayag, ug ang yuta magpahimugso niadtong dugay nang namatay.”​—Isaias 26:19. The New English Bible.

Dili ba makapahupay ang maong saad? Ang mga patay anaa sa labing luwas nga kahimtang nga arang hunahunaon, samag usa ka masuso nga gipanalipdan sulod sa tagoangkan sa inahan. Sa pagkatinuod, kadtong nagpahulay sa lubnganan bug-os nga napreserbar sulod sa way-kinutobang handomanan sa Diyos nga Labing Gamhanan. (Lucas 20:​37, 38) Ug sa dili madugay sila mapasig-uli sa kinabuhi, nga mosulod sa usa ka malipayon, maabiabihon nga kalibotan nga susama kaayo sa paagi nga ang bag-ong nahimugso sugaton sa mahigugmaon, nagpaabot nga pamilya! Busa, adunay paglaom bisan atubangan sa kamatayon.

Kon Unsay Mahimo sa Paglaom Alang Kanimo

Daghan ang gitudlo ni Pablo bahin sa bili sa paglaom. Gihisgotan niya ang paglaom ingong usa ka hinungdanong bahin sa espirituwal nga pangdepensa​—ang helmet. (1 Tesalonica 5:8) Unsay iyang gipasabot niana? Aw, sa kapanahonan sa Bibliya ang usa ka sundalo nagsul-ob ug metal nga helmet sa panggubatan, nga sagad sa ibabaw sa hanig nga panapton o panit nga kalo. Tungod sa pagsul-ob ug helmet, ang kadaghanang hapak sa ulo sa sundalo motalipsay ra inay makapatay kaniya. Unsang punto ang giilustrar ni Pablo? Maingon nga ang usa ka helmet manalipod sa ulo, ang paglaom manalipod usab sa hunahuna, ang mga katakos sa paghunahuna. Kon ikaw adunay lig-ong paglaom nga nahiuyon sa mga katuyoan sa Diyos, ang kalinaw sa imong hunahuna dili gayod magun-ob sa kalisang o kawalay-paglaom inig-atubang nimog mga kalisdanan. Kinsa kanato ang wala magkinahanglan sa maong helmet?

Migamit si Pablo ug laing tin-awng ilustrasyon bahin sa kalangkitan sa paglaom sa kabubut-on sa Diyos. Misulat siya: “Kini nga paglaom nabatonan nato ingon nga angkla sa kalag, nga seguro ug malig-on.” (Hebreohanon 6:19) Sanglit si Pablo naluwas man gikan sa dili lang kausa nga pagkalunod sa barko, siya nahibalo kaayo sa bili sa usa ka angkla. Kon makmakan sa bagyo, itunton sa mga marinero ang angkla sa barko. Kon makahawid kini sa ilalom sa dagat ug hugot nga mogunit niana, ang barko makasugakod sa bagyo inay mapadpad sa baybayon ug mabangga sa kabatoan.

Sa ingon nga paagi, kon ang mga saad sa Diyos maoy “seguro ug malig-on” nga paglaom alang kanato, ang maong paglaom makatabang kanato sa pag-antos sa kagubot niining mabagyohong kapanahonan. Nagsaad si Jehova nga ang panahon duol nang moabot sa dihang ang katawhan dili na sakiton sa mga gubat, krimen, kasubo, o bisan kamatayon. (Tan-awa ang kahon sa panid 10.) Ang pagpangupot pag-ayo sa maong paglaom makatabang kanato nga magpalayo sa katalagman, kay mohatag kanatog panukmod nga atong gikinahanglan sa pagsunod sa mga sukdanan sa Diyos inay magpadaog sa masamokon, imoral nga tinamdan nga kaylap kaayo sa kalibotan karon.

Ang paglaom nga gitanyag usab ni Jehova naglangkit kanimo sa personal. Gusto niya nga imong matagamtam ang kinabuhi uyon sa iyang katuyoan nga kini kinabuhion. Ang iyang tinguha mao nga “ang tanang matang sa mga tawo mangaluwas.” Sa unsang paagi mangaluwas kita? Una, ang matag usa kinahanglang “makadangat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran.” (1 Timoteo 2:4) Ang mga magpapatik niining magasina nag-awhag kanimo sa pagkuha nianang mohatag-ug-kinabuhi nga kahibalo bahin sa kamatuoran sa Pulong sa Diyos. Ang paglaom nga sa ingon ihatag sa Diyos kanimo labaw kaayo kay sa bisan unsang paglaom nga imong makaplagan niining kalibotana.

Tungod sa paglaom gikan sa Diyos, dili ka gayod mobating walay mahimo, kay ang Diyos makahatag kanimo sa kusog nga imong gikinahanglan aron makab-ot ang bisan unsang mga tumong nga tingali imong nabatonan nga nahiuyon sa iyang kabubut-on. (2 Corinto 4:7; Filipos 4:13) Dili ba kana ang matang sa paglaom nga imong gikinahanglan? Busa kon ikaw nagkinahanglan ug paglaom, kon ikaw nangita niana, magmadasigon. Ang paglaom haduol ra. Imo kining makaplagan!

[Kahon/Kaundan sa panid 10]

Mga Pasikaranan sa Paglaom

Kining Kasulatanhong mga panghunahuna makapausbaw sa imong paglaom:

◼ Nagsaad ang Diyos ug malipayong kaugmaon.

Ang iyang Pulong nag-ingon nga ang yuta mahimong tibuok-yutang paraiso nga pagapuy-an sa malipayon, nagkahiusa nga tawhanong banay.​—Salmo 37:​11, 29; Isaias 25:8; Pinadayag 21:​3, 4.

◼ Ang Diyos dili makabakak.

Iyang gidumtan ang tanang matang sa pagbakak. Si Jehova maoy balaan o putli sa tanang panahon, busa imposible nga siya mamakak.​—Proverbio 6:16-19; Isaias 6:​2, 3; Tito 1:2; Hebreohanon 6:18.

◼ Ang Diyos adunay walay-kinutobang gahom.

Si Jehova lamang ang labing gamhanan. Walay bisan kinsa o unsa man sa uniberso ang makapugong kaniya sa pagtuman sa iyang mga saad.​—Exodo 15:11; Isaias 40:​25, 26.

◼ Gusto sa Diyos nga ikaw mabuhing walay kataposan.

​—Juan 3:16; 1 Timoteo 2:​3, 4.

◼ Ang Diyos nagtan-aw kanato nga malaomon.

Iyang gipili ang pagsentro sa iyang pagtagad, dili sa atong mga sayop ug mga kahuyangan, kondili sa atong maayong mga hiyas ug mga paningkamot. (Salmo 103:12-14; 130:3; Hebreohanon 6:10) Naglaom siya nga atong buhaton kon unsay matarong ug malipay siya kon atong buhaton ang matarong.​—Proverbio 27:11.

◼ Nagsaad ang Diyos nga motabang kanimo sa pagkab-ot sa diyosnong mga tumong.

Dili gayod angayng mobati ang iyang mga alagad nga sila walay mahimo. Ang Diyos mohatag nga madagayaon sa iyang balaang espiritu, ang labing kusganong puwersa, sa pagtabang kanato.​—Filipos 4:13.

◼ Tukma kaayo ang pagbutang sa paglaom diha sa Diyos.

Tungod kay bug-os nga kasaligan, siya dili gayod magpakyas kanimo.​—Salmo 25:3.

[Hulagway sa panid 12]

Maingon nga ang usa ka helmet manalipod sa ulo, ang paglaom manalipod usab sa hunahuna

[Hulagway sa panid 12]

Sama sa usa ka angkla, ang paglaom nga lig-on ug sukaranan makapalig-on

[Credit Line]

Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo