1, 2. (a) Unsang grabe kaayong mga inhustisya ang naagoman ni Jose? (b) Giunsa pagtul-id ni Jehova ang mga inhustisya?

GRABE kaayong inhustisya kadto. Ang guwapong batan-ong lalaki wala makahimog krimen, apan siya gipriso kay giakusahan nga nanglugos. Pero dili to mao unang niyang naeksperyensiyahang inhustisya. Sa nangaging katuigan, sa edad nga 17, si Jose, giluiban sa iyang mga igsoon, nga hapit makapatay niya. Dayon gibaligya siya ingong ulipon sa usa ka langyawng yuta. Didto, siya wala magpatental sa asawa sa iyang agalon. Ang maong babaye misultig bakak nga sumbong, ug kadto ang hinungdan nga napriso si Jose. Ikasubo, morag walay motabang kaniya.

² Bisan pa niana, nagtan-aw ang Diyos nga ‘nahigugma sa pagkamatarong ug hustisya.’ (Salmo 33:5) Milihok si Jehova aron matul-id ang mga inhustisya, pinaagi sa pagmaniobra sa mga panghitabo mao nga sa kataposan si Jose gipagawas. Labaw pa niana, si Jose nga kanhing binilanggo sa ngadtongadto nabutang sa sinaligan pag-ayo ug dungganon kaayong katungdanan. (Genesis 40:15; 41:41-43; Salmo 105:17, 18) Sa kataposan, napamatud-an nga inosente si Jose, ug iyang gigamit ang taas niyang katungdanan aron luwason ang katawhan ni Jehova.—Genesis 45:5-8.

3. Nganong dili katingad-an nga kitang tanan gustong trataron sa patas nga paagi?

³ Dili ba makapatandog sa atong kasingkasing ang maong asoy? Kinsa kanato ang wala makakitag inhustisya o mabiktima niana? Sa pagkatinuod, kitang tanan nangandoy nga trataron sa patas nga paagi. Kini dili katingad-an, sanglit gihatagan kita ni Jehova ug mga hiyas nga magpabanaag sa iyang personalidad, ug ang hustisya maoy usa sa iyang pangunang mga hiyas. (Genesis 1:27) Aron mailhan ug maayo si Jehova, angayng masabtan nato ang iyang pagbati sa hustisya. Sa ingong paagi labaw pa natong mapabilhan ang iyang kahibulongang mga paagi ug matukmod nga mas makigsuod kaniya.

Unsa ang Hustisya?

4. Unsay sagad nga pagsabot sa mga tawo bahin sa hustisya?

⁴ Sa tawhanong panglantaw, ang hustisya sagad gisabot nga patas nga pagpatuman sa balaod. Ang librong Right and Reason—Ethics in Theory and Practice nag-ingon nga “ang hustisya nalangkit sa balaod, obligasyon, mga katungod, ug mga katungdanan, ug magpahamtang sa mga ganti niini sumala sa kon unsay nahiangay.” Bisan pa niana, ang hustisya ni Jehova wala magpasabot nga gihimo niya na tungod lang kay kana katungdanan o obligasyon.

5, 6. (a) Unsa ang kahulogan sa orihinal nga mga pulong nga gihubad “hustisya”? (b) Unsay ipasabot nga ang Diyos hustisya?

⁵ Ang gidak-on ug kalalom sa hustisya ni Jehova mas masabtan pinaagi sa pagsusi sa orihinal nga mga pulong nga gigamit sa Bibliya. Sa Hebreohanong Kasulatan, tulo ka pangunang mga pulong ang gigamit. Ang pulong nga kasagarang gihubad “hustisya” mahimong hubaron usab nga “matarong.” (Genesis 18:25) Ang laing duha ka pulong kasagarang gihubad “pagkamatarong.” Sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang pulong nga gihubad “pagkamatarong” nagpasabot ingong “hiyas sa pagkamatarong o pagkapatas.” Busa ang pagkamatarong ug hustisya konektado pag-ayo sa usag usa.—Amos 5:24.

⁶ Busa, sa dihang ang Bibliya nag-ingon nga ang Diyos hustisya, kini nagtudlo kanato nga siya nagbuhat kon unsay matarong ug siya dili mapihigon. (Roma 2:11) Sa pagkatinuod, dili katuohan nga siya molihok nga lahi niana. Ang matinumanong si Elihu miingon: “Ang matuod nga Diyos dili gyod mobuhat ug daotan, ug ang Labing Gamhanan dili gyod mohimog sayop nga binuhatan!” (Job 34:10) Sa pagkatinuod, imposible nga si Jehova mobuhat sa inhustisya. Ngano? Tungod sa duha ka importanteng rason.

7, 8. (a) Nganong si Jehova dili mobuhat ug inhustisya? (b) Unsay magpalihok kang Jehova nga mahimong matarong, o patas, sa iyang mga pakiglabot?

⁷ Una, siya maoy balaan. Sumala sa atong gihisgotan sa Kapitulo 3, si Jehova maoy putli ug matarong hangtod sa hangtod. Busa, siya dili mohimog inhustisya. Tagda kon unsay kahulogan niana. Ang pagkabalaan sa atong langitnong Amahan mohatag kanatog lig-ong katarongan sa pagsalig nga dili gyod siya momaltratar sa iyang mga anak. Masaligon si Jesus niana. Sa kataposang gabii sa iyang kinabuhi sa yuta, siya miampo: “Amahan nga Balaan, palihog bantayi sila [ang mga tinun-an] tungod sa imong ngalan.” (Juan 17:11) “Amahan nga Balaan”—diha sa Kasulatan, ang maong paagi sa pagtawag mapadapat kang Jehova lamang. Haom kini, kay walay tawhanong amahan ang ikatandi Kaniya sa pagkabalaan. Si Jesus may hingpit nga pagtuo nga ang iyang mga tinun-an panalipdan sa Amahan, kinsa maoy bug-os putli ug hinlo ug dili makasala.—Mateo 23:9.

⁸ Ikaduha, ang dili mahakogong gugma maoy kinaiya mismo sa Diyos. Ang maong gugma magpalihok kaniya nga mahimong matarong o patas sa iyang pagpakiglabot sa uban. Apan ang inhustisya diha sa daghang dagway niini—lakip ang diskriminasyon ug pagpihigpihig—kasagarang maoy tungod sa kadalo ug kahakog, ang mga kaatbang sa gugma. Mahitungod sa Diyos sa gugma, ang Bibliya nagpasalig kanato: “Si Jehova matarong; siya nahigugma sa matarong nga mga buhat.” (Salmo 11:7) Si Jehova nagsulti bahin sa iyang kaugalingon: “Ako, si Jehova, nahigugma sa hustisya.” (Isaias 61:8) Dili ba makapalipay ang pagkahibalo nga ang atong Diyos malipay sa pagbuhat kon unsay matarong o patas?—Jeremias 9:24.

Kaluoy ug Hingpit nga Hustisya ni Jehova

9-11. (a) Unsay koneksiyon sa hustisya ni Jehova ug sa iyang kaluoy? (b) Sa unsang paagi ang hustisya ni Jehova ingon man ang iyang kaluoy klarong makita sa iyang pagpakiglabot sa makasasalang mga tawo?

⁹ Ang hustisya ni Jehova, sama sa ubang bahin sa iyang personalidad, maoy hingpit ug walay bisan unsang nakulang. Sa pagdayeg kang Jehova, si Moises misulat: “Ang Bato, walay ikasaway sa iyang kalihokan, kay ang tanan niyang ginahimo hustisya. Diyos siya nga kasaligan ug walay inhustisya kaniya; matarong ug matul-id siya.” (Deuteronomio 32:3, 4) Si Jehova hingpit nga nagpakitag hustisya. Siya dili konsentidor o sobra ka estrikto.

¹⁰ Konektado kaayo ang hustisya ni Jehova ug ang iyang kaluoy. Ang Salmo 116:5 nag-ingon: “Si Jehova mabination ug matarong [“patas,” The New American Bible]; ang atong Diyos maluluy-on.” Oo, si Jehova patas ug maluluy-on. Ang duha ka hiyas wala magkasumpaki. Ang iyang pagpakitag kaluoy wala magpasabot nga estrikto kaayo siya maong kinahanglan niyang pagaanon ang iyang hustisya. Hinunoa, ang duha ka hiyas kasagarang iyang ipahayag sa samang higayon, bisan diha sa samang buhat. Tagda ang usa ka pananglitan.

¹¹ Ang tanang tawo makasasala ug busa takos sa silot sa sala—ang kamatayon. (Roma 5:12) Apan si Jehova dili malipay sa kamatayon sa mga makasasala. Siya maoy “Diyos nga andam mopasaylo, mabination ug maluluy-on.” (Nehemias 9:17) Bisan pa niana, tungod kay siya balaan, dili siya mokonsentir sa pagkadili-matarong. Nan, sa unsang paagi makapakita siyag kaluoy ngadto sa makasasalang mga tawo? Ang tubag makita diha sa usa sa labing bililhong mga kamatuoran sa Pulong sa Diyos: Ang kahikayan ni Jehova bahin sa usa ka lukat maoy alang sa kaluwasan sa katawhan. Sa Kapitulo 14 kita dugang makakat-on bahin niana. Kining mahigugmaong kahikayan patas gyod ug nagpakitag dakong kaluoy. Pinaagi niini, si Jehova makapakitag kaluoy sa mahinulsolong mga makasasala samtang nagsunod sa iyang mga sukdanan sa hingpit nga hustisya.—Roma 3:21-26.

Ang Hustisya ni Jehova Makapalipay sa Kasingkasing

12, 13. (a) Nganong ang hustisya ni Jehova makapasuod nato kaniya? (b) Unsay konklusyon ni David bahin sa hustisya ni Jehova, ug sa unsang paagi makapahupay kini kanato?

¹² Ang hustisya ni Jehova dili rason nga mahadlok ta kaniya, kondili maoy dalayegong hiyas nga makapasuod nato kaniya. Ang Bibliya tin-awng naghisgot sa maluluy-ong kinaiyahan sa hustisya o pagkamatarong ni Jehova. Atong susihon ang pipila sa makapatandog nga mga paagi sa pagpakita ni Jehova sa iyang hustisya.

¹³ Ang hingpit nga hustisya ni Jehova magpalihok kaniya nga mounong sa iyang mga alagad. Ang salmistang si David direktang nakapabili sa maong bahin sa hustisya ni Jehova. Gikan sa iyang kasinatian ug sa iyang pagtuon sa mga paagi sa Diyos, unsay konklusyon ni David? Siya miingon: “Si Jehova nahigugma sa hustisya, ug dili niya biyaan ang mga maunongon kaniya. Bantayan niya sila kanunay.” (Salmo 37:28) Makapalipay gayod nga pasalig! Ang atong Diyos dili gayod mobiya sa mga maunongon kaniya. Busa kita makasalig nga padayon siyang makigsuod ug mag-atiman nato. Ang iyang hustisya maoy garantiya niini!—Proverbio 2:7, 8.

14. Sa unsang paagi ang kabalaka ni Jehova alang sa mga kabos dayag diha sa Balaod nga iyang gihatag sa Israel?

¹⁴ Kay hustisya ang Diyos, nakita niya ang panginahanglan sa mga kabos. Ang kabalaka ni Jehova alang sa mga kabos maoy dayag diha sa Balaod nga iyang gihatag sa Israel. Pananglitan, ang Balaod may espesyal nga mga kahikayan sa pagseguro nga giatiman ang mga bata nga wala nay ginikanan ug ang mga biyuda. (Deuteronomio 24:17-21) Kay nahibalo kon unsa ka lisod ang kinabuhi alang sa maong mga pamilya, si Jehova mismo nahimong ilang samag amahan nga Maghuhukom ug Tigpanalipod, ang usa nga ‘nagpahamtang ug hustisya para sa batang wala nay amahan ug sa biyuda.’a (Deuteronomio 10:18; Salmo 68:5) Si Jehova nagpasidaan sa mga Israelinhon nga kon sila mamiktima sa dili makadepensa nga mga babaye ug mga bata, sa walay pakyas iyang dunggon ang pagtuaw sa maong mga tawo. Siya miingon: “Mosilaob ang akong kasuko.” (Exodo 22:22-24) Dili daling masuko si Jehova, pero dihang naay mga tawo nga magdaogdaog sa uban, mapukaw ang iyang matarong nga kasuko, ilabina kon ang mga biktima mao ang mga timawa ug dinaogdaog.—Salmo 103:6.

15, 16. Unsa ang talagsaong ebidensiya sa pagkadili-mapihigon ni Jehova?

¹⁵ Si Jehova nagpasalig usab kanato nga siya “dili magpihigpihig ug dili modawat ug hiphip.” (Deuteronomio 10:17) Lahi sa daghang tawo nga may gahom o impluwensiya, si Jehova dili mahaylo sa materyal nga bahandi o gawasnong panagway. Siya bug-os walay pagpihig o pinalabi. Pamalandonga ang talagsaong ebidensiya sa pagkadili-mapihigon ni Jehova. Ang kahigayonan nga mahimong matuod niyang mga magsisimba, uban sa paglaom nga mabuhi sa walay kataposan, dili limitado sa pipila ka espesyal nga mga tawo. Hinunoa, “sa matag nasod ang tawo nga may kahadlok kaniya ug mobuhat kon unsay matarong dalawaton kaniya.” (Buhat 10:34, 35) Kining kahibulongang palaaboton abli sa tanan bisan kon unsay ilang kahimtang sa katilingban, kolor sa ilang panit, o nasod nga ilang gipuy-an. Dili ba talagsaon kana nga ebidensiya sa hustisya ni Jehova?

¹⁶ Adunay laing bahin sa hingpit nga hustisya ni Jehova nga angay natong tagdon ug tahoron: ang paagi sa iyang pagpakiglabot niadtong mosupak sa iyang matarong nga mga sukdanan.

Dili Magpahigawas Gikan sa Silot

17. Nganong ang mga inhustisya karon dili rason nga magduhaduha ta sa hustisya ni Jehova?

¹⁷ Tingali maghunahuna ang uban: ‘Sanglit si Jehova dili man mokonsentir sa pagkadili-matarong, nganong daghan kaayo ang pag-antos ug inhustisya karon?’ Ang maong mga inhustisya dili gayod rason nga magduhaduha ta sa hustisya ni Jehova. Ang daghang inhustisya niining daotang kalibotan maoy resulta sa sala nga napanunod sa mga tawo gikan kang Adan. Sa kalibotan diin ang dili hingpit nga mga tawo tinuyong misupak sa Diyos, daghan kaayo ang inhustisya—apan dili kini magpabilin hangtod sa hangtod.—Deuteronomio 32:5.

18, 19. Unsay nagpakita nga si Jehova dili motugot nga magpabilin hangtod sa hangtod kadtong tinuyong misupak sa iyang matarong nga mga balaod?

¹⁸ Bisan pag si Jehova magpakitag dakong kaluoy niadtong tim-os nga moduol kaniya, dili niya itugot nga magpabilin hangtod sa hangtod ang kahimtang nga magpakaulaw sa iyang balaang ngalan. (Salmo 74:10, 22, 23) Ang Diyos sa hustisya dili malimbongan; paneguroon niya nga masilotan kadtong tinuyong misupak sa iyang mga balaod. Si Jehova maoy “Diyos nga maluluy-on ug mabination, dili daling masuko ug dagaya sa maunongong gugma ug kamatuoran, . . . apan dili niya pasagdang dili masilotan ang nakasala.” (Exodo 34:6, 7) Nahiuyon sa maong mga pulong, may mga panahon nga kinahanglang hukman ni Jehova kadtong tinuyong naglapas sa iyang matarong nga mga balaod.

¹⁹ Pananglitan, tagda ang mga pagpakiglabot sa Diyos sa karaang Israel. Bisan sa dihang nanimuyo na sa Yutang Saad, ang mga Israelinhon balikbalik nga wala magmatinumanon. Bisan pag ang ilang daotang binuhatan ‘nakapasakit’ kang Jehova, wala dayon niya sila isalikway. (Salmo 78:38-41) Hinunoa, siya maluluy-ong naghatag kanilag kahigayonan aron sila magbag-o sa ilang dalan. Siya mihangyo: “Dili ko malipay sa kamatayon sa daotan, hinuon malipay ko dihang ang daotan mag-usab sa iyang dalan ug magpabiling buhi. Biyai ninyo, biyai ninyo ang inyong daotang mga dalan, kay nganong kinahanglan man mong mamatay, Oh panimalay ni Israel? “ (Ezequiel 33:11) Kay nag-isip sa kinabuhi ingong bililhon, si Jehova balikbalik nga nagpadala sa iyang mga propeta aron magbag-o ang mga Israelinhon. Apan ang gahig kasingkasing nga katawhan sa katibuk-an wala mamati ug maghinulsol. Sa kataposan, tungod sa iyang balaang ngalan ug sa tanang gibarogan niana, gitugyan sila ni Jehova ngadto sa mga kamot sa ilang mga kaaway.—Nehemias 9:26-30.

20. (a) Unsay gitudlo nato bahin kang Jehova sa iyang mga pakiglabot sa Israel? (b) Nganong haom nga ang leyon gilangkit sa presensiya ug trono sa Diyos?

²⁰ Ang mga pakiglabot ni Jehova sa Israel daghan ug ikatudlo kanato bahin kaniya. Atong nasayran nga makita niya ang pagkadili-matarong ug nga siya maguol pag-ayo sa iyang makita. (Proverbio 15:3) Makapahupay usab ang pagkahibalo nga siya nagtinguha sa pagpakitag kaluoy kon adunay basehanan sa pagbuhat niana. Dugang pa, atong nasayran nga ang iyang hustisya dili gayod himoon nga dinalidali. Kay mapailobon si Jehova, daghang tawo sayop nga mihinapos nga siya dili gayod magpahamtang ug paghukom sa mga daotan. Apan dili kana tinuod, kay ang mga pagpakiglabot sa Diyos sa Israel nagtudlo usab kanato nga adunay kinutoban ang pailob sa Diyos. Paneguroon ni Jehova nga mapahamtang ang hustisya. Lahi sa mga tawo, kinsa mahadlok nga mopahamtang sa hustisya, siya maisogong modepensa kon unsay matarong. Busa ang leyon, ingong simbolo sa hustisya, gilangkit sa presensiya ug trono sa Diyos.b (Ezequiel 1:10; Pinadayag 4:7) Sa ingon makaseguro kita nga iyang tumanon ang iyang saad nga wad-on ang inhustisya gikan niining yutaa. Oo, ang iyang paagi sa paghukom masumaryo niining mga pulonga: lig-on kon gikinahanglan, maluluy-on kon posible.—2 Pedro 3:9.

Pagpakigsuod sa Diyos sa Hustisya

21. Sa dihang palandongon nato ang paagi sa pagpasundayag ni Jehova sa hustisya, unsay angay natong hunahunaon bahin kaniya, ug ngano?

²¹ Sa dihang pamalandongon nato kon sa unsang paagi si Jehova nagpakita sa hustisya, dili kita angayng maghunahuna nga siya dili mabination, estriktong maghuhukom nga naghunahuna lamang sa pagpakanaog ug hukom sa mga daotan. Hinuon, angay natong hunahunaon nga siya mahigugmaon apan lig-ong Amahan nga kanunayng magdumala sa iyang mga anak sa labing maayong paagi kon mahimo. Ingong patas o matarong nga Amahan, si Jehova mobarog kon unsay matarong ug sa samang higayon nagpakitag dakong kaluoy ngadto sa iyang yutan-ong mga anak, kinsa nagkinahanglan sa iyang tabang ug kapasayloan.—Salmo 103:10, 13.

22. Kay giniyahan sa iyang hustisya, gipaposible ni Jehova ang unsang kaugmaon alang kanato, ug nganong siya nakiglabot kanato niining paagiha?

²² Mapasalamaton ta nga ang hustisya sa Diyos naglakip ug labaw pa kaayo kay sa pagpakanaog ug hukom sa mga daotan. Kay giniyahan sa iyang hustisya, gipaposible ni Jehova nga kita makabaton ug makapahinam kaayong paglaom—ang hingpit, walay kataposang kinabuhi sa usa ka kalibotan diin ‘molungtad ang pagkamatarong.’ (2 Pedro 3:13) Ang atong Diyos nakiglabot kanato niining paagiha tungod kay ang iyang hustisya nagtinguha sa pagluwas imbes sa paglaglag. Sa pagkatinuod, ang mas maayong pagsabot sa gidak-on sa hustisya ni Jehova makapasuod kanato kaniya! Sa mosunod nga mga kapitulo, atong susihon pag-ayo kon giunsa pagpadayag ni Jehova ang maong dalayegong hiyas.

1. Unsay atong bation kon kita o ang uban makasinatig inhustisya?

GIILAD ang usa ka tigulang nga biyuda maong nakuha ang iyang tibuok kinabuhing tinigom nga kuwarta. Usa ka huyang nga masuso giabandonar sa way kasingkasing nga inahan. Usa ka lalaki gipriso tungod sa usa ka krimen nga wala niya himoa. Unsay imong reaksiyon sa maong mga hitabo? Lagmit kini makapalagot kanimo, ug masabtan kana. Kitang mga tawo nahibalo gayod kon unsay matarong ug daotan. Sa dihang mahitabo ang inhustisya, masuko kita. Gusto natong matabangan ang biktima ug masilotan ang nakasala. Kon dili kana mahitabo, kita mahimong maghunahuna: ‘Ang Diyos ba nakakita kon unsay nagakahitabo? Nganong wala man siya molihok?’

2. Unsay reaksiyon ni Habacuc sa inhustisya, ug nganong si Jehova wala masuko kaniya?

² Sa tibuok kasaysayan, gisukna sa matinumanong mga alagad ni Jehova ang susamang mga pangutana. Pananglitan, ang propetang si Habacuc miampo sa Diyos: “Nganong gipatan-aw mo ako sa maong grabeng inhustisya? Nganong gitugotan mo nga mokaylap sa bisan diin ang kabangisan, pagkamalapason, krimen, ug kapintasan?” (Habacuc 1:3, Contemporary English Version) Si Jehova wala masuko kang Habacuc tungod sa iyang prangkang mga pangutana, kay Siya maoy nagsilsil diha sa mga tawo nga mobatig hustisya. Oo, gihatagan kita ni Jehova ug gamayng bahin sa iyang kusganong pagbati sa hustisya.

Si Jehova Nagdumot sa Inhustisya

3. Nganong ikaingon nga si Jehova mas nakamatikod sa inhustisya kay kanato?

³ Dili ingon nga si Jehova wala makamatikod sa inhustisya. Nakakita siya sa nagakahitabo. Mahitungod sa adlaw ni Noe, ang Bibliya nagsulti kanato: “Nakita ni Jehova nga grabe na ang pagkadaotan sa mga tawo sa yuta ug daotan kanunay ang naa sa ilang hunahuna ug kasingkasing.” (Genesis 6:5) Tagda ang kahulogan sa maong pahayag. Sagad, ang atong pagbati sa inhustisya gibase sa pipila ka hitabo nga tingali atong nadunggan o personal nga nasinati. Sa kasukwahi, si Jehova nahibalo sa inhustisya nga nahitabo sa tibuok yuta. Kanang tanan iyang nakita! Labaw pa niana, makita niya kon unsay naa sa kasingkasing—ang daotang panghunahuna nga maoy hinungdan sa ilang dili maayong mga buhat.—Jeremias 17:10.

4, 5. (a) Giunsa pagpakita sa Bibliya nga si Jehova may pagtagad niadtong gibuhatan ug inhustisya? (b) Sa unsang paagi si Jehova mismo nakasinatig inhustisya?

⁴ Apan dili lang kay makita ni Jehova ang inhustisya. Siya naghunahuna usab niadtong nabiktima niana. Sa dihang ang iyang katawhan gibuhatag kapintasan sa kaawayng mga nasod, si Jehova naguol “tungod sa ilang pag-agulo gumikan sa mga nagdaogdaog ug nagmaltratar kanila.” (Maghuhukom 2:18) Tingali nakamatikod ka nga kon ang pipila ka tawo makakitag mas daghang inhustisya, sila dili na kaayo maluoy sa mga nag-antos. Dili ingon niana si Jehova! Siya nakakita sa tanang inhustisya sulod sa mga 6,000 ka tuig, bisan pa niana gidumtan gihapon niya kana. Gani, ang Bibliya nagpasalig kanato nga ang mga buhat sama sa “bakakong dila,” “mga kamot nga nagaula ug inosenteng dugo,” ug “bakakong saksi nga magsigeg pamakak” maoy dulumtanan kaniya.—Proverbio 6:16-19.

⁵ Tagda usab ang puwersadong pagsaway ni Jehova sa dili patas nga mga pangulo sa Israel. “Dili ba angay unta nga nahibalo mo kon unsay matarong?” iyang gidasig ang iyang propeta sa pagsukna kanila. Human hisgoti ang ilang pag-abuso sa gahom gamit ang puwersadong mga termino, si Jehova mitagna sa sangpotanan sa maong daotang mga tawo: “Sila magpakitabang kang Jehova, apan siya dili motubag kanila. Itago niya ang iyang nawong gikan kanila nianang panahona, tungod sa ilang daotang binuhatan.” (Miqueas 3:1-4) Dako gayod ang pagdumot ni Jehova sa inhustisya! Aw, siya mismo direktang nakasinati niana! Sulod sa linibong katuigan, si Satanas dili makataronganong nagtamay kaniya. (Proverbio 27:11) Dugang pa, si Jehova naapektohan sa labing mangilngig nga buhat sa inhustisya sa dihang ang iyang Anak, kinsa “walay nahimong sala,” gipatay ingong kriminal. (1 Pedro 2:22; Isaias 53:9) Tin-aw, si Jehova dili ingon nga wala makamatikod o walay pagtagad sa kahimtang niadtong nag-antos sa inhustisya.

6. Unsa kahay atong sanong dihang makaatubang tag inhustisya, ug ngano?

⁶ Bisan pa niana, sa dihang mamatikdan nato ang inhustisya—o sa dihang kita mismo mahimong mga biktima sa dili patas nga pagtratar—natural lamang nga kita masuko. Gibuhat kita sa larawan sa Diyos, ug ang inhustisya bug-os nahasupak sa tanan nga gihawasan ni Jehova. (Genesis 1:27) Nan, nganong gitugotan man sa Diyos ang inhustisya?

Ang Importanteng Isyu

7. Ipatin-aw kon sa unsang paagi gikuwestiyon ang ngalan ug paagi sa pagmando ni Jehova.

⁷ Ang tubag nianang pangutanaha nalangkit sa importanteng isyu. Sumala sa ato nang nasabtan, ang Maglalalang dunay katungod sa pagmando ibabaw sa yuta ug sa tanang nagpuyo niini. (Salmo 24:1; Pinadayag 4:11) Pero wala madugay human gilalang ang unang mga tawo, dunay nagsultig bakak bahin kang Jehova ug nag-ingon nga sayop ang iyang paagi sa pagmando. Sa unsang paagi nahitabo kana? Si Jehova nagsugo sa unang tawo, si Adan, nga dili mokaon gikan sa kahoy diha sa tanaman nga maoy iyang Paraisong pinuy-anan. Unsay mahitabo kon siya mosupak? “Mamatay gyod ka,” gisultihan siya sa Diyos. (Genesis 2:17) Ang sugo sa Diyos dili lisod alang kang Adan o sa iyang asawa, si Eva. Bisan pa niana, gikombinsir ni Satanas si Eva nga ang Diyos sobra ka estrikto. Unsay resulta kon siya mokaon sa bunga sa kahoy? Si Satanas miingon dihadiha kang Eva: “Dili tinuod nga mamatay mo. Kay nahibalo ang Diyos nga sa mismong adlaw nga mokaon mo sa bunga niini, ang inyong mga mata mabuka ug maparehas mo sa Diyos, nga mahibalo sa maayo ug daotan.”—Genesis 3:1-5.

8. (a) Unsay gipasabot ni Satanas sa iyang gisulti kang Eva? (b) Unsay gikuwestiyon ni Satanas bahin sa ngalan ug pagkasoberano sa Diyos?

⁸ Sa maong mga pulong gipasabot ni Satanas nga si Jehova wala lang maghikaw ug kinahanglanong impormasyon gikan kang Eva kondili nga Siya namakak usab kaniya. Gipaduhaduha ni Satanas si Eva kon maayo ba nga Diyos si Jehova. Pinaagi sa paghimo niana, gipasipalahan ni Satanas ang ngalan sa Diyos. Giatake sab niya ang pagkasoberano ni Jehova, o ang Iyang paagi sa pagmando. Si Satanas wala mag-ingon nga si Jehova dili mao ang Magmamando sa tanang butang. Apan iyang gikuwestiyon ang katungod, pagkaangayan, ug pagkamatarong niana. Sa laing pagkasulti, iya silang gipatuo nga dili matarong ang paagi sa pagmando ni Jehova ug wala Siya maghunahuna sa kaayohan sa Iyang mga sakop.

9. (a) Alang kang Adan ug Eva, unsa ang resulta sa pagkadili-masinugtanon, ug unsang hinungdanong mga pangutana ang gipatungha niini? (b) Nganong si Jehova wala maglaglag sa mga rebelde?

⁹ Busa, si Adan ug si Eva misupak kang Jehova pinaagi sa pagkaon sa gidili nga kahoy. Tungod sa ilang pagkadili-masinugtanon sila namatay, sumala sa giingon sa Diyos. Ang pagpamakak ni Satanas nagpatunghag pipila ka hinungdanong mga pangutana. Si Jehova tinuod ba nga may katungod sa pagmando sa katawhan, o ang tawo ba angayng magmando sa iyang kaugalingon? Si Jehova nagagamit ba sa iyang pagkasoberano sa labing maayong paagi? Mahimong gamiton ni Jehova ang iyang labaw nga gahom sa paglaglag dayon sa mga rebelde. Pero ang iyang gikuwestiyon dili ang gahom sa Diyos, kondili ang Iyang ngalan, nga naglakip sa Iyang paagi sa pagmando. Busa ang pagwagtang kang Adan, Eva, ug Satanas dili magpamatuod sa pagkamatarong sa pagmando sa Diyos. Sa kasukwahi, ang iyang pagmando basin labi pang pagaduhaduhaan. Ang bugtong paagi sa pagtino kon ang mga tawo malamposon bang makamando sa ilang kaugalingon, nga bulag sa Diyos, mao ang pagpalabay una sa panahon.

10. Unsay gipadayag sa kasaysayan bahin sa pagmando sa tawo?

¹⁰ Unsay gipadayag sa paglabay sa panahon? Sulod sa daghang milenyo, ang katawhan misulay sa daghang matang sa gobyerno, lakip ang awtokrasya, demokrasya, sosyalismo, ug komunismo. Ang resulta niining tanang pagmando prangkang gisumaryo sa Bibliya: “Ang tawo nagmando sa tawo alang sa iyang ikadaot.” (Ecclesiastes 8:9) Nga may maayong katarongan, ang propetang si Jeremias nag-ingon: “Nahibalo ko pag-ayo, Oh Jehova, nga dili iya sa tawo ang pagtultol sa iyang dalan. Dili iya sa tawong naglakaw bisan ang pagtultol sa iyang lakang.”—Jeremias 10:23.

11. Nganong gitugotan ni Jehova ang katawhan nga makaagom sa pag-antos?

¹¹ Si Jehova nahibalo sukad sa sinugdan nga ang pagkaindependente sa katawhan, o pagmando sa kaugalingon, moresulta sa hilabihang pag-antos. Nan, inhustisya ba nga iyang gitugotan nga magpadayon ang pag-antos? Dili gayod! Ingong ilustrasyon: Pananglit ikaw adunay anak nga nagkinahanglag operasyon aron mamaayo ang usa ka sakit nga nakapameligro sa kinabuhi. Nahibalo ka nga ang operasyon magpahinabog pag-antos alang sa imong anak, ug kana makapasubo kaayo kanimo. Sa samang panahon, nahibalo ka nga pinaagi sa operasyon ang imong anak makapahimulos ug mas maayong panglawas human niana. Sa susama, ang Diyos nasayod—ug nagtagna pa—nga ang iyang pagtugot sa tawhanong pagmando duyogan sa usa ka sukod sa kasakit ug pag-antos. (Genesis 3:16-19) Apan nahibalo usab siya nga ang malungtaron ug mapuslanong kahupayan posible lamang kon iyang tugotan ang tanang tawo nga makasinati sa daotang mga bunga nga gipatungha sa pagrebelde. Niining paagiha ang isyu mahusay nga permanente, hangtod sa hangtod.

Ang Isyu Bahin sa Integridad sa Tawo

12. Ingon sa gipakita sa kahimtang ni Job, unsa ang akusasyon ni Satanas batok sa mga tawo?

¹² Adunay laing bahin kini nga isyu. Sa pagpaduhaduha sa katungod ug pagkamatarong sa pagmando sa Diyos, si Satanas wala lang magbutangbutang kang Jehova bahin sa Iyang pagkasoberano ug sa Iyang ngalan pero nagbutangbutang usab siya sa mga alagad sa Diyos mahitungod sa ilang integridad. Pananglitan, matikdi kon unsay giingon ni Satanas kang Jehova mahitungod sa matarong nga tawong si Job: “Dili ba imo man siyang gipanalipdan ug ang iyang pamilya ug ang tanan niyang gipanag-iya? Imong gipanalanginan ang tanan niyang ginahimo, ug ang iyang kahayopan midaghan pag-ayo. Apan bakyawa ang imong kamot ug hampaka ang tanan niyang nabatonan, ug tan-awon nato kon dili ba ka niya tunglohon sa imong nawong mismo.”—Job 1:10, 11.

13. Unsa ang gipasabot ni Satanas sa iyang mga akusasyon bahin kang Job, ug sa unsang paagi nalangkit niini ang tanang tawo?

¹³ Si Satanas nangangkon nga si Jehova naggamit sa Iyang gahom sa pagpanalipod aron higugmaon ug alagaran Siya ni Job. Sa baylo, kini nagpasabot nga ang integridad ni Job maoy salingkapaw, nga siya nagsimba lamang sa Diyos tungod sa iyang makuha ingong balos niana. Si Satanas nangangkon nga kon si Job mahikawan sa panalangin sa Diyos, kanang tawhana magtunglo sa iyang Maglalalang. Si Satanas nahibalo nga si Job maoy talagsaon tungod kay siya “tawong matarong ug may integridad, mahinadlokon sa Diyos ug nagsalikway sa pagkadaotan?”a Busa kon si Satanas makabungkag sa integridad ni Job, unsay ipasabot niana alang sa nahibiling katawhan? Busa si Satanas nagduhaduha gayod sa pagkamaunongon sa tanan nga gustong moalagad sa Diyos. Sa pagkatinuod, sa pagpadako pa sa isyu, si Satanas miingon kang Jehova: “Ang tawo maghatag sa tanan niyang nabatonan alang sa iyang kinabuhi.”—Job 1:8; 2:4.

14. Unsay gipakita sa kasaysayan mahitungod sa akusasyon ni Satanas batok sa mga tawo?

¹⁴ Ang kasaysayan nagpakita nga daghan, sama kang Job, nagpabiling maunongon kang Jehova bisan pag sila nag-antos sa pagsulay—sukwahi sa pangangkon ni Satanas. Sila naglipay sa kasingkasing ni Jehova pinaagi sa ilang matinumanong pagkinabuhi, ug kini naghatag kang Jehova ug tubag sa mapasigarbohong pangangkon ni Satanas nga ang mga tawo mohunong sa pag-alagad sa Diyos sa dihang paantoson sila. (Hebreohanon 11:4-38) Oo, ang mga tawong matarong ug kasingkasing midumili sa pagsalikway sa Diyos. Bisan pag nag-atubang sila ug makapaguol kaayo nga mga kahimtang, sila labaw pang nagsalig nga hatagan sila ni Jehova ug kusog sa paglahutay.—2 Corinto 4:7-10.

15. Unsang pangutana ang tingali motungha bahin sa paghukom sa Diyos sa nangagi ug sa umaabot?

¹⁵ Apan labaw pa ang nalangkit sa pagpadapat ni Jehova sa hustisya kay sa mga isyu bahin sa pagkasoberano ug sa integridad sa tawo. Ang Bibliya naghatag kanatog rekord sa paghukom ni Jehova sa mga indibiduwal ug bisan sa mga nasod. Kini naundan usab ug mga tagna bahin sa paghukom nga iyang himoon sa umaabot. Nganong makasalig man kita nga ang paghukom ni Jehova sa nangagi ug sa umaabot matarong?

Kon Nganong Labaw ang Hustisya sa Diyos

16, 17. Unsang mga pananglitan ang nagpakita nga ang mga tawo adunay limitadong panglantaw kon bahin sa matuod nga hustisya?

¹⁶ Mahitungod kang Jehova, ikaingon gayod kini: “Ang tanan niyang ginahimo hustisya.” (Deuteronomio 32:4) Walay usa kanato ang makaingon niana, kay sagad ang atong limitadong panglantaw magpalubog sa atong pagsabot kon unsay matarong. Pananglitan, tagda si Abraham. Siya nangaliyupo kang Jehova bahin sa paglaglag sa Sodoma—bisan pa sa kaylap nga pagkadaotan didto. Nangutana siya kang Jehova: “Laglagon ba gyod nimo ang matarong uban sa daotan?” (Genesis 18:23-33) Siyempre, ang tubag maoy dili. Sa panahon lamang nga ang matarong nga si Lot ug iyang mga anak nga babaye luwas nga nakaabot sa siyudad sa Zoar nga si Jehova “nagpaulan ug asupre ug kalayo sa Sodoma.” (Genesis 19:22-24) Sa kasukwahi, si Jonas “nasuko pag-ayo” dihang gikaluy-an sa Diyos ang katawhan sa Nineve. Sanglit gipahibalo na ni Jonas nga sila laglagon, malipay siyang makita nga sila mangalaglag—walay sapayan kon sila kinasingkasing nga maghinulsol.—Jonas 3:10–4:1.

¹⁷ Si Jehova nagpasalig kang Abraham nga ang Iyang pagpadapat sa hustisya naglakip dili lamang sa paglaglag sa mga daotan kondili sa pagluwas usab sa mga matarong. Sa laing bahin, si Jonas kinahanglang makakat-on nga si Jehova maluluy-on. Kon ang mga daotan magbag-o sa ilang mga binuhatan, siya ‘andam nga mopasaylo.’ (Salmo 86:5) Lahi sa pipila ka tawo, si Jehova dili pintas nga magsilot sa mga tawo aron lamang ipaila ang iyang gahom, ni siya mahadlok nga isipong huyang tungod sa pagpakitag kaluoy kanila. Kanunay siyang magpakitag kaluoy kon adunay pasikaranan niana.—Isaias 55:7; Ezequiel 18:23.

18. Unsang mga pananglitan sa Bibliya ang nagpakita nga si Jehova dili mohukom base lang sa emosyon?

¹⁸ Bisan pa niana, si Jehova dili mohukom base lang sa emosyon. Sa dihang ang iyang katawhan padayong nagsimbag diyosdiyos, si Jehova lig-ong nagpahayag: “Hukman ka nako sumala sa imong mga dalan ug papanubagon ka nako sa tanan nimong dulumtanang buhat. Ang akong mata dili masubo alang kanimo; dili usab ko maluoy, kay akong ipahamtang kanimo ang mga resulta sa imong mga dalan.” (Ezequiel 7:3, 4) Busa sa dihang ang mga tawo dili mag-usab sa ilang daotang binuhatan, si Jehova maghukom kanila. Apan ang iyang paghukom ipasukad sa lig-ong ebidensiya. Busa, sa dihang ang kusog nga pagmulo midangat sa iyang mga igdulungog bahin sa Sodoma ug Gomora, si Jehova miingon: “Manaog ko aron tan-awon kon daotan ba gyod sila base sa pagmulo nga akong nadungog.” (Genesis 18:20, 21) Mapasalamaton gayod kita nga si Jehova lahi sa daghang tawo nga mohukom dayon sa dili pa madungog ang tanang impormasyon! Sa pagkamatuod, si Jehova maoy ingon sa paghulagway kaniya sa Bibliya, “Diyos siya nga kasaligan ug walay inhustisya kaniya.”—Deuteronomio 32:4.

Salig sa Hustisya ni Jehova

19. Unsay atong himoon kon aduna tay makapalibog nga mga pangutana bahin sa pagpahamtang ni Jehova sa hustisya?

¹⁹ Ang Bibliya dili motubag sa tanang pangutana mahitungod sa mga buhat ni Jehova sa nangagi; ni kini mohatag sa tanang detalye mahitungod sa kon unsaon ni Jehova paghukom ang mga indibiduwal ug mga grupo sa umaabot. Kon malibog kita sa mga asoy o mga tagna diin ang maong detalye kulang, makapasundayag kita sa samang pagkamaunongon nga gipasundayag sa propetang si Miqueas, kinsa misulat: “Mapailobon kong magpaabot sa Diyos, ang akong manluluwas.”—Miqueas 7:7.

20, 21. Nganong makasalig kita nga kanunayng buhaton ni Jehova kon unsay matarong?

²⁰ Makasalig kita nga sa matag kahimtang, buhaton ni Jehova kon unsay matarong. Bisan pag ang mga inhustisya daw wala tagda sa tawo, si Jehova nagsaad: “Akoa ang panimalos; baslan nako sila.” (Roma 12:19) Kon ipakita nato ang mahulatong tinamdan, kita magpahayag sa lig-ong pagtuo nga gipahayag ni apostol Pablo: “Duna bay inhustisya sa Diyos? Wala gayod!”—Roma 9:14.

²¹ Sa kasamtangan, kita nagkinabuhi sa “kuyaw nga mga panahong lisod sagubangon.” (2 Timoteo 3:1) Ang inhustisya ug “mga buhat sa pagdaogdaog” misangpot sa daghang mapintasong mga pag-abuso. (Ecclesiastes 4:1) Bisan pa niana, si Jehova dili mausab. Siya nagdumot gihapon sa inhustisya, ug siya may dakong kaluoy niadtong mga biktima niana. Kon magpabilin kitang maunongon kang Jehova ug sa iyang pagkasoberano, iyang ihatag kanato ang kusog sa paglahutay hangtod sa tinudlong panahon sa dihang tul-iron niya ang tanang inhustisya ilalom sa pagmando sa iyang Gingharian.—1 Pedro 5:6, 7.

1, 2. Nganong daghang tawo ang wala kaayoy pagtahod sa balaod, apan unsay mahimong bation nato bahin sa mga balaod sa Diyos?

“ANG balaod maoy gahong nga dili matugkad, kini . . . molamoy sa tanang butang.” Ang maong pamulong makita diha sa usa ka libro nga gipatik niadtong 1712. Ang awtor niana nagsaway sa usa ka sistema sa balaod diin ang mga kaso dangtan usahay ug daghang katuigan diha sa mga korte, nga makabuslot sa bulsa niadtong nagtinguhag hustisya. Sa daghang nasod, ang pamalaod ug hudisyal nga mga sistema kuti kaayo, nga napunog inhustisya, pagkamapihigon, ug mga pagsumpakiay, mao nga daghan ang nawad-ag pagsalig sa balaod.

² Sa pagtandi, tagda ang mga pulong nga gisulat mga 2,700 ka tuig kanhi: “Gihigugma gyod nako ang imong balaod!” (Salmo 119:97) Nganong hilabihan ang paghigugma sa salmista? Kay ang balaod nga iyang gidayeg naggikan man, dili sa sekular nga gobyerno, kondili kang Jehova nga Diyos. Samtang ikaw magtuon sa mga balaod ni Jehova, mas bation pod nimo ang gibati sa salmista. Ang maong pagtuon makahatag kanimo ug pagsabot sa panghunahuna sa Kinalabwang Tighatag ug Balaod ug Maghuhukom sa uniberso.

Ang Kinalabwang Tighatag ug Balaod

3, 4. Sa unsang mga paagi si Jehova napamatud-ang Tighatag ug Balaod?

³ “Usa lang ang Tighatag ug Balaod ug Maghuhukom,” ang Bibliya nagsulti kanato. (Santiago 4:12) Sa pagkatinuod, si Jehova mao ang bugtong matuod nga Tighatag ug Balaod. Bisan ang mga lihok sa langitnong mga butang gimandoan sa iyang “mga balaod sa kalangitan.” (Job 38:33, The New Jerusalem Bible) Ang mga panon sa balaang mga anghel ni Jehova susamang gimandoan sa balaod sa Diyos, kay sila naorganisar ngadto sa mga ranggo ug nag-alagad ilalom sa mando ni Jehova ingon nga iyang mga ministro.—Salmo 104:4; Hebreohanon 1:7, 14.

⁴ Si Jehova naghatag usab ug mga balaod sa katawhan. Matag usa kanato adunay konsensiya, nga nagpabanaag sa pagbati ni Jehova bahin sa hustisya. Tungod kay kini usa man ka matang sa balaod sa kahiladman, ang konsensiya makatabang kanato sa pag-ila sa matarong gikan sa sayop. (Roma 2:14) Ang atong unang mga ginikanan gipanalanginan ug hingpit nga konsensiya, busa pipila ra ka balaod ang ilang gikinahanglan. (Genesis 2:15-17) Apan ang dili hingpit nga tawo nagkinahanglan ug mas daghang balaod aron mogiya kaniya sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos. Ang mga patriarka sama kang Noe, Abraham, ug Jacob nakadawat ug mga balaod gikan kang Jehova nga Diyos ug nagpaambit niana ngadto sa ilang mga pamilya. (Genesis 6:22; 9:3-6; 18:19; 26:4, 5) Si Jehova nahimong Tighatag ug Balaod sa bag-ong paagi dihang iyang gihatag ang usa ka hugpong sa Balaod ngadto sa nasod sa Israel pinaagi ni Moises. Ang maong mga balaod mohatag kanato ug dakong pagsabot sa pagbati ni Jehova bahin sa hustisya.

Ang Balaod ni Moises—Usa ka Sumaryo

5. Ang Balaod ni Moises ba maoy bug-at, komplikadong mga balaod, ug nganong kana ang imong tubag?

⁵ Daghan ang naghunahuna nga ang Balaod ni Moises maoy bug-at, komplikadong mga balaod. Halayo sa kamatuoran ang maong panghunahuna. Ang Balaod ni Moises adunay kapin sa 600 ka balaod. Morag daghan kana nga paminawon, apan hunahunaa ra: Sa kataposan sa ika-20ng siglo, ang mga pederal nga balaod sa United States nakapuno sa kapig 150,000 ka panid sa mga libro sa balaod. Matag duha ka tuig ginadugang ang mga 600 pa ka balaod! Busa kon hisgotan ang gidaghanon, ang samag bukid sa mga balaod sa tawo makapagamay sa Balaod ni Moises. Bisan pa niana, ang Balaod sa Diyos naggiya sa mga Israelinhon sa pipila ka bahin sa ilang kinabuhi, nga wala sa modernong mga balaod. Tagda ang pipila niini.

6, 7. (a) Unsay nakapalahi sa Balaod ni Moises gikan sa bisan unsang mga balaod sa tawo, ug unsa ang kinalabwang sugo sa maong Balaod? (b) Giunsa pagpakita sa mga Israelinhon nga gitahod nila ang pagkasoberano ni Jehova?

⁶ Ang Balaod nagtudlo sa pagkasoberano ni Jehova. Busa, ang Balaod ni Moises dili ikatandi sa bisan unsang mga balaod sa tawo. Ang kinalabwan sa mga balaod niini mao kini: “Paminaw, Oh Israel: Si Jehova ang atong Diyos; usa lang gyod si Jehova. Higugmaa si Jehova nga imong Diyos sa bug-os mong kasingkasing, sa bug-os mong kalag, ug sa bug-os mong kusog.” Sa unsang paagi ipahayag sa katawhan sa Diyos ang ilang gugma alang kaniya? Sila kinahanglang moalagad kaniya, nga magpasakop sa iyang pagkasoberano.—Deuteronomio 6:4, 5; 11:13.

⁷ Ang mga Israelinhon nagpakita sa ilang pagtahod sa pagkasoberano ni Jehova pinaagi sa pagpasakop niadtong gihatagag awtoridad ibabaw kanila. Ang mga ginikanan, pangulo, maghuhukom, mga saserdote, ug bisan ang hari nagrepresentar sa awtoridad sa Diyos. Giisip ni Jehova ang bisan unsang pagrebelde batok niadtong may awtoridad ingong pagrebelde batok kaniya. Sa laing bahin, kadtong may awtoridad makaagom sa kasuko ni Jehova kon ang ilang pagdumala sa iyang katawhan walay hustisya ug sa hinambog nga paagi. (Exodo 20:12; 22:28; Deuteronomio 1:16, 17; 17:8-20; 19:16, 17) Busa kadtong may awtoridad o nailalom sa awtoridad kinahanglang magpasakop sa pagkasoberano sa Diyos.

8. Giunsa pagtuboy sa Balaod ang sukdanan sa pagkabalaan ni Jehova?

⁸ Ang Balaod nagtudlo sa sukdanan sa pagkabalaan ni Jehova. Ang mga pulong “balaan” ug “pagkabalaan” makitag kapin sa 280 ka beses diha sa Balaod ni Moises. Ang Balaod nakatabang sa katawhan sa Diyos sa pag-ila kon unsay hinlo ug hugaw, putli ug dili putli, nga naghisgot ug mga 70 ka nagkalainlaing butang nga makapahugaw sa usa ka Israelinhon sa seremonyal nga paagi. Kining mga balaora naghisgot bahin sa lawasnong kahinlo, pagkaon, ug bisan paghipos sa hugaw sa tawo. Ang maong mga balaod naghatag ug talagsaong mga kaayohan sa panglawas.a Apan kini may mas labawng katuyoan—aron padayong maangkon sa katawhan ang pabor ni Jehova, nga bulag gikan sa makasasalang mga buhat sa daotang mga nasod sa ilang palibot. Tagda ang usa ka pananglitan.

9, 10. Ang pakigsaad sa Balaod naglakip sa unsang mga balaod mahitungod sa seksuwal nga relasyon ug pagpanganak, ug unsang mga kaayohan ang gihatag sa maong mga balaod?

⁹ Ang Balaod ni Moises nagpahayag nga ang seksuwal nga relasyon—bisan taliwala sa mga minyo—ug ang pagpanganak nagpahinabog usa ka yugto sa pagkahugaw. (Levitico 12:2-4; 15:16-18) Ang maong mga balaod wala magtamay niining mahinlong mga gasa sa Diyos. (Genesis 1:28; 2:18-25) Hinuon, ang maong mga balaod nagtudlo sa pagkabalaan ni Jehova ug nakatabang sa iyang mga magsisimba nga magpabiling hinlo ug dili mahugawan sa bakak nga pagsimba. Mamatikdan nga ang silingang mga nasod sa Israel may kiling nga isagol ang sekso ug ang mga rituwal sa pagsanay diha sa pagsimba. Ang Canaanhong relihiyon naglakip sa prostitusyon sa lalaki ug babaye. Misangpot ug mikaylap ang labing grabeng pagkadaotan. Sa kasukwahi, ang Balaod naghimo sa pagsimba kang Jehova nga bug-os bulag sa seksuwal nga mga butang.b May ubang mga kaayohan usab.

¹⁰ Ang maong mga balaod nagtudlo ug usa ka bililhong kamatuoran.c Sa unsang paagi, sa tinuoray gayod, napasa ang mansa sa sala ni Adan gikan sa usa ka kaliwatan ngadto sa sunod? Dili ba pinaagi sa seksuwal nga relasyon ug sa pagpanganak? (Roma 5:12) Oo, ang Balaod sa Diyos nagpahinumdom sa iyang katawhan nga makahimo gyod silag sala. Ngani, kitang tanan natawo nga makasasala. (Salmo 51:5) Gikinahanglan nato ang kapasayloan ug pagtubos aron masuod sa atong balaang Diyos.

11, 12. (a) Ang Balaod nagtudlo sa unsang bililhong prinsipyo sa hustisya? (b) Sa unsang paagi ang Balaod nanalipod batok sa pagtuis sa hustisya?

¹¹ Ang Balaod nagtudlo sa hingpit nga hustisya ni Jehova. Ang Balaod ni Moises nagtudlo sa prinsipyo sa pag-angay-angay o pagtimbangtimbang sa mga butang may kalabotan sa hustisya. Busa, ang Balaod nag-ingon: “Kinabuhi para sa kinabuhi, mata para sa mata, ngipon para sa ngipon, kamot para sa kamot, tiil para sa tiil.” (Deuteronomio 19:21) Nan, sa kriminal nga mga kaso ang silot kinahanglang katumbas sa krimen. Kining bahina sa hustisya sa Diyos nag-impluwensiya sa Balaod ug hangtod niining adlawa gikinahanglan aron masabtan ang halad lukat ni Kristo Jesus, sumala sa ipakita sa Kapitulo 14.—1 Timoteo 2:5, 6.

¹² Ang Balaod nanalipod sab batok sa pagtuis sa hustisya. Pananglitan, labing menos duha ka saksi ang gikinahanglan aron maestablisar ang pagkakatuohan sa usa ka sumbong. Ang silot alang sa pagpanumpa sa kabakakan maoy bug-at. (Deuteronomio 19:15, 18, 19) Ang korapsiyon ug panghiphip estrikto usab nga gidili. (Exodo 23:8; Deuteronomio 27:25) Bisan sa ilang mga paagi sa negosyo, ang katawhan sa Diyos kinahanglang magtuboy sa taas nga sukdanan sa hustisya ni Jehova. (Levitico 19:35, 36; Deuteronomio 23:19, 20) Ang maong halangdon ug patas nga mga balaod maoy usa ka dakong panalangin sa Israel!

Mga Balaod nga Nagpakita sa Hudisyal nga Kaluoy ug Patas nga Pagtratar

13, 14. Giunsa pagpakita sa Balaod nga patas ang pagtratar sa kawatan ug sa iyang biktima?

¹³ Ang Balaod ni Moises ba estrikto ug walay kaluoy? Dili gayod! Si Haring David gidasig sa pagsulat: “Ang balaod ni Jehova hingpit.” (Salmo 19:7) Sumala sa iyang nasayran pag-ayo, ang Balaod nagpakita sa kaluoy ug patas nga pagtratar. Sa unsang paagi?

¹⁴ Sa pipila ka nasod karon, ang balaod daw nagpakitag mas dakong konsiderasyon ug pabor ngadto sa mga kriminal kay sa mga biktima. Pananglitan, ang mga kawatan tingali mabilanggo sa kadiyot nga panahon. Kasamtangan, ang mga biktima nahikawan pa sa ilang gikawat nga mga butang, bisan pa niana kinahanglang sila mobayad ug buhis nga maoy motaganag puy-anan ug mopakaon sa maong mga kriminal. Sa karaang Israel, walay mga bilanggoan sama sa atong nasayran karon. May estriktong mga limitasyon bahin sa kagrabe sa mga pagsilot. (Deuteronomio 25:1-3) Kinahanglang bayran sa kawatan ang biktima alang sa butang nga gikawat. Dugang pa, kinahanglang dugangan sa kawatan ang bayad. Pila man? Nagkalainlain. Lagmit ang mga maghuhukom magsusi sa kahimtang, sama sa paghinulsol sa makasasala, ug modesisyon kon pilay angayng ibayad. Kana makapatin-aw kon nganong ang gipabayad sa usa ka kawatan sumala sa Levitico 6:1-7 maoy ubos kaayo sa giingon sa Exodo 22:7.

15. Sa unsang paagi gipasalig sa Balaod ang kaluoy ug hustisya sa kaso sa usa nga aksidenteng nakapatayg tawo?

¹⁵ Sa kamaluluy-on, ang Balaod nag-ila nga dili tanang daotang buhat maoy tinuyo. Pananglitan, sa dihang ang usa ka tawo aksidenteng nakapatay, siya dili kinahanglang mobayad ug kinabuhi alang sa kinabuhi kon tukma siyang molihok pinaagi sa pagkalagiw ngadto sa usa sa mga siyudad nga dangpanan nga gitagana ni Jehova sa tibuok Israel. Human sa pagsusi sa kuwalipikadong mga maghuhukom sa iyang kaso, kinahanglang magpuyo siya sa siyudad nga dangpanan hangtod sa pagkamatay sa hataas nga saserdote. Unya siya may kagawasan sa pagpuyo bisan diin niya gusto. Sa ingon siya makapahimulos sa kaluoy sa Diyos. Sa samang panahon, ang maong balaod nagpasiugda sa pagkabililhon sa kinabuhi sa tawo.—Numeros 15:30, 31; 35:12-25.

16. Sa unsang paagi ang Balaod nanalipod sa pipila ka personal nga mga katungod?

¹⁶ Ang Balaod nanalipod sa personal nga mga katungod. Tagda ang mga paagi nga gipanalipdan niini kadtong nakautang. Ang Balaod nagdili sa pagsulod sa balay sa nakautang aron pagsakmit ug butang isip garantiya sa gihulam nga kuwarta. Hinuon, ang tigpautang magpabilin sa gawas ug ang nakautang maoy magdala sa garantiya nganha kaniya. Busa ang balay sa usa ka tawo dili malapas. Kon ang tigpautang nagkuha sa panggawas nga besti sa nakautang isip garantiya, kinahanglang iyang iuli kana inigkagabii, kay lagmit kana gikinahanglan sa nakautang aron makapainit kaniya inigkagabii.—Deuteronomio 24:10-14.

17, 18. Kon bahin sa pagpakiggubat, sa unsang paagi ang mga Israelinhon lahi kay sa ubang mga nasod, ug ngano?

¹⁷ Bisan ang pagpakiggubat gimandoan sa Balaod. Ang katawhan sa Diyos makiggubat, dili aron tagbawon ang kahakog sa gahom o aron sa pagsakop, kondili aron magsilbing mga hawas sa Diyos diha sa “Mga Gubat ni Jehova.” (Numeros 21:14) Sa daghang kahimtang, ang mga Israelinhon kinahanglang motanyag unag mga kondisyon sa pagsurender. Kon isalikway sa usa ka siyudad ang tanyag, nan ang Israel makaatake niana—apan sumala sa mga lagda sa Diyos. Lahi sa daghang sundalo sa tibuok kasaysayan, ang mga lalaki sa kasundalohan sa Israel dili tugotan sa paglugos sa mga babaye o magpatuyang sa pagpamatay. Angay pa gani nilang tahoron ang kalikopan, dili pamutlon ang mamunga nga mga kahoy sa kaaway.d Ang ubang kasundalohan walay ingon niana nga mga restriksiyon.—Deuteronomio 20:10-15, 19, 20; 21:10-13.

¹⁸ Ngilngigan ba kang makadungog nga sa ubang nasod ang mga bata ginabansay nga magsundalo? Sa karaang Israel, walay lalaking ubos sa 20 anyos ang dawaton nga magsundalo. (Numeros 1:2, 3) Bisan ang usa ka hingkod nga lalaki napahigawas kon siya sobra ka hadlokan. Ang usa ka lalaking bag-ong minyo napahigawas sulod sa tibuok tuig aron nga sa dili pa mosugod sa maong peligrosong pag-alagad, basin makakita pa siya sa pagkatawo sa iyang panganayng anak. Sa maong paagi, ang Balaod nag-ingon nga ang bag-ong minyo nga lalaki makahimo sa ‘pagpuyo sa balay ug sa paghatag ug kalipay sa iyang asawa.’—Deuteronomio 20:5, 6, 8; 24:5.

19. Unsang mga tagana ang gilakip sa Balaod alang sa panalipod sa mga babaye, bata, pamilya, biyuda, ug batang wala nay ginikanan?

¹⁹ Ang Balaod nanalipod usab sa mga babaye, bata, ug pamilya, nga nag-atiman kanila. Kini nagsugo sa mga ginikanan nga ang mga bata gahinag panahon ug instruksiyon sa espirituwal nga mga butang. (Deuteronomio 6:6, 7) Kini nagdili sa tanang matang sa pag-unay, nga ang silot mao ang kamatayon. (Levitico, kapitulo 18) Kini nagdili usab sa pagpanapaw, nga subsob kaayong magbungkag sa mga pamilya ug magdaot sa ilang kasegurohan ug dignidad. Ang Balaod nagseguro nga matagan-an ang panginahanglan sa mga biyuda ug batang wala nay ginikanan, ug sa labing puwersadong mga pulong nagdili sa pagdagmal kanila.—Exodo 20:14; 22:22-24.

20, 21. (a) Nganong ang Balaod ni Moises nagtugot sa poligamiya taliwala sa mga Israelinhon? (b) Kon bahin sa diborsiyo, nganong ang Balaod lahi sa sukdanan nga gipasig-uli sa ulahi ni Jesus?

²⁰ Apan, mahitungod niini ang pipila tingali mahibulong, ‘Nganong ang Balaod nagtugot sa poligamiya?’ (Deuteronomio 21:15-17) Angay natong hisgotan ang maong mga balaod sumala sa kahimtang sa panahon. Kadtong mohukom sa Balaod ni Moises sumala sa panghunahuna sa modernong kapanahonan ug mga kultura seguradong dili makasabot niana. (Proverbio 18:13) Ang sukdanan ni Jehova, nga gihikay didto pa sa Eden, naghimo sa kaminyoon ingong malungtarong panaghiusa sa usa ka bana ug usa ka asawa. (Genesis 2:18, 20-24) Apan, sa panahong gihatag ni Jehova ang Balaod sa Israel, ang mga batasan sama sa poligamiya nakagamot na pag-ayo sulod sa kasiglohan. Si Jehova nahibalo pag-ayo nga ang iyang ‘gahig ulo nga katawhan’ sagad mapakyas sa pagsunod bisan sa labing pangunang mga sugo, sama niadtong nagdili sa pagsimbag diyosdiyos. (Exodo 32:9) Nan, sa pagkamaalamon wala niya pilia kadtong yugtoa ingong panahon aron bag-ohon ang tanan nilang batasan labot sa kaminyoon. Hinuon, ibutang sa hunahuna nga si Jehova dili mao ang nagsugod sa poligamiya. Apan iyang gigamit ang Balaod aron maseguro nga mapanalipdan ang mga babaye ug dili sila abusohan sa mga lalaki.

²¹ Sa susama, ang Balaod ni Moises nagtugot sa usa ka lalaki sa pagdiborsiyo sa iyang asawa pinasukad sa nagkadaiyang seryosong mga hinungdan. (Deuteronomio 24:1-4) Si Jesus nagtawag niini nga usa ka pagtugot nga gihatag sa Diyos sa Hudiyong katawhan “tungod sa katig-a sa [ilang] kasingkasing.” Bisan pa niana, temporaryo ra ang maong pagtugot. Alang sa iyang mga sumusunod, gipasig-uli ni Jesus ang orihinal nga sukdanan ni Jehova alang sa kaminyoon.—Mateo 19:8.

Ang Balaod Nagtudlo sa Pagpakitag Gugma

22. Sa unsang mga paagi ang Balaod ni Moises nagdasig sa pagpakitag gugma, ug ngadto kang kinsa?

²² Makahunahuna ba ka ug usa ka legal nga sistema sa modernong panahon nga nagdasig sa pagpakitag gugma? Ang Balaod ni Moises nagpasiugda pag-ayo sa pagpakitag gugma. Gani, sa basahon sa Deuteronomio lamang, ang pulong alang sa “gugma” makita sa kapig 20 ka beses diha sa nagkalainlaing mga porma. “Higugmaa ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon” mao ang ikaduha nga kinadak-ang sugo sa tibuok Balaod. (Levitico 19:18; Mateo 22:37-40) Ang katawhan sa Diyos kinahanglang magpakita sa maong gugma dili lamang sa usag usa kondili ngadto usab sa langyawng mga residente sa ilang taliwala, nga maghinumdom nga ang mga Israelinhon usab sa nangagi maoy langyawng mga residente. Sila angayng magpakitag gugma ngadto sa mga kabos ug sinakit, nga tabangan sila sa materyal nga paagi ug likayan ang pagpahimulos sa ilang mga kalisdanan. Gisugo pa gani sila nga pakitaag kaayo ug konsiderasyon ang ilang mga hayop.—Exodo 23:6; Levitico 19:14, 33, 34; Deuteronomio 22:4, 10; 24:17, 18.

23. Ang magsusulat sa Salmo 119 natukmod sa pagbuhat sa unsa, ug unsay determinado natong buhaton?

²³ Aduna bay laing nasod nga napanalanginan sa maong matang sa mga balaod? Dili katingalahang ang salmista misulat: “Gihigugma gyod nako ang imong balaod!” Ang iyang gugma, hinunoa, dili lamang usa ka pagbati. Kadto nagtukmod kaniya sa paglihok, kay siya naningkamot sa pagsunod sa maong balaod ug sa pagkinabuhi uyon niana. Dugang pa, siya miingon: “Gipamalandong nako kini sa tibuok adlaw.” (Salmo 119:11, 97) Oo, siya regular nga migugol ug panahon sa pagtuon sa mga balaod ni Jehova. Walay duhaduha nga samtang gibuhat niya kadto, ang iyang gugma niana midako. Sa samang higayon, ang iyang gugma alang sa Tighatag ug Balaod, si Jehova nga Diyos, midako usab. Samtang padayon nimong tun-an ang balaod sa Diyos, hinaot nga ikaw usab mas masuod kang Jehova, ang Dakong Tighatag ug Balaod ug Diyos sa hustisya.

1, 2. Unsay giingon sa Bibliya bahin sa kahimtang sa katawhan, ug unsa lamang ang solusyon?

“ANG tanang kalalangan duyog nga nag-agulo ug naa sa kasakit hangtod karon.” (Roma 8:22) Pinaagi nianang mga pulonga gipakita ni apostol Pablo ang makaluluoyng kahimtang nga atong nasinatian. Gikan sa tawhanong panglantaw, morag dili mahanaw ang pag-antos, sala, ug kamatayon. Apan dili sama sa tawo, si Jehova walay limitasyon. (Numeros 23:19) Ang Diyos sa hustisya naghatag kanatog solusyon sa atong kasakitan. Gitawag kinig lukat.

² Ang lukat maoy labing talagsaong gasa ni Jehova alang sa tawo. Makapaposible kini nga kita maluwas gikan sa sala ug kamatayon. (Efeso 1:7) Kini ang basehanan sa paglaom nga mabuhi sa walay kataposan, sa langit man o sa paraisong yuta. (Lucas 23:43; Juan 3:16; 1 Pedro 1:4) Apan unsa ba gayod ang lukat? Sa unsang paagi gitudloan kita niini bahin sa kinalabwang hustisya ni Jehova?

Kon Nganong Kinahanglan ang Lukat

3. (a) Nganong gikinahanglan man ang lukat? (b) Nganong ang mga anak ni Adan wala tugoti sa Diyos nga mabuhi hangtod sa hangtod?

³ Gikinahanglan ang lukat tungod sa sala ni Adan. Tungod sa iyang pagsupak sa Diyos, napasa ni Adan sa tanan niyang anak ang sakit, kasubo, kasakit, ug kamatayon. (Genesis 2:17; Roma 8:20) Dili puwedeng balewalaon sa Diyos ang nahitabo. Kon gitugotan niya ang mga anak ni Adan nga mabuhi hangtod sa hangtod bisan pa sa ilang pagkamakasasala, samag gisalikway niya ang iyang kaugalingong balaod: “Ang bayad sa sala maoy kamatayon.” (Roma 6:23) Ug kon wala sunda ni Jehova ang iyang mga sukdanan sa hustisya, ang kagubot ug pagkadaotan mokaylap sa tibuok uniberso!

4, 5. (a) Sa unsang paagi si Satanas nagpasipala sa Diyos, ug nganong si Jehova obligado sa pagtubag sa maong mga hagit? (b) Unsang pagbutangbutang ang gihimo ni Satanas sa maunongong mga alagad ni Jehova?

⁴ Sumala sa atong nakita sa Kapitulo 12, ang pagrebelde sa Eden nagpatunghag dagko pang mga isyu. Gidaot pag-ayo ni Satanas ang maayong ngalan sa Diyos. Sa pagkatinuod, siya nag-akusar kang Jehova nga bakakon kono ug pintas nga diktador nga naghikaw ug kagawasan sa iyang mga linalang. (Genesis 3:1-5) Kay morag napakyas ang katuyoan sa Diyos nga pun-on ang yuta sa matarong nga mga tawo, si Satanas nag-akusar usab nga ang Diyos napakyas. (Genesis 1:28; Isaias 55:10, 11) Kon gipasagdan pa ni Jehova nga ang maong mga hagit dili matubag, daghan sa iyang intelihenteng mga linalang ang mawad-an tingalig pagsalig nga siya ang kinamaayohang Magmamando.

⁵ Gipasipalahan usab ni Satanas ang maunongong mga alagad ni Jehova, nga nagbutangbutang kanila nga sila nag-alagad Kaniya tungod lamang sa mahakogong mga motibo. Pero kon mag-antos sila, walay usa ang magpabiling matinumanon sa Diyos. (Job 1:9-11) Ang pagpamatuod nga sayop ang mga akusasyon ni Satanas mas importante pa kay sa pagluwas sa katawhan sa ilang lisod nga kahimtang. Busa midesisyon si Jehova nga tubagon ang mapasipalahong mga akusasyon ni Satanas. Apan sa unsang paagi husayon sa Diyos ang maong mga isyu ug luwason usab ang katawhan?

Lukat—Ang Katumbas sa Nawala

6. Unsay pipila ka ekspresyon nga gigamit sa Bibliya aron ipakita ang paagi sa Diyos sa pagluwas sa katawhan?

⁶ Ang solusyon ni Jehova maoy labing maluluy-on ug patas kaayo—nga walay tawo ang nakahunahuna sukad. Apan kini simple kaayo. Sa nagkadaiyang paagi gitawag kini nga pagpalit, pagpasig-uli, bili sa pagtubos, halad pasig-uli, ug pagtabon sa sala. (Salmo 49:8, footnote; Daniel 9:24; Galacia 3:13; Colosas 1:20; Hebreohanon 2:17) Apan ang ekspresyon nga labing maayong makahubit niini mao ang gigamit ni Jesus mismo. Siya miingon: “[Ang Anak sa tawo] mianhi, dili aron alagaran, kondili aron sa pag-alagad ug sa paghatag sa iyang kinabuhi ingong lukat [Grego, lyʹtron] baylo sa daghan.”—Mateo 20:28.

7, 8. (a) Unsay kahulogan sa pulong “lukat” diha sa Kasulatan? (b) Unsay nagpakita nga ang lukat nagpasabot ug katumbas sa usa ka butang?

⁷ Unsa ang lukat? Ang Gregong pulong nga gigamit dinhi naggikan sa usa ka verb nga nagkahulogang “pagbuhi, pagpagawas.” Kining pulonga gigamit sa paghubit sa kuwarta nga ibayad baylo sa pagpagawas sa mga binihag panahon sa gubat. Busa ang lukat puwedeng magpasabot sa usa ka butang nga gibayad aron paliton pag-usab ang usa ka butang. Sa Hebreohanong Kasulatan, ang pulong alang sa “lukat” (koʹpher) naggikan sa usa ka verb nga nagkahulogang “pagtabon.” Kini makatabang kanato sa pagsabot nga ang paglukat nagkahulogan usab nga pagtabon sa mga sala.

⁸ Mahinungdanon, ang Theological Dictionary of the New Testament naghisgot nga kining pulonga (koʹpher) “nagkahulogan kanunay sa usa ka katumbas,” o pagkatakdo. Sa ato pa, aron malukat o matabonan ang sala, ang usa ka bili kinahanglang ibayad nga bug-os motakdo o bug-os motabon sa kadaot nga gipahinabo sa sala. Busa ang Balaod sa Diyos sa Israel nag-ingon: “Kinabuhi para sa kinabuhi, mata para sa mata, ngipon para sa ngipon, kamot para sa kamot, tiil para sa tiil.”—Deuteronomio 19:21.

9. Nganong ang mga tawo nga may pagtuo nagtanyag ug mga halad nga hayop, ug unsay pag-isip ni Jehova sa maong mga halad?

⁹ Sukad sa panahon ni Abel, ang mga tawo nga may pagtuo nagtanyag ug mga halad nga hayop ngadto sa Diyos. Sa pagbuhat niadto, ilang giila nga sila makasasala ug kinahanglang lukaton, ug ilang gipakita ang ilang pagtuo diha sa gisaad sa Diyos nga kagawasan pinaagi sa iyang “kaliwat.” (Genesis 3:15; 4:1-4; Levitico 17:11; Hebreohanon 11:4) Si Jehova miuyon sa maong mga halad ug mihatag sa maong mga magsisimba ug maayong baroganan. Pero ang ilang mga halad nga hayop dili makatabon sa ilang sala, kay ang mga hayop ubos man nga matang kay sa mga tawo. (Salmo 8:4-8) Busa ang Bibliya nag-ingon: “Ang dugo sa mga torong baka ug mga kanding dili makawagtang sa mga sala.” (Hebreohanon 10:1-4) Ang maong mga halad mahulagwayon lamang o nagsimbolo sa matuod nga halad lukat nga maoy umaabot pa.

“Katugbang nga Lukat”

10. (a) Kang kinsa motugbang ang manlulukat, ug ngano? (b) Nganong usa lamang ka tawhanong halad ang gikinahanglan?

¹⁰ “Diha kang Adan ang tanan nangamatay,” matod ni apostol Pablo. (1 Corinto 15:22) Busa usa ka tawo nga eksaktong katugbang sa hingpit nga si Adan ang kinahanglang mamatay ingong lukat. (Roma 5:14) Walay laing matang sa linalang ang makabalanse sa timbangan sa hustisya. Usa lamang ka hingpit nga tawo, nga dili ilalom sa Adanikong silot sa kamatayon, ang makatanyag ug “katugbang nga lukat para sa tanan”—nga hingpit nga katugbang ni Adan. (1 Timoteo 2:6) Dili kinahanglang ihalad ang minilyong hingpit nga mga tawo aron itugbang sa matag dili hingpit nga kaliwat ni Adan. Si apostol Pablo nag-ingon: “Ang sala misulod sa kalibotan pinaagi sa usa ka tawo [Adan] ug ang kamatayon pinaagi sa sala.” (Roma 5:12) Ug “kay ang kamatayon pinaagi man sa usa ka tawo,” gihikay sa Diyos ang paglukat sa katawhan “pinaagi usab sa usa ka tawo.” (1 Corinto 15:21) Sa unsang paagi?

11. (a) Sa unsang paagi ang manlulukat ‘makatilaw ug kamatayon para sa tanang tawo’? (b) Nganong si Adan ug Eva dili makapahimulos sa lukat? (Tan-awa ang footnote.)

¹¹ Gihikay ni Jehova nga adunay usa ka hingpit nga tawo nga kinabubut-ong mohalad sa iyang kinabuhi. Sumala sa Roma 6:23, “ang bayad sa sala maoy kamatayon.” Sa paghalad sa iyang kinabuhi, ang manlulukat ‘makatilaw ug kamatayon para sa tanang tawo.’ Sa laing pagkasulti, iyang bayran ang kantidad sa sala ni Adan. (Hebreohanon 2:9; 2 Corinto 5:21; 1 Pedro 2:24) Kini adunay nindot kaayo nga mga kaayohan. Pinaagi sa pagkanselar sa silot nga kamatayon diha sa masinugtanong mga kaliwat ni Adan, ang lukat magwagtang sa malaglagong gahom sa sala diha mismo sa tinubdan niini.a—Roma 5:16.

12. Iilustrar kon sa unsang paagi ang pagbayad sa usa ka utang makahatag ug kaayohan sa daghang tawo.

¹² Ingong ilustrasyon: Handurawa nga nagpuyo ka sa usa ka lungsod diin kadaghanan sa mga molupyo nagtrabaho sa usa ka dakong pabrika. Ikaw ug ang imong mga silingan gisuweldohan ug dako alang sa inyong kahago ug hamugaway ang inyong kinabuhi. Kana mao ang kahimtang, hangtod sa adlaw nga gisirado ang pabrika. Ang hinungdan? Ang manedyer sa pabrika nahimong limbongan, nga nakapabangkrap sa negosyo. Kay kalit nawad-ag trabaho, ikaw ug ang imong mga silingan dili na makabayad sa inyong mga utang. Ang mga magtiayon, anak, ug tigpautang nag-antos tungod sa pagkalimbongan sa usa ka tawo. Aduna bay solusyon? Oo! Usa ka datong tawo ang mihukom sa pagtabang. Siya nakasabot sa pagkabililhon sa kompaniya. Siya naluoy usab sa daghang trabahante ug sa ilang mga pamilya. Busa iyang gihikay nga bayran ang utang sa kompaniya ug buksan pag-usab ang pabrika. Ang pagkapapas sa maong utang naghatag ug kahupayan sa daghang trabahante ug sa ilang mga pamilya ug sa mga tigpautang. Sa susama, ang pagkapapas sa utang ni Adan nakahatag ug kaayohan sa minilyong tawo.

Kinsay Motagana sa Lukat?

13, 14. (a) Giunsa pagtagana ni Jehova ang lukat alang sa katawhan? (b) Kang kinsa gibayad ang lukat, ug unsay gitudlo niini kanato bahin kang Jehova?

¹³ Si Jehova lamang ang makatagana sa “Kordero . . . nga magpapas sa sala sa kalibotan.” (Juan 1:29) Apan ang Diyos wala lang magpadala ni bisan kinsang anghel sa pagluwas sa katawhan. Hinunoa, iyang gipadala ang Usa nga makahatag ug pangataposan, mahukmanong tubag sa akusasyon ni Satanas batok sa mga alagad ni Jehova. Oo, gihimo ni Jehova ang kinalabwang sakripisyo sa pagpadala sa iyang bugtong nga Anak, “ang labaw niyang gikalipayan.” (Proverbio 8:30) Sa kinabubut-on, “gihaw-asan [sa Anak sa Diyos] ang iyang kaugalingon,” sa ato pa, iyang gisakripisyo ang tanan niyang nabatonan sa didto pa siya sa langit. (Filipos 2:7) Sa milagrosong paagi, gibalhin ni Jehova ang kinabuhi sa iyang panganay nga langitnong Anak ngadto sa tagoangkan sa usa ka Hudiyong ulay nga ginganlag Maria. (Lucas 1:27, 35) Ingong tawo, siya nganlang Jesus. Apan sa legal nga paagi, siya matawag nga ikaduhang Adan, kay siya hingpit nga katugbang ni Adan. (1 Corinto 15:45, 47) Sa ingon si Jesus makahalad sa iyang kaugalingon ingong lukat sa makasasalang katawhan.

¹⁴ Kang kinsa ibayad ang maong lukat? Ang Salmo 49:7 espesipikong nag-ingon nga ang lukat ibayad ngadto “sa Diyos.” Apan dili ba si Jehova man ang naghikay sa lukat? Oo, apan dili kini sama sa pagkuhag kuwarta gikan sa usa ka bulsa ug pagbutang niana sa laing bulsa. Ang lukat dili materyal nga pagbayloay, kondili usa ka legal nga transaksiyon. Pinaagi sa paghikay nga mabayran ang lukat, bisan sa labihan ka dakong kapildihan alang sa iyang kaugalingon, gilig-on ni Jehova ang iyang dili matarog nga pagsunod sa iyang hingpit nga hustisya.—Genesis 22:7, 8, 11-13; Hebreohanon 11:17; Santiago 1:17.

15. Nganong gikinahanglan nga si Jesus mag-antos ug mamatay?

¹⁵ Sa sayong bahin sa 33 C.E., si Jesu-Kristo andam nga mag-antos aron mabayran ang lukat. Iyang gitugotan nga siya dakpon tungod sa bakak nga mga akusasyon, hukmang sad-an, ug ilansang sa estaka sa pagsakit. Gikinahanglan ba gayod nga si Jesus grabeng mag-antos? Oo, kay ang isyu sa integridad sa mga alagad sa Diyos kinahanglang mahusay. Makapainteres nga wala itugot sa Diyos nga ang batang si Jesus mapatay ni Herodes. (Mateo 2:13-18) Apan sa dihang si Jesus hingkod na, siya nakaagwanta sa mga pag-atake ni Satanas uban ang bug-os nga pagsabot sa mga isyu.b Pinaagi sa pagpabiling “maunongon, inosente, wala mahugawi, bulag sa mga makasasala” bisan pa sa pagmaltratar kaniya, si Jesus nagpamatuod sa bug-os nga paagi nga si Jehova adunay mga alagad nga magpabiling matinumanon ilalom sa pagsulay. (Hebreohanon 7:26) Busa sa dayon na siyang mamatay, si Jesus mituaw: “Natuman na!”—Juan 19:30.

Si Jesus Mihangyo Kang Jehova sa Pagdawat sa Lukat

16, 17. (a) Giunsa ni Jesus pagpadayon ang iyang buhat sa paglukat? (b) Nganong gikinahanglan nga si Jesus moatubang “sa Diyos para kanato”?

¹⁶ Kinahanglang taposon una ni Jesus ang iyang buhat sa paglukat. Sa ikatulong adlaw human sa kamatayon ni Jesus, si Jehova nagbanhaw kaniya. (Buhat 3:15; 10:40) Pinaagi sa maong talagsaong buhat, si Jehova wala lang magganti sa iyang Anak tungod sa iyang matinumanong pag-alagad kondili naghatag kaniyag higayon sa pagtapos sa iyang buhat sa paglukat ingong Hataas nga Saserdote sa Diyos. (Roma 1:4; 1 Corinto 15:3-8) Si apostol Pablo nag-ingon: “Pag-anhi sa Kristo, ingong hataas nga saserdote . . . , siya misulod sa balaang dapit kausa alang sa tanang panahon. Iyang gidala, dili ang dugo sa mga kanding ug sa mga toreyong baka, kondili ang iya mismong dugo, ug iya tang giluwas hangtod sa hangtod. Kay ang Kristo wala mosulod sa balaang dapit nga hinimo sa kamot sa tawo, nga larawan lang sa tinuod nga balaang dapit, kondili sa langit mismo, mao nga siya karon nakig-atubang sa Diyos para kanato.”—Hebreohanon 9:11, 12, 24.

¹⁷ Ang Kristo dili makadala sa iyang literal nga dugo ngadto sa langit. (1 Corinto 15:50) Hinunoa, iyang gidala kon unsay gisimbolohan sa maong dugo: ang legal nga bili sa iyang gihalad nga hingpit nga tawhanong kinabuhi. Unya, atubangan sa Diyos, pormal niyang gitanyag ang bili sa maong kinabuhi ingong lukat baylo sa makasasalang katawhan. Gidawat ba ni Jehova ang maong halad? Oo, ug kini nadayag sa Pentekostes 33 C.E., sa dihang ang balaang espiritu gibubo sa mga 120 ka tinun-an sa Jerusalem. (Buhat 2:1-4) Bisan pag makapahingangha ang maong hitabo, kadto maoy sinugdanan lang sa kahibulongang mga kaayohan tungod sa lukat.

Mga Kaayohan sa Lukat

18, 19. (a) Unsang duha ka grupo sa mga indibiduwal ang makabaton ug kaayohan gikan sa pagpasig-uli nga gipaposible sa dugo sa Kristo? (b) Alang sa mga sakop sa “dakong panon,” unsa ang pipila sa mga kaayohan sa lukat karon ug sa umaabot?

¹⁸ Sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Colosas, si Pablo nagpatin-aw nga pinaagi sa halad lukat sa Kristo, gipaposible pag-usab sa Diyos nga ang mga tawo makabatog suod nga relasyon Kaniya. Gipatin-aw usab ni Pablo nga ang maong pagpasig-uli naglangkit sa duha ka magkalaing mga grupo sa mga indibiduwal, ang “mga butang sa langit” ug “mga butang sa yuta.” (Colosas 1:19, 20; Efeso 1:10) Ang unang grupo gilangkoban sa 144,000 ka Kristohanon nga gihatagan sa paglaom nga mag-alagad ingong langitnong mga saserdote ug magmando ingong mga hari ibabaw sa yuta uban kang Kristo Jesus. (Pinadayag 5:9, 10; 7:4; 14:1-3) Pinaagi kanila, ang mga kaayohan sa lukat anam-anam nga ipadapat diha sa masinugtanong katawhan sulod sa 1,000 ka tuig.—1 Corinto 15:24-26; Pinadayag 20:6; 21:3, 4.

¹⁹ Ang “mga butang sa yuta” nagtumong sa mga indibiduwal nga naglaom nga mabuhi hangtod sa hangtod sa Paraisong Yuta. Ang Pinadayag 7:9-17 naghubit kanila ingong “usa ka dakong panon” nga makalabang buhi sa umaabot nga “dakong kasakitan.” Apan dili sila kinahanglang mohulat hangtod sa maong panahon aron makatagamtam sa mga kaayohan sa lukat. Ila nang “gilabhan ang ilang tag-as nga besti ug gipaputi kini sa dugo sa Kordero.” Kay sila nagpakitag pagtuo sa lukat, sila nakabaton karon ug espirituwal nga mga kaayohan gikan sa maong mahigugmaong kahikayan. Sila gipahayag nga matarong ingong mga higala sa Diyos! (Santiago 2:23) Ingong resulta sa halad ni Jesus, sila ‘makaduol sa trono sa dili hitupngang pagkamaayo nga may kagawasan sa pagsulti.’ (Hebreohanon 4:14-16) Sa dihang sila makasala, sila makadawat ug kapasayloan. (Efeso 1:7) Bisan pa sa pagkadili-hingpit, sila nagtagamtam ug hinlong konsensiya. (Hebreohanon 9:9; 10:22; 1 Pedro 3:21) Busa dili sila kinahanglang maghulat sa umaabot aron mahimong higala sa Diyos, kay kini ila nang natagamtam karon! (2 Corinto 5:19, 20) Panahon sa Milenyo, sila inanay nga ‘ipagawas gikan sa pagkaulipon sa pagkadunot’ ug sa kataposan “makabaton sa mahimayaong kagawasan sa mga anak sa Diyos.”—Roma 8:21.

20. Unsay imong bation dihang mamalandong ka sa lukat?

²⁰ “Salamat sa Diyos pinaagi kang Jesu-Kristo” tungod sa lukat! (Roma 7:25) Ang lukat simple nga prinsipyo, pero kini makapahingangha kanato. (Roma 11:33) Ug dihang mamalandong ta bahin sa lukat, matandog ang atong kasingkasing ug kini mas makapasuod kanato sa Diyos sa hustisya. Sama sa salmista, kita adunay bug-os nga katarongan sa pagdayeg kang Jehova ingong Diyos nga ‘nahigugma sa pagkamatarong ug hustisya.’—Salmo 33:5.

1, 2. Sa unsang okasyon si Jesus nasuko, ug ngano?

SI Jesus dayag nga nasuko—ug may maayong rason. Ikaw tingali malisdan sa pag-isip nga siya masuko, kay siya maoy tawo nga malumo. (Mateo 11:29) Siyempre, hingpit niyang nakontrolar ang iyang emosyon kay ang iyang pagkasuko matarong man nga kasuko.a Apan unsay hinungdan sa kasuko niadtong mahigugmaon sa pakigdait nga tawo? Tungod sa grabeng inhustisya.

² Gimahal ni Jesus ang templo sa Jerusalem. Sa tibuok kalibotan, kadto lang ang sagradong dapit nga gipahinungod sa pagsimba sa iyang langitnong Amahan. Ang mga Hudiyo gikan sa daghang kayutaan mipanaw ug lagyong distansiya aron sa pagsimba didto. Bisan ang mahinadlokon sa Diyos nga mga Hentil nangadto, nga nanulod sa hawanan sa templo nga gigahin aron ilang magamit. Apan sa sinugdan sa iyang ministeryo, si Jesus misulod sa templo ug nakurat sa iyang nakita. Aw, ang maong dapit mas nahisama sa merkado imbes sa balay sa pagsimba! Ang mga negosyante ug mga tig-ilis ug kuwarta naghuot didto. Apan, asa man ang inhustisya? Alang sa maong mga tawo, ang templo sa Diyos maoy usa lamang ka dapit aron mamentaha sa mga tawo ug pangawatan pa gani sila. Sa unsang paagi nahitabo kana?—Juan 2:14.

3, 4. Unsay nahitabo sa balay ni Jehova, ug unsay gihimo ni Jesus aron matul-id kadto?

³ Gilagda sa mga lider sa relihiyon nga usa lamang ka espesipikong sensilyo ang gamiton sa pagbayad sa buhis sa templo. Kinahanglang pailisan sa mga bisita ang ilang kuwarta aron makakuha sa maong mga sensilyo. Busa ang mga tig-ilis ug kuwarta nagbutang sa ilang mga lamesa sa sulod mismo sa templo, nga nagpabayad sa matag transaksiyon. Ang pagbaligyag mga hayop usab mas dako ug ganansiya. Ang mga bisita nga gustong motanyag ug mga halad mahimong mopalit gikan ni bisan kinsang negosyante sa siyudad, apan basig moingon ang mga opisyales sa templo nga dili dalawaton ang hayop nga ilang ihalad. Pero seguradong dawaton ang mga halad nga gipalit didto mismo sa templo. Tungod ana, ang mga tawo mapugos sa pagpalit ug mga hayop diha sa templo, maong mahal kaayo ang baligya sa mga negosyante didto.b Grabe pa kadto kay sa dayag nga pagpanguwarta. Katumbas kadto sa pagpangawat!

⁴ Dili makatugot si Jesus sa maong inhustisya. Kadto maoy balay mismo sa iyang Amahan! Nagbuhat siyag latigo nga pisi ug giabog ang mga panon sa baka ug mga karnero gikan sa templo. Unya siya miadto sa mga tig-ilis ug kuwarta ug gipanglintuwad ang ilang mga lamesa. Handurawa ang tanang sensilyo nga nangahulog sa salog nga marmol. Isog niyang gimandoan ang mga lalaki nga namaligyag mga salampati: “Panguhaa ninyo kini dinhi!” (Juan 2:15, 16) Morag walay nangahas sa pagsupak sa maong maisogong tawo.

Liwat sa Amahan

5-7. (a) Sa unsang paagi nakat-onan ni Jesus ang hustisya gikan kang Jehova, ug unsay atong makat-onan sa iyang panig-ingnan? (b) Unsay gihimo ni Jesus sa mga inhustisya nga gipahinabo ni Satanas, ug unsaon na niya pagsulbad sa umaabot?

⁵ Siyempre, namalik ang mga negosyante. Mga tulo ka tuig sa ulahi, giatubang ni Jesus ang samang inhustisya, nga niadtong higayona gikutlo ang mga pulong ni Jehova nga nagsaway sa mga naghimo sa Iyang balay nga “usa ka langob sa mga tulisan.” (Jeremias 7:11; Mateo 21:13) Oo, sa dihang nakita ni Jesus ang hinakog nga pagpamentaha sa mga tawo ug ang ilang paghugaw sa templo sa Diyos, iyang gibati ang ingon sa gibati sa iyang Amahan. Ug dili na katingad-an! Sulod sa minilyong katuigan, gitudloan si Jesus sa iyang langitnong Amahan. Ingong resulta, hingpit niyang nasundog ang hustisya ni Jehova. Siya nahimong usa ka buhing pananglitan sa panultihon, Liwat sa amahan. Busa kon gusto natong masabtan ang hustisya ni Jehova, labing maayong pamalandongon nato ang panig-ingnan ni Jesu-Kristo.—Juan 14:9, 10.

⁶ Presente ang bugtong nga Anak ni Jehova dihang giakusahan ni Satanas si Jehova nga Diyos nga bakakon ug gikuwestiyon ang pagkamatarong sa Iyang pagmando. Dako kaayong pasipala! Ang Anak nakadungog usab sa ulahing akusasyon ni Satanas nga walay mag-alagad kang Jehova tungod sa gugma. Ang maong bakak nga mga akusasyon seguradong nakapasakit sa matarong nga kasingkasing sa Anak. Pagkadakong kalipay ang iyang gibati sa pagkahibalo nga siya ang magtuman sa hinungdanong bahin sa pagtul-id sa kabakakan! (2 Corinto 1:20) Unsaon niya kana paghimo?

⁷ Sumala sa atong nahibaloan sa Kapitulo 14, gihatag ni Jesu-Kristo ang pangataposan ug dili malalis nga tubag sa akusasyon ni Satanas, nga nagdaot sa integridad sa mga linalang ni Jehova. Sa ingon gipahiluna ni Jesus ang basehanan aron mahinloan ang balaang ngalan sa Diyos, nga Jehova, gikan sa tanang pagbutangbutang—lakip ang akusasyon nga dili maayo ang Iyang paagi sa pagmando. Ingong Pangunang Ahente ni Jehova, ipatuman ni Jesus ang hustisya sa Diyos sa tibuok uniberso. (Buhat 5:31) Ang iyang pagkinabuhi sa yuta susamang nagpakita sa hustisya sa Diyos. Si Jehova miingon bahin kaniya: “Ihatag nako kaniya ang akong espiritu, ug iyang ipakita sa kanasoran kon unsa ang tinuod nga hustisya.” (Mateo 12:18) Giunsa pagtuman ni Jesus kanang mga pulonga?

Gipatin-aw ni Jesus “kon Unsa ang Tinuod nga Hustisya”

8-10. (a) Sa unsang paagi ang binaba nga mga tradisyon sa Hudiyong mga lider sa relihiyon nagtudlo sa mga tawo nga dumtan ang mga dili Hudiyo ug mga babaye? (b) Sa unsang paagi ang binaba nga mga balaod naghimo sa balaod ni Jehova sa Igpapahulay nga kabug-at?

⁸ Si Jesus nahigugma sa Balaod ni Jehova ug nagkinabuhi sumala niana. Apan ang mga lider sa relihiyon sa iyang adlaw nagtuis ug nagpadapat sa maong Balaod sa sayop nga paagi. Giingnan sila ni Jesus: “Alaot kamo, mga eskriba ug mga Pariseo, mga salingkapaw! . . . Inyong gibalewala ang mas importanteng mga butang sa Balaod, nga mao ang hustisya, kaluoy, ug pagkamatinumanon.” (Mateo 23:23) Klaro nga kadtong mga magtutudlo sa Balaod sa Diyos wala magpatin-aw “kon unsa ang tinuod nga hustisya.” Hinunoa, gihimo nilang lisod sabton ang kahulogan sa hustisya sa Diyos. Sa unsang paagi? Tagda ang pipila ka pananglitan.

⁹ Gisugo ni Jehova ang iyang katawhan nga magpabiling bulag gikan sa paganong mga nasod palibot nila. (1 Hari 11:1, 2) Bisan pa niana, ang pipila ka panatikong mga lider sa relihiyon nagdasig sa mga tawo nga dumtan ang tanang dili Hudiyo. Nalakip pa gani sa Mishnah kining lagdaa: “Ang mga baka dili ibilin sa mga balay nga sak-anan sa mga hentil kay sila gikatahapan nga naghimo sa bestialidad.” Ang maong diskriminasyon ngadto sa mga dili Hudiyo dili makataronganon ug nahasupak gayod sa diwa sa Moisesnong Balaod. (Levitico 19:34) Gipaubos sa ubang hinimog tawong mga lagda ang mga babaye. Ang binaba nga balaod nag-ingon nga ang asawa kinahanglang magsunod ug dili motapad sa paglakaw sa iyang bana. Ang lalaki gipasidan-an nga dili makigsulti sa babaye diha sa publiko, bisan sa iyang asawa mismo. Sama sa mga ulipon, ang mga babaye dili tugotan nga mosaksi sa hukmanan. Diha pa gani pormal nga pag-ampo diin ang mga lalaki nagpasalamat sa Diyos nga dili sila mga babaye.

¹⁰ Ang Balaod sa Diyos gitagoan sa mga lider sa relihiyon ilalom sa daghan kaayong hinimog tawo nga mga lagda ug mga mando. Pananglitan, ang balaod sa Igpapahulay nagdili sa buluhaton sa adlaw nga Igpapahulay, nga gigahin kanang adlawa alang sa pagsimba, sa espirituwal nga pagpalig-on, ug sa pagpahulay. Apan ang mga Pariseo naghimo nianang balaora nga kabug-at. Sila mismo naghukom kon unsay gipasabot sa “buluhaton.” Ilang ginganlan nga buluhaton ang 39 ka nagkalainlaing mga kalihokan, sama sa pagpangani o pagpangayam. Ang maong mga klasipikasyon mipatunghag walay kataposang mga pangutana. Kon ang usa ka tawo mopatay ug pulgas sa Igpapahulay, nangayam ba siya? Kon siya mokutlog diyutayng trigo aron kaonon samtang naglakaw, nag-ani ba siya? Kon siya mag-ayo sa usa ka tawong masakiton, nagtrabaho ba siya? Ang maong mga pangutana gitubag pinaagig estrikto ug komplikadong mga lagda.

11, 12. Giunsa pagpahayag ni Jesus ang iyang pagsupak sa dili Kasulatanhong mga tradisyon sa mga Pariseo?

¹¹ Sa maong kahimtang, giunsa pagtabang ni Jesus ang mga tawo sa pagsabot kon unsa ang hustisya? Pinaagi sa iyang mga pagpanudlo ug sa iyang pagkinabuhi, iyang gisagop ang usa ka maisogong baroganan batok sa mga lider sa relihiyon. Tagda una ang pipila sa iyang mga pagtulon-an. Direkta niyang gisaway ang ilang daghang hinimog tawo nga mga lagda, nga nag-ingon: “Gihimo ninyong walay pulos ang pulong sa Diyos tungod sa tradisyon nga inyong gipasa.”—Marcos 7:13.

¹² Si Jesus puwersadong nagtudlo nga sayop ang mga Pariseo bahin sa balaod sa Igpapahulay ug nga wala nila masabti ang bug-os nga katuyoan sa maong balaod. Siya miingon nga ang Mesiyas maoy “Ginoo sa Igpapahulay” ug busa may katungod sa pagpang-ayo sa mga tawo sa adlaw sa Igpapahulay. (Mateo 12:8) Aron ipasiugda ang punto, siya naghimog milagrosong mga pagpang-ayo sa adlaw sa Igpapahulay. (Lucas 6:7-10) Ang maong mga pagpang-ayo maoy pasiuna sa pagpang-ayo nga iyang himoon sa tibuok yuta panahon sa Usa ka Libo ka Tuig nga Pagmando. Ang maong Milenyo mao unya ang kinalabwang Igpapahulay, sa dihang ang tanang matinumanong katawhan sa kataposan makapahulay na gikan sa kasiglohan nga pagpas-an sa mga kabug-at sa sala ug kamatayon.

13. Unsang balaod ang milungtad ingong resulta sa ministeryo sa Kristo sa yuta, ug sa unsang paagi lahi kini sa Balaod ni Moises?

¹³ Gipatin-aw usab ni Jesus kon unsa ang tinuod nga hustisya pinaagi sa usa ka bag-ong balaod, “ang balaod sa Kristo,” nga naglungtad human sa iyang ministeryo sa yuta. (Galacia 6:2) Lahi sa Balaod ni Moises, kining bag-ong balaod sagad nagdepende, dili sa serye sa sinulat nga mga sugo, kondili sa mga prinsipyo. Hinuon nalakip niini ang pipila ka direktang sugo. Usa niini gitawag ni Jesus nga usa ka “bag-ong sugo.” Gitudloan ni Jesus ang tanan niyang mga sumusunod sa paghigugma sa usag usa ingon nga siya nahigugma kanila. (Juan 13:34, 35) Oo, ang masakripisyohong gugma mao unya ang ilhanan sa tanang nagkinabuhi sumala sa “balaod sa Kristo.”

Usa ka Buhing Panig-ingnan sa Hustisya

14, 15. Sa unsang paagi gipakita ni Jesus nga iyang giila ang limitasyon sa iyang awtoridad, ug nganong makapalig-on kini sa atong pagsalig?

¹⁴ Si Jesus wala lamang magtudlo bahin sa gugma. Siya nagkinabuhi sumala sa “balaod sa Kristo.” Klaro nang makita sa iyang pagkinabuhi. Tagda ang tulo ka paagi diin ang panig-ingnan ni Jesus nagpatin-aw kon unsa ang hustisya.

¹⁵ Una, si Jesus estriktong naglikay sa paghimog inhustisya. Tingali nakamatikod ka nga ang daghang inhustisya motungha sa dihang ang dili hingpit nga mga tawo mahimong hambogiro ug molapas sa limitasyon sa ilang awtoridad. Wala kana himoa ni Jesus. Sa usa ka okasyon, usa ka lalaki miduol kang Jesus ug miingon: “Magtutudlo, ingna ang akong igsoon nga bahinan ko niya sa panulondon.” Unsay tubag ni Jesus? “Kinsa may naghatag nakog katungod nga mahimong maghuhukom o tigbahin sa inyong panulondon?” (Lucas 12:13, 14) Dili ba talagsaon kana? Ang intelihensiya ni Jesus, iyang katakos sa paghukom, ug bisan ang gidak-on sa awtoridad nga gihatag kaniya sa Diyos labaw kay kang bisan kinsa sa yuta; bisan pa niana, siya midumili nga malangkit sa maong butang, sanglit wala pa siya hatagig linaing awtoridad sa paghimo niana. Si Jesus kanunayng makasaranganon, bisan niadtong wala pa siya moanhi sa yuta. (Judas 9) Dalayegon kaayo nga si Jesus mapainubsanong nagsalig kang Jehova sa paghukom kon unsay matarong.

16, 17. (a) Giunsa pagpakita ni Jesus ang hustisya dihang nagsangyaw siya sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos? (b) Giunsa pagpakita ni Jesus ang hustisya sa maluluy-ong paagi?

¹⁶ Ikaduha, si Jesus nagpakitag hustisya sa paagi sa iyang pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. Siya walay pinalabi. Sinsero siyang naningkamot nga maabot ang tanang matang sa katawhan, dato man o pobre. Pero ang mga Pariseo wala magtagad sa pobre o ordinaryong mga tawo, ug nagtawag pa gani kanila nga ʽam-ha·ʼaʹrets, o “katawhan sa yuta.” Maisogong milihok si Jesus sa pagsupak sa maong inhustisya. Sa dihang gitudloan niya ang katawhan sa maayong balita, nakigsalo nila sa pagpangaon, nagpakaon kanila, nag-ayo kanila, o nagbanhaw pa gani kanila, hingpit niyang gisundog ang hustisya sa Diyos, kinsa nagtinguha nga maabot “ang tanang matang sa tawo.”c—1 Timoteo 2:4.

¹⁷ Ikatulo, gipakita ni Jesus ang hustisya pinaagi sa pagkamaluluy-on. Siya naningkamot pag-ayo nga tabangan ang mga makasasala. (Mateo 9:11-13) Siya mitabang dayon sa mga tawo nga walay katakos sa pagdepensa sa ilang kaugalingon. Pananglitan, si Jesus wala mouyon sa mga lider sa relihiyon nga nagtudlo sa mga tawo nga dumtan ang tanang Hentil. Siya maluluy-ong nagtabang ug nagtudlo sa pipila kanila, bisan pag ang iyang pangunang misyon maoy alang sa Hudiyong katawhan. Misugot siya nga mohimog milagrosong pag-ayo alang sa usa ka Romanong opisyal sa kasundalohan, nga miingon: “Wala koy nakita sa Israel nga may ingon niini ka dakong pagtuo.”—Mateo 8:5-13.

18, 19. (a) Sa unsang mga paagi gipasidunggan ni Jesus ang mga babaye? (b) Sa unsang paagi ang panig-ingnan ni Jesus makatabang kanato nga masabtan nga nagkinahanglag kaisog ang pagbuhat kon unsay husto?

¹⁸ Sa susama, si Jesus wala mosuportar sa naglungtad nga mga opinyon bahin sa mga babaye. Hinuon, maisogon niyang gibuhat kon unsay husto. Ang mga babayeng Samarianhon giisip nga hugaw sama sa mga Hentil. Bisan pa niana, si Jesus wala magpanuko sa pagsangyaw ngadto sa babayeng Samarianhon sa may atabay sa Sikar. Gani, ang maong babaye ang unang gisultihan ni Jesus nga siya ang gisaad nga Mesiyas. (Juan 4:6, 25, 26) Ang mga Pariseo nag-ingon nga ang mga babaye dili angayng tudloan sa Balaod sa Diyos, apan si Jesus migugol ug dakong panahon ug kusog aron matudloan ang mga babaye. (Lucas 10:38-42) Ug samtang ang tradisyon nag-isip nga dili kasaligan ang mga babaye sa paghatag ug kasaligang pamatuod, gipasidunggan ni Jesus ang ubay-ubayng babaye sa pribilehiyo nga unang makakita kaniya human sa iyang pagkabanhaw. Iya pa ganing gisultihan sila nga isugilon ngadto sa iyang mga tinun-an nga lalaki ang maong labing hinungdanong hitabo!—Mateo 28:1-10.

¹⁹ Oo, gipatin-aw ni Jesus ngadto sa mga nasod kon unsa ang hustisya. Sa daghang higayon, iyang gihimo kana bisan pag may dakong risgo sa iyang kaugalingon. Ang panig-ingnan ni Jesus makatabang kanato nga masabtan nga nagkinahanglag kaisog ang pagbuhat sa kon unsay giingon ni Jehova nga husto. Haom lang nga siya gitawag “ang Leyon sa tribo ni Juda.” (Pinadayag 5:5) Hinumdomi nga ang leyon nagsimbolo sa hustisya. Hinuon, duol nang ipatuman ni Jesus ang mas dakong hustisya. Sa labing bug-os nga diwa, iyang ipatuman ang “hustisya sa yuta.”—Isaias 42:4.

Ang Mesiyanikong Hari ‘Magpatunhay sa Hustisya sa Yuta’

20, 21. Sa atong panahon, sa unsang paagi ang Mesiyanikong Hari nagpatuman sa hustisya sa tibuok yuta ug sulod sa Kristohanong kongregasyon?

²⁰ Sukad mahimong Mesiyanikong Hari niadtong 1914, si Jesus nagpatuman sa hustisya sa yuta. Sa unsang paagi? Iyang giseguro nga matuman ang iyang tagna sa Mateo 24:14. Ang mga sumusunod ni Jesus nagtudlo sa mga tawo sa tanang nasod bahin sa Gingharian ni Jehova. Sama kang Jesus, sila nagsangyaw nga walay pagpihigpihig, nga nagtinguha nga ang tanan—bata o tigulang, dato o pobre, lalaki o babaye—hatagag higayon nga makaila kang Jehova, ang Diyos sa hustisya.

²¹ Giseguro pod ni Jesus nga naay hustisya sulod sa Kristohanong kongregasyon, nga niana siya mao ang Ulo. Sumala sa gitagna, siya naghatag ug “gasa nga mga lalaki,” matinumanon nga Kristohanong mga ansiyano nga nanguna sa kongregasyon. (Efeso 4:8-12) Sa pagbantay sa bililhong panon sa Diyos, ang maong mga lalaki nagsunod sa panig-ingnan ni Jesu-Kristo sa pagpatuman sa hustisya. Kanunay nilang gihinumdoman nga buot ni Jesus nga ang iyang mga karnero dumalahon sa matarong nga paagi—bisan unsa pay ilang katungdanan, materyal nga kahimtang, o kon ilado ba sila o dili.

22. Unsay pagbati ni Jehova bahin sa kaylap nga mga inhustisya sa kalibotan karon, ug unsay iyang gisugo sa iyang Anak nga buhaton bahin niana?

²² Sa dili na madugay, bug-os nga ipatuman ni Jesus ang hustisya sa tibuok yuta. Ang inhustisya kaylap niining daotang kalibotan. Ang matag bata nga mamatay tungod sa gutom maoy biktima sa klarong inhustisya, ilabina dihang hunahunaon nato ang kuwarta ug panahon nga gigamit sa paggamag mga armas sa gubat ug sa paglipaylipay. Minilyong tawo ang mamatay kada tuig tungod sa mga problema nga puwede ra untang malikayan. Kini maoy usa lamang sa daghang matang sa inhustisya, nga makapukaw sa kasuko ni Jehova. Iyang gitudlo ang iyang Anak nga makig-away sa usa ka matarong nga gubat batok niining daotang sistema sa mga butang aron taposon ang tanang inhustisya.—Pinadayag 16:14, 16; 19:11-15.

23. Human sa Armagedon, sa unsang paagi ang Kristo magpatuman sa hustisya hangtod sa hangtod?

²³ Bisan pa niana, ang hustisya ni Jehova dili lang kutob sa paglaglag sa mga daotan. Gitudlo usab niya ang iyang Anak sa pagmando ingong “Prinsipe sa Pakigdait.” Human sa gubat sa Armagedon, ang paghari ni Jesus magpatuman sa pakigdait sa tibuok yuta, ug siya magmando “pinaagi sa hustisya.” (Isaias 9:6, 7) Dayon si Jesus malipay unya sa pagwagtang sa tanang inhustisya nga nakapahinabog hilabihang pag-antos sa kalibotan. Hangtod sa hangtod, matinumanon niyang suportahan ang hingpit nga hustisya ni Jehova. Busa importante nga atong tinguhaon karon ang pagsundog sa hustisya ni Jehova. Tan-awon nato kon sa unsang paagi makahimo kita niana.

1-3. (a) Nganong utangan man kita kang Jehova? (b) Unsay gipangayo sa atong mahigugmaong Manluluwas gikan kanato?

HANDURAWA nga ikaw natanggong sa hapit nang malunod nga barko. Sa dihang abi nimog wala nay paglaom, miabot ang usa ka rescuer ug gibira ka ngadto sa luwas nga dapit. Talagsaong kahupayan ang imong bation sa dihang ipahilayo ka niya gikan sa kapeligrohan ug sultihan: “Luwas na ka”! Dili ba mobati kag utang kabubut-on sa maong tawo? Sa tinuod lang, utang nimo kaniya ang imong kinabuhi.

² Sa pipila ka bahin, kini nag-ilustrar kon unsay gihimo ni Jehova alang kanato. Tino nga kita utangan niya. Kon buot sabton, siya nagtagana sa lukat, nga nagpaposible sa atong pagkaluwas gikan sa sala ug kamatayon. Mobati kita nga halayo sa kapeligrohan kay nahibalo nga samtang magpakita kitag pagtuo nianang bililhong halad, ang atong mga sala mapasaylo, ug madawat nato ang kinabuhing walay kataposan. (1 Juan 1:7; 4:9) Sumala sa atong nasabtan sa Kapitulo 14, ang lukat mao ang kinalabwang pagpahayag sa gugma ug hustisya ni Jehova. Unsay angay natong himoon?

³ Haom ang pagpamalandong kon unsay gipangayo sa atong mahigugmaong Manluluwas gikan kanato. Si Jehova nag-ingon pinaagi sa propetang si Miqueas: “Oh tawo, iyang gisulti kanimo kon unsay maayo. Ug unsa ba ang gipangayo ni Jehova kanimo? Mao lamang ang pagbuhat sa hustisya, ang paghigugma sa pagkamaunongon, ug ang paglakaw nga mapainubsanon uban sa imong Diyos!” (Miqueas 6:8) Matikdi nga usa sa mga gipangayo ni Jehova gikan kanato mao nga kita ‘mobuhat sa hustisya.’ Sa unsang paagi atong mahimo kana?

Sunda ang “Tinuod nga Pagkamatarong”

4. Giunsa nato pagkahibalo nga si Jehova nagdahom nga magkinabuhi ta uyon sa iyang matarong nga mga sukdanan?

⁴ Si Jehova nagdahom nga magkinabuhi ta sumala sa iyang mga sukdanan bahin sa matarong ug daotan. Kay ang iyang mga sukdanan patas ug matarong, kita nagsunod sa hustisya ug pagkamatarong sa dihang kita magpahiuyon niana. “Pagkat-on sa pagbuhat ug maayo, pangitaa ang hustisya,” matod sa Isaias 1:17. Ang Pulong sa Diyos nagtambag kanato nga ‘pangitaon ang pagkamatarong.’ (Sofonias 2:3) Nag-awhag usab kini kanato nga “isul-ob ang bag-ong personalidad nga gihimo sumala sa kabubut-on sa Diyos, nga nahiuyon sa tinuod nga pagkamatarong.” (Efeso 4:24) Kon maningkamot ta nga magkinabuhi sumala sa mga sukdanan ni Jehova, atong likayan ang kapintasan, kahugawan, ug imoralidad, kay kini naglapas kon unsay balaan.—Salmo 11:5; Efeso 5:3-5.

5, 6. (a) Nganong dili bug-at para nato nga magkinabuhi uyon sa mga sukdanan ni Jehova? (b) Giunsa pagpakita sa Bibliya nga ang pagsunod sa pagkamatarong nagkinahanglan ug padayong paningkamot?

⁵ Bug-at ba para nato nga magkinabuhi uyon sa matarong nga mga sukdanan ni Jehova? Dili. Ang kasingkasing nga nahigugma kang Jehova dili mabug-atan sa iyang mga sugo. Tungod kay kita nahigugma sa atong Diyos ug sa tanan niyang hiyas, buot natong magkinabuhi sa paagi nga makapalipay kaniya. (1 Juan 5:3) Hinumdomi nga si Jehova “nahigugma sa matarong nga mga buhat.” (Salmo 11:7) Masundog lang nato ang hustisya o pagkamatarong sa Diyos kon makakat-on ta sa paghigugma kon unsay gihigugma ni Jehova ug sa pagdumot kon unsay iyang gidumtan.—Salmo 97:10.

⁶ Dili sayon alang kanatong dili hingpit nga mga tawo ang pagsunod sa pagkamatarong. Kinahanglang hukason nato ang daang personalidad uban sa makasasalang mga buhat niini ug isul-ob ang bag-ong personalidad. Ang Bibliya nag-ingon nga ang bag-ong personalidad “ginabag-o” pinaagig tukmang kahibalo. (Colosas 3:9, 10) Ang pulong “ginabag-o” nagpasabot nga ang pagsul-ob sa bag-ong personalidad nagkinahanglan ug padayong paningkamot. Bisag naningkamot ta sa pagbuhat ug matarong, dunay mga higayon nga tungod sa atong pagkadili-hingpit, kita masayop sa hunahuna, pulong, o buhat.—Roma 7:14-20; Santiago 3:2.

7. Unsay angay natong bation kon makahimo tag mga sayop bisag naningkamot ta nga himoon ang matarong?

⁷ Unsay angay natong bation kon makahimo tag mga sayop bisag naningkamot ta nga himoon ang matarong? Siyempre, dili nato gustong pakamenoson ang kaseryoso sa sala. Sa samang higayon, kinahanglang dili ta mosurender, kay mibati nga tungod sa atong mga kapakyasan, kita dili na takos nga mag-alagad kang Jehova. Ang atong mahigugmaong Diyos naghimog kahikayan aron pasayloon ang mahinulsolong mga tawo. Tagda ang mapasaligong mga pulong ni apostol Juan: “Ako nagsulat kaninyo niining mga butanga aron dili mo makasala.” Pero siya midugang: “Apan kon dunay makasala [tungod sa napanunod nga pagkadili-hingpit], duna tay magtatabang ngadto sa Amahan, si Jesu-Kristo.” (1 Juan 2:1) Oo, si Jehova nagtagana sa halad lukat ni Jesus aron kita makaalagad Kaniya sa dalawatong paagi bisan pa sa atong pagkadili-hingpit. Dili ba magpalihok na nato sa pagbuhat sa atong maarangan aron pahimut-an si Jehova?

Ang Maayong Balita ug ang Hustisya sa Diyos

8, 9. Sa unsang paagi ang pagsangyaw sa maayong balita nagpakita sa hustisya ni Jehova?

⁸ Mapakita nato ang hustisya—gani, masundog ang hustisya sa Diyos—pinaagi sa paghimo sa atong maarangan sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. Unsay koneksiyon sa hustisya ni Jehova ug sa maayong balita?

⁹ Dili ipahinabo ni Jehova ang kalaglagan niining daotang sistema nga dili una maghatag ug pasidaan. Sa iyang tagna bahin sa mahitabo sa panahon sa kataposan, si Jesus miingon: “Ang maayong balita kinahanglang iwali una sa tanang kanasoran.” (Marcos 13:10; Mateo 24:3) Ang paggamit sa pulong “una” nagpasabot nga human masangyaw ang maayong balita sa tibuok kalibotan mosunod ang ubang mga hitabo. Kining mga hitaboa naglakip sa gitagnang dakong kasakitan, nga magpasabot sa kalaglagan sa mga daotan ug mag-andam sa dalan alang sa pag-abot sa matarong nga bag-ong kalibotan. (Mateo 24:14, 21, 22) Segurado, wala gyoy makaakusar nga inhustisya si Jehova. Pinaagi sa paghatag ug pasidaan, siya naghatag sa mga daotan ug igong kahigayonan aron sila magbag-o ug maluwas.—Jonas 3:1-10.

10, 11. Sa unsang paagi ang atong pagsangyaw sa maayong balita nagpakita sa hustisya sa Diyos?

¹⁰ Sa unsang paagi ang pagsangyaw nato sa maayong balita nagpakita sa hustisya sa Diyos? Una sa tanan, angay lang nga atong buhaton ang atong maarangan sa pagtabang sa uban nga maluwas. Tagda pag-usab ang ilustrasyon bahin sa hapit nang malunod nga barko. Kay luwas kang nakasakay sa lifeboat, gusto nimong tabangan ang uban nga naa pa sa tubig. Sa susama, kita dunay obligasyon nga tabangan kadtong naa pa sa “katubigan” niining daotang kalibotan. Tinuod, daghan ang dili modawat sa atong mensahe. Apan samtang nagpadayon sa pagpailob si Jehova, atong responsibilidad ang paghatag kanilag kahigayonan nga “maghinulsol” aron maluwas sab sila.—2 Pedro 3:9.

¹¹ Pinaagi sa pagsangyaw sa maayong balita ngadto sa tanan, atong ginapakita ang hustisya sa laing hinungdanong paagi: Kita dili mapihigon. Hinumdomi nga “ang Diyos dili mapihigon, apan sa matag nasod ang tawo nga may kahadlok kaniya ug mobuhat kon unsay matarong dalawaton kaniya.” (Buhat 10:34, 35) Aron masundog nato ang Iyang hustisya, kinahanglang dili ta magmapihigon sa atong panghunahuna bahin sa mga tawo. Hinunoa, angay natong isangyaw ang maayong balita sa uban nga walay pagsapayan sa ilang rasa, reputasyon, o pinansiyal nga kahimtang. Sa ingon atong gihatagan ang tanan ug kahigayonan sa pagpamati ug pagsanong sa maayong balita.—Roma 10:11-13.

Kon Unsay Atong Tinagdan sa Uban

12, 13. (a) Nganong angay nga kita dili daling mohukom sa uban? (b) Unsay kahulogan sa tambag ni Jesus nga “ayaw na panghukom” ug “ayaw nag panaway”? (Tan-awa usab ang footnote.)

¹² Makapasundayag usab kitag hustisya pinaagi sa pagtagad sa uban sumala sa tinagdan ni Jehova kanato. Dali kaayo ang paghukom sa uban, nga magsaway sa ilang mga depekto ug magduhaduha sa ilang mga motibo. Apan kinsa kanato ang gusto nga si Jehova magsusi sa atong mga motibo ug mga kahuyangan sa dili maluluy-ong paagi? Kana dili maoy paagi sa pagpakiglabot ni Jehova kanato. Ang salmista miingon: “Kon mga kasaypanan pa ang imong gibantayan, Oh Jah, nan kinsa man, Oh Jehova, ang makabarog?” (Salmo 130:3) Dili ba kita mapasalamaton nga ang atong maluluy-on ug dili mapihigong Diyos dili magpokus sa atong mga kasaypanan? (Salmo 103:8-10) Nan, sa unsang paagi angay natong tagdon ang uban?

¹³ Kon gipabilhan nato ang pagkamaluluy-on ug hustisya sa Diyos, dili kita daling mohukom sa uban diha sa mga butang nga kita walay labot o dili kaayo hinungdanon. Sa iyang Wali sa Bukid, si Jesus nagpasidaan: “Ayaw na panghukom aron dili mo hukman.” (Mateo 7:1) Sumala sa asoy ni Lucas, si Jesus midugang: “Ayaw nag panaway aron dili mo sawayon.”a (Lucas 6:37) Gipakita ni Jesus nga siya nahibalo nga ang dili hingpit nga mga tawo may kiling sa pagpanghukom. Busa si bisan kinsa sa mga naminaw kaniya nga nagbatasan niana angayng mohunong na sa pagbuhat niana.

14. Tungod sa unsang mga rason nga sundon gayod nato ang sugo nga “ayaw na panghukom”?

¹⁴ Nganong kinahanglan natong sundon ang sugo nga “ayaw na panghukom”? Una, limitado ang atong awtoridad. Ang tinun-ang si Santiago nagpahinumdom kanato: “Usa lang ang Tighatag ug Balaod ug Maghuhukom”—si Jehova. Busa si Santiago nangutana: “Kinsa ba ka nga maghukom sa imong isigkatawo?” (Santiago 4:12; Roma 14:1-4) Dugang pa, tungod sa atong pagkadili-hingpit kita dali kaayong mohukom sa uban. Daghang tinamdan ug motibo—sama sa pagkamapihigon, natandog nga garbo, kasina, ug panghunahuna nga mas matarong ta kay sa uban—makadaot sa panglantaw nato sa atong isigkatawo. Kita aduna pay ubang limitasyon, ug ang pagpamalandong sa maong mga limitasyon angayng mopugong nato nga mangita dayon ug sayop sa uban. Kita dili makabasa ug kasingkasing; dili pod nato mahibaloan ang tanang personal nga kahimtang sa ubang tawo. Nan, kinsa ba kita nga manghukom sa motibo sa mga igsoon o mosaway sa ilang mga paningkamot sa pag-alagad sa Diyos? Mas maayong sundogon nato si Jehova pinaagi sa pagpangitag maayong hiyas diha sa atong mga igsoon imbes magpokus sa ilang mga kahuyangan.

15. Unsay dili angayng isulti o himoon sa mga alagad ni Jehova ngadto sa mga membro sa ilang pamilya, ug ngano?

¹⁵ Komosta ang pagtratar nato sa atong pamilya? Ang panimalay maoy lugar nga ang mga membro angayng mobati nga luwas. Pero karon, ikasubo nga ang pintas nga paagi sa pagtratar ginahimo diha sa panimalay. Komon na nga makabalita ta bahin sa abusadong mga bana, asawa, o ginikanan nga sakit ug sinultihan o managmal sa ilang mga sakop. Apan kadtong nagsimba kang Jehova dili angayng mosultig sakit ug makainsulto nga mga pulong o managmal sa mga membro sa ilang pamilya. (Efeso 4:29, 31; 5:33; 6:4) Ang tambag ni Jesus nga “ayaw na panghukom” ug “ayaw nag panaway” mapadapat sab diha sa panimalay. Hinumdomi nga ang pagbuhat sa hustisya naglangkit sa pagtratar sa uban sa paagi sa pagtratar ni Jehova kanato. Ug ang atong Diyos dili gayod isog o mapintason sa pagpakiglabot kanato. Siya “mabination kaayo” niadtong nahigugma kaniya. (Santiago 5:11) Pagkanindot nga ehemplo nga masundog nato!

Mga Ansiyano Nag-alagad “Alang sa Hustisya”

16, 17. (a) Unsay gidahom ni Jehova sa mga ansiyano? (b) Unsay angayng buhaton sa dihang ang makasasala mapakyas sa pagpakitag sinserong paghinulsol, ug ngano?

¹⁶ Kitang tanan dunay responsibilidad sa pagpakitag hustisya, apan ilabina ang mga ansiyano diha sa Kristohanong kongregasyon. Matikdi ang tagna bahin sa “mga prinsipe,” o mga ansiyano, nga gisulat ni Isaias: “Tan-awa! Usa ka hari ang magmando alang sa pagkamatarong, ug ang mga prinsipe magmando alang sa hustisya.” (Isaias 32:1) Oo, si Jehova nagdahom nga ang mga ansiyano mag-alagad nga nahiuyon sa hustisya. Sa unsang paagi makahimo sila niini?

¹⁷ Kining kuwalipikadong mga lalaki nahibalo gayod nga ang paghupot sa kongregasyon nga hinlo sa moral ug espirituwal nga paagi nahiuyon sa hustisya o sa pagkamatarong. Usahay, ang mga ansiyano obligadong maghukom sa mga kaso sa seryosong sala. Sa dihang himoon kana, ilang hinumdoman nga gusto sa Diyos nga magpakita silag kaluoy kon posible. Sa ingon sila naningkamot nga tabangan ang makasasala nga maghinulsol. Apan komosta man kon ang makasasala mapakyas sa pagpakitag sinserong paghinulsol bisan pa sa mga paningkamot sa pagtabang kaniya? Tungod sa hingpit nga hustisya, ang Pulong ni Jehova nagsugo nga himoon ang usa ka importanteng aksiyon: “Ipalagpot ang tawong daotan gikan sa inyong taliwala.” Kana nagpasabot sa pagpalagpot kaniya gikan sa kongregasyon. (1 Corinto 5:11-13; 2 Juan 9-11) Ang pagbuhat niana makapasubo sa mga ansiyano, apan sila nahibalo nga gikinahanglan kana sa pagpanalipod sa moral ug espirituwal nga kahinlo sa kongregasyon. Bisan pa niana, naglaom sila nga may adlaw ra nga ang makasasala makaamgo ug mobalik sa kongregasyon.—Lucas 15:17, 18.

18. Unsay hinumdoman sa mga ansiyano sa dihang maghatag ug binase sa Bibliya nga tambag?

¹⁸ Ang pag-alagad nga nahiuyon sa hustisya naglangkit usab sa paghatag ug binase sa Bibliya nga tambag kon gikinahanglan. Siyempre, ang mga ansiyano dili mangitag sayop sa uban. Dili pod sila magsigeg badlong sa mga igsoon. Apan tingali ang usa ka igsoon “makahimog sayop nga lakang ug wala makamatikod niini.” Ang paghinumdom nga ang hustisya sa Diyos dili pintas o walay pagbati magpalihok sa mga ansiyano sa ‘pagpaningkamot nga tul-iron siya sa malumong paagi.’ (Galacia 6:1) Busa ang mga ansiyano dili mangasaba sa tawong nakasala o mogamit ug sakit nga mga pulong. Hinunoa, ang tambag nga ihatag sa mahigugmaong paagi makadasig sa usa sa pagdawat niana. Bisan sa dihang maghatag ug prangka nga tambag aron makita niya ang dili maayong resulta sa iyang sayop nga buhat, angayng hinumdoman sa mga ansiyano nga ang igsoon nga nakasala maoy usa ka karnero ni Jehova.b (Lucas 15:7) Sa dihang ang tambag o pagbadlong himoon tungod sa gugma, dakog posibilidad nga matul-id ang tawong nakasala.

19. Unsang mga desisyon ang kinahanglang himoon sa mga ansiyano, ug diha sa unsa angay nilang ibase ang maong mga desisyon?

¹⁹ Ang mga ansiyano sagad kinahanglang mohimog mga desisyon nga makaapektar sa mga igsoon. Pananglitan, dunay panahon nga ang mga ansiyano magmiting sa paghisgot kon kuwalipikado na ba ang ubang brader nga irekomendar ingong ansiyano o ministeryal nga alagad. Ang mga ansiyano nahibalo sa kahinungdanon sa pagkadili-mapihigon. Sa paghimo niini nga mga desisyon, sila magpagiya sa Bibliya ug dili sa ilang personal nga mga pagbati. Sa ingon sila “dili maghukom daan o magpihigpihig.”—1 Timoteo 5:21.

20, 21. (a) Ang mga ansiyano maningkamot nga mahimong unsa, ug ngano? (b) Unsay mahimo sa mga ansiyano sa pagtabang sa “mga naguol”?

²⁰ Ang mga ansiyano magpadapat usab sa hustisya sa Diyos diha sa ubang paagi. Human sa pagtagna nga ang mga ansiyano mag-alagad “alang sa hustisya,” si Isaias nagpadayon: “Ang matag usa mahisamag tagoanan gikan sa hangin, usa ka salipdanan gikan sa bagyo, mahisamag mga sapa diha sa yuta nga walay tubig, mahisamag landong sa dako kaayong bato diha sa umaw nga yuta.” (Isaias 32:1, 2) Busa ang mga ansiyano maningkamot nga hupayon ug dasigon ang mga igsoon.

²¹ Karon, tungod sa tanang problema nga lagmit makapaluya, daghan ang nagkinahanglag pagpalig-on. Mga ansiyano, unsay inyong mahimo sa pagtabang sa “mga naguol”? (1 Tesalonica 5:14) Paminawa sila uban ang empatiya. (Santiago 1:19) Basin kinahanglan nilang isulti ang kabalaka diha sa ilang kasingkasing ngadto sa usa nga masaligan nila. (Proverbio 12:25) Pasaligi sila nga gikinahanglan sila, gipabilhan, ug gihigugma ni Jehova ug sa ilang mga igsoon. (1 Pedro 1:22; 5:6, 7) Dugang pa, makaampo ka uban nila ug alang kanila. Dihang madunggan nila ang kinasingkasing nga pag-ampo sa usa ka ansiyano, mahupayan gyod sila. (Santiago 5:14, 15) Ang inyong mahigugmaong mga paningkamot sa pagtabang sa mga magul-anon mamatikdan gayod sa Diyos sa hustisya.

22. Sa unsang mga paagi makasundog kita sa hustisya ni Jehova, ug unsay resulta?

²² Sa pagkatinuod, kita mas masuod kang Jehova pinaagi sa pagsundog sa iyang hustisya! Sa dihang atong sundon ang iyang matarong nga mga sukdanan, isangyaw ang makaluwas ug kinabuhi nga maayong balita, ug ipokus ang atong pagtagad sa maayong mga hiyas sa uban imbes pangitaon ang ilang mga sayop, kita nagsundog sa hustisya sa Diyos. Mga ansiyano, sa dihang manalipod kamo sa kahinlo sa kongregasyon, mohatag ug makapalig-on nga Kasulatanhong tambag, mohimog dili mapihigong mga desisyon, ug dasigon ang mga masulub-on, kamo nagsundog sa hustisya sa Diyos. Pagkadako gayod sa kalipay ni Jehova nga magtan-aw gikan sa langit ug makita ang iyang katawhan nga naningkamot pag-ayo sa “pagbuhat sa hustisya” samtang naglakaw uban sa ilang Diyos!