Ang Giingon sa mga Ginikanan
Sa magdako ang imong anak, unsaon nimo pagtudlo kaniya nga magmasinugtanon? Unsaon nimo pagtudlo kaniyag praktikal nga mga kahanas nga iyang mapuslan inigkadako? Matikdi ang giingon sa ubang mga ginikanan sa lainlaing nasod.
PAGPAKIGLABOT SA UBAN UG BULUHATON SA BALAY
“Kon magdungan mig pangaon ug mag-estorya sa among gihimo nianang adlawa, ang mga bata makakat-on sa pagpamati. Kon ila kaming makita nga mapailobong mamati, kini makatabang kanila sa pagpalig-on sa ilang pagtahod sa kaugalingon ug sa usag usa.”—Richard, Britain.
“Makapalipay kaayong makita ang among mga anak nga matinahoron sa usag usa ug makamaong mosulbad sa ilang away-away nga silasila ra. Sila may kompiyansa usab nga makig-estorya sa mga hingkod.”—John, South Africa.
“Dili ko hingpit, ug usahay makasulti kog sakit sa akong mga anak nga wala tuyoa. Busa mangayo gyod kog pasaylo kanila.”—Janelle, Australia.
“Among gitudloan ang among mga anak sa mga buluhaton sa balay. Ang pagtudlo kanila sa pagtinabangay nakatabang sa pamilya nga mahimong hapsay ug malinawon ug sila malipayon nga duna silay nahimo.”—Clive, Australia.
“Bisag dili sayon, importanteng tudloan sila sa pagkamasinabtanon, pagkamatinahoron, ug pagkamapinasayloon.”—Yuko, Japan.
KAHINLO UG PANGLAWAS
“Sa gagmay pa ang among mga anak, gitudloan namo sila sa pagkaligo ug gihimo kining makalingaw pinaagi sa paggamit ug sabon nga pormag tawotawo, sudlanan sa shampoo nga dunay drowing nga mga cartoon, ug mga espongha nga pormag mga mananap.”—Edgar, Mexico.
“Sa nagpuyo pa mi sa lugar nga walay gripo, gipaneguro gyod nako nga dunay magamit nga sabon ug baldeng dunay tubig aron makapanghunaw kami daan sa dili pa mosulod sa balay.”—Endurance, Nigeria.
“Lutoan namo ang among mga anak ug sustansiyadong pagkaon adlaw-adlaw, ug among isulti kon nganong kinahanglang mokaon sila niini. Sila magpangutana bahin sa mga sambog sa lainlaing potahe, busa patabangon nako sila sa pagluto. Samtang magluto, mag-estoryahay pod mi.”—Sandra, Britain.
“Importante ang ehersisyo, ug kami nagpakitag maayong panig-ingnan. Gusto kaayo nila kon kami mag-jogging, maglangoylangoy, magdulag tennis o basketball, o magbisikleta. Ilang nakita nga ang ehersisyo dili lang importante kondili makalingaw usab.”—Keren, Australia.
“Ang bata nagkinahanglag panahon uban sa iyang ginikanan. Dili kini kabayran ug salapi, gasa, o pagbiyahe. Buntag lang ang akong gikuha nga trabaho kay nianang panahona dunay klase ang mga bata. Dayon, ang akong tibuok hapon akong igahin para nila.”—Romina, Italy.
DISIPLINA
“Among nakita nga walay usa ka paagi sa pagdisiplina nga maisip nga mao ang kinamaayohan; nagdepende kini sa situwasyon. Usahay ang among pagdisiplina maoy kinasingkasing nga pagpakigsulti sa among mga anak ug may panahon nga amo silang did-an sa paghimo sa butang nga gusto nila.”—Ogbiti, Nigeria.
“Among ipasultig balik sa among mga anak ang among mga instruksiyon sa pagseguro nga kini ilang nasabtan. Dayon, amo gyod kining ipatuman. Kon gusto namo nga sila magmasinundanon, disiplinahon gyod namo sila kon dili sila motuman.”—Clive, Australia.
“Akong nakita nga mas maayong moyuko ko sa dihang magbadlong sa akong mga anak. Nakatabang kini sa pagkuha sa ilang atensiyon kay ilang makita ang ekspresyon sa akong nawong.”—Jennifer, Australia.
“Dili gyod mi mosulti sa among anak nga ‘Dili gyod ka maminaw,’ bisan pag tinuod. Dili pod namo badlongon ang among mga anak atubangan sa ilang mga igsoon. Amo lang silang hunghongan o dalhon sa layolayo aron makaestorya mi nga kami-kami ra.”—Rudi, Mozambique.
“Ang bata dali kaayong maimpluwensiyahan ug gustong mosundog sa uban. Busa kinahanglang among santaon ang dili maayong impluwensiya sa mga eskolmet, media, ug sa dili maayong palibot, ug tabangan siya nga makabaton ug hustong pamatasan pinasukad sa maayong mga prinsipyo. Kon ang bata mahibalo kon unsay husto ug sayop, siya makabarog sa pagdumili sa mga butang nga makadaot.”—Grégoire, Democratic Republic of the Congo.
“Ang disiplina kinahanglang makataronganon ug dili mausab-usab. Ang bata kinahanglang makasabot sa sangpotanan sa sayop nga binuhatan ug mahibalo nga wala ka magtiaw.”—Owen, England.
[Blurb sa panid 14]
“Ayaw palagota ang inyong mga anak, aron sila dili masubo.”—Colosas 3:21
[Kahon/Hulagway sa panid 15]
SITUWASYON SA PAMILYA
Malamposon Bisan ug Nag-inusara nga Ginikanan
Interbiyo kang Lucinda Forster
Unsa ang imong kinalisdang problema ingong nag-inusarang ginikanan?
Ang pagkahimong ginikanan lang daan lisod na, ug kay nag-inusara man ko nga ginikanan, mas nalisdan ko sa pagbalanse sa akong panahon ug kusog. Nagkinahanglag panahon ang pagtudlog maayong pamatasan ug kinahanglang mogahin pod ug panahon para sa lingawlingaw. Tungod sa kadaghan sa trabaho sa balay, wala na kaayo koy panahon sa pagrelaks.
Unsay imong gihimo nga maayo man kamog komunikasyon sa imong mga anak?
Human magbulag ang ginikanan, ang mga anak mabalaka ug masuko. Akong namatikdan nga kon may problema, mas maayong motan-aw ka sa mata sa bata ug mosulti sa kalmadong tingog. Kon maayo na ang among buot ayha pa nako sila sultihan kon unsay akong gikabalak-an ug dili na nako padak-on ang isyu. Mangutana ko sa ilang opinyon, mamati, ug magpakita nga nakasabot ko sa ilang gibati. Magpakita kog interes sa ilang pag-eskuyla ug mohatag ug komendasyon sa ilang ginahimo. Kanunay gyod ming magdungan ug pangaon nga malipayon. Pirme nako silang sultihan nga gimahal ko sila.
Giunsa nimo sila pagdisiplina?
Hinungdanon nga ang mga bata hatagag klarong mga balaod ug kinahanglang dili kini mag-usab-usab. Buotan ko nila apan kon bahin sa balaod, dili ko madalag hangyo. Akong ipatin-aw kanila kon nganong ang usa ka partikular nga panggawi dili maayo. Pasultihon pod nako sila kon unsay ilang hunahuna sa dili pa nako sila disiplinahon, aron mahibalo ko kon nganong nahimo nila kadto. Kon akoy masayop—pananglitan, masayop ko sa pagsabot sa usa ka situwasyon—mangayo kog pasaylo.
Giunsa nimo pagtudlo ang imong mga anak sa pagtahod sa uban?
Akong pahinumdoman sila sa gitudlo ni Jesus—buhata sa uban ang gusto nimo nga buhaton nila diha nimo. (Lucas 6:31) Giawhag nako ang akong mga anak sa pagsulbad sa ilang mga problema nga silasila ra, ug gitudloan sila sa pagsulti sa hinay ug kalmadong tingog sa dihang masuko.
Unsay inyong kalingawan?
Kami walay ikaarang sa pagbakasyon ug layo, busa mangita mi diha sa mantalaan ug mga kalingawan nga dili gastoso. Magpiknik mi o manuroy sa pagtan-awg mga tanom diha sa nursery. Mananom mi sa among garden ug malingaw sa pagpangutlog utanon nga among lutoon. Maayo pod nga maglingawlingaw, bisag manuroy lang sa parke.
Unsang mga kalipay ug panalangin ang imong naangkon?
Ang pagkinabuhi sa panimalay nga usa ra ang ginikanan lisod, apan mas nasuod kami sa usag usa, ug mapasalamaton sa mga panalangin nga among nadawat. Malipay ko nga makita nga nagakauswag ang personalidad sa matag usa kanila. Niining edara dili sila gustong mobulag nako, ug makalipay kaayo nga makauban sila. Sila makamatikod kon ako nalipay o naguol ug usahay ila kong gakson sa paghupay kanako. Ang ilang mga paagi sa pagpakitag gugma nakapalipay kaayo nako. Labaw sa tanan, among nasinati ang gugma sa matinagdanong Maglalalang kinsa nakatabang kanamo sa pagsagubang sa malisod nga mga kahimtang. Ang Bibliya nakahatag kanakog kalig-on sa pagpadayon sa pagpaningkamot nga mahimong maayong ginikanan.—Isaias 41:13.
[Hulagway]
Si Lucinda ug ang iyang mga anak, si Brie ug Shae