ISMAEL

[Ang Diyos Namati (Nagpatalinghog)].

1. Anak nga lalaki ni Abraham pinaagi kang Agar nga Ehiptohanong ulipon nga babaye ni Sara; natawo niadtong 1932 W.K.P., nga nianang tungora ang iyang amahan nagpanuigon ug 86.​—Gen 16:1-4, 11-16.

Sa dihang gisultihan nga si Sara makabaton usab ug anak nga lalaki nga kaniya magagikan ang “mga hari sa mga katawhan,” si Abraham nangaliyupo sa Diyos alang sa iyang panganay: “Oh nga si Ismael mabuhi unta sa imong atubangan!” Human ipahayag nga ang umaabot nga anak nga si Isaac mahimong manununod sa pakigsaad, ang Diyos mitubag: “Mahitungod kang Ismael nadungog ko ikaw. Tan-awa! Ako magapanalangin kaniya ug magahimo kaniyang mabungahon ug magapadaghan gayod pag-ayo kaniya. Siya tinong magapatungha ug napulog-duha ka pangulo, ako magahimo kaniya nga usa ka dakong nasod.” (Gen 17:​16, 18-20) Dayon si Ismael gituli sa panuigon nga 13, kauban sa iyang amahan ug mga sulugoon sa iyang amahan.​—Gen 17:23-27.

Usa ka tuig sa ulahi natawo si Isaac; si Ismael niining panahona 14 anyos na. (Gen 16:16; 21:5) Lima ka tuig human niana, sa 1913 W.K.P., sa adlaw sa paglutas kang Isaac, si Ismael nasakpan nga “nagbugalbugal” sa iyang manghod nga igsoon sa amahan. (Gen 21:​8, 9) Dili kini pagtiawtiaw lang ni Ismael. Apan, sumala sa gipasabot sa sunod nga bersikulo niining asoya, lagmit nalangkit niini ang pagtamay kang Isaac mahitungod sa pagkamanununod. Si apostol Pablo nag-ingon nga kining mga hitaboa maoy “usa ka simboliko nga drama” ug nagpakita nga ang pagtamay kang Isaac nga gihimo sa mestisong Ehiptohanon nga si Ismael maoy paglutos. Busa, mao kini ang sinugdanan sa gitagnang 400 ka tuig nga pagpaantos sa Israel nga natapos sa pagpahigawas sa Israel gikan sa pagkaulipon sa Ehipto niadtong 1513 W.K.P.​—Gal 4:22-31; Gen 15:13; Buh 7:6; tan-awa ang ISAAC.

Ang pagtamay ni Ismael kang Isaac mitultol sa pagpapahawa kaniya ug sa iyang inahan gikan sa panimalay ni Abraham, apan gipabalonan sila sa ilang panaw. Si Abraham “nagkuhag tinapay ug usa ka panit nga sudlanag tubig ug naghatag niini kang Agar, nga nagpahimutang niini diha sa iyang abaga, ug sa bata, ug unya nagpalakaw kaniya.” (Gen 21:14) Gisabot kini sa pipila nga nagkahulogang si Ismael, nga niining tungora nagpanuigon ug 19, gibaba usab ni Agar, ug ingon gayod niini ang mabasa sa pipila ka hubad. (JB, Mo, Bagster’s LXX) Hinunoa, giisip sa pipila ka eskolar nga ang prase nga “nagpahimutang niini diha sa iyang abaga” maoy sinal-ot lamang, nga gidugang aron ipatin-aw kon giunsa pagdala ang tinapay ug tubig, ug busa, kon kini nga prase isulod sa mga parentesis o ilain pinaagig mga kudlit, ang kalibog mawala. Ang mga propesor nga si Keil ug Delitzsch nangatarongan nga ang ekspresyong “ug sa bata” nag-agad sa pangunang berbo sa tudling-pulong nga ‘nagkuha,’ dili sa berbong “naghatag” o sa pulong nga “nagpahimutang.” Kini nga paglangkit “sa bata” uban sa ‘nagkuha’ gihimo pinaagi sa pangdugtong nga “ug.” Busa, ang diwa mao kini: Si Abraham nagkuha ug tinapay ug tubig ug naghatag niini kang Agar (nagpapas-an niini) ug nagkuha sa bata ug usab naghatag niini kaniya.​—Commentary on the Old Testament, 1973, Tomo I, The First Book of Moses, pp. 244, 245.

Mopatim-aw nga nasaag si Agar sa kamingawan sa Beer-seba, ug busa sa dihang nahurot ang tubig ug si Ismael luya na kaayo, “iyang gibutang ang bata ilalom sa usa sa mga kahoykahoy.” (Gen 21:​14, 15) Kining ekspresyong “gibutang ang bata” wala magpasabot nga si Ismael maoy usa ka batang kinugos. Ang Hebreohanong pulong nga yeʹledh (bata) wala magtumong sa usa ka masuso lamang apan sagad gigamit sa pagtumong sa usa ka bayong o usa ka batan-ong lalaki. Busa, gikaingon bahin sa batan-ong si Jose (nagpanuigon ug 17 sa maong panahon) nga siya gibaligya sa pagkaulipon bisan pa sa pagtutol ni Ruben, “Ayaw pagpakasala batok sa bata [vai·yeʹledh].” Si Lamek naghisgot usab bahin sa “usa ka batan-ong lalaki [yeʹledh]” nga nagsamad kaniya.​—Gen 42:22; 4:23; tan-awa usab ang 2Cr 10:8.

Ang ‘pagbutang’ ni Agar sa bata wala usab magpasabot nga siya nagkugos o nagbaba kaniya, bisan tuod siya dayag nga nag-agak sa iyang gikapoy nga anak. Mopatim-aw nga kalit niyang gihunong ang pag-agak kaniya, sama sa gihimo niadtong nagdalag bakol ug mga masakiton ngadto kang Jesus ug “gibutang sila sa iyang tiilan.”​—Mat 15:30.

Uyon sa kahulogan sa ngalan ni Ismael, “nadungog sa Diyos” ang iyang pagtuaw alang sa tabang, nagtagana sa gikinahanglang tubig, ug nagtugot kaniya nga mabuhi aron mahimong usa ka magpapana. Ingong usa ka tigbalhinbalhin nga pumoluyo sa Kamingawan sa Paran, iyang gituman ang tagna nga giingon bahin kaniya: “Siya mahimong usa ka tawo nga samag sebra. Ang iyang kamot mahimong batok sa matag usa, ug ang kamot sa matag usa mahimong batok kaniya; ug atubangan sa nawong sa iyang tanang igsoon siya mopuyo.” (Gen 21:17-21; 16:12) Si Agar mikuhag Ehiptohanong asawa alang sa iyang anak, ug sa ulahi ang iyang anak nanganak ug 12 ka anak nga lalaki, mga pangulo ug mga ulo sa banay sa gisaad nga “dakong nasod” sa mga Ismaelinhon. Labing menos, si Ismael usab adunay usa ka anak nga babaye, si Mahalat, nga naminyo kang Esau.​—Gen 17:20; 21:21; 25:13-16; 28:9; tan-awa ang ISMAELINHON.

Sa nag-edad ug 89 si Ismael mitabang kang Isaac sa paglubong sa ilang amahan nga si Abraham. Human niana, siya nabuhig dugang 48 ka tuig, ug namatay niadtong 1795 W.K.P. sa edad nga 137. (Gen 25:​9, 10, 17) Walay rekord nga si Ismael gilubong sa langob sa Makpela, ang lubnganan ni Abraham ug Isaac, kauban sa ilang mga asawa.​—Gen 49:29-31.

2. Usa ka kaliwat ni Saul pinaagi kang Jonatan; anak nga lalaki ni Azel sa tribo ni Benjamin.​—1Cr 8:33-38, 40; 9:44.

3. Amahan ni Zebadias nga gitudlo ni Jehosapat aron mag-alagad ingong hawas sa hari sa hudisyal nga mga butang; gikan sa tribo ni Juda.​—2Cr 19:​8, 11.

4. Usa sa “mga pangulo sa ginatos” nga nakigsaad sa Hataas nga Saserdoteng si Jehoiada aron sa pagpukan sa daotang si Atalia ug sa pagpalingkod kang Jehoas sa trono; anak nga lalaki ni Jehohanan.​—2Cr 23:​1, 12-15, 20; 24:1.

5. Ang lider niadtong mipatay kang Gobernador Gedalias tulo pa lamang ka bulan human sa pagkalumpag sa Jerusalem niadtong 607 W.K.P.; anak nga lalaki ni Netanias nga harianon ug kaliwat. Sa panahon nga gihimo ni Nabucodonosor ang pagtudlo sa gobernador, si Ismael, ang anak nga lalaki ni Netanias, didto sa kapatagan ingong usa sa mga pangulo sa kasundalohan. Sa ulahi, siya miadto kang Gedalias ug dayag nga mihimog gipanumpaang pakigsaad sa pakigdait ug sa pagsuportar sa gobernador. Apan sa tago, si Ismael nakigkunsabo kang Baalis, ang hari sa mga Ammonhanon, sa pagpatay kang Gedalias. Ang ubang mga pangulo sa kasundalohan, lakip kang Johanan, nagpasidaan kang Gedalias sa daotang laraw ni Ismael, apan ang gobernador, nga wala motuo sa taho, wala magtugot kang Johanan sa pagpatay kang Ismael.​—2Ha 25:22-24; Jer 40:7-16.

Ingong sangpotanan, sa dihang si Gedalias nag-abiabi kang Ismael ug sa iyang grupo nga napulo ka tawo sa usa ka salosalo, sila mitindog ug mipatay sa nag-abiabi kanila lakip sa mga Hudiyo ug mga Caldeanhon nga uban kaniya. Pagkasunod adlaw gidakop niining mga mamumuno ang 80 ka tawo nga nangabot gikan sa Sekem, Shilo, ug Samaria, ug gipatay silang tanan gawas sa 10 kanila, ug gitambog ang ilang mga lawas ngadto sa dakong atabay nga gihimo ni Haring Asa. Dayon gibihag ni Ismael ug sa iyang mga tawo ang mga nahibilin niadtong nagpuyo sa Mizpa ug miadto sa teritoryo sa mga Ammonhanon. Diha sa dalan si Johanan ug ang iyang kasundalohan nakaapas kanila ug nagluwas sa mga binihag, apan si Ismael ug ang walo sa iyang mga tawo nakaikyas paingon sa ilang dalangpanan sa lugar sa mga Ammonhanon.​—2Ha 25:25; Jer 41:1-18.

6. Usa sa mga saserdote sa balay sa amahan ni Pasur nga nagpapahawa sa ilang langyawng mga asawa sa mga adlaw ni Esdras.​—Esd 10:​22, 44.