Gikan sa Duyan Ngadto sa Lubnganan, Gugma ang Atong Labing Dakong Panginahanglan

Gugma ang atong labing dakong panginahanglan. Ang mga masuso mamatay kon wala kana. Ang mga tigulang anam-anam nga maluya kon kulang kana. Ang mga sakit mograbe kon wala kana. Daghang libro ang gisulat mahitungod niana. Magtipontipon ang mga grupo aron magkinuptanay ug maggaksanay sa pagpangitag niana. Gituis ug gidaot kana sa mga pelikula ug sa mga dula. Kadtong nakigsekso nagtawag nianang “nagpakitaay ug gugma” ug nagpasundayag sa ilang pagkawalay-hibangkaagan niana. Ang daotan ug mabangis nga kalibotan nagaisip nga dili-praktikal ang bugtong matang sa gugma nga makaluwas niana. Apan kanang makaluwas nga gugma mao ang atong labing dakong panginahanglan.

DIHA sa usa ka seminar bahin sa tawhanong relasyon, naghinubay ang usa ka mamumulong sa usa ka lawak sa ospital nga puno sa mga ilo nga mga masuso. Diha sa hataas nga laray sa mga kuna, ang mga masuso nagkasakit ug ang pipila kanila nangamatay—gawas sa masuso sa kataposang kuna. Maayo kinig lawas. Naglibog ang doktor. Silang tanan pinakaon, pinaligoan, gipainitan—managsama ang pag-atiman kanila. Apan usa lamang ka masuso sa kataposang kuna ang mahimsog. Dihang milabay ang mga bulan ug bag-ong mga masuso ang gipasulod, mao gihapon ang nahitabo: Ang masuso lamang sa kataposang kuna ang may maayog lawas.

Sa kataposan mitago ang doktor aron maniid. Sa tungang gabii ang babayeng tighinlo misulod ug naghinlo sa salog nga nagkamang, gikan sa usa ka tumoy ngadto sa pikas tumoy. Natapos ang paghinlo sa salog, siya mitindog, mituyhad, ug gihilot ang iyang abaga. Dayon miadto siya sa kataposang kuna, gikuha ang bata, gikugos kana libotlibot sa kuwarto, gihapohap, gipakigsultihan, giduyanduyan sa iyang mga bukton. Iyang gibalik kini sa iyang kuna ug milakaw. Ang doktor naniid sa pagkasunod gabii, ug sa sunod. Kada gabii mao gihapon ang nahitabo. Ang masuso sa kataposang kuna ang kanunayng nakugos, nahapohap, napakigsultihan, ug napakitaag pagmahal. Ug taliwala sa tanang bag-ong mga grupo sa mga masuso nga napasulod, kanunay gayod nga ang masuso sa kataposang kuna ang mahimsog, samtang ang uban nagkasakit ug ang pipila nangamatay.

Ang Psychology Today miingon nga sa “panahon sa maumolong mga yugto sa pagtubo sa utok, usa ka matang sa kakulangan sa pagbati—sama sa kakulang sa paghapohap ug pagduyanduyan sa inahan—moresulta ug dili-kompleto o daot nga pagtubo sa neuronal nga mga sistema nga nagakontrolar sa emosyon.” Ang bata makakat-on sa pagmahal gikan sa usa ka mahigugmaong inahan. Sa pipila ka minuto gikan sa pagkatawo sa bata, adunay bugkos tali sa inahan ug sa bata. Tapos niana, ang pagpakitaay ug pagmahal mopalambo sa pagsuoray kanilang duha, sumala sa gipakita sa librong Paghimo sa Imong Pamilyahanong Kinabuhi nga Malipayon diha sa panid 101.a

“Ang usa ka inahan motikubo ibabaw sa iyang anak sa higdaanan, magbutang sa iyang kamot sa iyang dughan ug magagitik niana nga hinay samtang iyang gipaduol ang iyang nawong sa nawong sa bata ug moingon, ‘Nakita ko ikaw! Nakita ko ikaw!’ Ang bata hinuon wala masayod sa iyang ginasulti (nga ang tinuod dili gyud makatarunganon). Apan kini siya mokisikisi ug moagik-ik sa kahimuot kay iyang nailhan ang madulaong kamot ug tunada sa tingog tataw nga nag-ingon kaniya nga ‘Gihigugma ko ikaw! Gihigugma ko ikaw!’ Ginapasaligan siya ug mobati siya ug kasegurohan. Ang mga masuso ug gagmayng mga kabataan nga gipakitaan ug gugma nagaapresyar niana ug, sa pagsundog nianang maong gugma, sila nagapakita niana, pinaagi sa pagbutang sa gagmayng mga bukton sa liog sa inahan ug paghatag ug mga madasigong halok. Sila mahimuot sa makapalipay nga mabinationg mga balos nga ilang maani gikan sa ilang inahan ingon nga sangpotanan. Sila mosugod sa pagkat-on sa mahinungdanong pagtulon-an nga adunay kalipay sa paghatag ug gugma maingon man diha sa pagdawat niana, nga pinaagi sa pagpugas ug gugma sila makaani niini pagbalik.—Buhat 20:35; Lucas 6:38.”

Sa nanglabayng mga katuigan, ang gikinahanglang gugma sa mga masuso napamatud-an diha sa daghang mga pagtuon. Ang magasing Scientific American mipatik niini nga taho: “Gitun-an ni René Spitz ug sa iyang kauban si Katherine Wolf sa Psychoanalytic Institute sa New York, ang mga kasaysayan sa 91 ka puloy-anan sa abandonadong mga masuso sa sidlakang U.S. ug sa Canada. Ilang nakita nga ang mga masuso nagpakitag ebidensiya sa kabalaka ug kasubo. Ang ilang pisikal nga pagtubo dili maayo ug wala motaas ang ilang timbang sama sa naandan o mius-os pa gani ang ilang timbang. Ang mga yugto sa dugay nga pagkadili-makatulog banosan sa mga yugto sa pagkawalay pamalatian. Taliwala sa 91, si Spitz ug Wolf mitaho, 34 ang nangamatay ‘bisan pa sa maayong pagkaon ug mainampingong pag-atiman.’”

Ang usa ka taga Florida nga sikyatrista miingon: “Ang bata nga kulang sa paggakos ug paghapohap hayan modako nga maulawon, walay kaikag o mainusarahon. . . . Ang pisikal nga pagtandog sa lawas sa ginikanan ug sa bata hinungdanon kaayo sa pag-atiman ug bata diin diha sa pipila ka kahimtang ang mga bata nga wala magakos kun mahapohap sa panahon sa ilang unang tuig sa ilang mga kinabuhi nangamatay.”

Ang usa ka taho mahitungod sa mga nadiskobrehan ni Dr. James Prescott sa National Institute of Health nag-ingon: “Sa mismong yugto sa pagkatawo, nahikawan ang daghang mga Amerikano ug usa ka butang nga makapugong kanila nga mahimong mga kriminal, masakiton ug utok kun mabangis nga mga edaran. Kanang usa ka butang mao ang pagtandog ug pisikal nga pagmahal—usa ka matang sa ‘kalipay sa pamalatian’ nga gikinahanglan kaayo sa mga tawo sama sa ilang panginahanglan ug pagkaon.” Mitapos ang Psychology Today. Mahitungod sa panginahanglan sa bata ug pagtandog ug pagduyanduyan, kini nag-ingon: “Sanglit mao ra gihapong mga sistema ang nagakontrolar sa mga sentro sa utok nga nalangkit sa kapintasan, . . . ang nahikawang masuso hayan maglisod sa pagkontrolar sa mapintas nga mga lihok inigdako na.”

Ang Journal of Lifetime Living miingon kas-a: “Ang mga sikyatrista, sa ilang makalilisang nga pakig-away batok sa sakit sa utok, sa kataposan miingon nga ang dakong hinungdan sa sakit sa utok mao ang pagkakulang sa gugma. Ang sikoanalista sa bata, nga naglibog kon kini ba pakaonon sumala sa iskedyol o kon pakaonon dihang gutomon na, sa pagpalo o dili pagpalo, nakadiskobre nga dili kaayo kini mohatag kalainan basta pakitaan lang ug gugma ang bata. Nakita sa sikolohista nga ang gugma mao ang sulbad sa delingkuwensiya, nakita sa mga kriminologo nga mao kini ang sulbad sa krimen, nakita sa siyensiya bahin sa pamolitika nga mao kini ang sulbad sa gubat.”

Tingali ilang nakita ang sulbad, apan dayag nga wala nila kini ipadapat. Si Dr. Claude A. Frazier mipasidaan nga kon ang atong teknolohikal nga katilingban dili himoong tawhanon pinaagi sa gugma, “ang kapilian, nga tinong nasabtan na nato karon, mao ang nasod sa mga siyudad nga nangahimong mga lasang sa pagdumot, mga pamilya nga nabungkag sa mapait nga panag-away, mga batan-on nga nagapangitag kaikyasan pinaagi sa mga droga ug kamatayon, ug kalibotan nga andam sa globonhong paghikog sa bisan unsa nga panahon.”

Si Frazier miingon usab: “Ingong doktor, akong nakita nga ubay-ubayng mga pasyente nga akong ginaatubang kada adlaw nag-antos sa mga sakit nga resulta labing menos niining maong emosyonal nga kakulangan. . . . Ang mga sakit nga masubsob nga gihisgotan niini nga konteksto mao ang mga labad sa ulo, sakit nga likod, ulser, sakit sa kasingkasing. Apan, gipataas sa ubang mga tigdukiduki sa medisina ang listahan nga naglakip sa makuyawng mga sakit sama sa kanser.”

Sama nga ang matinagdanon tawhanong mga relasyon makaayo sa atong panglawas, sa ingon ang kakulang sa pag-ubanay makadaot. Ang kapig-otan sa modernong pagpuyo, bungkag nga mga panimalay, usay-ginikanang mga pamilya, napasagdan sa emosyong mga kabataan, ang pagkabuang sa materyal nga mga butang, pagkadaot sa mga moral, pagkawala sa tinuod nga mga balor—tanan nakadugang sa pagwalay kasegurohan ug kamingaw nga makadaot sa atong panglawas. Gipadayag kini ni James J. Lynch diha sa iyang librong The Broken Heart—The Medical Consequences of Loneliness. “Ang bili nga atong ginabayad sa atong kapakyasan sa pagsabot sa atong biolohikal nga mga panginahanglan ug gugma ug tawhanong pag-ubanay,” siya miingon, “sa ulahi panilngon diha sa atong kaugalingong mga kasingkasing ug mga kaugatan. . . . Didto ginapakita sa atong mga kasingkasing ang biolohikal nga sukaranan sa atong panginahanglan ug mahigugmaong mga relasyong tawhanon, diin kita napakyas sa pagtagana sa atong kaugalingong kadaot.”

Nalangkit ang serum nga kolesterol dili lamang sa pagkaon kondili sa emosyonal nga kalisod. Mopataas usab kini sa presyon sa dugo. Ang mga sakit sa kasingkasing mao ang nakaingon sa 55 porsiento sa tanang nangamatay sa Tinipong Bansa, ug mas dako pa ang porsintahe sa nangamatay nga nag-inusara. Si Lynch miingon: “Ang kaihapan sa nangamatay sa sakit sa kasingkasing taliwala sa edarang mga Amerikanong dili-minyo dako—usa ka proporsiyon sa kamatayon tungod sa sakit sa kasingkasing nga kapin sa duha kun lima ka pilo nga mas taas diha sa dili-minyong mga indibiduwal, lakip niadtong diborsiyado, balo, o dili-minyo, kay sa minyong mga Amerikano.” Ang dili pa dugayng mga pagtuon nagpakita nga ang kamingaw makadaot sa sistema sa lawas sa pagsagang sa sakit, nga nagpahimo niini nga daling matakdan sa sakit. Ang kamingaw makadaot sa imong panglawas. Gani gibati ni Adan ang kakulangan diha sa tanaman nga paraiso. Nakita sa Diyos nga dili maayo sa tawo nga mag-inusara ug gihatag kaniya si Eva.—Genesis 2:18, 20-23.

Kon mag-inusara kita diha sa kangitngit ug sa mingaw nga palibot, mawad-an kita sa panimbang sa hunahuna. Nakinahanglan kitag pagpalig-on sa atong kaugalingon aron makapabilin kitang timbang sa hunahuna. Sanglit makitawhanon man kita, nagkinahanglan kitag kalig-on gikan sa ubang mga tawo. Nagkinahanglan kitag pakig-ubanay bisan wala nay pagsultihay. Nagkinahanglan kitag pagbayloay sa mga pagbati. Ang mga pulong sa pahalipay maayo, apan ang pagsultihay nga walay pagbati dili makahupay sa kamingaw. Adunay komunikasyon nga mas dakog epekto kay sa mahimo sa mga pulong lamang.

Ingon niana ang kahimtang sa babaye nga mabalak-ong nagtan-aw sa nawong sa iyang bana nga naguol ug gipasa kaniya ang makaayong puwersa nga gikan kaniya. O sa kaso sa 75-anyos nga tigulang nga lalaki diha sa intensive-care unit kinsa nasayod nga mamatay na siya ug may usa lamang ka yanong butang nga gihangyo—nga ang iyang asawa sulod sa 48 ka tuig nga magpabilin sa iyang kiliran. Iyang gihimo kini, ug mahinayng gihapohap ang iyang kamot, malinawng nakigkomunikar sa iyang bana nga labaw pa sa gahom sa mga pulong. O sa mas dako pang epekto, ang nars kinsa malumong mihawid sa kamot sa usa ka tawo nga anaa sa walay panimuot nga kahimtang ug nagginhawa pinaagig makina nakapahinay sa pagpitik sa kasingkasing ug nakaus-os sa presyon sa dugo, nga sa ingon maapresyar sa usa ang gahom sa tawhanong paghikap.

“Higugmaa ang imong silingan sama sa imong kaugalingon,” miingon si Jesus, nga mikutlo gikan sa Moisesnong Kasugoan. (Marcos 12:31; Levitico 19:18) Wala kini magkahulogan ug pagbayaw sa kaugalingon o sa pagtan-aw sa kaugalingong interes. Hinunoa, ang pagdawat sa mga sayop, paghinulsol, pagpangayog pasaylo, pagpaningkamot sa paghimo pag maayo—maoy mga paagi nga motugot kanato sa pagtahod sa atong kaugalingon ug makabaton sa pag-uyon sa Diyos. “Nahinumdom nga kita mga abug lamang,” siya sa maluloy-on nagapasaylo, ug ang iyang kapasayloan nakahupay sa mga pagbating sad-an nga maoy atong ipasangil sa uban, nga makadaot sa atong mga relasyon kanila. (Salmo 103:14; 1 Juan 1:9) Busa niining paagiha atong madawat ang atong kaugalingon, higugmaon ang atong kaugalingon, ug dayon higugmaon ang uban sama sa atong kaugalingon. Higugmaa ang imong kaugalingon nga dili magpangayog kahingpitan sa imong kaugalingon; higugmaa ang uban nga dili magpangayog kahingpitan kanila.

Kining matanga sa gugma labing maayong batbaton sumala sa mahimo niini ug dili mahimo: “Ang gugma mapailobon ug maluluton. Ang gugma dili abughoan, dili manghambog, dili tigpaburot, dili bastos, dili mangita sa kaugalingong kaayohan, dili daling masuko. Kini dili modumot. Kini wala magakalipay sa mga butang nga dili matarong, hinunoa, nagakalipay sa mga butang nga maminatud-on. Kini mopailob sa tanang mga butang, motuo sa tanang mga butang, molaom sa tanang butang, moantos sa tanang mga butang. Ang gugma wala gayoy pagkapakyas.”—1 Corinto 13:4-8.

Buot ka bang mahalon niining katingalahang paagi? Nan ipugas kana aron makaani niana. Bansaya kana sama sa imong pagbansay sa kaunoran. Patuboa kana, palamboa, hangtod nga mapuno ka niini, nga mahimong ikaw. Dayon pamatud-i nga buhi kana pinaagi sa mahigugmaong mga buhat. “Bansaya ang paghatag,” si Jesus miingon, “ug ang mga tawo magahatag kanimo. Ang takos nga pinaugdo, dinasok ug tinantan, ug magaawas igabutang ra unya sa inyong sabakan. Kay ang takos nga inyong igahatag mao usab unya ang takos nga inyong pagadawaton.” (Lucas 6:38) Pinaagi sa paghatag ikaw nagadasig sa uban nga mahimong mga mahinatagon, ug ang tanan makabahin sa kalipay. Sumala sa gipamulong usab ni Jesus: “Adunay dakong kalipay ang paghatag kay sa pagdawat.” (Buhat 20:35) Ang labing dakong porma sa paghatag mao ang paghatag sa imong kaugalingon—sa imong panahon, imong pagtagad, imong kaluoy, imong pagsabot. Imong “tagdon ang uban sama sa imong gustong ilang itagad kanimo.” (Mateo 7:12, The New English Bible) Pakigkomunikar. Duyogi ang ilang mga pagbati, ang ilang mga kalipay, bisan ang ilang mga luha. Ug labaw sa tanan, ihatag ang imong kaugalingon ngadto sa Diyos.—Salmo 40:7, 8; Hebreohanon 10:8, 9.

Ang Bibliya nag-ingon nga ang “Diyos gugma.” (1 Juan 4:8) Daghan ang mosupak, ‘Kon gugma pa ang Diyos, nganong iyang gitugotan ang pagkadaotan?’ Katuyoan niya nga matapos ang tanang pagkadaotan, apan iyang gipalangan kini tungod sa iyang gugma kanato: “Bahin sa iyang saad si Jehova dili langaylangayan, nianang paglangaylangay nga maoy pagsabot sa uban, hinunoa siya mapailobon kaninyo tungod kay wala siya magtinguha nga adunay malaglag kondili nagatinguha nga ang tanan managpakakab-ot unta sa paghinulsol.” (2 Pedro 3:9) Sa iyang kaluoy iyang gitugotan karon ang pagkadaotan, aron ang mga mahinulsolon mohunong na sa pagbuhat niini ug mabuhi. (Ezekiel 33:14-16) Apan sa iyang tinudlong panahon iyang taposon ang pagkadaotan pinaagi sa paglaglag niadtong magpabilin diha niana. Iyang taposon ang gubat pinaagi sa paglaglag sa mga tigpaukyab sa gubat, motapos sa krimen pinaagi sa paglaglag sa mga kriminal, motapos sa polusyon pinaagi sa paglaglag sa mga tighugaw, motapos sa hingaping imoralidad, panglugos, pag-unay, ug kahiwian pinaagi sa paglaglag niadtong magpadayon sa pagpraktis kanila. Ang tanang pagkadaotan taposon dihang laglagon sa Diyos ang tanang mga mamumuhat ug daotan. Sa pagbuhat niini iyang gipakita ang gugma niadtong nagatinguha nga magpuyo sa kalinaw ug pagkamatarong. (Salmo 37:10, 11; Proverbio 2:21, 22) Sumala sa nahibaloan sa tanang mga hardinero, ang mga sagbot kinahanglang ibton aron molipang ang mga bulak.

Sanglit ang Diyos gugma, iyang gilalang ang yuta ug gibutang ang tawo diha niana ug mihatag niini sa kadagaya nga mabatonan sa tanan, maayo ug daotan: “Siya nagapasubang sa iyang adlaw ibabaw sa mga daotan ug sa ibabaw sa mga matarong ug nagpadalag ulan ngadto sa mga matarong ug daotan.” (Mateo 5:45) Sanglit ang Diyos gugma, iyang taposon ang sakit ug kamatayon. Siya nakatagana nag paagi sa kaluwasan sa katawhan: “Kay gihigugma sa Diyos ang kalibotan nga tungod niana gihatag niya ang iyang bugtong Anak, aron ang tanan nga mosalig kaniya dili malaglag kondili makabaton ug kinabuhing dayon.” (Juan 3:16) Sanglit ang Diyos gugma, iyang “gipadayag ang iyang gugma kanato pinaagi niini, nga bisan mga makasasala pa kita, si Kristo nagpakamatay alang kanato.” (Roma 5:8) Gitamay sa kadaghanan ang Diyos tungod sa pagtugot sa pagkadaotan bisan gikalipay nila kana sa paghimo, apan kadtong mapasalamaton sa iyang gugma lahi ug reaksiyon: “Kita nahigugma, tungod kay siya ang unang nahigugma kanato.”—1 Juan 4:19.

Niining kalibotana, adunay kakulangan sa gugma sa Diyos ug adunay kakulangan sa gugma sa silingan, apan walay kakulangan sa gugma sa Diyos alang sa tawo. Ug ang iyang gugma alang kanato mao ang atong labing dakong panginahanglan.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 4]

“Pinaagi sa pagpugas ug gugma sila makaani niana”

[Blurb sa panid 5]

“Ang labing dakong hinungdan sa sakit sa utok mao ang kakulang sa gugma”

[Blurb sa panid 6]

Nagkinahanglan kitag pagpalig-on sa atong kaugalingon aron makapabilin kitang timbang sa hunahuna

[Blurb sa panid 7]

Duyogi ang ilang mga pagbati, ang ilang mga kalipay, bisan ang ilang mga luha