HALIGI

Usa ka poste nga gigamit sa pagsuportar sa usa ka tinukod o estruktura.

Ang pipila ka karaang mga tawo sa Tungang Sidlakan nagpatindog ug sagradong mga haligi alang sa ilang bakak nga relihiyon; lagmit nga kini nalangkit sa simbolo sa kinatawo sa lalaki. Ang mga Israelinhon, sa pagsulod sa Yutang Saad, kinahanglang magagun-ob sa maong sagradong mga haligi, ug sila gidid-an sa pagpatindog ug sama niana nga mga haligi. (Deu 7:5; 16:22) Apan, usahay sila nalangkit sa paganong relihiyon ug migamit ug sagradong mga haligi.​—1Ha 14:23; 2Ha 3:2; tan-awa ang SAGRADONG HALIGI.

Kasukwahi gayod sa sayop nga paggamit sa mga haligi nga gidumtan sa Diyos, ang Hebreohanong Kasulatan naghisgot sa pagpatindog ug mga haligi o mga bato ingong handomanan. Ang maong mga haligi wala simbaha sa idolatrosong paagi ni simbolo kini sa seksuwal nga mga sangkap. Kini nagsilbing tigpahinumdom sa makasaysayanhong mga buhat o mga hitabo.

Sa duha ka higayon si Jacob nagpatindog ug mga haliging bato didto sa Bethel. Kining duha ka kahimtang nagpahinumdom sa talagsaong pagpakiglabot ni Jehova kang Jacob diha sa maong dapit. (Gen 28:​18, 19, 22; 31:13; 35:​14, 15) Ang haligi nga gipatindog ni Jacob ibabaw sa lubnganan ni Raquel sa walay duhaduha maoy usa ka bato ug naglungtad pa gihapon sa adlaw ni Moises. (Gen 35:​19, 20) Sa dihang gidawat sa mga Israelinhon ang mga balaod nga nadawat ni Moises gikan sa Diyos, si Moises nagtukod ug usa ka halaran ug “napulog-duha ka haligi katugbang sa napulog-duha ka tribo sa Israel.” (Ex 24:4) Gihatag ni Josue ang samang instruksiyon maylabot sa mga bato nga maghawas sa mga tribo, bisan tuod ang asoy wala magtawag niini ingong mga haligi. Kini magsilbing handomanan alang sa Israel ug maghatag ug kahigayonan sa mga amahan sa pagpatin-aw ngadto sa ilang mga anak kon unsay kahulogan sa napulog-duha ka bato.​—Jos 4:1-9, 20-24.

Ang usa ka pakigsaad o kadaogan mahimong timan-an pinaagi sa pagpatindog ug bato, sagad nga usa ka haligi. (Gen 31:44-53; Jos 24:26; 1Sa 7:10-12) Human sa iyang kadaogan batok sa mga Amalekanhon, si Haring Saul ‘nagtukod ug usa ka monyumento alang sa iyang kaugalingon didto sa Carmelo.’ (1Sa 15:12) Ang Hebreohanong pulong dinhi nga gihubad nga “monyumento” kasagarang gihubad nga “kamot,” apan gigamit usab kini diha sa 2 Samuel 18:18 maylabot sa “haligi” nga gipatindog ni Absalom nga gitawag nga “Monyumento ni Absalom” (NW, AT, RS), busa dayag nga si Saul nagpatindog ug usa ka monyumento o haligi sa kadaogan.​—Itandi ang Isa 56:5; tan-awa ang ABSALOM.

Ang ideya nga ang usa ka haligi gihimong usa ka handomanang monyumento lagmit mao ang gitumong sa tagna sa Isaias 19:19. Gisulat sa ikawalong siglo W.K.P., kini naghisgot bahin sa mga kahimtang human sa kalaglagan sa Jerusalem niadtong 607 W.K.P. Ang uban sa mga Hudiyo nga gibilin sa mga Babilonyanhon sa ilang yuta mikalagiw ngadto sa Ehipto ug mipuyo sa mga siyudad sa Ehipto, ingon sa gitagna sa Isaias 19:18. (Jer 43:4-7; 44:1) Busa ang saad nga adunay “usa ka haligi alang kang Jehova” tupad sa utlanan sa Ehipto gisabot sa daghang mga komentarista nga nagkahulogan nga si Jehova pagahinumdoman didto sa Ehipto, may literal man nga haligi o wala.​—Itandi ang Isa 19:20-22.

Mga Haligi sa Gambalay. Ang mga gihisgotan sa Bibliya ug sa arkeolohikanhong mga kaplag nagpakita nga ang mga haliging kahoy, bato, ug tisa gigamit didto sa Tungang Sidlakan ingong mga tukod sa gambalay. Sagad ang mga sagbayan sa atop o ang itaas nga mga andana sa usa ka tinukod gisangga sa pinatindog nga mga haligi. (Pr 9:1; Huk 16:​25, 29; 1Ha 7:2) Ang kahoy o tisa nga mga haligi lagmit gipatong diha sa pundasyon nga mga bato. Ang gipanag-iya ni Solomon nga Balay sa Lasang sa Lebanon adunay naglumbay nga mga haliging sedro nga nagsangga sa mga sagbayan ug sa mga lawak sa itaas. Lagmit nga tungod kay ang sedro naggikan sa Lebanon o ang mga haligi niini susama sa usa ka lasang, mao nga kini nga tinukod gitawag nga Balay sa Lasang sa Lebanon. Ang kasikbit nga Portiko sa mga Haligi dayag nga nailado usab tungod sa daghang haligi niini, bisan tuod ang rekord wala maghisgot sa gidaghanon o sa materyales niini. (1Ha 7:1-6; itandi ang Eze 40:​16, 48, 49.) Ang marmol nga mga haligi gigamit diha sa sawang sa palasyo ni Ahasuero.​—Est 1:6.

Ang labing talagsaong mga haligi sa templo ni Solomon mao ang duha ka dagkong haligi nga tumbaga nga ginganlan ug Jakin ug Boaz nga anaa sa atubangan sa portiko. (1Ha 7:15; 2Ha 25:17; Jer 52:21; tan-awa ang ULO-ULO.) Ang New Bible Dictionary nga giedit ni J. Douglas (1985, p. 941) nag-ingon nga ang hari motindog tupad sa usa niini nga mga haligi sa panahon nga may mga seremonyas, apan dili kini matino, kay ang Bibliya naghisgot lamang nga ang hari “nagbarog tupad sa iyang haligi dapit sa agianan sa pagsulod.” (2Cr 23:13; 2Ha 11:14; 23:3) Mahimong siya nagbarog sa usa ka ganghaan sa sulod nga sawang o sa ubang taas nga dapit aron mamulong sa katawhan.

Ang gagmayng mga haligi gigamit diha sa tabernakulo, upat ka kahoyng akasya aron sa paghawid sa kortina tali sa Balaan ug Labing Balaan ug lima ka haligi aron sa paghawid sa tabil sa may ganghaan. (Ex 26:32-37) Kan-uman pa ka haligi ang naghawid sa lino nga mga kortina palibot sa sawang ug sa tabil sa ganghaan sa sawang.​—Ex 27:9-16.

Ang gagmayng dayandayan nga mga haligi nga gama sa plata mopatim-awng maoy nagsangga sa atop-atop sa lingkoranan ni Solomon.​—Aw 3:​9, 10.

Mahulagwayong Paggamit. Ang materyales ug ang gamit sa mga haligi diha sa gambalay naghimo niini ingong haom nga mga simbolo sa kalig-on. Kini naglarawan sa usa ka butang nga lig-ong nagsuportar. Ang Kristohanong kongregasyon mahimong tawgon nga “usa ka haligi ug tukod sa kamatuoran,” kay kini nagsuportar o nagtuboy sa kamatuoran nga sukwahi sa relihiyosong kasaypanan. (1Ti 3:15) Si Santiago, Cefas, ug Juan “giisip nga mga haligi” sa unang kongregasyon; sila dili-matarog ug lig-ong mga tigpaluyo niini. (Gal 2:9) Ang mga Kristohanon nga magmadaogon mahimong mga haligi sa “templo” sa Diyos, nga makabaton ug usa ka permanenteng dapit diha sa espirituwal nga gambalay. (Pin 3:12) Ang ideya labot sa pagkalig-on sa haligi makaplagan diha sa paghisgot sa mga haligi sa dihang gihubit ang mga tiil sa usa ka kusgang manulonda. (Pin 10:1) Ang mga bitiis sa magbalantay nga hinigugma sa babayeng Sulamita maoy sama sa “mga haliging marmol,” nga maanindot ug malig-on.​—Aw 5:15.

Unsa ka dugay nga ang milagrosong mga haligi nga panganod ug kalayo nagpabilin uban sa kampo sa Israel?

Si Jehova milagrosong naggiya sa mga Israelinhon gikan sa Ehipto ug latas sa kamingawan, nga “nag-una kanila sa maadlaw diha sa usa ka haligi nga panganod . . . ug sa magabii diha sa usa ka haligi nga kalayo aron sa paghatag kanila ug kahayag sa paglakaw.” (Ex 13:21) Dili kini duha ka haligi, kondili usa ra ka ‘haligi nga kalayo ug panganod’ nga kasagarang makita ingong panganod sa maadlaw ug ingong kalayo sa magabii. (Ex 14:24) Sa dihang gigukod sa mga Ehiptohanon ang mga Israelinhon, kini nga haligi mibalhin sa likod, lagmit mibuklad nga samag usa ka paril. (Sal 105:​38, 39) Nagpahinabo kinig kangitngit sa mga Ehiptohanon apan gidan-agan niini ang mga Israelinhon. (Ex 14:​19, 20) Sa dihang natukod na ang tabernakulo, ang haligi nga panganod sa ibabaw niini nagsilbing usa ka ilhanan nga si Jehova anaa sa iyang balaan nga dapit. (Ex 40:35) Ang haligi naghawas kang Jehova, ug siya misulti gikan niini. (Num 14:14; 12:5; Sal 99:7) Ang kataposang paghisgot bahin sa haligi nga panganod maoy sa hapit nang mosulod ang Israel sa Yutang Saad. (Deu 31:15) Sa dihang sila nanimuyo na sa ilang yuta ang haligi nga nagagiya kanila wala na kinahanglana sama niadtong sa panahon nga sila naglatagaw.​—Itandi ang Ex 40:38; Isa 4:5.