RETAMA, KAHOYNG

[Heb., roʹthem].

Ang kahoyng retama (Retama raetam) sa pagkatinuod maoy usa ka kahoykahoy sa desyerto nga kapamilya sa gisantes. Ang katumbas nga Arabikong ngalan (ratam) nakatabang sa pag-ila sa tanom ug nagpakita nga ang hubad nga “kahoyng junipero” diha sa King James Version maoy sayop.

Kini nga kahoykahoy maoy usa sa kinadaghanang mga tanom sa kamingawan sa Juda, sa Peninsula sa Sinai, maingon man sa ubang bahin sa Arabia, ug makaplagan diha sa mga lugot, sa batoong mga dapit, sa mga bakilid, ug bisan diha sa balas nga mga dapit sa desyerto diin ang mga gamot niini mopailalom pag-ayo aron makakuhag umog. Kini moabot sa gitas-ong mga 1 hangtod sa 4 m (3 hangtod sa 13 p), nga may daghang yagpis, tanos nga mga sanga ug taason, tul-id nga mga dahon. Sa dihang mamulak, ang gagmayng pungpong sa maanindot nga mga bulak, nga nagkalainlain ug kolor gikan sa puti hangtod sa rosason, matahom kaayong tan-awon samtang sila nagbakbak sa medyo upaw nga mga bakilid. Ang Hebreohanong ngalan alang niini nga tanom (roʹthem) dayag nga naggikan sa lintunganayng pulong nga nagkahulogang “tapot,” tingali nagtumong sa katakos niini nga mapugngan ang pagkapayhag sa mga bungdo sa pinadpad nga mga balas. Matod ni Pliny, ang iyang lutay nga mga sanga gigamit ingong hikot.​—Natural History, XXIV, XL, 65.

Sa dihang mikalagiw si Elias ngadto sa kamingawan aron sa pag-ikyas sa kasuko ni Jezebel, ang rekord sa 1 Hari 19:​4, 5 nag-ingon nga siya “milingkod ilalom sa usa ka kahoyng retama” ug dayon natulog didto. Bisan tuod ang gagmayng kahoyng retama dili kaayo makahatag ug landong gikan sa makapagbang kainit sa adlaw diha sa kamingawan, ang usa ka dakodako nga kahoyng retama makahatag ug maayong kasilongan. Kini nga kahoykahoy sa desyerto gigamit usab nga sugnod. Ang kahoy gikan sa kahoyng retama maayo kaayong himoong uling, ug init kaayog baga.

Tungod kay pait ug luod ang mga gamot sa kahoyng retama, gituohan sa uban nga ang paghisgot ni Job (30:4) nga kini gihimong pagkaon sa mga tawong gipanggutom diha sa walay tanom nga kamingawan tingali nagtumong sa usa ka makaon nga parasitong tanom (Cynomorium coccineum) nga motubo sama sa fungus diha niini nga mga gamot. Bisan tuod nga tingali mao kini ang kahimtang, lagmit posible usab nga may laing matang niini nga tanom ang naglungtad sa adlaw ni Job (kapin sa 3,000 ka tuig kanhi) inay sa puti lamang nga kahoyng retama (Retama raetam) nga nabuhi karon. Naghatag ug laing hunahuna bahin sa Job 30:​4, si N. Hareuveni misulat: “Sanglit ang mga gamot sa kahoyng retama dili makaon sa bisan unsang paagi, dili sama sa mga dahon sa saltplant, dayag nga si Job naghisgot bahin sa mga gamot sa puti nga kahoyng retama nga gihimong usa ka produktong ikabaligya aron ikapalit ug pagkaon. Kining batan-ong mga lalaki nga miyubit kang Job naghimog uling gikan sa puting retama aron ibaligya sa tiyanggihan.” (Tree and Shrub in Our Biblical Heritage, Kiryat Ono, Israel, 1984, p. 31) Uyon niini, gituohan sa pipila nga ang marka para sa bokales sa Hebreohanong pulong nga gihubad nga “ilang pagkaon” angayng usbon aron ang Hebreohanong pulong mabasa nga “aron sa pagpainit kanila.”