Ang Hunahuna sa Bibliya

Magkauyon ba ang Siyensiya ug Bibliya?

GIKAN sa mga ayroplano ug mga bomba atomika ngadto sa gikontrolar sa henetika nga mga selula ug sa artipisyal nga pagpatungha sa karnero, ang atong ika-20ng siglo maoy yugto nga gidominar sa siyensiya. Ang mga siyentipiko nakapalanding sa mga tawo sa bulan, nagpapha sa buti, bug-os nga nag-usab sa pagpanguma, ug nagpahinabo ug dihadiha, tibuok-kalibotang komunikasyon alang sa binilyon. Busa, dili ikatingala nga sa dihang ang mga siyentipiko mosulti, ang mga tawo maminaw. Apan unsa na man, kon aduna man, ang ikasulti sa mga siyentipiko bahin sa Bibliya? Ug unsa, sa baylo, ang giingon sa Bibliya kanato bahin sa siyensiya?

Ang mga Milagro ba Dili-Siyentipikanhon?

“Ang mahunahunaon sa siyensiya nga mga tawo nagtuo sa ‘hinungdan ug epekto’ nga kalambigitan. Sila mibati nga adunay hingpit kinaiyanhong katin-awan sa tanang butang,” nag-ingon ang presenteng ensiklopedia. Ang mga estudyante sa Bibliya midawat usab sa naestablisar nga siyentipikanhong mga prinsipyo. Hinunoa, ilang giila nga ang Bibliya subsob nga naghisgot sa milagrosong mga hitabo nga dili ikasaysay sa siyentipikanhong paagi sumala sa presenteng kahibalo. Ang mga pananglitan mao ang paghunong sa adlaw sa panahon ni Josue ug ang paglakaw ni Jesus sa tubig. (Josue 10:12, 13; Mateo 14:23-34) Bisan pa niana, kining maong mga milagro gipresentar nga misangpot gumikan sa gahom sa Diyos nga naglihok sa labaw-kinaiyanhong paagi.

Kining puntoha hinungdanon. Kon ang Bibliya nagpahayag nga ang mga tawo makalakaw sa tubig nga walay panabang sa Diyos o nga ang dayag nga pagtadlas sa adlaw sa langit mahimong hunongon nga walay katarongan, tingali mahimong sukwahi kini sa siyentipikanhong mga kamatuoran. Apan, sa dihang gipahinungod niini ang maong mga hitabo sa gahom sa Diyos, dili kini kasumpaki sa siyensiya kondili motultol sa panaghisgot ngadto sa natad nga dili pa masabtan sa siyensiya.

Ang Bibliya ba Kasumpaki sa Siyensiya?

Sa laing bahin, komosta ang mga hitabo diin ang Bibliya naghisgot ug ordinaryong mga hitabo sa mga kinabuhi sa mga tawo o naghisgot ug lakbit bahin sa mga tanom, mga hayop, o kinaiyanhong mga hitabo? Makaiikag, walay napamatud-ang pananglitan sa Bibliya nga nagsupak sa iladong mga kamatuoran sa siyensiya sa maong mga kahimtang sa dihang ang konteksto sa mga komento konsiderahon.

Pananglitan, ang Bibliya subsob nga nagagamit ug balaknong pinulongan nga nagbanaag sa hunahuna sa mga tawo nga nagkinabuhi linibo ka tuig kanhi. Sa dihang ang basahon ni Job naghisgot kang Jehova nga nagsalsal o nagtunaw sa mga langit “nga magahi sama sa tinunaw nga salamin,” kana haom nga nagbatbat sa mga langit ingong metal nga salamin nga naghatag ug masanag nga sumbalik-silaw. (Job 37:18) Dili kinahanglang isipon nga literal ang maong ilustrasyon, maingon nga dili nimo isipong literal ang ilustrasyon sa yuta nga adunay “mga patukoranan” o usa ka “pamag-ang.”​—Job 38:4-7.

Kini hinungdanon tungod kay daghang komentarista ang nag-isip sa maong mga ilustrasyon nga literal. (Tan-awa ang 2 Samuel 22:8; Salmo 78:23, 24.) Sila nakapanghinapos nga ang Bibliya nagtudlo ug usa ka butang nga sama sa mosunod, nga gikutlo gikan sa The Anchor Bible Dictionary.

“Ang yuta nga gipuy-an sa tawo makita ingong lingin, solido nga butang, tingali usa ka disk, nga naglutaw sa walay-kinutobang wanang sa tubig. Buyon niining katubigan sa ubos mao ang ikaduha, susamang walay-kinutoban, anaa sa ibabaw, nga gikan niana ang tubig nagadagayday sa pormang ulan latas sa mga lungag ug mga kanal nga milagbas sa langitnong pondohanan. Ang bulan, adlaw, ug ubang mga kahayag gibutang nga walay-lihok diha sa kurbadong gambalay nga nag-arko sa ibabaw sa yuta. Kining maong gambalay mao ang nailhang ‘arko’ (rāqîa‛) sa kahubitan sa saserdote.”

Tin-aw, kining maong paghubit kasumpaki sa modernong siyensiya. Apan kini usa ba ka makataronganong paghukom sa pagtulon-an sa Bibliya mahitungod sa mga langit? Dili gayod. Ang The International Standard Bible Encyclopaedia nag-ingon nga ang maong mga kahubitan sa Hebreohanong uniberso “sa pagkatinuod mas gipasikad sa mga ideya nga kaylap sa Uropa panahon sa Mangiob nga mga Katuigan kay sa aktuwal nga mga pahayag sa D[aang] T[estamento].” Diin gikan kanang maong mga ideya sa edad media? Sumala sa gipatin-aw ni David C. Lindberg sa The Beginnings of Western Science, kini sa dakong bahin gipasikad sa pagtuon sa uniberso sa karaang Gregong pilosopo nga si Aristotle, kansang mga sinulat mao ang pasikaranan sa daghang pagtulon-an sa edad media.

Wala untay kapuslanan ug makalibog kon ang Diyos nagpahayag sa Bibliya sa pinulongan nga makapainteres sa ika-20ng siglo nga siyentipiko. Inay sa siyentipikanhong mga pormula, ang Bibliya adunay daghang tataw nga mga ilustrasyon nga gipasukad sa adlaw-adlawng kinabuhi sa mga tawo nga unang nagsulat niana​—mga hulagway nga nagpabiling buhi nga adunay walay-kinutobang impluwensiya bisan karong adlawa.​—Job 38:8-38; Isaias 40:12-23.

Kahibalo Gikan sa Mas Taas nga Tuboran

Apan, makaiikag nga ang pipila ka reperensiya sa Bibliya dayag nga nagbanaag ug siyentipikanhong kahibalo nga wala mabatoni sa mga tawo nga nagkinabuhi niadtong panahona. Si Job naghubit sa Diyos nga “nagbuklad sa amihan sa dapit nga walay sulod, nga nagbitay sa yuta sa wala.” (Job 26:7) Ang ideya nga ang yuta gibitay “sa wala” lahi kaayo sa mga tumotumo sa kadaghanang karaang mga tawo, nga nagpahimutang niana ibabaw sa mga elepante o mga pawikan. Ang Moisesnong Kasugoan adunay mga kinahanglanon alang sa kahinlo nga mas moderno pa kay sa medikal nga kahibalo sa maong panahon. Ang mga lagda alang sa pagkuwarentinas sa mga tawo nga gidudahang may sanla ug ang pagdili sa paghikap sa minatay sa walay duhaduha nagluwas sa daghang kinabuhi sa mga Israelinhon. (Levitico 13; Numeros 19:11-16) Kasukwahi kaayo, ang medikal nga mga batasan sa mga Asiryanhon gibatbat ingong “panagsagol sa relihiyon, panagna, ug pagtuo sa mga demonyo” ug naglakip sa pagtambal ginamit ang hugaw sa iro ug ihi sa tawo.

Ingon sa madahom sa usa gikan sa usa ka basahon nga dinasig sa Maglalalang, ang Bibliya adunay tukma siyentipikanhong impormasyon nga tin-awng abante sa panahon niini, bisan tuod wala kini magsentro sa pagtagad sa siyentipikanhong mga katin-awan nga mahimong walay-kahulogan o makapalibog sa karaang mga tawo. Ang Bibliya wala maundi sa bisan unsa nga kasumpaki sa iladong mga kamatuoran sa siyensiya. Sa laing bahin, ang Bibliya naundan ug daghang butang nga kasumpaki sa wala-kapamatud-ing mga teoriya, sama sa teoriya sa ebolusyon.

[Blurb sa panid 27]

Ang komento ni Job nga ang yuta ‘nagbitay sa wala’ nagpakita ug kahibalo nga wala mabatoni sa iyang mga katalirongan

[Picture Credit Line sa panid 26]

NASA