Unsay Mahitabo sa Kalag Panahon sa Kamatayon?
“Ang doktrina nga ang tawhanong kalag dili mamatay ug mopadayong buhi human sa kamatayon sa tawo ug ang pagkadugta sa iyang lawas maoy usa sa mga pasikaranan sa Kristohanong pilosopiya ug teolohiya.”—“NEW CATHOLIC ENCYCLOPEDIA.”
1. Unsay giangkon sa New Catholic Encyclopedia mahitungod sa pagpadayong buhi sa kalag human sa kamatayon?
HINUON, ang gikutlo-sa-ibabaw nga reperensiya nag-angkon nga “ang ideya nga ang kalag magpadayong buhi human sa kamatayon dili dayon hiilhan diha sa Bibliya.” Nan, unsay tinuod nga ginatudlo sa Bibliya bahin sa kon unsay mahitabo sa kalag panahon sa kamatayon?
Ang mga Patay Walay Kaamgohan
2, 3. Unsa ang kahimtang sa mga patay, ug unsang mga kasulatan ang nagpadayag niini?
2 Ang kahimtang sa mga patay gitin-aw diha sa Ecclesiastes 9:5, 10, diin atong mabasa: “Ang mga patay walay nahibaloan nga bisan unsa . . . Walay pangagpas, walay plano, walay kahibalo o pangutok, sulod sa lubnganan.” (Moffatt) Busa, ang kamatayon maoy kahimtang sa pagkawala-maglungtad. Ang salmista misulat nga sa dihang mamatay ang usa ka tawo, “siya mobalik sa iyang yuta; nianang adlawa ang iyang mga hunahuna mahanaw.”—Salmo 146:4.
3 Busa ang mga patay walay kaamgohan, walay kalihokan. Sa gipahayag ang sentensiya diha kang Adan, ang Diyos miingon: “Abog ka ug sa abog ka mobalik.” (Genesis 3:19) Sa wala pa siya umola sa Diyos gikan sa abog sa yuta ug hatagig kinabuhi, si Adan wala maglungtad. Sa dihang siya namatay, si Adan mibalik ngadto nianang kahimtanga. Kamatayon ang iyang silot—dili pagbalhin ngadto sa laing kalibotan.
Ang Kalag Mahimong Mamatay
4, 5. Paghatag ug mga pananglitan gikan sa Bibliya nga nagpakitang ang kalag mahimong mamatay.
4 Sa dihang si Adan namatay, unsay nahitabo sa iyang kalag? Aw, hinumdomi nga sa Bibliya ang pulong “kalag” sagad nagtumong lamang sa usa ka tawo. Busa sa dihang kita moingon nga si Adan namatay, kita nagaingon nga ang kalag nga ginganlag Adan namatay. Kini tingali morag katingad-anang pamation alang sa tawong nagtuo sa pagkadili-mamatay sa kalag. Bisan pa niana, ang Bibliya nag-ingon: “Ang kalag nga makasala—kini mismo mamatay.” (Ezequiel 18:4) Ang Levitico 21:1 naghisgot bahin sa “usa ka namatay nga kalag” (usa ka “minatay,” Jerusalem Bible). Ug ang mga Nazareo gimandoan nga dili moduol sa “bisan unsang patay nga kalag” (“usa ka patayng lawas,” Lamsa).—Numeros 6:6.
5 Ang susamang paghisgot ug kalag makaplagan sa 1 Hari 19:4. Ang naguol sa labihan nga Elias “misugod sa paghangyo nga mamatay na unta ang iyang kalag.” Sa susama, si Jonas “nagpadayon sa paghangyo nga mamatay unta ang iyang kalag, ug siya misublisubli pag-ingon: ‘Ang akong pagkamatay mas maayo pa kay sa akong pagkabuhi.’” (Jonas 4:8) Ug gigamit ni Jesus ang mga pulong nga “pagpatay sa usa ka kalag,” nga gihubad sa The Bible in Basic English nga “pagapatyon.” (Marcos 3:4) Busa ang pagkamatay sa kalag yanong nagkahulogan nga pagkamatay sa tawo.
‘Paggula’ ug ‘Pagbalik’
6. Unsay gipasabot sa Bibliya sa dihang kini nag-ingon nga ang kalag ni Raquel “migula”?
6 Apan unsa na man ang makapasubong pagkamatay ni Raquel, nga nahitabo sa dihang siya nanganak sa iyang ikaduhang anak lalaki? Sa Genesis 35:18, atong mabasa: “Samtang ang iyang kalag migula (tungod kay siya namatay) iyang ginganlan siyag Benoni; apan ang iyang amahan nagngalan kaniyag Benjamin.” Kini bang kasulatana nagpasabot nga si Raquel nakabaton ug butang sa kahiladman nga migawas sa iyang pagkamatay? Dili gayod. Hinumdomi, ang pulong “kalag” mahimong magtumong usab sa kinabuhing nabatonan sa usa ka tawo. Busa niining kahimtanga ang “kalag” ni Raquel yanong nagpasabot sa iyang “kinabuhi.” Kanay hinungdang ang ubang mga Bibliya naghubad sa mga pulong “ang iyang kalag migula” ingong “ang iyang kinabuhi nagkaupos” (Knox), “siya miginhawa sa iyang kataposang ginhawa” (Jerusalem Bible), ug “ang iyang kinabuhi mibiya kaniya” (Bible in Basic English). Walay nagpaila nga ang usa ka misteryosong bahin ni Raquel nagpadayong buhi sa iyang pagkamatay.
7. Sa unsang paagi nga ang kalag sa gibanhawng anak lalaki sa babayeng balo “mibalik kaniya”?
7 Kini susama sa pagkabanhaw sa anak lalaki sa usa ka babayeng balo, nga nasulat sa 1 Hari kapitulo 17. Sa 1 Hari 17 bersikulo 22, atong mabasa nga samtang si Elias miampo nga giub-an ang batang lalaki, “si Jehova namati sa tingog ni Elias, mao nga ang kalag sa bata mibalik kaniya ug siya nabuhi.” Sa makausa pa, ang pulong “kalag” nagkahulogang “kinabuhi.” Busa, ang New American Standard Bible mabasa: “Ang kinabuhi sa bata mibalik kaniya ug siya nabuhi pag-usab.” Oo, kinabuhi, dili ang usa ka morag anino, ang mibalik sa batang lalaki. Nahiuyon kini sa giingon ni Elias ngadto sa inahan sa batang lalaki: “Tan-awa, ang imong anak [ang katibuk-ang tawo] buhi.”—1 Hari 17:23.
Ang Gumonhap Bahin sa “Kinatung-ang Kahimtang”
8. Unsay gituohan sa daghang nag-angkong mga Kristohanon nga mahitabo panahon sa pagkabanhaw?
8 Daghang nag-angkong mga Kristohanon nagtuo nga adunay umaabot nga pagkabanhaw nga sa maong panahon ang mga lawas mahiusa uban sa dili-mamatay nga mga kalag. Unya, ang mga binanhaw itugyan ngadto sa ilang dulnganan—mahimong ganti kaha alang niadtong nagkinabuhing minaayo o panimayad alang sa mga daotan.
9. Unsay gipasabot sa terminong “kinatung-ang kahimtang,” ug unsay giingon sa pipila nga mahitabo sa kalag sulod niining yugtoa?
9 Kining ideyaha yanong pamation. Apan kadtong mohawid sa pagtuo diha sa pagkadili-mamatay sa kalag maglisod sa pagpatin-aw kon unsay mahitabo sa kalag tali sa panahon sa kamatayon ug sa panahon sa pagkabanhaw. Sa pagkatinuod, kining “kinatung-ang kahimtang,” ingong sagad nga pagtawag niini, nakaukay sa pagbanabana sulod sa kasiglohan. Ang pipila moingon nga niining yugtoa ang kalag moadto sa purgatoryo, diin kini mahimong hinloan sa mga salang venial aron mahimong takos sa langit.a
10. Nganong dili kasulatanhon ang pagtuo nga ang mga kalag magpabilin sa purgatoryo human mamatay, ug giunsa kini pagpamatuod sa kaagi ni Lazaro?
10 Hinuon, sumala sa atong nakita, ang kalag sa yano mao ang tawo. Sa dihang ang tawo mamatay, ang kalag mamatay. Busa, wala ing may-kaamgohang paglungtad human sa kamatayon. Sa tinuoray, sa dihang namatay si Lazaro, si Jesu-Kristo wala moingon nga siya didto sa purgatoryo, Limbo, o laing “kinatung-ang kahimtang.” Hinunoa, si Jesus yanong miingon: “Si Lazaro natulog.” (Juan 11:11, New English Bible) Tin-aw, si Jesus, kinsa nasayod sa kamatuoran bahin sa kon unsay mahitabo sa kalag panahon sa kamatayon, nagtuo nga si Lazaro walay kaamgohan, wala maglungtad.
Unsa ba ang Espiritu?
11. Nganong ang pulong “espiritu” wala magtumong sa mibulag-sa-lawas nga bahin sa usa ka tawo nga magpadayong buhi human sa kamatayon?
11 Ang Bibliya nag-ingon nga sa dihang ang tawo mamatay, “ang iyang espiritu mogula, siya mobalik sa iyang yuta.” (Salmo 146:4) Nagkahulogan ba kini nga ang usa ka walay-lawas nga espiritu literal nga mopahawa ug magpadayong buhi human mamatay ang usa ka tawo? Dili kana mahimo, kay ang salmista sunod miingon: “Nianang adlawa ang iyang mga hunahuna mahanaw” (“ang tanan niyang panghunahuna matapos,” NEB). Nan, unsa ba ang espiritu, ug sa unsang paagi kini ‘mogula’ gikan sa usa ka tawo panahon sa iyang pagkamatay?
12. Unsay gipasabot sa Hebreohanon ug Gregong mga pulong nga gihubad “espiritu” diha sa Bibliya?
12 Sa Bibliya ang mga pulong nga gihubad “espiritu” (Hebreohanon, ruʹach; Grego, pneuʹma) sa paninugdan nagkahulogang “gininhawa.” Sa ingon, inay nga “ang iyang espiritu mogula,” ang hubad ni R. A. Knox nagagamit sa mga pulong “ang gininhawa mobiya sa iyang lawas.” (Salmo 145:4, Knox) Apan labaw pa ang gipasabot sa pulong “espiritu” kay sa buhat sa pagginhawa. Pananglitan, sa pagbatbat sa pagkalaglag sa mga tawo ug mga hayop panahon sa tibuok-yutang Lunop, ang Genesis 7:22 nag-ingon: “Ang tanan nga niana ang gininhawa sa puwersa [o, espiritu; Hebreohanon, ruʹach] sa kinabuhi naglihok diha sa iyang mga bangag sa ilong, nga mao, ang tanan nga diha sa mamalang yuta, namatay.” Busa ang “espiritu” mahimong magtumong sa puwersa-sa-kinabuhi nga naglihok diha sa tanang buhing mga linalang, mga tawo ug mga hayop, ug nagpadayong buhi tungod sa pagginhawa.
13. Sa unsang paagi ang espiritu ikatandi ngadto sa koryente?
13 Sa pag-ilustrar: Ang koryente magpaandar sa usa ka kasangkapan. Kon mohunong ang koryente, ang kasangkapan dili na moandar. Ang koryente walay kaugalingong kinabuhi. Sa susama, sa dihang ang usa ka tawo mamatay, ang iyang espiritu mohunong sa pagpalihok sa mga selula sa lawas. Kini dili mobiya sa lawas ug mobalhin ngadto sa laing kalibotan.—Salmo 104:29.
14, 15. Sa unsang paagi ang espiritu mobalik ngadto sa Diyos panahon sa kamatayon?
14 Nan, nganong ang Ecclesiastes 12:7 nag-ingon nga sa dihang ang usa ka tawo mamatay, “ang espiritu mismo mobalik ngadto sa matuod nga Diyos nga maoy mihatag niini”? Nagkahulogan ba kini nga ang espiritu sa literal mopanaw latas sa kawanangan ngadto sa presensiya sa Diyos? Walay ingon niana nga gipasabot. Hinumdomi, ang espiritu mao ang puwersa-sa-kinabuhi. Sa dihang mawala na ang puwersa-sa-kinabuhi, ang Diyos lamang ang dunay katakos sa pagpasig-uli niini. Busa ang espiritu “mobalik sa matuod nga Diyos” sa diwa nga ang bisan unsang paglaom sa umaabot nga kinabuhi alang nianang tawhana sa pagkakaron bug-os nasandig sa Diyos.
15 Ang Diyos lamang ang makapasig-uli sa espiritu, o puwersa-sa-kinabuhi, nga magpahinabo nga ang usa ka tawo mabuhi pag-usab. (Salmo 104:30) Apan ang Diyos may tinguha ba sa pagbuhat niana?
[Footnote]
a Sumala sa New Catholic Encyclopedia, “ang mga Amahan [sa Simbahan] sa katibuk-an tin-aw sa ilang pagpamatuod sa pagkaanaay purgatoryo.” Bisan pa niana, kining reperensiyang basahon nag-angkon usab nga “ang Katolikong doktrina sa purgatoryo gipasukad sa tradisyon, dili sa Sagrada Eskritura.”
[Kahon sa panid 23]
Mga Nahinumdoman sa Kanhing Kinabuhi
KON walay magpadayong buhi human sa pagkamatay sa lawas, nan unsa na man ang bahin sa mga nahinumdoman sa kanhing kinabuhi nga nabatonan kono sa uban?
Ang Hindung eskolar nga si Nikhilananda nag-ingon nga ‘ang mga kasinatian human sa kamatayon dili ikapasundayag pinaagi sa katarongan.’ Sa lekturang “Mga Sumbanan sa Pagtuo sa Pagkawalay-Kataposan Diha sa mga Relihiyon,” ang teologong si Hans Küng mipunting: “Walay usa sa mga asoy—nga kadaghanan maoy gikan sa kabataan o gikan sa kanasoran nga adunay pagtuo sa reinkarnasyon—sa mga nahinumdoman sa kanhing kinabuhi ang kapamatud-an.” Midugang siya: “Kadaghanan sa [mga tigdukiduki nga nagbuhat sa maugdang ug siyentipikanhong paagi diha sa natad] nag-admitar nga ang mga kasinatian nga natino nila dili mohatag sa pasikaranan sa makapakombinsir gayong pamatuod bahin sa nasubling kinabuhi sa yuta.”
Unsa man kon gibati nimong aduna kay personal nga mga nahinumdoman sa kanhing kinabuhi? Kanang mga pagbatia mahimong tungod sa nagkadaiyang mga hinungdan. Kadaghanan sa impormasyong madawat nato mapondo diha sa natagong suok sa atong nagpahiping panghunahuna kay dili nato gamitong direkta o dihadiha kana. Inigpaibabaw sa nahikalimtang mga nahinumdoman, sabton kana sa pila ka tawo ingong ebidensiya sa kanhing kinabuhi. Bisan pa niana, ang kamatuoran mao nga wala kitay kapamatud-ang mga kasinatian sa kinabuhi gawas sa kinabuhing atong gipahimuslan karon. Ang kinabag-an sa katawhang buhi sa yuta dili gayod makahinumdom nga nabuhi kanhi; ni sila naghunahuna nga sila mahimong may nahaunang mga kinabuhi.