Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Kinahanglang Mamatay pa si Papa?

NAKURATAN ang tanan sa dihang ang amahan ni Al, usa ka tawong nailhang lig-on ug himsog, naospital. Bisan pa niana, si Al masaligon nga sa dili magdugay mopauli ra ang iyang papa. Apan ang iyang kahimtang kalit lang nga migrabe, ug siya namatay. “Dili ko makatuo nga mamatay ang usa ka tawong lig-on kaayo,” mulo pa ni Al.

Ang amahan ni Kim maoy usa ka mahigugmaong Kristohanon. Naospital na siya sa una pa tungod sa dukot nga sakit, apan daw miarang-arang siya. Dayon usa ka adlaw nakuyapan siya sa banyo. “Nahibalo ako nga patay na siya pagkakita lang nako kaniya,” nahinumdom si Kim. “Ang akong inahan ug magulang nga lalaki naningkamot gayod pag-ayo sa pagtabang kaniya pinaagi sa minamaomao nga pag-CPR. Midagan ako sa akong kuwarto ug miampo: ‘Jehova, palihog ayaw itugot nga mahitabo kini. Palihog tugoti siyang mabuhi!’ Apan wala na gayod mobalik ang iyang panimuot.”

Ang kamatayon maoy usa ka mapintas nga kamatuoran niining kalibotana. Matud sa Bibliya: “Alang sa tanang butang adunay tinudlong panahon . . . panahon sa paghimugso ug panahon sa pagkamatay.” (Ecclesiastes 3:1, 2) Kon ikaw gimatutong Kristohanon, nahibalo ka sa pagtulon-an sa Bibliya kon nganong mamatay ang tawo, ang kahimtang sa mga patay, ug ang paglaom sa pagkabanhaw.a

Apan, tingali nahugno ka tungod sa kamatayon sa imong ginikanan. Kini maoy usa sa labing lisod nga mga kasinatian sa tibuok kinabuhi. Mopabati kini kanimo nga tinalikdan ug tandogonon. Nagtubo ka pa, sa pisikal ug emosyonal nga paagi, ug samtang ikaw tingali nakatukod ug usa ka sukod sa pagkaindependente, sa daghang paagi kinahanglan gihapon nimo ang imong mga ginikanan.b

Nan, dili ikatingala, gipadayag sa usa ka surbi nga ang numero unong gikahadlokan sa usa ka tin-edyer mao ang kamatayon sa iyang ginikanan. Ang usa ka batan-on miangkon: “Ang akong mga ginikanan makalagot gayod kanunay, apan dili gayod ako gusto nga may mahitabo kanila. Nabalaka ako niana.”​—The Private Life of the American Teenager.

Nan, dili ikahibulong nga kon ang usa sa imong ginikanan namatay, tingali nahaugnok ka. Gani, labing menos sa sinugdan, namugtaw ka nga dili ka gani makahilak. Normal kini. Kon mailalom sa grabeng kaguol, ang salmista mipahayag: “Namugtaw ako ug nagun-ob sa hilabihan.” (Salmo 38:8) Ang librong Death and Grief in the Family nag-ingon: “Ang tawong masamad ug lalom o mabalian ug bukog makaagom ug pisikal nga kakugang. Kining kakugang maoy usa ka matang sa panalipod aron mapugngan ang hilabihang sakit sa paghampak [dihadiha]. Ang kaguol nagaobra sa samang paagi.” Hinuon, unsay mahitabo sa dihang ang unang kakugang mawala?

‘Ako Naglagot Kaayo’

Diha sa Lucas 8:52, atong mabasa nga human sa pagkamatay sa usa ka gamayng bata nga babaye, “ang tanang tawo nanghilak ug nanagpukpok sa ilang kaugalingon sa kasubo.” Oo, sa dihang mohampak ang kamatayon diha sa usa nga minahal, normal lamang nga mobatig daghang kusganong mga emosyon, lakip sa kaguol, pagbating-sad-an, kahadlok​—gani kasuko.

Nganong kasuko? Tungod kay gipabati kita sa atong mga ginikanan nga luwas, protektado. Sa dihang ang usa kanila mamatay, natural nga mobatig kalisang ug tinalikdan. Dili kay gituyo sa inyong ginikanan nga talikdan kamo. Apan ang kamatayon atong kaaway. (1 Corinto 15:26) Sa dihang kuhaon sa kamatayon ang usa nga minahal, ang kamatayon tinuod gayod ug dili ikalimod nga masakit. Matikdi kon unsa ang gipahayag sa 18-anyos nga si Wendy: “Mibati ako nga nag-inusara sa kalibotan ug nahadlok sa dihang namatay ang akong amahan. Daghan kaayong higayon nga ako nangandoy nga kauban nako ang akong amahan aron siya makatabang kanako.” Sa dihang maghunahuna ka sa nawala kanimo​—ang gugma, pagpaluyo, pagtudlo​—may katarongang masuko ka.

Ang batan-ong si Debbie, pananglitan, suod sa iyang uyoan. Sa dihang namatay ang iyang uyoan siya misulat: “Daw dili gayod makataronganon nga ang ingon ka buotan, gimahal pag-ayo, ug nahigugma gayod kang Jehova mag-antos ug mamatay sama sa iyang naagoman. Bisan tuod ako gimatuto ingong Kristohanon ug nasayod kon nganong ang mga tawo nagakatigulang ug mamatay ug kon nganong ang maayong mga tawo nagaantos, wala ako makaandam sa mga pagbati sa kasuko nga akong naagian.”

Ang pipila gani mibatig kasuko sa mitaliwan nga ginikanan. Miangkon ang batan-ong si Victoria: “Ang akong apohang lalaki namatay sa miaging tuig. Nasuko gayod ako kaniya tungod kay namatay, ug dayon sa dihang nawala na ang kasuko, ako naguol kaayo.” Sa pagkamatuod, ang pipila natintal sa pagtumong sa ilang kasuko ngadto sa langit. “Nasuko ako sa Diyos,” miadmiter ang 14-anyos nga si Terri, nga namatyag amahan tungod sa kalit nga atake sa kasingkasing. “Nganong kinahanglan pang mamatay ang akong Papa, nga gihigugma ko man siya ug gikinahanglan ko siya pag-ayo?”

‘Mibati Ako Karon nga Sad-an Kaayo’

Ang pagbating sad-an maoy laing kasagarang reaksiyon sa kamatayon sa ginikanan. “Ang tanan nakasala ug wala makaabot sa himaya sa Diyos,” matud sa Bibliya. (Roma 3:23) Ingong resulta, ang kadaghanan sa mga tin-edyer magbangi sa ilang mga ginikanan matag karon ug unya. Apan sa dihang mamatay ang usa ka ginikanan, ang mga panumdoman niadtong karaang mga away ug mga lalis mahimong tinubdan sa dakong kaguol.

Makatabang nga hinumdoman nga bisan gani ang mga tawong naghigugmaay sa usag usa mag-away usahay. “Gihigugma ko ang akong inahan,” miangkon ang batan-ong si Elisa, “ug nahibalo ako nga gihigugma niya ako, apan sa mga bulan una pa siya nasakit, wala kami magkasinabot. Nasuko ako kaniya​—tungod sa mga butang nga dayag wala nay hinungdan karon​—apan kaniadto hinungdanon alang kanako. Kas-a, sa dihang nasuko kaayo ako kaniya, nahinumdom ko nga midagan ako ngadto sa akong kuwarto ug sa tago nanghinaot nga siya mamatay. Sa dihang nasakit si Mama ug kalit nga namatay, nagpabilin pa ang tanang wala mahusay nga mga pagbati namo sa usag-usa. Mibati gayod ako karon nga sad-an.” Bisan pa sa imo tingaling giingon o gibati, dili ikaw ang hinungdan sa kamatayon sa imong ginikanan. Dili nimo kadto sala.

Ang Kasakit sa Kaguol

Bisan pa, tingali grabe ang gibati nimong kasubo ug pagbangotan. Pagbaton ug kahupayan gikan sa pagkahibalo nga ang mga lalaki ug mga babaye sa pagtuo sa panahon sa Bibliya nakasinati usab sa maong mga pagbati. Sa dihang namatay ang minahal nga amahan ni Jose, iyang “gigakos ang iyang amahan ug mihilak siya ug mihalok kaniya.” (Genesis 50:1) Dugang pa, “miagay ang mga luha” ni Jesu-Kristo tungod sa kamatayon sa iyang higala nga si Lazaro.​—Juan 11:35.

Nan, kon ang usa nagbangotan sa kamatayon sa usa ka ginikanan, natural nga usahay mobating nalumsan sa kasubo. Sa pagsulay sa paghubit sa iyang dakong kaguol, gitandi sa salmista ang iyang kaugalingon uban “sa usa nga nagminatay tungod sa iyang inahan. Kay nasubo, ako miduko.” (Salmo 35:14) Kay nadaog sa kasubo, tingali ikaw gani “dili makatulog tungod sa kaguol.” (Salmo 119:28) Tingali ikaw mawad-ag gana sa pagkaon o kalit lang nga malisdan sa pag-usa sa hunahuna diha sa tunghaan. Malagmit makaagom ka pa ug depresyon.

Nakapasamot pa, ang biniyaang ginikanan ug mga igsoon tingali nalumsan usab sa ilang kaugalingong mga kasubo aron makatabang ug makapaluyo kanimo. Nahinumdom si Kim: “Human namo ilubong ang akong papa, misulay kami pagbalik sa among normal nga mga kinabuhi. Niadtong tungora si Mama na ang nahimong ulo sa panimalay. Apan may mga panahong dili siya makapugong sa iyang mga pagbati ug mohilak sa tungatunga mismo sa among pagtuon sa Bibliya sa pamilya. Madunggan nako siya nga naghilak kon gabii, nga nanawag sa ngalan sa akong amahan.”

Pagkaplag ug Kahupayan

Ang manalagnang si Jeremias kas-a nag-ingon: “Ang kagul-anan nga walay kahupayan midangat kanako. Ang akong kasingkasing nagmaluya.” (Jeremias 8:18) Tingali mabati usab nimo nga daw dili mahanaw ang kasakit. Apan matikdi ang mga pulong ni apostol Pablo: “Bulahan . . . ang Diyos sa tanang paghupay, kinsa nagahupay kanamo sa tanan namong kasakitan.” (2 Corinto 1:3, 4) Gihatag sa Diyos kining maong paglipay ilabina pinaagi sa mga panid sa iyang nasulat nga Pulong, ang Bibliya. Dugang pa, ang iyang espiritu makapalihok sa mga higala ug mga sakop sa pamilya sa pagtabang ug pagpaluyo.

Ayawg itugot ang wala sa lugar nga kasuko nga magpugong kanimo sa pagpangita niining diyosnong paglipay. Ang matarong nga si Job nasayop sa pagbasol sa Diyos tungod sa iyang masakit nga mga kapildihan. Sa mapait iyang gipahayag: “Kaniadto ako nagpuyo nga malinawon, apan gituok ako sa Diyos ug gimakmak ug gidugmok.” (Job 16:12, 13, Today’s English Version) Apan si Job nasayop. Si Satanas, dili ang Diyos, ang tinubdan sa mga suliran ni Job. Kinahanglang pahinundoman pa sa batan-ong si Elihu si Job nga “ang Diyos mismo dili makabuhat ug daotan, ug dili balit-aron sa Labing Gamhanan mismo ang hustisya.” Gibakwi tanan ni Job sa ulahi ang iyang madalidaliong mga pulong.​—Job 34:12; 42:6.

Sa susamang paagi, tingali nagkinahanglan kag usa aron motabang kanimo sa pagbaton ug mas timbang nga panglantaw sa mga butang. Nahinumdom si Kim: “Usa ka edarang Kristohanong ansiano nagpahinumdom kanamo sa paglaom sa pagkabanhaw, gibasahan kami sa mga kasulatan sama sa Juan 5:28, 29 ug 1 Corinto 15:20. Siya miingon: ‘Mobalik ra ang imong amahan, apan kinahanglang magpabilin kang matinumanon kon gusto nimong makita siya sa Paraiso.’ Dili gayod nako kadto makalimtan! Miingon usab siya nga ang kamatayon dili mao ang katuyoan sa Diyos alang sa tawo. Nasabtan ra nako nga ang Diyos walay kalabotan sa kamatayon sa akong amahan.”

Ang pagpangatarongan bahin sa mga butang pinasukad sa Kasulatan wala dihadiha makawagtang sa kasakit ni Kim, apan kadto maoy sinugdanan. Ikaw usab makasugod sa paglabang sa imong kasakit ug kaguol. Kon sa unsang paagi nimo kana mahimo sa espisipiko maoy ulohan sa among sunod nga artikulo niining seryala.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 26]

Ang kamatayon sa usa ka ginikanan mahimong usa sa labing malisod nga mga kasinatian sa kinabuhi