Mosalig o Dili Mosalig
MAHIMONG lisod ang pagkahibalo kon mosalig o dili. Ang bisan haing dalan dunay mga kapeligrohan, ilabina diha sa usa ka kalibotan diin kaylap kaayo ang panglimbong ug pagbudhi. Bisan pa niana kitang tanan nagkinahanglag kasaligang mga higala nga magsuportar kanato sa lisod nga panahon. (Proverbio 17:17) Mga duha ka libo ka tuig kanhi, ang Romanong magsusulat nga si Phaedrus nagpahayag sa gumonhap niining paagiha: “Ang pagsalig o ang dili pagsalig maoy peligroso.”
Ang Pagsalig Mahimong Peligroso
Ngano man nga mahimong peligroso ang pagsalig sa laing tawo? Aw, tagda ang pasidaan nga gihatag diha sa magasing Psychology Today. Kini nagbatbat sa pipila nga magpahimulos sa pagsalig sa mga tawo ingong “mga manunukob” nga “mogamit sa kamadanihon ug sa samag-tabili nga paglainlain sa kolor aron sa paglimbong ug pagmaneobra niadtong alirong kanila ug pagdaot sa ilang mga kinabuhi.” Dayag, tungod kay anaa sa palibot ang mga limbongan, ang sobrang kamasaligon tino nga peligroso.
Ang usa nga maghinobra sa pagsalig tingali madaling motuo ug, ingong resulta, daling malimbongan ug mamaneobra. Usa ka maayo kaayong pananglitan sa pagkadaling-motuo mao si Sir Arthur Conan Doyle, ang tagmugna sa tin-awg-panghunahunang eksperto nga sekretang si Sherlock Holmes. Niadtong 1917 duha ka batan-ong mga babaye, si Elsie Wright ug ang iyang ig-agaw, si Frances Griffiths, miangkon nga sila nakigdula sa mga engkanto sa tanaman sa ilang balay sa Cottingley, Inglaterra. Nagpatungha pa silag mga letrato sa mga engkanto sa pagpaningkamot nga kana mapamatud-an.
Si Conan Doyle, kinsa naikag kaayo sa espiritismo sa pagkamatay sa iyang anak lalaki, misalig kanila ug mituo sa mga estorya bahin sa mga engkanto—maingon man ang daghang tawo niadtong panahona. Maoy mga 55 ka tuig na lamang sa ulahi nga ang duha ka babaye miangkon nga bakak kadtong tanan ug nga gigunting nila ang “mga engkanto” gikan sa usa ka libro una kuhaig mga letrato. Si Frances Griffiths nagpahayag ug katingala nga may mituo sa ilang estorya. Matod niya: “Kon naunsa ba nga adunay dali kaayong motuo mao nga mituo nga matuod sila maoy misteryo kanunay alang kanako.”—Hoaxers and Their Victims.
Nakakita ka ba sa lit-ag nga nahatumpawakan ni Conan Doyle? Siya binuta nga misalig sa estorya tungod lamang kay gusto niya nga kana mahimong tinuod. Matod sa awtor nga si Norman Moss: “Kita mahimong malimbongan tungod lamang kay nahabol ang atong mga pagsabot tungod sa batasan, ug motan-aw kita sa mga butang pinaagi sa halos-nagpiyong nga mga mata. . . . Usahay, kita modawat nga matuod ang usa ka butang tungod kay kana maoy butang nga gusto natong mahimong tinuod.” (The Pleasures of Deception) Kana nagpalanog sa pasidaan nga gihatag sa bantogang Gregong orador nga si Demosthenes mga 350 ka tuig sa wala pa ang atong Komong Panahon: “Ang labing sayong butang sa tanan mao ang paglimbong sa kaugalingon, kay kon unsay gusto sa usa ka tawo kasagarang siya motuo nga kana tinuod.” Ang pagsalig lamang sa atong mga pagbati mamahimong peligroso.
Siyempre, tingali maghunahuna ka nga kini maoy hingaping pananglitan ug nga si Conan Doyle mas hungog kay sa mahimong mahitabo kanimo. Apan dili lamang ang daling motuo ang nameligrong malimbongan. Daghang maampingon ug kasagaran mabinantayong mga tawo ang naowat ug nalimbongan sa morag kasaligang mga tawo.
Ang Dili Pagsalig Mamahimong Peligroso
Hinuon, adunay mga kapeligrohan sa dili pagsalig kang bisan kinsa o sa bisan unsa. Ang pagkawalay-pagsalig maoy samag mokutkot nga taya. Kini mahimong mokutkot ug modaot sa unta malipayon, suod nga mga relasyon. Ang dulot kaayong pagkamatahapon ug dili-matarog nga kawalay-pagsalig makahimo kanimong masulob-on kaayo, walay-higala nga tawo. Kini mahimong makadaot kaayo sa mga relasyon uban sa ubang mga tawo nga ang Ingles nga magsusulat nga si Samuel Johnson misulat, “mas makapalipay nga limbongan usahay kay sa dili pagsalig.”
Ang pagkawalay-pagsalig makapameligro pa sa imong pisikal nga kahimsog. Tingali nahibalo ka nga ang kusganong mga emosyon sama sa kasuko makaladlad kanimo sa kapeligrohan sa atake sa kasingkasing. Apan nasayod ka ba nga ang pila ka panukiduki nagpaila nga ang pagkawalay-pagsalig samang makahimo niana? Matod sa magasing Chatelaine: “Ang mga tawo nga daling masuko dili mao lamang ang tingali makapadako sa ilang purohan nga mataptan ug sakit sa kasingkasing tungod sa ilang panggawi. Ang bag-ong panukiduki nagpaila nga bisan ang dili-iladong mga dagway sa pagkamabatokon, sama sa kiling nga mahimong matahapon ug dili-masaligon, makapameligro kanimo.”
Palandongag Maayo ang Imong mga Lakang
Unsay imong mahimo? Ang Bibliya naghatag ug maayong tambag bahin niini. “Si bisan kinsa nga walay kasinatian motuo sa matag pulong,” matod sa Proverbio 14:15. Kini dili mao ang makadaot nga kamatahapon. Kini maoy matinud-anong pahinumdom sa panginahanglan sa pagbantay. Ang inosentehon lamang kaayo, way-kasinatiang tawo ang mosalig nga binuta sa matag pulong nga iyang madunggan. Nga may maayong katarongan ang proverbio sa Bibliya nagpadayon: “Apan ang usang maalamon magapalandong sa iyang mga lakang.” Ang Ingles nga magsusulat ug dula nga si William Shakespeare misulat: “Ayaw pagsalig sa dunot nga mga tabla.” Si bisan kinsa nga naghunahuna nga ang mga tabla sa usa ka taytayan ibabaw sa lalom kaayong bung-aw maoy dunot mahimong hungog kaayo nga motunob niana. Nan, sa unsang paagi ikaw ‘makapalandong sa imong mga lakang’ aron dili nimo masayop pagbutang ang imong pagsalig?
Ang Bibliya nagdasig kanato sa pagsulay kon unsay giingon sa mga tawo inay kay binutang dawaton lamang ang tanan nga atong madunggan. “Ang igdulongog mismo magasulay sa mga pulong, maingon nga ang lingagngag magatilaw sa dihang magakaon,” kini nag-ingon. (Job 34:3) Dili ba kana matuod? Dili ba kasagarang tilawan nato ang pagkaon sa dili pa nato kana itulon? Angay usab nga atong sulayan ang mga pulong ug mga lihok sa mga tawo sa dili pa nato kana dawaton. Walay mausang tinuod ang masilo kon susihon nato ang iyang mga kalig-onan. Nga angay natong susihon aron tan-awon kon tiunay ba ang usa ka butang gisuportahan sa sanglitanan sa Scotland nga nag-ingon: “Siya nga maglimbong kanako kas-a, kini makauulaw alang kaniya; kon siya maglimbong kanako sa kaduha, kini makauulaw alang kanako.”
Si apostol Pablo mitambag: “Ibutang ang tanang butang sa pagsulay.” (1 Tesalonica 5:21, Today’s English Version) Ang pulong nga gigamit ni apostol Pablo alang sa “pagsulay” gigamit usab may kalabotan sa pagsulay sa bililhong mga metal sa pagtan-aw kon kini sila tinuod ba. Ang usa ka tawong maalamon kanunayng nagsulay sa pagtan-aw kon tinuod ba ang iyang gipalit. Kon dili basin mosangpot nga mabatonan niya ang gitawag ug mini nga bulawan—butang nga samag bulawan kon tan-awon apan maoy, sa pagkamatuod, walay bili.
Magmakataronganon ug Magmatimbang
Siyempre, buot natong magmakataronganon niining butanga ug dili mahimong sobra ka matahapon sa uban. (Filipos 4:5) Ayaw pagdali sa pagpasangil ug daotang mga motibo kang bisan kinsa. Ang sayop nga pag-ila sa mga motibo mamahimong labing daling paagi sa pagguba sa maayo, suod nga mga relasyon. Kasagarang labing maayo nga tuohang ang imong mga higala gustong mobuhat kon unsay labing maayo alang kanimo inay nga ipasangil ang daotang mga motibo kanila kon motungha ang lisod nga mga kahimtang.
Hatagig konsiderasyon ang mga pagkadili-hingpit ug mga sayop sa uban. “Ang pagluib sa usa ka higala maoy pagpakyas sa pagsalig,” matod sa magsusulat nga si Kristin von Kreisler. Bisan pa niana, ang maong pagluib mahimong dili tinuyo o mahimong resulta sa kahuyangan nga nianang tungora gibasolan pag-ayo. Busa, siya nagpadayon: “Ayaw hunahunaa ang pagluib—o tugoti nga kana magpugong nimo sa pagsalig sa uban.” Ayaw tugoti nga ang mapait, negatibong mga kasinatian maghikaw kanimo sa mga kalipay nga mahimong mosangpot sa pag-ugmad ug may-pagsalig nga mga relasyon sa uban.
Magmatimbang. Dili kinahanglang magsul-ob kag taptap sa mata sa dihang magtimbangtimbang ug mga tawo; ang usa ka tawong mabinantayon magpabiling igmat. Sa laing bahin, si Doktor Redford Williams nagsugyot nga tinguhaon nato ang pagtuo nga ang uban nagabuhat sa labing maayo nga ilang maarangan, pagsulay pagsabot sa ilang punto de vista, ug “pagbansay sa pagsalig sa uban” kon mahimo. Mahimong mas maayo pa ang pagsalig ug sobra kaayo kay sa dili gayod mosalig.
Ang magsusulat sa basahong Proverbio sa Bibliya nag-ila nga “adunay naglungtad nga mga higala nga may kiling sa pagdugmok sa usag usa”—nga mao, mga tawo nga mosulay sa pagpahimulos sa imong pagsalig. Ang kalibotan puno kanila. Apan hatagi ang uban sa panahon ug kahigayonan sa pagpasundayag nga sila kasaligan, ug makakaplag kag mga higala nga, sa pagkamatuod, ‘mounong nga suod pa kay sa usa ka igsoon.’—Proverbio 18:24.
Nan, duna bay si bisan kinsa o bisan unsa nga bug-os nimong masaligan, nga walay kahadlok nga ang imong pagsalig pahimuslan o luiban? Oo, aduna gayod. Ang sunod nga artikulo daklit nga maghisgot kon asa nimo ikabutang ang imong pagsalig uban ang hingpit nga kompiyansa.
[Blurb sa panid 6]
“Si bisan kinsa nga walay-kasinatian motuo sa matag pulong, apan ang usang maalamon magapalandong sa iyang mga lakang.”—Proverbio 14:15
[Hulagway sa panid 7]
Hatagig konsiderasyon ang mga pagkadili-hingpit ug mga kasaypanan sa uban