TANGKAWAN

Usa ka tungtonganan o patonganan sa lampara o mga lampara nga gipasiga pinaagig lana. Bisan tuod naghisgot sa mga tangkawan diha sa mga balay ug sa ubang mga tinukod (2Ha 4:10; Dan 5:5; Luc 8:16; 11:33), ang Bibliya pangunang naghisgot sa mga tangkawan nga nalangkit sa matuod nga pagsimba.

Diha sa Tabernakulo. Sa panan-awon, si Jehova nagsugo kang Moises sa paghimog usa ka tangkawan (Heb., menoh·rahʹ; Gr., ly·khniʹa) ‘sa lunsayng bulawan, buhat nga sinalsal’ aron gamiton sa tabernakulo. Lakip sa mga lampara ug mga galamiton niini kini motimbang ug usa ka talanton. (Ex 25:​31, 39, 40; 37:​17, 24; Num 8:4; Heb 9:2) Katumbas kini sa mga 34 kg, nga sa modernong panahon mokantidad ug $385,350.

Disenyo. Kini nga suga sa “Balaang Dapit,” ang unang lawak sa tabernakulo (Heb 9:2), adunay pangunang lindog nga may unom ka sanga. Kini nga mga sanga pabawog nga nagtuybo gikan sa magkaatbang nga mga kiliran sa pangunang lindog. Ang pangunang lindog gidayandayanan ug upat ka linilok nga mga kopa nga pormag bulak sa almendras, nga may nagsal-angsal-ang nga mga biyoos ug mga bulak. Dili matino kon unsang matanga sa bulak ang linilok nga mga bulak; ang Hebreohanong pulong nga gigamit mahimong magtumong sa bisan unsa nga bulak. Ang matag sanga adunay tulo ka kopa, nga may nagsal-angsal-ang nga mga biyoos ug mga bulak. Ang kahubitan nagpakita nga lagmit ang mga biyoos sa pangunang lindog dugtong ra sa mga sanga. Ang mga lampara nga gipasiga pinaagig lunsay nga lana sa linubok nga olibo gibutang diha sa tumoy sa pangunang lindog ug sa tumoy sa matag sanga. Ang mga galamiton niini naglakip sa mga kimpit, mga insensaryo, ug mga sudlanan sa lana.​—Ex 25:31-38; 37:18-23; Lev 24:2; Num 4:9.

Kini nga tangkawan gihimo ubos sa pagdumala ni Bezalel sa tribo ni Juda ug ni Oholiab sa tribo ni Dan. (Ex 31:1-11; 35:30-35) Sa walay duhaduha, kining mga tawhana maoy batid nga mga artesano, lagmit nakakat-on sa maong trabaho samtang mga ulipon pa didto sa Ehipto. Apan niining higayona si Jehova naghatag sa iyang espiritu nganha kanila aron nga ang buluhaton malampos sa labing maayong paagi, nga eksakto gayod sumala sa sumbanan nga gipadayag ug gisulti ngadto kang Moises.​—Ex 25:​9, 40; 39:43; 40:16.

Gamit niini. ‘Gibutang ni Moises ang tangkawan diha sa tolda nga tagboanan sa atubangan sa lamesa, sa habagatang kiliran sa tabernakulo.’ Dayag nga nahimutang kini ubay sa habagatang kiliran sa tolda (wala nga kiliran kon pasulod sa tabernakulo), atbang sa lamesa sa pasundayag nga tinapay. Ang kahayag niini modan-ag “sa luna sa atubangan sa tangkawan,” sa ingon magbanwag sa Balaang Dapit, nga nahimutangan usab sa bulawang halaran sa insenso.​—Ex 40:22-26; Num 8:​2, 3.

Sa panahon nga natapos ni Moises ang pagtukod sa tabernakulo niadtong Nisan 1, 1512 W.K.P., iyang gituman ang sugo ni Jehova sa pagdagkot sa mga lampara. (Ex 40:​1, 2, 4, 25) Sa ulahi, gibuhat usab kini ni Aaron (Num 8:3), ug human niana siya (ug ang hataas nga mga saserdote sa ulahi) nag-andam sa tangkawan “gikan sa gabii hangtod sa pagkabuntag atubangan ni Jehova sa kanunay.” (Lev 24:​3, 4) Sa dihang giandam ni Aaron ang mga lampara “buntagbuntag” ug sa dihang iyang pasigahon kini “taliwala sa duha ka gabii,” siya magtanyag usab ug insenso diha sa bulawang halaran.​—Ex 30:​1, 7, 8.

Ang tangkawan, lakip ang ubang mga galamiton sa tabernakulo, gidala sa banay sa mga Kohatnon sa tribo ni Levi sa dihang nagpanaw didto sa kamingawan. Apan, ang mga saserdote kinahanglang magtabon una niini, tungod kay, sumala sa gipasidaan ni Jehova, ang mga tawo nga dili saserdote “kinahanglang dili mosulod aron motan-aw sa balaan nga mga butang bisan sa daklit, ug sa ingon sila mamatay.” Ang tangkawan uban sa mga galamiton niini tabonan ug usa ka asul nga panapton ug dayon ibutang sulod sa usa ka tabon nga panit sa poka ug ipahimutang sa yayongan nga gigamit sa pagdala niini.​—Num 4:​4, 9, 10, 15, 19, 20.

Sa asoy bahin sa pagdala ni Haring David sa arka sa pakigsaad ngadto sa Bukid sa Zion, wala hisgoti ang tangkawan. Dayag nga nagpabilin kini sa tabernakulo diha sa nagkalainlaing mga dapit diin gipahimutang ang tabernakulo.

Diha sa mga Templo. Si David naghatag kang Solomon sa mga plano sa arkitektura alang sa templo, nga ang maong mga plano iyang nadawat pinaagig pag-inspirar. Kini naglakip sa mga sugo bahin sa paggamit sa mga tangkawan nga bulawan ug sa mga tangkawan nga plata. (1Cr 28:​11, 12, 15, 19) Dihay napulo ka bulawan nga tangkawan, ug kini gipahimutang nga “lima sa tuo ug lima sa wala,” o lima sa habagatang kiliran ug lima sa amihanang kiliran kon mag-atubang sa sidlakan, diha sa Balaan nga lawak sa templo. (1Ha 7:​48, 49; 2Cr 4:20) Kining napulo ka tangkawan ‘managsama ug disenyo.’ (2Cr 4:7) Lagmit kini nga mga tangkawan mas dagko kay niadtong didto kanhi sa tabernakulo, nga gibagay sa mas dakong sukod sa templo ug sa mga kasangkapan niini, sama sa “inumol nga dagatdagat.” (2Cr 3:​3, 4; 1Ha 7:23-26) Ang plata nga mga tangkawan sa walay duhaduha gigamit diha sa mga sawang o sa mga lawak gawas sa Balaan ug sa Labing Balaan, kay ang mga kasangkapan niining duha ka lawak maoy bulawan. Sama nianang sa tabernakulo, ang mga lampara sa bulawan nga mga tangkawan kanunayng pasigahon “matag gabii.”​—2Cr 13:11.

Sa dihang gilaglag sa mga Babilonyanhon ang templo niadtong 607 W.K.P., ang mga tangkawan maoy lakip sa bulawan ug plata nga mga butang nga gikuha gikan sa balay ni Jehova.​—Jer 52:19.

Templo nga gitukod pag-usab ni Zorobabel. Ang Kasulatan wala maghisgot ug mga tangkawan diha sa templo nga gitukod pag-usab ni Zorobabel. Apan, si Josephus nag-ingon nga si Antiochus (Epiphanes) “nagkuha [sa tanang butang] sa templo, nga nagdala . . . sa bulawan nga mga tangkawan.” (Jewish Antiquities, XII, 250 [v, 4]) Ang Apokripal nga basahon sa Mga Macabeo naghisgot sa usa ka “tangkawan” nga gikuha, nga tungod niana gikinahanglan ang paghimo ug usa ka bag-ong tangkawan.​—1 Macabeo 1:21-23; 4:​49, 50, JB.

Templo nga gitukod pag-usab ni Herodes. Ang pagkahalangdon sa templo nga gitukod pag-usab ni Herodes maghatag ug pasukaranan sa pagtuo nga kining temploha usab aduna gayoy mga tangkawan nga ang katahom ug kabililhon niini susama niadtong diha sa templo ni Solomon. Apan, ang Kasulatan wala maghisgot bahin niini. Naglungtad gayod kini nga tangkawan tungod kay gihisgotan kini ni Josephus ug ang pinaugdong kinulit niini nga tangkawan makita diha sa usa ka bahin sa sulod sa Arko ni Tito didto sa Roma nga naghulagway sa iyang kadaogan. Diha niini nga arko gilarawan ang pipila ka butang nga giagaw gikan sa Jerusalem sa dihang gilaglag kini sa mga Romano niadtong 70 K.P. Si Josephus nag-ingon nga siya mismo nakakita niini nga parada sa kadaogan ni Emperador Vespasian ug sa iyang anak nga si Tito. Si Josephus naghisgot nga niini nga parada adunay gidala nga “usa ka tangkawan, nga ginama usab sa bulawan, apan lahi ug disenyo kay sa nianang atong gigamit sa matag adlaw. Gitaod diha sa tungtonganan mao ang pangunang lindog, nga gikan niana nagtuybo ang gagmayng mga sanga, nga pormag tenedor, ug usa ka sinalsal nga lampara ang gibutang sa tumoy sa matag sanga; nga ang tanan pito.”​—The Jewish War, VII, 148, 149 (v, 5).

Dili matino karong adlawa kon ang tangkawan nga gilarawan diha sa Arko ni Tito sama ba gayod ug dagway sa orihinal nga tangkawan nga diha sa templo sa Jerusalem. Magkalahi ang mga opinyon ilabina bahin sa porma sa punoan, nga ginama sa duha ka daghag-kanto nga kahonkahon nga managsama ug porma, nga ang gamay nga kahonkahon gipatong sa mas dako. Sumala sa usa ka opinyon, ang paglarawan sa mga Romano niini nga tangkawan diha sa arko maoy tukma apan giusab ni Herodes ang disenyo sa punoan niini gikan sa naandan nga Hudiyohanong disenyo nga pormag triyanggulo, o sinug-ang, tungod sa iyang kampanya sa “pagduso sa kasadpanhong ideya” aron sa pagpahimuot sa mga Romano. Ang ubang mga eskolar wala mouyon nga tukma kini nga mga paglarawan. Ilang gipunting nga ang mga dayandayan nga mga agila ug dagkong mga linalang sa dagat nga gikulit diha sa punoan sa tangkawan maoy usa ka dayag nga paglapas sa ikaduhang sugo.

Ang pipila mihinapos nga ang orihinal nga tangkawan sa templo adunay tulo ka tiil, nga sa usa ka bahin nagpasukad niini nga ideya sa lainlaing mga dagway sa mga tangkawan gikan sa nagkalainlaing mga bahin sa Uropa ug Tungang Sidlakan nga sukad pa sa ikatulo hangtod sa ikaunom nga siglo nga niana gipakita nga ang mga tangkawan sinug-ang ug tiilan, nga ang pipila pormag mga tiil sa hayop. Ang labing karaan nga larawan sa tangkawan makita diha sa mga sensilyo ni Antigonus II, kinsa naghari niadtong 40-37 W.K.P. Bisan tuod wala kaayo mapreserbar, ang usa ka sensilyo daw nagpakita nga ang punoan o tungtonganan niini may mga tiiltiil. Niadtong 1969, nakaplagan ang usa ka larawan sa tangkawan sa templo nga gikulit diha sa palitada sa usa ka balay nga nakubkoban didto sa karaang siyudad sa Jerusalem. Makita sa drowing ang pito ka sanga ug usa ka triyanggulo nga punoan, diin ang tanan gidayandayanan ug mga biyoos nga giulang sa duha ka magkabuyon nga mga linya. Diha sa Lubnganan ni Jason, nga nakaplagan didto sa Jerusalem niadtong 1956 ug nga gituohan nga sukad pa sa pagsugod sa unang siglo W.K.P., ang mga arkeologo nakakaplag ug mga disenyo sa usa ka pitog-sanga nga tangkawan nga gikulit diha sa palitada. Ang ubos nga mga bahin daw gipasibo diha sa usa ka kahonkahon o patonganan.

Busa, pinasukad niini nga arkeolohikanhong mga kaplag, ang pipila mitutol bahin sa larawan sa punoan sa tangkawan diha sa Arko ni Tito ug nangatarongan lakip sa ubang mga posibilidad nga ang mga linilok maoy ideya lamang sa usa ka Romanong dibuhista nga naimpluwensiyahan sa Hudiyohanong mga disenyo nga iyang nahibaloan gikan sa ubang mga tinubdan.

Mahulagwayong Paggamit. Nakita ni manalagnang Zacarias diha sa panan-awon ang usa ka talagsaong bulawan nga tangkawan. Sama sa tangkawan nga giandam alang sa tabernakulo, kini adunay pito ka lampara, apan kini nga mga lampara adunay pito ka tubo, nga gisabot sa mga eskolar nga ang matag lampara adunay tagsatagsa ka tubo. Dugang pa, sa ibabaw sa tangkawan adunay usa ka panaksan. Dayag nga adunay permanenteng suplay sa lana ang mga lampara pinaagi sa mga tubo nga padulong niini. Ang lana dayag nga naggikan sa duha ka kahoyng mga olibo nga nakita sa manalagna tupad sa tangkawan.​—Zac 4:​2, 3, 12.

Si Jehova nga Diyos, pinaagi sa hinimayang si Jesu-Kristo, naghatag kang apostol Juan ug usa ka panan-awon diin iyang nakita ang “pito ka tangkawan nga bulawan, ug taliwala sa mga tangkawan dihay usa nga sama sa anak sa tawo.” Kini siya, kansang paghubit nagpaila kaniya nga mao si Jesu-Kristo, nagpatin-aw ngadto kang Juan nga ang mga tangkawan nagkahulogan sa pito ka kongregasyon. (Pin 1:​1, 12, 13, 20) Kini nga mga tangkawan sa panan-awon tingali susama sa tangkawan nga naglamdag sa tabernakulo aron maatiman sa mga saserdote ang ilang mga buluhaton didto. Ang paggamit niini sa paghawas sa mga kongregasyon maoy kaharmonya sa mga pulong ni Jesus ngadto sa dedikadong mga alagad sa Diyos: “Kamo ang kahayag sa kalibotan.” (Mat 5:14) Ingong ang Usa nga “nagalakaw taliwala sa pito ka tangkawan nga bulawan,” siya nagdumala sa ilang tanang kalihokan ingong mga tigdala sa kahayag.​—Pin 2:1.

Sa dihang nagtambag sa kongregasyon sa Efeso, si Kristo nagpasidaan nga iyang kuhaon ang tangkawan gikan sa nahimutangan niini, gawas kon sila maghinulsol. Sa walay duhaduha, kini magkahulogan nga sila dili na gamiton sa pagpadan-ag sa kahayag sa kamatuoran nianang dapita, kondili ang ilang kahayag mapalong.​—Pin 2:1-5; itandi ang Mat 6:​22, 23.

Ang kataposang paghisgot bahin sa mga tangkawan diha sa Bibliya adunay pipila ka kaamgiran sa panan-awon ni Zacarias. Ang “duha ka saksi” kinsa nanagna nga nagsul-ob ug sakong panapton gihisgotan nga gisimbolohan “sa duha ka kahoyng olibo ug sa duha ka tangkawan.”​—Pin 11:​3, 4.