BABOY

[Gr., khoiʹros; hys (anay); Heb., chazirʹ (baboy; baboyng ihalas)].

Ang baboy (Sus domestica) maoy igoigo ug gidak-on, pikas ug kuko, mubog tiil, ug sus-an nga hayop nga baga ug panit, supang ug lawas nga kasagaran nalukop sa gaspang nga mga balhibo. Ang simod sa baboy pugdol, ug mubo ang liog ug ikog niini. Kay wala magapangusap sa kinaon, ang baboy dili pagakan-on o igahalad ilalom sa Moisesnong Balaod.​—Lev 11:7; Deu 14:8.

Bisan tuod nga ang pagdili ni Jehova sa pagkaon ug karne sa baboy wala ipasukad sa mga kaayohan sa panglawas, kaniadto ug karon aduna gihapoy mga kapeligrohan nga nalangkit sa pagkaon ug karne sa baboy. Sanglit ang mga baboy walay gipiling kaonon, nga gani mokaon ug bakag ug mga basura, sila lagmit nga daghan gayod ug mga parasito, lakip ang mga parasito nga maoy hinungdan sa mga sakit sama sa trichinosis ug ascariasis.

Ang mga Israelinhon sa katibuk-an dayag nga nag-isip sa mga baboy nga makaluod kaayo. Busa, ang tumang pagdumot sa dulumtanang pagsimba gipakita sa mga pulong: “Ang usa nga nagtanyag ug gasa​—ang dugo sa usa ka baboy!” (Isa 66:3) Alang sa mga Israelinhon, dili gayod angayan nga ang bulawan nga singsing sa ilong ibutang sa simod sa baboy. Ug ingon niini ang pagtandi sa Proverbio 11:22 sa usa ka babayeng maanyag apan walay salabotan.

Bisan tuod nga ang apostatang mga Israelinhon mikaon ug karne sa baboy (Isa 65:4; 66:17), ang Apokripal nga mga basahon sa Unang Macabeo (1:​65, Dy) ug Ikaduhang Macabeo (6:​18, 19; 7:​1, 2, Dy) nagpakita nga sa panahon nga ang Palestina nailalom sa langyawng pagmando sa Siryanhong hari nga si Antiochus IV Epiphanes ug sa iyang daotang kampanya sa paghanaw sa pagsimba kang Jehova, daghang Hudiyo ang wala mokaon ug karne sa baboy, nga mipalabing mamatay tungod sa pagsupak sa sugo sa hari inay nga molapas sa balaod sa Diyos.

Bisan tuod ang ubang mga nasod wala mokaon ug karne sa baboy, ampay kini sa mga Grego. Busa, lagmit tungod sa Helenistiko o Gregong impluwensiya, sa panahon sa yutan-ong ministeryo ni Jesu-Kristo, dayag nga dihay ubay-ubayng mga baboy didto sa Palestina, ilabina sa rehiyon sa Decapolis. Sa yuta sa mga Gadaranhon dihay usa ka panon sa mga 2,000 ka baboy. Sa dihang gitugotan ni Jesus ang mga demonyo nga iyang gihinginlan nga mosulod ngadto niining dakong panon sa mga baboy, kining tanan nga hayop mihaguros pagdulhog sa pangpang ug nangalumos sa dagat.​—Mat 8:28-32; Mar 5:11-13.

Ang Gihinginlan nga mga Demonyo nga Misulod sa mga Baboy. Dili sad-an si Jesus sa iyang pagtugot sa mga demonyo nga mosulod ngadto sa mga baboy, ilabina nga adunay wala hisgoting mga rason nga hayan posibleng nalangkit, sama pananglitan kon ang mga tag-iya ba niini maoy mga Hudiyo, nga tungod niana sila sad-an sa pagpasipala sa Balaod. Siyempre, wala kinahanglana nga gamiton ni Jesus ang iyang kahibalo-daan bahin sa kon unsay buhaton sa mga demonyo sa dihang sila makasulod na sa mahugaw nga mga hayop. Ug ang mga demonyo tingali buot mosulod sa mga baboy aron makabaton gikan niini ug dili kinaiyanhong sadistikong kalipay. Dugang pa, makataronganong hunahunaon nga ang usa ka tawo mas bililhon pa gayod kay sa usa ka panon sa mga baboy. (Mat 12:12) Labot pa, ang tanang hayop sa pagkatinuod iya ni Jehova tungod kay siya mao ang Maglalalang, ug busa si Jesus ingong hawas sa Diyos nakabaton ug bug-os nga katungod sa pagtugot sa mga demonyo nga mosulod sa panon sa mga baboy. (Sal 50:10; Ju 7:29) Ang pagsulod sa mga demonyo ngadto sa mga baboy nagpaila nga sila gihinginlan gikan sa mga tawo sa pinugos gayod nga paagi, ug busa nadayag usab pag-ayo ngadto sa mga nakakita ang kadaot nga midangat sa unodnong mga linalang nga nagamhan sa demonyo. Gipasundayag niini ngadto sa mga tawong nakakita ang gahom ni Jesus ibabaw sa mga demonyo ug ang gahom sa mga demonyo ibabaw sa unodnong mga linalang. Kining tanan lagmit nahiuyon sa katuyoan ni Jesus ug magpatin-aw kon nganong iyang gitugotan ang mahugawng mga espiritu sa pagsulod sa mga baboy.

Masambingayong Paggamit. Ang pagkawalay katakos sa mga baboy sa pag-ila sa bili sa mga perlas gigamit ni Jesus sa pag-ilustrar sa pagkadili-maalamon sa pagpaambit sa espirituwal nga mga butang ngadto sa mga walay pagpabili sa bisan unsang espirituwal nga mga panghunahuna ug mga pagtulon-an. (Mat 7:6) Ug sa sambingay ni Jesus bahin sa anak nga mausikon, ang kaalaotan nga naagoman sa batan-ong lalaki misamot pa gayod tungod kay siya nagpasuhol ingong tig-alima ug mga baboy, usa ka talamayon kaayong trabaho alang sa usa ka Hudiyo, ug tungod kay siya andam nga mokaon sa lawog niining mga hayopa.​—Luc 15:​15, 16.

Si apostol Pedro nagtandi sa mga Kristohanon nga mibalik sa ilang kanhing dalan sa kinabuhi ngadto sa usa ka anay nga mibalik sa pagligid sa lapok human mahinloi. (2Pe 2:22) Apan, dayag nga, kon bahin sa baboy, wala ipunting niini nga ilustrasyon ang labaw pa sa kon unsay makita sa panggawas lang nga dagway. Ngani, ang baboy, ubos sa kinaiyanhong mga kahimtang, dili kay mas hugaw kay sa ubang mga hayop, bisan tuod nga sa popanahon kini motuna aron magpabugnaw sa panahon sa ting-init ug aron matangtang ang mga parasito gikan sa panit niini.