Sa Dagat sa Galilea
ANG usa ka asoy nga natala diha sa Marcos 4:35-41 nagtaho nga si Jesus ug ang iyang mga tinun-an nagsakay ug sakayan patabok sa Dagat sa Galilea. Atong mabasa: “Miabot ang usa ka mabangis nga unos, ug walay hunong nga gihapak sa mga balod ang sakayan, mao nga hapit nang malunod ang sakayan. Apan didto [si Jesus] sa ulin, nga natulog nga nag-unlan.”
Kini ang bugtong dapit nga ang Gregong pulong alang sa ‘unlan’ makita diha sa Bibliya. Busa ang mga eskolar wala mahibalo sa eksaktong kahulogan sa pulong nga gigamit dinhi. Kadaghanang Bibliya naghubad sa maong pulong nga ‘unlan.’ Apan, unsang klaseha sa unlan kadto? Sa orihinal nga pinulongan, si Marcos nagtumong sa unlan sa paagi nga kini nagpasabot nga kadto bahin sa kahimanan sa sakayan. Ang usa ka sakayan nga nadiskobrehan duol sa Dagat sa Galilea niadtong 1986 naghatag ug posibleng katin-awan niining Gregong pulong nga gigamit ni Marcos.
Gibutyag sa pagpanukiduki nga ang maong otso-metros nga sakayan gipadagan pinaagig layag ug bugsay. Gigamit kini alang sa pagpangisda ug dunay ulin nga kabutangan sa dako ug bug-at nga baling. Ang maong sakayan gituohan nga gigamit tali sa 100 W.K.P. ug 70 K.P. ug lagmit susama sa sakayan nga gigamit ni Jesus ug sa iyang mga tinun-an. Si Shelley Wachsmann, nga nalangkit sa pagkubkob sa maong sakayan, maoy awtor sa librong The Sea of Galilee Boat—An Extraordinary 2000 Year Old Discovery. Misugyot siya nga ang ‘unlan’ nga giunlanan ni Jesus maoy usa ka sako nga gisudlag balas nga gigamit sa pagpabug-at sa sakayan. Ang usa ka karaang mananagat nga taga-Jaffa nga sinati sa pagpamaling miingon: “Sa dihang batabata pa ako, ang mga sakayan nga akong gigamit sa pagpanagat diha sa Mediteranyo kanunayng nagdalag usa o duha ka sakong balas. . . . Ang maong mga sako gibutang diha sa sakayan aron sa pagpabug-at niini. Apan kon dili kini gamiton, kini among ibutang sa ilalom nga bahin sa ulin. Unya, kon may gikapoy, moadto lang siya sa may ulin, unlanan ang sakong balas, ug matulog.”
Nagtuo ang daghang eskolar nga ang kahubitan ni Marcos nagpasabot nga si Jesus natulog nga nag-unlan sa usa ka sakong balas sa ilalom nga bahin sa ulin, ang labing protektadong bahin sa sakayan kon may unos. Bisag unsa pay eksaktong hitsura sa maong unlan, ang labing hinungdanong punto mao ang nahitabo sa ulahi. Pinaagi sa pagpaluyo ug gahom sa Diyos, gipalurang ni Jesus ang unoson nga dagat. Bisan ang mga tinun-an nangutana: “Kinsa ba gayod kini siya, kay bisan ang hangin ug ang dagat mopatuo man kaniya?”