Ang Karaang mga Kuwarta Nagapamatuod sa Kamatuoran sa Tagna

ANG mga kuwartang metal nga motagingting sa imong bulsa o pitaka tingali nagadalag diyutayng mensahe gawas nga ikaw makaabot sa pagpalit ug gamayng butang. Apan ang pila ka kuwarta nagadalag mas bug-at nga mensahe.

Sa dayon nang mamatay, si Jesus nagtagna nga ang mangilngig nga kalaglagan modangat sa Jerusalem, ang kaulohan sa dili-matinumanong nasod sa Israel. (Mateo 23:37–24:2) Si Jesus miingon: “Inigkakita ninyo nga ang Jerusalem gilikosan sa nagkampong kasundalohan, nan hibaloi nga haduol na ang iyang kalaglagan. Unya kadtong atua sa Judea pakalagiwa ngadto sa kabukiran . . . tungod kay kini maoy mga adlaw sa pagpakanaog sa hustisya, aron mamatuman ang tanang butang nahisulat.”—Lucas 21:20-22.

Niadtong panahona, ang mga Hudiyo nailalom sa mapig-otong pagmando sa gamhanang Roma. Nan, sa unsang paagi natuman ang tagna ni Jesus? Aw, ang mga Hudiyo mirebelde sa 66 K.P. Si Cestius Gallus nanguna sa gamhanang Romanhong kasundalohan batok kanila ug naglikos pa sa Jerusalem, sumala sa gitagna ni Jesus. Unya, nga walay dayag nga hinungdan, ang mga Romano nagdalidali sa pagsibog. Ang mga rebelde nagsadya sa kadaogan nga daw magpasabot na gayod sa kagawasan. Nagbuhat pa silag mga kuwarta, sama sa makita dinhi. (Numero 1,2)

Apan ang mga tinun-an ni Kristo wala malimbongi. Sa pagpamati sa iyang pasidaan nga ‘mokalagiw sa kabukiran,’ ilang gibiyaan ang ilang mga balay sa Judea. Sila nangalagiw paingon ug tabok sa Subang Jordan, dayon sa amihanan aron mopuyo sa Pella. Apan kinahanglan ba kadto, sanglit milabay ang pila ka tuig ug ang mga Hudiyo sa Jerusalem nagpabiling nahigawas? Bisan pag kadtong mga Hudiyo may kaugalingong mga kuwarta, sa wala madugay ilang nadiskobrehan nga walay pagkaon nga ilang mapalit niadto. Ngano?

Tan-awa ang kuwartang giilustrar sa numero 3 ug 4. Imong makita ang ulo sa Romanong heneral si Vespasian, kinsa gitudlo sa pagpuli kang Cestius Gallus. Sumala sa Encyclopædia Britannica, si Vespasian maoy “nagdumala sa gubat sa Judea, nga naghulga sa malangkobong kagubot sa tibuok Silangan, tungod sa mikaylap nga ideya niadtong mga bahina nga ang umaabot nga mga magmamando sa kalibotan magagikan sa Judea. Si Vespasian, kinsa matuotuohan kaayo, nagtuo nga siya mismo ang magtuman sa maong panahom.” Ang historyanong si Josephus tin-awng nagaasoy sa misangpot nga mga bugno. Sa pagkahimong emperador ni Vespasian sa 69 K.P., ang iyang anak si Tito maoy nagdumala sa gubat, nga misulong pa sa Jerusalem. Ang kagutmanan ug kalisang nagsakit niadtong natanggong sa sulod. Sa napukan ang siyudad, ang mga paril niana giguba ug gigun-ob ang templo.

Unsa ang tawhanong kapildihan niadtong wala manumbaling sa pasidaan ni Jesus? “Bisan pag gigutom ilang gipanalipdan ang ilang kuta uban ang katingalahang kalig-on, nga nawad-ag kapin sa usa ka gatos ka libo sa ilang mga sakop sa paghimo niana. Halos sama na usab kadaghan, kay napugos sa pagsaksi sa makapasakit nga talan-awon sa panunog, paglungkab, ug bug-os nga paggun-ob sa ilang sagradong templo, gidalang binihag, nga daghan kanila gipugos . . . sa pagsilbing patyonong mga magdudula o walay-mahimong mga tukbonon sa mapintas nga mga mananap sa talagsaong ‘mga dula’ nga gipasundayag sa madaogong si Tito.”—Coins of Bible Days.

Kining basahona nagapatin-aw nga sa 71 K.P., si Vespasian ug si Tito mimartsa nga madaogon latas sa Roma sa pagsaulog sa maong kadaogan. Apan “mas malahutayon kay sa mga parada o mga pangilin mao ang daghang mga kuwartang metal sa ‘kadaogan.’” Usa mao kining bulawang kuwarta (Numero 5) nga gigama ni Vespasian sa paghandom sa Romanhong pagpukan sa Judea.

Bisan pag daghang Hudiyo tingali mitamay sa matagnaong pahayag ni Jesus mahitungod sa kalaglagan sa Hudiyong sistema, ang iyang mga pulong natuman, sumala sa gipamatud-an niining mga kuwartaha. Ang tagna ni Jesus may dakong katumanan karong adlawa, nga nagapunting sa umaabot nga katalagman alang sa presenteng tibuok-kalibotang sistema sa mga butang. Angay kang mahibalo kon unsa kining mensahea karong adlawa ug sa unsang paagi makalikay ka nga mabiktima niining umaabot nga katalagman.

[Kahon/Mga Letrato sa panid 31]

1. Hayang: Bronsing prutah (o perutah) nga gigama tapos sa Unang Pag-alsa (66-70 K.P.), nga nagpadayag sa amphora (duhag-kuptanang panudlanan). Ang Hebreohanong mga titik nagaingong “Tuig dos,” nga nagkahulogang 67 K.P., ang ikaduhang tuig sa awtonomiya sa mga Hudiyo

2. Kulob: Dahon sa parras nga gilibotan sa mga pulong “Kagawasan sa Zion” o “Kaluwasan sa Zion”

3. Hayang: Usa ka bronsing sestertius nga gigama ni Emperador Vespasian sa paghandom sa pagpukan sa Judea. Ang Latin nga mga titik palibot sa iyang hulagway maoy IMP[erator] (Emperador) CAES[ar] VESPASIAN[us] AVG[ustus] P[ontifex] M[aximus] (hataas nga saserdote) TR[ibunicia] P[otestate] (maghuhupot sa gahom sa paghukom) P[ater] P[atriae] (amahan sa yutang-natawhan) CO[n]S[ul] III (sa iyang ikatulong pagkaconsul), nga nagahatag sa petsa sa kuwarta nga 71 K.P.

4. Kulob: Sa wala anaa ang masadyaong Emperador Vespasian (o Heneral Tito) nga nagsul-ob ug armadura, nga nagdalag bangkaw ug baraw, nga ang iyang tiil gipatong sa usa ka helmet. Sa tuo mao ang usa ka Hudiya nga naglingkod sa usa ka taming sa silong sa kahoyng palmera; siya nagabangotan ug nagahilak. Ang mga pulong IVDAEA CAPTA nagkahulogang “Nabihag nga Judea.” Ang maong kuwarta gikulitang S[enatus] C[onsulto], “uban sa pagtugot sa Senado”

5. Kulob: Usa ka aureus (bulawang kuwarta) ni Vespasian nga naghulagway sa Judea nga nagbangotan

[Tinubdan]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.