BETSAIDA

[gikan sa Aramaiko, nga nagkahulogang “Balay sa Mangangayam (o, Mangingisda)”].

Ang siyudad diin naggikan si Felipe, Andres, ug Pedro (Ju 1:44), bisan tuod nga si Simon Pedro ug Andres mopatim-awng didto nagpuyo sa Capernaum panahon sa ministeryo ni Jesus. (Mat 8:​5, 14; Mar 1:​21, 29) Kini maoy usa ka siyudad “sa Galilea.” (Ju 12:21) Human mamatay si Juan nga Tigbawtismo, si Jesus miadto sa Betsaida uban sa iyang mga tinun-an, ug didto sa usa ka hilit ug balilihon nga dapit nga kasikbit niini, iyang gipakaon sa milagrosong paagi ang mga 5,000 ka lalaki, gawas pa sa mga babaye ug mga bata, kinsa nagtigom aron maminaw kaniya. (Luc 9:10-17; itandi ang Mat 14:13-21; Ju 6:10.) Human niadto, sa gawas sa Betsaida, gipasig-uli ni Jesus ang panan-aw sa usa ka tawong buta. (Mar 8:22) Sanglit kining gamhanang mga buhat gihimo didto sa ilang kasilinganan, ang katawhan sa Betsaida sa katibuk-an, lakip ang katawhan sa Corasin, angayang panghimaraoton tungod sa ilang dili-mahinulsolong tinamdan.​—Luc 10:13.

Nahimong ulohan sa mga panaghisgot kon diin nahimutang kini nga “balangay” (Mar 8:​22, 23) o “siyudad” (Luc 9:10) sa Betsaida. Ang mga gihisgotan sa Kasulatan nagpunting sa usa ka dapit sa A nga kabaybayonan sa Dagat sa Galilea. Kini nga ngalan gilangkit ni Josephus sa usa ka daghag molupyo nga balangay nga nahimutang duol sa S, sa dapit diin ang Suba sa Jordan moagos pasulod sa Dagat sa Galilea. Kining balangaya gitukod pag-usab ni Felipe nga tetrarka ug ginganlan ug Julias agig pasidungog sa anak nga babaye ni Cesar Agusto. (Jewish Antiquities, XVIII, 28 [ii, 1]) Ang karaang mga kagun-oban sa dapit sa Julias nahimutang sa et-Tell, mga 3 km (2 mi) gikan sa dagat; apan, ang mga nahibilin sa usa ka gamayng balangay sa pagpangisda nahimutang sa el-ʽAraj sa kabaybayonan mismo. Dinhi may usa ka kinaiyanhong dunggoanan nga gigamit sa mga mangingisda hangtod karong panahona, busa ang maong dapit mohaom sa kahulogan sa ngalang Betsaida.

Bisan tuod gidawat kini nga dapit ingong mao ang Betsaida diha sa pipila ka teksto, daghang komentarista ang miergo nga may ikaduhang Betsaida dapit sa K sa Jordan. Kini nga panghunahuna mitungha tungod sa pagsabot nga ang utlanan sa teritoryo sa Galilea wala makaabot sa S sa Jordan, sumala sa mga gipahayag ni Josephus ug sa uban pa. Si Josephus mismo naghisgot bahin sa Julias ingong nahimutang sa “ubos nga Gaulanitis,” ang rehiyon dapit sa S sa Dagat sa Galilea. (The Jewish War, II, 168 [ix, 1]) Apan ang Betsaida gihisgotan nga nahimutang “sa Galilea.” (Ju 12:21) Hinunoa, ang rehiyon sa Galilea daw kanunayng dili kaayo tino ang mga utlanan, ug si Josephus gani naghisgot sa usa ka Judas nga taga-Gaulanitis ingong “usa ka Galileanhon.” (Jewish Antiquities, XVIII, 4 [i, 1]; The Jewish War, II, 118 [viii, 1]) Posible sab gayod nga ang pipila sa katawhan sa siyudad sa Betsaida nakaabot hangtod sa K nga tampi sa Jordan, mga 1.5 km (1 mi) ang gilay-on.

Dugang pa, sanglit ang hubad sa King James Version sa Marcos 6:45 nag-ingon nga gisugo ni Jesus ang iyang mga apostoles “nga mouna pag-adto [sakay sa sakayan] sa pikas tampi paingon sa Betsaida,” samtang ang samang asoy sa Juan 6:17 nag-ingon nga sila mipadulong sa Capernaum, ang pipila nagtuo nga kini usab nagpasabot nga adunay ikaduhang Betsaida sa K nga tampi sa Jordan duol sa Capernaum. Apan, ang modernong mga hubad sa teksto sa Marcos 6:45 naghatag ug luna sa pagsabot nga ang mga apostoles nagsugod sa ilang panaw paingon sa Capernaum pinaagi sa pagpamaybay una “paingon sa Betsaida” (ang dapit diin sila mibiya kang Jesus nga mopatim-awng duol sa dapit nga nahitabo ang milagrosong pagpakaon sa 5,000 ka lalaki, nga lagmit may igoigong gilay-on sa H sa Betsaida ug sa pikas tampi sa dagat gikan sa Capernaum), ug human niana mitabok sa amihanang tumoy sa dagat padulong sa ila gayong destinasyon, ang Capernaum. Sila mikawas sa kabaybayonan sa Genesaret, tingali sa H ug diyutay sa siyudad sa Capernaum.​—Mar 6:53.

Busa, bisan tuod may lainlaing mga dapit nga gituohang mao ang ikaduhang Betsaida, ang mga asoy sa Bibliya wala mag-ingon niini. Angayng matikdan usab nga kining tanang gituohan nga mga dapit maoy duol sa Capernaum ug dili gayod makataronganon nga ang duha ka siyudad nga nagbaton sa ngalang Betsaida nahimutang nga pipila lang ka milya ang distansiya gikan sa usag usa.