LATIN

Usa ka pinulongan nga sakop sa Indo-Uropanhon nga pamilya ug ginikanan sa mga pinulongang Romance, nga mao, ang Italyano, Kinatsila, Pranses, Portuges, ug Romanyano. Sa kataposang katunga sa ikaduhang siglo K.P., ang Grego gipulihan ug Latin sa relihiyosong mga gahom sa Roma ingong ang pinulongan sa Romanhong diosesis. Lakip sa mga resulta niini mao ang pagtungha sa Latin nga Vulgate ni Jerome sa ikaupat ug ikalima nga siglo K.P., nga ikaduha lamang sa Gregong Septuagint ingong iladong karaan nga hubad sa Bibliya.

Ang Latin mao ang pinulongan sa Imperyo sa Roma ug busa, sa dihang si Jesu-Kristo dinhi pa sa yuta, kini mao ang opisyal nga pinulongan sa Palestina, apan dili mao ang komon nga pinulongan sa katawhan. Busa dili ikatingala nga makakita kita ug pipila ka pulong nga naimpluwensiyahan sa Latin diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Ang pulong nga “Latin” makita kas-a lamang diha sa Bibliya, sa Juan 19:​20, diin kita gisuginlan nga ang inskripsiyon nga gibutang sa ulohan ni Jesus diha sa estaka sa pagsakit gisulat sa Hebreohanon, Grego, ug Latin.

Ang Latin diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan makita diha sa nagkalainlaing porma. Kini naundan ug kapin sa 40 ka Latin nga mga ngalan sa mga tawo ug mga dapit, sama sa Aquila, Lucas, Marcos, Pablo, Cesarea, ug Tiberias. Niining bahina sa Bibliya makita ang Gregong mga katumbas sa mga 30 ka Latin nga mga pulong may kalabotan sa militar, hudisyal, panalapi, ug sa panimalay, sama sa centurio (Mar 15:​39, opisyal sa kasundalohan), denarius (Mat 20:2), ug speculator (Mar 6:​27, guwardiya). Makita usab ang pipila ka Latin nga mga ekspresyon o mga idiom, sama sa “kay nagtinguha sa pagpahimuot sa panon sa katawhan” (Mar 15:15) ug ‘nangayo ug igong piyansa.’ (Buh 17:9) Ang syntax, o ang pagkabalay sa mga prase ug mga tudling-pulong, usahay nagpaila sa impluwensiya sa Latin. Apan, gilantugian sa nagkalainlaing mga eskolar ang gidak-on sa impluwensiya niini.

Ang mga pulong nga naimpluwensiyahan sa Latin makita sa kadaghanang bahin diha sa mga basahon ni Marcos ug Mateo, ug mas daghan ang gigamit ni Marcos kay sa bisan kinsang uban pang magsusulat sa Bibliya. Kini nakahatag ug kalig-onan sa pagtuo nga iyang gisulat ang iyang Ebanghelyo didto sa Roma ug sa panguna alang sa mga Hentil, ilabina sa mga Romano. Diyutay lang ang gigamit ni Pablo nga mga pulong nga naimpluwensiyahan sa Latin; kini dili makita diha sa Gregong Septuagint.

Ang pagkakaplag ug pipila ka pulong nga naimpluwensiyahan sa Latin diha sa Kasulatan dili lamang kay mapuslanon alang sa akademikanhong pagtuon sa mga mahigugmaon sa Bibliya. Kini nahiuyon sa kon unsay gipakita sa Bibliya bahin sa Palestina ingong ang dapit nga gisakop sa Roma sa dihang si Jesu-Kristo dinhi pa sa yuta. Dugang pa, ang paggamit niining mga pulong nga naimpluwensiyahan sa Latin sa hawod nga sekular nga Gregong mga magsusulat sa mao ra usab nga yugto nagpamatuod nga ang Kristohanong Kasulatan namugna gayod sulod niadtong mga panahona nga ilang giingon. Busa, kini nga kamatuoran dugang nagpamatuod sa pagkakasaligan sa Kristohanon Gregong Kasulatan.