Mga Prinsipyo sa Paghubad sa Bibliya

Ang uban tingali moingon nga ang estrikto, pulong por pulong, o interlinear nga estilo sa paghubad makatabang sa magbabasa nga makuha ang labing duol nga kahulogan sa kon unsay giingon sa orihinal nga mga pinulongan. Apan dili kanunayng ingon niana ang kahimtang. Tagda kining pipila ka rason:

• Walay pinulongan nga parehas kaayog gramatika, bokabularyo, ug pagkabalay sa mga tudling pulong (sentence). Si S. R. Driver, propesor sa Hebreohanon nga pinulongan, misulat nga ang mga pinulongan “managlahi dili lang sa gramatika ug root word, kondili . . . sa paghan-ay sab sa mga ideya diha sa tudling pulong.” Ang matag pinulongan lainlaig paagi sa pagpahayag sa hunahuna. “Busa ang matag pinulongan dili parehas ug paagi sa pagbalay sa mga tudling pulong,” midugang si Propesor Driver.

• Walay modernong pinulongan nga bug-os makatumbas sa bokabularyo ug gramatika sa karaang Hebreohanon, Aramaiko, ug Grego nga pinulongan. Busa ang pulong por pulong nga paghubad mahimong dili klaro o usahay makahatag pa ganig sayop nga kahulogan.

• Ang kahulogan sa usa ka pulong o ekspresyon mahimong mausab depende sa konteksto diin kini gigamit.

Mahimong hubaron sa usa ka maghuhubad sa literal nga paagi ang pipila ka pulong sa orihinal nga pinulongan, apan angay siyang mag-amping pag-ayo sa paghimo niana.

Niay pipila ka pananglitan diin ang pulong por pulong nga paghubad mahimong masayop:

• Gigamit sa Balaang Kasulatan ang ekspresyong “natulog” ug “nahikatulog” sa pagtumong sa literal nga pagkatulog ug sa kamatayon. (Mateo 28:13; Buhat 7:60) Kon ang konteksto niini nga mga ekspresyon nagtumong sa pagkamatay, mahimong gamiton sa mga maghuhubad sa Bibliya ang mga pulong “nangatulog sa kamatayon” aron dili maglibog ang mga magbabasa.—1 Tesalonica 4:13; 1 Corinto 7:39; 2 Pedro 3:4.

• Sa Efeso 4:14, si apostol Pablo migamit ug ekspresyon nga sa literal mahimong hubaron nga “sa pagdula sa mga tawo ug dice.” Kining karaan nga panultihon nagtumong sa pagpanikas gamit ang dice. Sa kadaghanang pinulongan, ang literal nga pagkahubad niini dili gyod masabtan. Mas tin-aw kining masabtan kon hubaron nga “paglingla sa mga tawo.”

• Sa Roma 12:11, gigamit ang Gregong ekspresyon nga sa literal nagkahulogang “espiritu nga nagbukal.” Kini nga pagkahubad dili maghatag sa hustong kahulogan sa Cebuano. Busa niini nga bersiyon kini gihubad nga “magmadasigon.”

• 

  Sa iyang ilado nga Wali sa Bukid, gigamit ni Jesus ang ekspresyon nga sagad gihubad nga “Bulahan ang kabos sa espiritu.” (Mateo 5:3, Ang Biblia—Bag-ong Hubad nga Binisaya) Apan sa daghang pinulongan, makapalibog ang literal nga hubad niini. Sa ubang pinulongan, ang literal nga hubad mahimong magpasabot nga kadtong “kabos sa espiritu” dili timbang ug panghunahuna o walay kusog ug determinasyon. Apan dinhi si Jesus nagtudlo sa mga tawo nga ang ilang kalipay nagdepende, dili sa pagtagbaw sa ilang pisikal nga panginahanglan, kondili sa pag-ila nga gikinahanglan nila ang giya sa Diyos. (Lucas 6:20) Busa mas tukma kon kini nga ekspresyon hubaron nga “kadtong mahunahunaon sa ilang espirituwal nga panginahanglan” o “kadtong nahibalo nga gikinahanglan nila ang Diyos.”—Mateo 5:3; The New Testament in Modern English.

• Sa daghang konteksto, ang Hebreohanong pulong nga gihubad ug “selos” motumbas sa komon nga kahulogan sa Cebuano nga pulong, nga mao ang kasuko tungod sa pagkadili-maunongon sa usa ka suod nga kauban o kasina ngadto sa uban tungod sa ilang kabtangan. (Proverbio 6:34; Isaias 11:13) Apan kini nga Hebreohanong pulong may positibo sab nga kahulogan. Pananglitan, mahimo kining gamiton sa “kasibot” o “kadasig” ni Jehova nga panalipdan ang iyang mga alagad o sa iyang “pagpangayog eksklusibong debosyon.” (Exodo 34:14; 2 Hari 19:31; Ezequiel 5:13; Zacarias 8:2) Magamit sab kini sa “kasibot” nga gipakita sa matinumanong mga alagad alang sa Diyos ug sa pagsimba kaniya o sa ‘dili pagtugot nga mosimba ug laing diyos’ gawas kaniya.—Salmo 69:9; 119:139; Numeros 25:11.

• 

  Ang Hebreohanong ekspresyon nga sagad nagtumong sa kamot sa tawo daghag kahulogan. Depende sa konteksto, kining pulonga mahimong hubaron nga “awtoridad,” “pagkamanggihatagon,” o “gahom.” (2 Samuel 8:3; 1 Hari 10:13; Proverbio 18:21) Gani, kining pulonga gihubad sa kapig 40 ka lainlaing paagi sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan.

Busa sa paghubad sa Bibliya, ang usa ka termino sa orihinal nga pinulongan dili angayng tumbasan ug samang pulong sa matag higayon. Kinahanglang hunahunaon pag-ayo sa maghuhubad ang mga pulong nga iyang gamiton aron parehas ang ideya niini sa orihinal nga pinulongan. Dugang pa, kinahanglan niyang balayon ang mga pulong base sa hustong gramatika sa iyang pinulongan aron sayon kining basahon.

Sa laing bahin, angayng likayan ang sobrang pag-usab sa paagi sa pagpahayag ug ideya. Kon ang maghuhubad mag-paraphrase o magpagusto lang ug hubad sa Bibliya base sa kon giunsa niya pagsabot ang katibuk-ang ideya, mahimong mausab ang kahulogan sa teksto. Sa unsang paagi? Mahimong masayop siya pinaagi sa pagbutang sa iyang opinyon o basin matangtang niya ang importanteng mga detalye nga naa sa orihinal. Sayon tingaling basahon kini nga paagi sa paghubad, apan usahay kini ang hinungdan nga dili makuha sa magbabasa ang hustong mensahe sa teksto.

Ang tinuohan sa usa mahimong makaimpluwensiya sa iyang paghubad. Pananglitan, ang Mateo 7:13 nag-ingon: “Luag ang dalan padulong sa kalaglagan.” Ang ubang maghuhubad, tingali tungod sa ilang tinuohan, naggamit sa terminong “impiyerno” imbes “kalaglagan” nga mao gyoy gipasabot sa Gregong pulong.

Angay sab hinumdoman sa maghuhubad nga ang Bibliya gigamitag komon nga mga pulong nga daling masabtan sa ordinaryong mga tawo, sama sa mga mag-uuma, magbalantay sa karnero, ug mangingisda. (Nehemias 8:8, 12; Buhat 4:13) Busa ang maayong hubad nga Bibliya mao kanang daling masabtan sa sinserong mga tawo, bisag unsa pay ilang kagikan. Mas maayong gamiton ang tin-aw, komon, ug daling masabtan nga mga pulong kay sa mga termino nga wala kaayo gamita sa ordinaryong mga tawo.

Daghang maghuhubad sa Bibliya ang nagpasagad ug tangtang sa ngalan sa Diyos nga Jehova diha sa daghang modernong hubad bisag kanang ngalana makita sa karaang mga manuskrito sa Bibliya. (Tan-awa ang Apendise A4.) Sa daghang hubad, ang maong ngalan gipulihag titulo, sama sa “Ginoo,” ug gitago pa gani sa uban ang kamatuoran nga ang Diyos naay ngalan. Pananglitan, sa ubang hubad, ang pag-ampo ni Jesus nga narekord sa Juan 17:26 nag-ingon: “Gipaila ka nako kanila,” ug ang Juan 17:6, “Gipaila ka nako sa mga tawo nga imong gihatag kanako.” Apan ang eksaktong hubad sa pag-ampo ni Jesus maoy, “Akong gipaila kanila ang imong ngalan,” ug “Ang imong ngalan akong gipadayag sa mga tawo nga imong gihatag kanako.”

Ang pasiunang pulong sa unang Iningles nga edisyon sa Bag-ong Kalibotang Hubad nag-ingon: “Wala namo gi-paraphrase ang Balaang Kasulatan. Gipaningkamotan namo nga mahubad kini sa literal nga paagi, basta masabtan kana sa modernong Iningles nga panultihon ug dili malubog ang kahulogan tungod sa bakikaw nga pagkahubad.” Busa ang New World Bible Translation Committee naningkamot nga mahimong timbang niining bahina, nga naggamit ug mga pulong ug ekspresyon nga motumbas sa orihinal nga pinulongan kon masabtan ra, apan wala mogamit ug mga pulong nga bakikaw basahon o makalubog sa kahulogan. Tungod niana, ang Bibliya sayon basahon ug ang magbabasa makasalig gyod nga ang mensahe sa Diyos eksaktong pagkahubad.—1 Tesalonica 2:13.