Mga Batang ‘Gipahulaman’—Unsa ka Maalamon ang Batasan?
“Abi mo, Daniel, daghan akog anak,” matud sa ig-agaw ni Daniel. “Mao nga gihukom nako nga iapod-apod ang pipila kanila taliwala sa mga paryente.” Nga gitudlo ang usa ka batang babaye nga iyang dala, ang ig-agaw miingon: “Kini ang imoha.”
“Salamat,” matud ni Daniel. Bisan pa niana, sa kahiladman, siya nanghayhay. Siya may igo nang mga anak sa kaugalingon ug dili niya gusto o kinahanglan ang dugang. Apan sumala sa batasan sa dapit, ang pagbalibad sa tanyag isipong seryosong sala—nga dili katuohan! Niadtong panahona si Daniel nakabatog laing anak babaye nga atimanon.
Sa daghang nagkaugmad nga kanasoran, ilabina sa Aprika, kasagarang pahulaman sa mga ginikanan ang ilang mga anak ngadto sa mga paryente o mga higala sa daghang bulan, katuigan—ug usahay sa panahong walay tino. Ang batasan tingali katingad-anang pamation sa mga igdulongog sa Kasadpan, apan sa prinsipyo kini susama sa batasan nga ipadala ang mga anak sa mga eskuylahang may dormitoryo o sa tagdugay nga mga kamping sa ting-init. Apan, unsa bay nagpaluyo sa batasan sa pagpahulam sa mga anak? Maalamon ba kining batasana?
Kon Nganong Pahulaman Nila ang Ilang mga Anak
Bisan tuod nagakausab ang tradisyonal nga mga prinsipyo, alang sa Aprikano, ang mga anak dili eksklusibong propiedad sa mga ginikanan. Hinunoa, sila iya sa gipadakong pamilya. Ang mga iyaan, mga uyoan, mga apohan, ug uban pa giisip tanan nga may mga katungod o pagbulot-an ibabaw sa mga bata. Sumala sa ginaingon sa usa ka sanglitanan sa Kasadpang Aprika: “Usa ka tawo ang magpahimugso, apan daghan ang mag-atiman sa bata.”
Ingong sangpotanan, kon motungha ang emerhensiyang mga situwasyon, sama sa pagkamatay sa mga ginikanan sa usa ka bata, ang mga paryente andam ug gustong mosagop sa nailong bata. Hinuon, ang pangunang hinungdan nga pahulaman sa mga paryente ang mga anak kasagarang panalapi. Kon pobre ang pamilya ug daghan ang mga anak, tingali mobati ang mga ginikanan nga ang usa o labaw pang bata makabatog kaayohan pinaagi sa pag-ipon sa mga paryente nga maarang-arang. Mangatarongan sila nga ang paryente mas makaabot sa mga bayranan sa eskuylahan, sinina, medisina, pagkaon. Busa dili kakulang sa ginikananhong gugma apan, hinunoa, ang tinguha sa pagtagana sa kinamaayohan alang sa ilang mga anak ang magtukmod sa pila ka ginikanan nga isalig sila sa uban.
Ang laing hinungdan mao ang tinguha nga ang mga anak makabatog maayong edukasyon. Tingali ang labing duol nga eskuylahan halayo sa balay sa pamilya. Sanglit tingali lisod o imposible nga mobalhin ang tibuok pamilya, ang mga ginikanan tingali mangatarongan nga labing maayo ang pagpadala sa ilang anak ngadto sa mga paryente nga nagapuyo duol sa eskuylahan.
Ang mga paryente sa katibuk-an malipay nga modawat niining mga bataa. Apil sa ubang mga butang, ang laing baba nga pakan-on nagkahulogan usab sa laing parisan sa mga kamot sa pagbuhat sa mga buhat sa panimalay. Ug ang mga ginikanan usahay motabang sa galastohan pinaagi sa pagpadalag kuwarta o pagkaon.
Mga Butang Pagatagdon
Samtang matuod nga may pila ka edukasyonal ug materyal nga mga bentaha ang pagpahulam sa usa ka anak sa uban, adunay ubang butang nga angay palandongon pag-ayo. Sa usa ka butang, unsaon sa bata sa pagpasibo ngadto sa bag-o niyang mga magbalantay, ug unsaon nila pagpasibo ngadto sa bata? Usahay molampos ang maong kahikayan, ug ang bag-ong mga ginikanan makaugmad ug lig-on, mahigugmaong mga relasyon uban sa ilang mga anak-anak. Pananglitan, usa ka Kristohanong ansiano sa Sierra Leone nagdawat sa iyang nailong pag-umangkong lalaki. Sa gisukna katuigan sa ulahi mahitungod sa iyang anak-anak, siya mitubag: “Wala ko isipa si Desmond nga usa ka anak-anak—siya akong anak. Siya akong unod ug dugo.” Hinuon, dili tanan nagaisip sa ilang mga anak-anak niining paagiha. Sa pag-ilustrar, sa usa ka siyudad sa Kasadpang Aprika may panggubot. Nanglupad ang mga bala. “Dali” misinggit ang usa ka ginang sa panimalay ngadto sa duha niya ka bata: “Arthur, tago sa ilalom sa katre! Ikaw, Sorie, tan-aw sa bentana ug sultihi kamig unsay nagakahitabo!” Si Arthur maoy tinuod niyang anak, apan si Sorie, usa ka anak-anak, o sinagop.
Kasagaran ang may-pinalabing pagtagad igahatag ngadto sa tinuod nga mga anak sa pamilya. Ingong sangpotanan, ang gitinguha kaayong materyal nga mga benepisyo kadaghanan dili matuman. Subsob kaayo nga ang mga sinagop daghag trabaho, dili maedukar, ug kataposang makadawat ug sinina ingon man sa pag-atimang medikal ug sa ngipon. Matud sa usa ka misyonaryo nga nagtrabaho sa Aprika sa kapig 23 ka tuig: “Ang mga sinagop halos kanunay segunda-klaseng mga anak.”
Laing puntong pagatagdon: Inigbiya sa usa ka bata sa balay, kasagarang may emosyonal nga mga kapildihan. Ang mga hunahuna ug mga kasingkasing sa mga bata sensitibo ug humok. Sukad sa pagkamasuso mangandoy sila sa kalipay ug kasegurohan sa suod nga relasyon uban sa ilang mga ginikanan. Ang pag-ibot sa mga anak gikan sa ilang balay aron mobiya ug moipon sa mga estranghero mahimong lisod kaayo.
Sa Sierra Leone ang usa ka babayeng ginganlag Comfort nuybe anyos pa lang sa dihang siya gipalakaw aron moipon sa iyang iyaan. Siya nahinumdom: “Ang katuigan nga gigugol ko halayo sa balay maoy lisod kaayo. Gimingaw kaayo ako sa akong pamilya—ilabina ang akong mga igsoong lalaki ug mga babaye. Kadto nahisamag ako gilangkat gikan sa dapit diin angay ako tua didto ug gibutang sa dapit diin dili ako angay tua didto. Bisan tuod maayo kaayo ang pagtagad kanako sa akong iyaan, ako dili gayod makasulti kaniya nga walay pagpanuko sama sa akong kaugalingong inahan. . . . Bisan pag unsa ka lisod tingali ang dangatan sa among kahimtang, dili ko gayod palakton ang akong mga anak aron moipon sa laing tawo.”
Si Francis, usa ka taga-Kasadpang Aprika nga nagdako usab nga sinagop, nagpahayag niini: “Nagbasol ako nga wala makaugmad ug suod nga relasyon uban sa tinuod kong inahan. Sa usa ka paagi, gibati ko nga nasayloan namo ang usa ka butang bililhon.”
Kanang Hinungdanong Espirituwal nga mga Panginahanglan
Ang labing hinungdanong butang sa tanan, hinunoa, mao ang espirituwal nga kaayohan sa bata. Ug ang Diyos sa iyang kamaalamon nagasugo sa mga ginikanan sa pag-atiman sa espirituwal nga mga panginahanglan sa ilang mga anak. Sa pagtumong sa Israelinhong mga ginikanan, ang tambag sa Diyos mao: “Kining mga pulonga nga akong gisugo kaninyo karong adlawa kinahanglang maanaa sa inyong kasingkasing; ug kinahanglang inyong isilsil kini diha sa inyong anak ug isulti kini kon kamo magalingkod sa inyong balay ug kon kamo magalakaw sa dalan ug kon kamo magahigda ug kon kamo magabangon.” (Deuteronomio 6:6, 7) Si apostol Pablo susamang nagsugo sa Kristohanong mga amahan: “Ayaw ninyo pagpasuk-a ang inyong mga anak, apan ipadayon ang pagmatuto kanila sa pagpanton ug pagtulon-an ni Jehova.”—Efeso 6:4.
Apan sa unsang paagi ang usa ka bata mamatuto “sa pagpanton ug pagtulon-an ni Jehova” kon siya gipalakaw aron moipon sa mga paryenteng dili magtutuo? Nan, pagkamubo sa panglantaw ang pagsakripisyo sa espirituwal nga kaayohan sa usa ka bata tungod sa materyal o edukasyonal nga mga benepisyo!
Komosta ang pagpadala sa usa ka bata aron moipon sa kaubang mga magtutuo? Bisan tuod mas maayo kay sa pagpahulam kanila ngadto sa mga dili magtutuo, sa daghang paagi kini dili usab tilinguhaon. Ang bata tingali kinahanglang mosagubang sa dagkong sosyal, emosyonal, ug sikolohikanhong mga pagpasibo. Ang pila ka bata nahimong masulob-on o nahulog sa delingkuwensiya ug daotang panag-uban. Ang pipila nawad-an sa tanang pagpabili sa espirituwal nga mga butang.
Sumala sa nasayran sa mga ginikanan, kinahanglan ang kahanas, pailob, ug dakong panahon sa pagsilsil diha a usa ka bata sa gugma kang Jehova. Kon kanang buluhatona lisod alang sa tinuod nga mga ginikanan sa usa ka bata, kinsa nakaila gayod kaniya sukad sa pagkatawo, pagkalisod nga ang usa ka magtiayon magamatuto sa usa ka bata nga dili ilaha! Sanglit ang kinabuhing walay kataposan sa usa ka bata nameligro, ang mga ginikanan kinahanglang ugdang ug mainampoon magpalandong kon kaha ang pagpahulam sa lain usa ka bata takos sa mga riyesgo.
Bisan pa niana, ang Kristohanong mga ginikanan maoy maghukom sa ilang kaugalingon kon unsaon nila pagtuman ang tambag sa 1 Timoteo 5:8: “Sa pagkamatuod kon adunay dili magtagana sa mga iya, ug ilabina sa mga sakop sa iyang panimalay, siya nagsalikway sa pagtuo ug daotan pa kay sa tawong walay pagtuo.” Kon sila sa personal dili makatagana sa materyal nga mga panginahanglan sa bata, angay nilang tino-on nga ang espirituwal nga mga panginahanglan sa ilang anak itagana sa labing maayong paagi nga mahimo ubos sa mga kahimtang.
Misulat ang salmista: “Ang mga anak maoy gasa gikan sa Diyos; sila mao ang iyang ganti.” (Salmo 127:3, The Living Bible) Busa mahala ang inyong mga bata, ug himoa nga sila haduol kaninyo. Higugmaa sila, ug pasagding sila mahigugma kaninyo. Tabangi sila nga mahimong espirituwal nga mga lalaki ug mga babaye, kay ang pagbuhat niana mosangpot sa ilang walay-kataposang panalangin. Tingali ikaw makaingon, sama ni Juan mahitungod sa iyang espirituwal nga mga anak: “Wala akoy labaw nga hinungdan sa pagpasalamat kay niining mga butanga, nga akong madungog nga ang akong mga anak nagapadayon sa paglakaw sa kamatuoran.”—3 Juan 4.