Ang Dapit sa mga Dula

ANG Dakong Maglalalang gihubit sa Bibliya ingong “ang malipayong Diyos,” ug siya buot nga ang iyang mga linalang magmalipayon. (1 Timoteo 1:11) Busa dili ikahibulong nga iyang gilalang ang mga tawo nga may katakos sa pagkalingaw sa dula. Busa ang The New Encyclopædia Britannica mitaho: “Ang kasaysayan sa mga dula ug mga paugnat sa kusog maoy usa ka bahin sa kasaysayan sa tawo.”

Ang pagtungha sa bola giingon nga mao ang pinakahinungdanong butang diha sa kasaysayan sa mga dula. “Ang naobserbahan mao nga ang mga mananap malipay kaayong maglukso-lukso sa mga dulaan,” matud pa sa gikutlo sa ibabaw nga ensiklopedia, “nagpasabot nga tingali wala gayoy panahon . . . nga ang kapuli nga bola wala gukda o wala iitsa.”

Makaiikag, ang ubang mga instrumento dugay nang gigamit sa paghapak sa bola. “Siyempre dihay mga dula nga ginamit ang lipak nga gidula sa mga taga Persia, Gresya, ug mga Indian sa Amerika,” nagkanayon ang Britannica. “Ang polo, usa ka pulong nga gikan sa Tibet, ilado sa pila ka porma sa mga taga Persia sa panahon ni Dario I (naghari sa 522-486 WKP). Ang golf, nga giangkon sa Scotland nga maoy nakaimbento sa modernong porma sa dula, ilado nga nagagikan sa panahon pa sa Roma ug sa daghang mga nasod sa Uropa.”

Unang Pagpasiugda sa mga Dula

Sa gatosan ka tuig sa wala pa matapos ang pagsulat sa Hebreohanong Kasulatan (“Daang Testamento”), popular na ang organisadong mga dula. Pananglitan, ang mga dula gihimo matag upat ka tuig sa karaang Olympia, Gresya. Ang Britannica nagtaho: “Dihay mga talaan sa mga kampeon sa Olympia gikan sa 776 WKP ngadto sa AD 217,” o halos usa ka libo ka tuig! Ang Olympic Games hinungdanon kaayo sa kinabuhi sa Grego niadtong panahona nga ang panahon gisukod pinaagi kanila, ang matag upat-ka-tuig nga yugto tali sa matag dula gitawag nga Olympiad. Busa, sumala nianang unang paagi sa pag-ihap sa panahon, si Jesu-Kristo natawo sa panahon sa ika-194 nga Olympiad.

Ang Hebreohanong Kasulatan walay gisulti mahitungod sa organisadong mga dula, bisan pag gihisgotan sa usa sa mga propeta ang “publikong mga hawan [sa Jerusalem] puno sa mga lalaki ug mga babaye nga nagdula.” (Zacarias 8:5) Kapin sa usa ka gatos ka tuig sa wala pa matawo si Jesus, ang Gregong mga bangga sa dula gipailaila sa Israel. Usa ka gimnasyom ang gitukod sa Jerusalem, ug gani napasagdan sa pipila ka saserdote ang ilang mga katungdanan aron makaapil sa mga dula.​—2 Maccabees 4:12-15.

Si Augustus Cesar, ang imperador sa Roma sa dihang natawo si Jesus, mahigugmaon kaayo sa mga paugnat sa kusog, ug ang mga dula nahimong popular sa Roma. Ugaling, ang mga dula nga gikaikagan kaayo sa mga lungsoranon sa Roma mao kanang pakig-away, sama sa boksing ug dumog. Kining “mga dulaa” nahimong mapintas, nagpaula ug dugo nga mga bangga diin ang mga lalaki ipasabong batok sa usa ug usa o batok sa mga hayop diha sa mga away taman sa kamatayon.

Mga Dula Diha sa “Bag-ong Testamento”

Ugaling, ang maong makalilisang nga mga pag-abuso sa mga dula wala magpasabot nga ang pagdula niana daotan. Wala gayod kitay mabasa diha sa Kasulatan labot kang Jesus ug sa iyang mga apostoles nga nagtunglo sa mga dula o ang pagdula niana. Hinunoa, sagad gigamit sa mga apostoles ang mga bahin niana sa pag-ilustrar sa mga punto sa pagtulon-an.

Pananglitan, dayag nga anaa sa hunahuna ni Pablo ang mga lumba sa dagan nga maoy bahin sa Olympic Games sa dihang siya nag-awhag sa mga Kristohanon: “Wala ba kamo masayod nga ang mga magdadagan diha sa lumba ang tanan modagan, apan usa ra kanila ang makadawat sa ganti? Busa dagan sa ingon aron kamo makadawat niini.” Siya midugang: “Ang matag usa nga nagaapil sa bangga magabatasan sa pagpugong sa iyang kaugalingon sa tanang butang. Sa pagkamatuod, sila nagahimo niini aron sa pagdaog sa usa ka purongpurong nga madunot ra, apan kita aron sa pagdaog sa dili madunot.”​—1 Corinto 9:24, 25.

Sa laing okasyon, si Pablo miingon nga ang usa ka Kristohanon kinahanglang modalagan nga desidido sa pagdaog sa ganti sa kinabuhi. “Ako nagapadayon paingon sa dag-anan alang sa ganti nga mao ang sa langitnong pagtawag kanato sa Diyos,” siya misulat. (Filipos 3:14) Dugang pa, sa nag-ilustrar sa panginahanglan sa pagsunod sa mga lagda sa usa ka maligdong nga kinabuhi, gipahinumdoman ni Pablo si Timoteo: “Kon may moapil sa mga dula, siya dili purongpurongan gawas kon siya magpakigbangga subay sa mga lagda.” (2 Timoteo 2:5) Ug si apostol Pedro misulat nga ang Kristohanong mga magbalantay nga nagatuman sa ilang mga kaakohan “makadawat sa dili-malawos nga purongpurong sa himaya.”​—1 Pedro 5:4.

Tino nga ang batan-ong Timoteo nalangkit sa pagbantay sa batan-ong mga Kristohanon kinsa malipay sa mga dula. Busa, gisulatan siya ni Pablo nga ang “paugnat sa lawas [sama sa usa ka gymnast] may diyutayng kapuslanan,” busa midawat nga ang gimnastikong mga ehersisyo nga mabaskog nga gibansaybansay sa mga Grego adunay pila ka kaayohan. “Apan,” daling midugang si Pablo, “ang diyosnong debosyon mapuslanon sa tanang butang, sanglit kalaoman man kini alang sa kinabuhi karon ug usab alang sa kinabuhi nga umaabot.”​—1 Timoteo 4:8; tan-awa ang The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures.

Ang Tukmang Dapit sa Ehersisyo

Busa ang Kasulatan nagpakita nga ang ehersisyo sa lawas may tukmang dapit diha sa kinabuhi. Bisan pa, nagkinahanglan kinig pagkatimbang, sa pagkamasaranganon. “Ipakita ang inyong pagkamakasaranganon ngadto sa tanang mga tawo,” misulat si Pablo. (Filipos 4:5) Nan, pagkalisod makita kini nga pagkatimbang!

Napasobrahan sa unang mga Grego ang mga dula, ug ang mga Romano nagpasiugdag mga dula nga makadaot sa mga tigsalmot ug sa mga tawong malipay sa pagtan-aw sa mangilngig nga mga talan-awon. Sa laing bahin, ang uban sa ngalan sa relihiyon nagpiot ug nagdili sa mga dula. Ang The New Encyclopædia Britannica miingon: “Ang higpit nga tinamdan sa ika-17ng siglo nakawala sa kalipay diha sa mga dula sa Uropa ug Amerika.”

Ang mga dula dili pa dugay nakasinati ug pagsiaw pag-usab nga tingali wala pa hitupngi sukad sa kasaysayan. “Sunod sa klima,” nagkanayon ang The World Book Encyclopedia, “tingali hisgotan sa kadaghanang mga tawo ang mga dula kay sa bisan unsa pang mga ulohan.” Ang mga dula gitawag pa gani nga “ang ampiyon sa masa.”

Unsa ang pipila ka suliran nga namugna sa maong kasibot sa mga dula? Ikaw ba o ang imong pamilya nag-antos sa dili maayong mga epekto ingong resulta? Sa unsang paagi imong mabutang ang mga dula diha sa iyang tukmang dapit?