Pagplano sa Pamilya—Ang Kristohanong Panglantaw

DIHA sa unang Komperensiya sa Populasyon sa Kalibotan, sa 1974, ang 140 ka nasod nga nagtigom pormal nga mideklarar nga ang tanang mga magtiayon “adunay katungod sa libreng paghukom ug sa responsableng gidaghanon ug sa pagkal-ang sa ilang pagpanganak ug sa pagbaton sa impormasyon, edukasyon, ug mga paagi sa paghimo niini.”

Giisip sa kadaghanan nga maayo kanang desisyona. Tinuod, gisultihan sa Diyos si Adan ug Eva, ug sa ulahi ang pamilya ni Noe, sa “pagsanay ug pun-on ang yuta,” apan walay sama nga sugo ang gihatag sa mga Kristohanon. (Genesis 1:28; 9:1) Ang Kasulatan wala magdasig sa Kristohanong mga magtiayon nga manganak ni nagpugong kanila nga dili manganak. Ang minyong mga magtiayon mahimong mohukom sa pagpanganak o dili ug, kon sila magplano nga manganak, kon pila ang ilang anak ug kon kanus-a sila manganak.

Usa ka Hinatag-sa-Diyos nga Responsabilidad

Apan, nakamatikod ka ba nga ang deklarasyon sa Komperensiya sa Populasyon sa Kalibotan nag-ingon nga kinahanglan desisyonan sa mga magtiayon ang “responsableng gidaghanon ug sa pagkal-ang sa ilang pagpanganak”? Kining prinsipyo sa responsabilidad nahiuyon usab sa Bibliya. Nahibalo ang Kristohanong mga ginikanan nga samtang ang mga anak maoy bililhong gasa gikan sa Diyos, nagauban sa gasa mao ang igong responsabilidad.

Una sa tanan, anaa ang responsabilidad sa pag-atiman sa kabataan sa materyal nga paagi. Ang Bibliya nag-ingon: “Sa pagkatinuod kon adunay tawo nga dili magtagana alang sa mga iya, ug ilabina alang sa mga sakop sa iyang panimalay, iyang gilimod ang pagtuo ug labi pa siyang daotan kay sa tawo nga walay pagtuo.”​—1 Timoteo 5:8.

Ang pagtagana sa pamilya naglangkit ug labaw pa kay sa pagbutang ug pagkaon sa lamesa ug sa pagbayad sa mga balayranan, bisan kini mismo dako na kaayo nga trabaho. Ang responsableng Kristohanong mga magtiayon, sa magplano sa gidak-on sa ilang mga pamilya, magtagad sa pisikal nga panglawas sa inahan ug sa iyang emosyonal, mental, ug espirituwal nga kaayohan. Ang pag-atiman ug bata nagkinahanglag dakong panahon, ug kon mag-alinupong ang mga bata, sagad isakripisyo sa mga inahan dili lamang ang ilang pahulay, paglingawlingaw, personal nga pag-ugmad, ug pakigbahin sa Kristohanong mga buluhaton kondili ang ilang pisikal ug espirituwal nga panglawas usab.

Ang responsableng Kristohanong mga ginikanan nagapalandong usab sa mga panginahanglan sa ilang mga anak. Ang The State of the World’s Population 1991 nag-ingon: “Ang mga bata nga matawo diha sa dako, sunodsunod nga pagpanganak nga mga pamilya mag-ilogay sa mga igsoong lalaki ug babaye sa pagkaon, sapot ug sa pagmahal sa ginikanan. Sila usab mas daling maimpeksiyon. Kon mabuhi kining mga bataa sa ilang talandogong mga tuig sa pagkabata, posible nga dili maayo ang ilang pagtubo ug madaot ang pag-ugmad sa ilang pangisip. Ang palaabuton niining mga bataa sa hamtong nga kinabuhi mawala ug dako.” Kini, siyempre, dili ingon niini ang kahimtang diha sa tanang dagkong mga pamilya, apan usa kini ka butang nga angay palandongon sa Kristohanong mga pamilya dihang magplano sa gidaghanon sa mga anak nga ilang batonan.

Ang Kristohanong mga ginikanan adunay obligasyon sa pag-atiman sa ilang anak sa espirituwal, sumala sa gisugo sa Bibliya: “Kamong mga amahan, ayaw ninyo pasuk-a ang inyong mga anak, hinunoa matutoa ninyo sila diha sa pagbansay ug sa pagpahamatngon gikan ni Jehova.”​—Efeso 6:4.

Si Emeka, usa ka Kristohanon nga nagtudlog law sa Nigeria, usa na ka tuig nga naminyo ug wala magdali nga mahimong amahan sa usa ka dako nga pamilya. “Among gihisgotan sa akong asawa kon pila ka anak ang among batonan. Naghunahuna kami nga manganak ug lima apan tulo ang among nadesisyonan. Sa ulahi mihukom kami nga mas maayo ang duha. Lisod magpadako ug mga bata sumala sa mga prinsipyo sa Bibliya. Dako kaayo kini nga responsabilidad.”

Ang ubang mga Kristohanong magtiayon nakadesisyon nga dili manganak aron makagugol sa ilang bug-os panahon sa pag-alagad sa Diyos. Matud pa sa usa ka misyonaryo sa Aprika nga miuyon sa iyang bana nga magpabilin nga walay anak: “Wala ako mobati nga may nakulang kanako tungod kay wala manganak. Bisag ako ug ang akong bana wala makasinati sa mga kalipay sa pagkahimong ginikanan, ang among kinabuhi puno sa ubang mga kalipay. Pinaagi sa pagkahimong puliki sa pagtabang sa uban nga makakat-on sa kamatuoran sa Bibliya, kami adunay espirituwal nga mga anak sa daghang bahin sa kalibotan. Among gihigugma sila, ug ila kaming gihigugma. Kami adunay linain nga panagsuod. Uban sa maayong katarongan, gipakasama ni apostol Pablo ang iyang kaugalingon sa usa ka masuso nga inahan tungod sa iyang mahangawaong pagbati sa mga tawong iyang natabangan sa espirituwal.”​—1 Tesalonica 2:7, 8.

Pagpugong sa Pagpanganak

Gihukman ba sa Bibliya ang pagpugong sa pagpanganak? Wala, wala kini maghukom. Ang kapilian iya na sa magtiayon. Kon ang minyong magtiayon mohukom nga magpugong sa pagpanganak, ang ilang pagpilig kontraseptibo maoy personal nga butang. Apan, ang paagi sa pagpugong sa pagpanganak nga pilion sa Kristohanong magtiayon kinahanglang gamhan pinaagi sa pagtahod sa pagkabalaan sa kinabuhi. Sanglit ang Bibliya nagpakita nga ang kinabuhi sa tawo magsugod sa pagsamkon, likayan sa mga Kristohanon ang mga paagi sa pagpugong sa pagpanganak nga makahulog, o makatapos sa kinabuhi, sa nagatubong bata sa tagoangkan.​—Salmo 139:16; itandi ang Exodo 21:22, 23; Jeremias 1:5.

Busa ang mga magtiayon sa hustong paagi maghimog nagkalainlaing mga kapilian kon bahin sa pagplano sa pamilya. Ang uban tingali gustong limitihan ang gidaghanon sa mga anak nga ilang batonan. Ang uban, ginamit ang pipila ka paagi sa pagpugong sa pagpanganak, tingali modesider nga dili na lang manganak. Daghang paagi sa pagpugong sa pagpanganak ang mabatonan, ang matag usa adunay mga bentaha ug mga disbentaha. Sa paghukom kon haing paagi ang labing maayo alang kanila, kinahanglang hinumdoman sa mga magtiayon nga ang ubang mga paagi mas epektibo kay sa uban. Kinahanglang mangutana usab sila bahin sa posibleng mga epekto. Ang mga doktor ug mga klinika sa pagpugong sa pagpanganak nasangkapan sa paghatag ug tambag bahin sa mga paagi sa pagpugong sa pagpanganak ug sa pagtabang sa mga magtiayon sa pagpili sa usa nga labing maayo nga moangay sa ilang mga panginahanglan.

Ang desisyon nga himoon sa magtiayon nga magbaton ug daghan, diyutay, o walay anak maoy personal nga desisyon. Hinungdanong desisyon usab kini nga adunay layog-abot nga mga sangpotanan. Ang minyong mga magtiayon kinahanglang maalamon sa pagtimbangtimbang sa maong butang nga maampingon ug mainampoon.

[Kahon sa panid 8, 9]

Popular nga mga Paagi sa Pagpugong sa Pagpanganak

Pagpaapuli

Sa mga lalaki: Usa ka yanong paagi sa operasyon diin disdisan ug gamay ang lagay ug ang mga tubotubo nga nagadala sa binhi putlon.

Sa mga babaye: Usa ka paagi sa operasyon diin higtan o putlon ang Fallopian tubes aron mapugngan ang binhi sa pag-agi ngadto sa matris.

Mga bentaha: Sa tanang mga paagi sa pagpugong sa pagpanganak, ang pagpaapuli mao ang labing epektibo.

Mga disbentaha: Kini mahimong permanente. Sa lalaki ug babaye, nabalik sa mga operasyon ang kaarangan sa pagpanganak, apan dili kini garantisado.a

Mga Pildoras sa Pagpugong sa Pagpanganak

Apil niini ang progestin-only minipill. Kini nagalihok sa pagbalda sa normal nga gidaghanon sa hormone sa babaye aron mapugngan ang binhi sa paggulang ug sa paggawas.b

Mga bentaha: Epektibo kaayo sa pagsanta sa pagsabak.

Mga disbentaha: Diyutay ra ang epekto sa lawas alang sa mahimsog nga mga dili tigtabako ubos sa edad 40.

Diaphragm ug Substansiya nga Pangpatay sa Binhi

Ang diaphragm maoy usa ka linginog-porma nga taklob nga goma nga gihaklap sa malubay nga daplin. Human pahiran ang taklob ug substansiya o krema nga pangpatay sa binhi, ang taklob isulod sa kinatawo sa babaye nga moigo sa pwerto sa matris.

Mga bentaha: Usa ka luwas, kasaligang porma sa pagpugong sa pagpanganak kon gamiton sa hustong paagi.

Mga disbentaha: Kinahanglang gamiton sa matag higayong makigsekso ang magtiayon. Gikinahanglan ang kahanas sa pagpasulod sa gamit sa hustong paagi, ug kinahanglang ipasulod sa dili pa makigsekso ug ipabilin sa unom ngadto sa walo ka oras human niana.

Cervical Cap

Usa ka plastik o goma nga samag-taklob nga gamit nga mas gamay kay sa diaphragm. Sama sa diaphragm, kini ipasulod sa ibabaw sa pwerto sa matris apan mas mosibo kini ug diyutay ra ang gikinahanglang substansiya o krema nga pangpatay sa binhi.

Mga bentaha: Ang taklob parehas sa diaphragm sa pagkaepektibo, ug kini makapabilin sa hustong dapit sulod sa 48 oras. Dili na kinahanglang mogamit pa ug pangpatay sa binhi kon makigsekso ug otro.

Mga disbentaha: Mas lisod kining ipasulod kay sa diaphragm, ug ang pagbutang diha sa pwerto sa matris kinahanglang susihon human ug sa kada pagpakigsekso. Ang mga impeksiyon sa matris o sa pwerto sa matris mao ang posibleng mga risgo. Ang taklob gamiton lamang sa babaye nga adunay normal nga Pap tests.

Mga Espongha

Usa ka polyurethane nga espongha nga adunay pangpatay sa binhi nga isulod sa kinatawo sa babaye aron matabonan ang pwerto sa matris, busa nagsilbing pisikal ug kemikal nga ali sa binhi sa lalaki. Ilabay kini human gamiton.

Mga bentaha: Ang espongha mahimong ipabilin sa dapit sa 24 oras ug epektibo kon makigsekso ug otro sa maong panahon.

Mga disbentaha: Adunay pipila ka alerdyik nga reaksiyon ug pipila ka kaso sa toxic shock syndrome ang gitaho.

Ang Intrauterine Device

Gitawag usab nga IUD, loop, o coil, kining metal o plastik nga gamit ibutang diha sa matris. Samtang dili tino kon sa unsang paagi kini nagaobra, ang mga doktor nagtuo nga kini makapugong sa pagpanganak sa daghang paagi. Ang usa niini nga mga paagi tingali mao ang pagpugong sa pertilisadong binhi sa babaye sa pagtapot sa pinakabungbong sa tagoangkan.

Mga bentaha: Usa ka kasaligang paagi sa pagpugong sa pagpanganak.

Mga disbentaha: Usahay mosangpot ug pagdugo o sakit, ug ang paagi sa pag-obra niini sama ra sa aborsiyon.c

Mga Kondom

Usa ka nipis nga tabon nga mohaom sa kinatawo sa lalaki nga moali sa binhi sa pagsulod sa kinatawo sa babaye.

Mga bentaha: Usa ka luwas, epektibong paagi sa pagpugong sa pagpanganak. Mopakunhod sa posibilidad nga matakdan sa sakit nga mapasa sa sekso, apil ang AIDS.

Mga disbentaha: Dili gusto ang uban tungod kay mabalda ang seksuwal nga buhat sa paggamit niini.

Withdrawal

Paghulbot sa kinatawo sa lalaki gikan sa kinatawo sa babaye sa dili pa mogawas ang binhi sa lalaki.

Mga bentaha: Walay gasto, preparasyon, o gamit sa gawas.

Mga disbentaha: Dili makatagbaw sa seksuwal nga paagi, nagkinahanglag dakong pagpugong sa kaugalingon, ug dili gayod kasaligan.

Rhythm Method

Ang mga magtiayon dili makigsekso sa mga adlaw sa bulan nga siya labing posible nga mamabdos.

Mga bentaha: Walay peligro, walay makadaot nga epekto, walay himoon sa panahong makigsekso.

Mga disbentaha: Dili kaayo malamposong paagi sa pagpugong sa pagsabak gawas kon ang magtiayon determinado gayod nga dili manganak ug hugot nga mosunod sa mga instruksiyon niining paagiha.

Hormonal Implant

Ang labing bag-ong paagi sa pagpugong sa pagpanganak, hugpong sa gagmay kaayong silicon cylinders ibutang sa ilalom sa panit sa bukton sa babaye. Hangtod sa lima ka tuig, kini magpadayon sa pagpagawas ug gamay kaayong gidaghanon sa usa ka hormone diha sa sapasapa sa dugo. Niining panahona siya mapanalipdan sa pagsabak.

Mga bentaha: Epektibo kaayo. Manganak ug balik kon kuhaon ang gibutang.

Mga disbentaha: Diyutay ra. Sama sa progestin-only (minipill) nga pildoras sa pagpugong sa pagpanganak. Kon ang progestin-only ang ibutang, posibleng mapugngan ang pagsabak sa paagi nga makapataktak sa pertilisadong binhi.d

[Mga footnote]