Kon Unsaon Pagkahimong Malamposong Ginikanan

“SULTIHAN ko kamo kon unsay kinahanglan aron molampos ingong ginikanan,” matud ni Raymond, nga limag anak. “Dugo, kabudlay, mga luha, ug singot!”

Tibuok kasingkasing nga miuyon ang asawa ni Raymond. Apan midugang siya: “Dili sayon ang pagmatutog mga anak karong adlawa, apan inigkakita nimong sila nagatubo ngadto sa pagka responsableng mga hamtong, ang kahago takos niana.”

Ang pagmatutog mga anak dili gayod bug-os nahigawas sa kabalaka. Bisan pa niana, karong adlawa, alang sa daghang ginikanan mopatim-aw nga ang pagmatutog anak daghag suliran. “Sa akong hunahuna ang pagkaginikanan karong adlawa mas lisod kay sa panahon sa akong mga ginikanan tungod kay ang kinabuhi nahimong mas komplikado,” matud ni Elaine, kinsa 40 anyos ug ang inahan sa usa ka tin-edyer nga anak lalaki. “Dili ka mahibalo kanunay kon kanus-a mag-estrikto ug kanus-a magluag.”

Unsa ang Malamposong Ginikanan?

Ang malamposong ginikanan mao ang usa nga nagamatuto sa iyang anak sa paagi nga ang bata nagbaton sa tanang higayon nga motubo ngadto sa responsableng hamtong, kinsa mopadayon sa aktibong pagsimba sa Diyos ug mopasundayag sa gugma ngadto sa iyang isigkatawo. (Mateo 22:37-39) Ikasubo, hinuon, dili tanang anak ang modawat sa ilang higayon aron mahimong responsableng mga hamtong. Nganong dili man? Dili ba sayop kanunay sa mga ginikanan kon kini mahitabo?

Tagda ang usa ka ilustrasyon. Ang usa ka kontratistag balay tingali may magamit nga labing maayong mga plano ug materyales igtutukod. Apan unsay mosangpot kon dili sundon sa kontratista ang mga plano, tingali motugot nga himoon ang binuang nga mga pagpanglaktod o ipuli ang dili maayong materyales sa maayong materyales? Dili ba kaha nga ang nahuman nga balay madepektoso, nga peligroso pang gamiton? Apan, pananglitan nga ang kontratista buotan ug nagbuhat sa iyang labing maarangan sa pagsunod sa mga plano ug paggamit sa maayong materyales. Dili ba ang tag-iya sa nahuman nga balay karon may responsabilidad sa pagmentenar niana sa maayong paagi? Dili ba usab siya may responsabilidad nga dili langkaton ang maayong materyales ug pulihan kanag dili maayong materyales?

Sa masambingayong paagi, ang mga ginikanan nalangkit sa usa ka buluhatong pagtukod. Buot nilang tukoron diha sa ilang mga anak ang maayong mga personalidad. Ang Bibliya nagatagana sa labing maayong plano alang niini. Ang maayong materyales, “bulawan, salapi, mahalong mga bato,” gipanig-ingon sa Kasulatan sa mga hiyas, sama sa lig-ong pagtuo, diyosnong kaalam, espirituwal nga pagsabot, pagkamaunongon, ug mahigugmaong apresasyon sa Diyos nga labing gamhanan ug sa iyang mga balod.​—1 Corinto 3:10-13; itandi ang Salmo 19:7-11; Proverbio 2:1-6; 1 Pedro 1:6, 7.

Ang bata usab, inigkadako niya, modawat sa dugang ug dugang nga responsabilidad sa pagtukod diha sa iyang kaugalingon sa matuod matarong nga personalidad. Kinahanglan siyang andam mosunod sa samang plano, ang Pulong sa Diyos, ug mogamit sa samang maayong materyales sama sa iyang mga ginikanan. Kon ang bata sa pagkahimong batan-ong hamtong dili mohimo niini o moguba nianang maayong tinukod, nan siya ang mabasol sa mosangpot nga katalagman.​—Deuteronomio 32:5.

Nganong Lisod Kini?

Ang pagkahimong malamposong ginikanan karong adlawa lisod tungod sa labing menos duha ka hinungdan. Sa unang bahin, ang mga ginikanan ug mga anak maoy dili hingpit ug makahimog mga sayop. Kadaghanan, kini naglangkit sa gitawag sa Bibliya nga pagpakasala, ug ang kiling sa pagpakasala maoy pinanunod.​—Roma 5:12.

Ang ikaduhang hinungdan mao kini: Ang nagtubong mga anak maimpluwensiyahan dili lamang sa ilang mga ginikanan. Ang tibuok komunidad dunay epekto diha sa mga prinsipyo ug panglantaw sa kinabuhi sa usa ka bata. Tungod niini, ang tagna ni Pablo mahitungod sa atong adlaw angay tagdon sa mga ginikanan. Siya miingon: “Kinahanglang atubangon ninyo ang kamatuoran: ang kataposang panahon niining kalibotana maoy usa ka panahon sa mga suliran. Ang mga tawo mahigugmaon lamang sa salapi ug sa kaugalingon; sila mahimong hambogiro, mapagawalon, ug mapasipalahon; walay pagtahod sa mga ginikanan, dili mapasalamaton, dili balaan, walay gugma nga kinaiya; sili dili mahupay sa ilang mga pagdumot, mga eskandaloso, masuk-anon ug mabangis, mga langyaw sa tanang pagkamaayo, mga maluibon, mga tigpanimpalad, miburot sa kaugalingong bili. Sila unya ga tawong magabutang sa kalingawan sa dapit sa Diyos, mga tawong nagatipig sa panggawas nga dagway sa relihiyon, apan nagalimod sa kamatuoran niini. Magpahilayo kamo niining mga tawhana.” (Italiko amoa.)​—2 Timoteo 3:1-5, New English Bible.

Kay ang panapton sa karong katilingban tinagik man gikan nianang daot nga mga tanod, katingalahan ba nga ang pila ka ginikanan manalipwas tungod sa pagbati sa kapakyasan ug hapit nang mosurender sa pagmatutog anak? Lingia ang tuig 1914. Kadtong makatalagmanong tuig nagdalag kausaban sa katilingban, ug kadto dili kausaban sa kaayohan. Ang duha ka gubat sa kalibotan sukad niadto nagpapas dili lamang sa kalinaw gikan sa yuta. Ang katilingban karong adlawa walay moral nga kalig-on nga gikinahanglan sa pagtuman sa papel niini sa pag-andam sa mga anak alang sa responsableng pagkahamtong. Sa pagkamatuod, ang matarong-ug-kasingkasing nga mga ginikanan nagaatubang sa sosyal nga palibot nga masupakon sa mga prinsipyo nga buot nilang itudlo sa ilang mga anak.

Busa, ang mga ginikanan diyutay rag mga magtatabang sa tem. Sa nangagi, sila nagsalig sa publikong mga tunghaan sa pagtabang sa pagtudlo sa ilang mga anak sa samang pasukaranang mga prinsipyo nga ilang gimahal diha sa ilang panimalay ingong mga ginikanan. Hinuon kana dili na matuod karon.

“Ang mga kapit-osan diha sa mga batan-on karong adlawa maoy lahi,” matud ni Shirley, kinsa migraduwar gikan sa hayskul sa 1960. “Kami walay mga droga ug libreng sekso samtang ako naghayskul. Ang pagpangawat sa pagyupyop sa sigarilyo giisip nga daotan kaayo 30 anyos nga miagi. Dihang ang akong kinamagulangang anak babaye naghayskul gikan sa 1977 hangtod 1981, ang paggamit ug droga maoy dakong suliran. Karon ang mga droga nakasuhot na sa ubos nga mga grado. Ang kinamanghoran nakong anak babaye, nga 13 anyos, kinahanglang moatubang nianang pagpit-os bahin sa droga kada adlaw sa tunghaan sa kataposang duha ka tuig.”

Gawas pa, sa nangagi, ang mga ginikanan makasalig sa mga apohan, mga paryente, ug mga silingan sa pag-abag sa pagdumala sa gawi ni “Johnny.” Apan sa makausa pa, kana nausab. Ug ikasubong itaho, sa nagkadaghang pamilya, wala na ganiy duhag-membrong tem; ang tibuok palas-anon sa pagmatutog anak nahipatong sa mga abaga sa usa ka ginikanan.

Malamposong Plano Alang sa mga Ginikanan

Bisan tuod mas lisod karon ang pagmatutog anak, ang mga ginikanan mahimong molampos kon ilang gamiton ang natigi-sa-panahon nga tabang​—ang Bibliya. Ang Pulong sa Diyos mamahimong imong plano, o programa sa aksiyon, sa pagkaginikanan. Maingong ang usa ka makinaadmanong kontratista magpahimulos sa usa ka plano sa paggiya sa pagtukod sa usa ka balay hangtod sa malamposong pagkahuman, imong magamit ang Bibliya ingong imong giya sa pagmatuto sa imong mga anak aron mahimong responsableng mga hamtong. Matuod, ang Bibliya wala tuyoa ingong basahon sa malamposong pagkaginikanan lamang, apan kini may laktud nga tambag sa mga ginikanan ug mga anak. Kini mahimong tipiganan usab sa mga prinsipyo nga kon ipadapat makahatag nimog kaayohan ingong ginikanan.​—Deuteronomio 6:4-9.

Pananglitan, tagda si Diane. Dihang ang iyang 14-anyos nga anak lalaki, si Eric, bata pa, siya maoy “dili kasagaran nga bata, nga lisod ikasulti,” siya miingon. Maoy nianang puntoha nga iyang nadiskobrehan ang kaalam sa luyo niining proverbio sa Bibliya: “Ang tambag [ang katuyoan o intensiyon sa usa] diha sa kasingkasing sa usa ka tawo maoy sama sa halalom nga katubigan, apan ang tawong may salabotan nagakalos niana.” (Proverbio 20:5) Alang sa pila ka bata, ang ilang mga pagbati ug mga hunahuna—​ilang tinuod nga mga intensiyon​—anaa sa ilang kasingkasing sama sa katubigan sa ilalom sa halalom nga atabay. Si Eric nahisama niana. Kinahanglang ang ginikanan magbudlay aron sa pagkalos sa maong mga intensiyon. “Inigkauli niya sa balay gikan sa tunghaan, siya dili madasigon sa pagsugilon sa mga butang,” nahinumdom si Diane. “Busa ako mihatag ug panahon sa pagsusi kon unsay iyang giatubang sa tunghaan. Usahay ako makigsulti sa daghang oras sa literal kang Eric una niya ipadayag kon unsay iyang gihunahuna sa ilalom sa iyang kasingkasing.”

Ang hinungdan sa pagkabililhon sa Bibliya ingong giya maoy yano: Si Jehova nga Diyos mao ang Awtor niini. Siya mao usab ang atong Maglalalang. (Pinadayag 4:11) Siya nahibalo sa atong kinaiyahan ug andam ‘magtudlo kanato sa pagpahimulos sa atong kaugalingon ug sa pagpalakaw kanato sa dalan nga angay natong pagalaktan.’ Kini matuod kon kaha ang usa maoy ginikanan o anak. (Isaias 48:17; Salmo 103:14) Bisan tuod ang pila ka tawo kinahanglang maghago ug labaw pa kay sa uban aron mahimong mas maayong ginikanan, ang tanan mouswag sa pagkaginikanan pinaagi sa pagsunod sa mga lagda nga gihatag sa Kasulatan.

Tagda ang Matag Usa Ingong Indibiduwal

Ang buotang mga anak dili mapatungha pinaagi sa pagsunod sa hugpong lamang sa tawhanong mga lagda maingon nga ang matag hamtong wala hikayang mahimong “hingpit” nga ginikanan. Ang matag anak may iyang kaugalingong personalidad, ug ang matag anak kinahanglang pakiglabotan ingong indibiduwal. Giila kini sa Bibliya. Sa pagtabang sa mga ginikanan nga molikay sa dili-maayong pagtandi sa usa ka anak sa lain, ang prinsipyo luyo sa mosunod nga tambag sa Bibliya maoy angay: “Apan ang matag usa magpamatuod kon unsa ang iyang kaugalingong buhat, ug unya siya makabaton ug hinungdan sa paglipay sa iyang kaugalingon lamang, ug dili sa pagtandi sa laing tawo.”​—Galacia 5:26; 6:4.

Si John, usa ka amahan nga duhag anak, nakadiskobreng ang Kasulatanhong tambag sa ibabaw nagatabang niya sa paghupot nga timbang sa panghunahuna sa iyang mga anak sa usag usa, o bisan sa ubang mga pamilya. “Ginadasig ko ang akong mga anak nga dili motan-aw kon unsay nabatonan ug ginabuhat sa ubang pamilya,” misaysay si John. “Kami may kaugalingong sukdanan sa pamilya nga pagahuptan.”

Bansaya “Sukad sa Pagkabata”

Kanus-a ang relihiyon angay mahimong bahin sa malamposong pagkaginikanan? “Magsugod sa labing sayo,” nag-ingon si Gary, kansang anak lalaki mao pay pagsugod sa kindergarten. Si Gary nagtuo nga ang mga anak kinahanglang may tinuod nga mga higala diha sa lokal Kristohanong kongregasyon bisan una pa sila mosugod sa pag-eskuyla. Kana ang usa ka hinungdan si Gary ug ang iyang asawa nagadala kang Evan ngadto sa Kristohanong mga tigom halos sukad sa adlaw sa iyang pagkatawo. Si Gary nagasuhid sa gibuhat ni Eunice, usa ka ginikanan nga gidayeg diha sa Bibliya, sa iyang anak lalaki si Timoteo. Nakat-onan ni Timoteo ang ABC sa Kasulatanhong mga pagtulon-an “sukad sa pagkabata”​—2 Timoteo 1:5; 3:15.

Ang inahan ni Timoteo ug lagmit iyang apohang babaye, si Loida, nagtino nga dili ang ilang personal nga mga ideya ang nasilsil diha kaniya sukad sa pagkabata; hinunoa, sila nasayod nga ang mga pagtulon-an ni Jehova ang maghimo kaniyang maalamon alang sa kaluwasan. Ang sulat nga gisulat kang Timoteo sa Kristohanong apostol Pablo nag-ingon: “Ikaw, hinunoa, magpadayon sa mga butang imong nakat-onan ug nadani sa pagtuo, kay nahibalo ikaw kon gikan kang kinsa imong nasayran kini ug sukad sa pagkabata imong nahibaloan ang balaan kasulatan, nga makahiom kanimong maalamon alang sa kaluwasan tungod sa pagtuo maylabot kang Kristo Jesus. ”​—2 Timoteo 3:14, 15.

Busa si Loida ug si Eunice nagtabang kang Timoteo sa pagpangatarongan sa Pulong ug sa pagbutang sa iyang pagtuo diha sa giingon sa sinulat nga Pulong sa Diyos. Niining paagiha ang iyang pagtuo wala ipasukad lamang diha sa iyang mga ginikanan kondili sa balaang kaalam sa Pulong ni Jehova. Wala siya mosunod sa Kristohanong kamatuoran tungod lamang kay ang iyang inahan ug apohang babaye mga magsisimba ni Jehova, apan iyang gikombinsir ang iyang kaugalingon nga ang gitudlo nila kaniya sa pagkamatuod mao ang kamatuoran.

Sa walay duhaduha, si Timoteo naghunahuna usab kon unsang matanga sa mga tawo ang iyang inahan ug apohang babaye​—espirituwal gayod nga mga tawo. Sila dili maglansis kaniya o motuis sa kamatuoran tungod sa hinakog nga mga katuyoan; ni sila salingkapaw. Busa, si Timoteo wala magduhaduha bahin sa mga butang iyang nakat-onan . Ug walay pagduhaduhang ang iyang hamtong nga kinabuhi ingong aktibong Kristohanon nakalipay sa kasingkasing sa iyang matinumanong inahan.

Oo, ang malamposong pagkaginikanan maoy lisod nga trabaho, apan sumala sa giingon sa inahang gikutlo ganina: “Ang paghago takos niana.” Kini matuod ilabina sa dihang ang mga ginikanan makasulti bahin sa ilang mga anak kon unsay gisulat ni apostol Juan ngadto sa iyang espirituwal nga mga anak: “Ako walay labi pang dakong hinungdan sa pagkamapasalamaton kay niining mga butanga, nga ako makadungog nga ang akong mga anak nagalakaw sa kamatuoran.”​—3 Juan 4.

[Kahon sa panid 6]

Edukasyonal nga Programa nga Gisunod sa mga Ginikanan sa Israel

Sa karaang Israel, ang mga ginikanan maoy responsable sa pag-edukar ug pagbansay sa ilang mga bata. Sila nahimong mga magtutudlo ug mga giya sa ilang mga anak. Ang modernong pagkaginikanan makapahimulos pinaagi sa pagsunod sa susamang programa. Ang edukasyonal nga programa sa Israel masuma sumala sa mosunod:

1. Pagkahadlok kang Jehova gitudlo.​—Salmo 34:11.

2. Pagtahod sa amahan ug inahan gitambag.​—Exodo 20:12.

3. Pagtahod sa Kasugoan, ingon man mga kalihokan ni Jehova, gisilsil.​—Deuteronomio 6:7-21.

4. Pagtahod sa mga tigulang gipasiugda.​—Levitico 19:32.

5. Pagkamasinugtanon gipasiugda.​—Proverbio 23:22-25.

6. Praktikal nga pagbansay alang sa pangabuhian gisilsil.​—Marcos 6:3.

7. Edukasyon sa pagbasa ug pagsulat gihatag.​—Juan 7:15.

[Hulagway sa panid 5]

Ang Pulong sa Diyos maoy usa ka plano, o programa sa mga pagabuhaton, alang sa pagkaginikanan