“Kinahanglan Kamo Magbalaan . . . ”

“Sumala sa Balaang Usa nga nagtawag kaninyo, magbalaan usab kamo sa tanan ninyong paggawi, tungod kay kini nahisulat: ‘Kinahanglan kamo magbalaan, tungod kay ako balaan man.’”—1 PEDRO 1:15, 16.

“KANG Jehova ang pagkabalaan.” Kining makapatandog nga mga pulong gipadayag aron makita sa tanan, nga gikulit diha sa lamina nga lunsayng bulawan nga gihikot sa purong gisul-ob sa hataas nga saserdote sa Israel. (Exodo 28:36-38) Kana nagsilbing masilakong pahinumdom nga lahi sa paganong kanasoran nga nagsimba sa mahugawng mga diyosdiyos, ang Israel nagsimba sa mahinlo, balaang Diyos.

1, 2. (a) Unsang pahinumdom ang gipasundayag sa purong sa hataas nga saserdote, ug unsang katuyoan ang gialagaran niana? (b) Nganong ang pahinumdom sa pagkabalaan ni Jehova angay karong adlawa? (c) Unsang tambag ang gihatag ni Pedro mahitungod sa pagkabalaan?

² Kon ikaw usa na ka Saksi ni Jehova, gipabilhan ba nimo unsa ka putli, hinlo, balaan, ug matarong ang Diyos nga imong ginasimba? Ang pahinumdom sa maong paninugdang kamatuoran daw dili na kinahanglanon. Kon buot sabton, ingong katawhan ni Jehova, kita gipanalanginan sa pagsabot sa “laglom nga mga butang sa Diyos”​—ang makutihong mga tagna sa Bibliya, ang kapadapatan sa mga prinsipyo sa Bibliya, ang doktrina sa Bibliya. (1 Corinto 2:10; itandi ang Daniel 12:4.) Bisan pa niana, ang pipila dayag nga kulang sa kinasingkasing nga pagpabili sa pagkabalaan ni Jehova. Ngano? Kay kada tuig linibo ang mahulog sa lainlaing matang sa imoralidad. Ang linibo pa nagadapit sa katalagman pinaagi sa paghimo sa mga buhat nga duol nang mga paglapas sa kasugoan sa Bibliya. Tin-aw, ang pipila wala makasabot sa kaseryoso sa mga pulong sa 1 Pedro 1:15, 16: “Sumala sa Balaang Usa nga nagtawag kaninyo, magbalaan usab kamo sa tanan ninyong panggawi, tungod kay nahisulat: ‘Kinahanglang kamo magbalaan, tungod kay ako balaan.’”

Balaan nga Diyos, Balaan nga mga Magsisimba

³ ‘Usa ka tawong dili hingpit​—balaan? Imposible!’ basin moingon ka. Bisan pa niana, tagda ang likoran sa tambag ni Pedro. Ang apostol dinhi nagkutlog mga pulong nga unang gitumong sa Israel sa wala madugay tapos sa Exodo gikan sa Ehipto. Pinaagi sa maong milagrosong pagluwas, napadayag nga si Jehova usa ka Manluluwas, Magtutuman sa mga saad, “usa ka tawo sa gubat.” (Exodo 3:14-17; 15:3) Sa usa ka awit nga nagsaulog sa Ehiptohanong kalaglagan sa Mapulang Dagat, gipadayag niadto ni Moises ang lain pang kinaiya ni Jehova: “Kinsa ba sa mga diyos ang sama kanimo, Oh Jehova? Kinsa ba ang sama kanimo, nga nagapamatuod nga ikaw gamhanan sa pagkabalaan?” (Exodo 15:11) Kini mao ang unang okasyon nga nahisulat nga ang pagkabalaan gipasidungog kang Jehova.

4. (a) Sa unsang paagi si Jehova “gamhanan sa pagkabalaan”? (b) Sa ingon sa unsang paagi si Jehova lahi sa mga diyos sa Canaan?

⁴ Ang Hebreohanon ug Gregong mga pulong nga gihubad “balaan” sa Bibliya nagapasa sa ideya sa pagka ‘sanag, bag-o, lab-as, walay buling, ug hinlo.’ Sa ingon gihulagway ni Moises si Jehova ingong hinlo sa kinalabwang sukod, nga walay hugaw, dili madunot, mapinadayonong dili makatugot sa kahugawan. (Habakuk 1:13) Si Jehova nailhang lahi kaayo sa mga diyos sa yuta nga hapit nang puy-an sa mga Israelinhon​—ang Canaan. Ang mga kasulatang nakutkotan sa Ras Shamra, usa ka lungsod sa amihanang baybayon sa Sirya, nagahatag ug limitado, apan makapalamdag nga kasayoran sa Canaanhong mga diyos. Ang maong mga kasulatan nagabatbat sa mga diyos ingon nga, sumala sa libro ni John Gray nga The Canaanites, “mabingkilon, masinahon, mapanimalosnon, ulagon.”

5, 6. (a) Sa unsang paagi ang pagsimba sa mapatuyangong mga diyos nag-apektar sa mga Canaanhon? (b) Sa unsang paagi ang pagsimba sa balaang Diyos nag-apektar sa mga Israelinhon?

⁵ Matagna, gibanaag sa kulturang Canaanhon ang mahilayong mga diyos nga ilang gisimba. Mipatin-aw ang The Religion of the People of Israel: “Ang mga buhat sa pagsundog sa diyos giisip nga pag-alagad sa diyos. . . . [Ang diyosa sa sekso] si Astarte may daghang alagad nga mga lalaki ug mga babaye nga gibatbat ingong mga tawong napahinungod . . . Ilang gipahinungod ang ilang kaugalingon sa iyang pag-alagad sa prostitusyon o pagkabigaon.” Midugang ang eskolar si William F. Albright: “Hinuon, sa kinagrabehan ang erotikong kinaiya sa ilang kulto mius-os ngadto sa hugawng bung-aw sa sosyal nga kalaw-ayan.” Ang pagsimba sa simbolo sa seksong “sagradong mga haligi,” mga paghalad sa bata, mahiko, panglamat, pag-unay, sodomiya, ug bestialidad​—kining tanan nahimong ‘paagi sa kinabuhi sa yuta’ sa Canaan.​—Exodo 34:13; Levitico 18:2-25; Deuteronomio 18:9-12.

⁶ Si Jehova, sa laing bahin, “gamhanan sa pagkabalaan.” Siya dili makatugot sa maong kangil-aran diha sa iyang mga magsisimba. (Salmo 15) Busa, lahi sa makadaot-sa-dungog nga mga diyos sa Canaanhon, gibayaw ni Jehova ang iyang katawhan. Sa pagpahayag sa mga pulong gikutlo sa ulahi ni Pedro, si Jehova subsob nag-awhag: “Magbalaan kamo, tungod kay ako si Jehova nga inyong Diyos balaan man.”​—Levitico 11:44; 19:2; 20:26.

‘Ang Kasugoan Balaan, Matarong, ug Maayo’

7, 8. (a) Sa unsang paagi ang mga Israelinhon ‘magpamatuod nga balaan’? (b) Itandi ang kalainan sa Kasugoan ni Jehova sa Babilonyanhong Kodigo ni Hammurabi.

⁷ ‘Ang pagbalaan sa ilang kaugalingon’ wala magkahulogan sa kahingpitan o sa pagpakaaron-ingnong balaan; kadto nagpasabot sa pagkamasinugtanon sa malukpanong kalagdaan nga gihatag sa Israel pinaagi ni Moises. (Exodo 19:5, 6) Lahi sa ubang nasodnong kasugoan, ang Kasugoan sa Diyos mabatbat nga “balaan ug matarong ug maayo.”​—Roma 7:12.

⁸ Matuod, ang Babilonyanhong Kodigo ni Hammurabi nga giingong nauna sa Moisesnong Kasugoan naghisgot sa susamang mga ulohan. Ang pipila sa mga ordinansa niana, sama sa balaod nga ‘mata sa mata,’ o talion, maoy susama sa Moisesnong mga prinsipyo. Sa ingon giangkon sa mga kritiko nga si Moises nanghulam lamang sa iyang mga kasugoan gikan sa kodigo ni Hammurabi. Ugaling, ang kodigo ni Hammurabi naghimaya lamang kang Hammurabi ug nag-alagad sa iyang politikanhong mga intereses. Ang Kasugoan sa Diyos gihatag sa Israel ‘alang sa ilang kaayohan sa tanang panahon, aron sila magpabiling buhi.’ (Deuteronomio 6:24) Wala say ebidensiya nga ang balaod ni Hammurabi gipatuman sa legal sa Babilonya, nga nagsilbi lamang nga “legal nga tabang alang sa mga tawong nangitag tambag.” (The New Encyclopædia Britannica, 1985 nga edisyon, Tomo 21, panid 921) Ang Moisesnong Kasugoan, hinunoa, gipatuman ug may makataronganong mga silot kon pagalapason. Sa kataposan, ang kodigo ni Hammurabi nasentro sa kon unsaon pagpakiglabot sa mga mamumuhat ug daotan; 5 lamang sa 280 ka balaod niini maoy direktang mga pagdili. Ang tumong sa Kasugoan sa Diyos, hinunoa, maoy sa pagsanta, dili sa pagsilot sa buhat nga daotan.

9. Unsa ang epekto sa Moisesnong Kasugoan diha sa mga kinabuhi sa mga Hudiyo?

⁹ Kay kadto ‘balaan, matarong, ug maayo,’ ang Moisesnong Kasugoan may gamhanang epekto diha sa personal nga mga kinabuhi sa mga Hudiyo. Kadto nagmando sa ilang pagsimba, nagtagana sa mga Igpapahulay sa pag-​undang sa buluhaton, nagmando sa paagi sa pangabuhi sa nasod, naglaraw sa pila ka kinahanglanon bahin sa panapot, ug naghatag ug mapuslanong giya bahin sa pagkaon, seksuwal nga kalihokan, ug sa mga batasan sa panghinlo. Bisan ang kasagarang mga obra sa lawas gituki sa Moisesnong Kasugoan.

“Ang Sugo ni Jehova Mahinlo”

10. (a) Nganong ang Kasugoan nagtandog sa daghan kaayong bahin sa kinabuhi? (b) Giunsa sa Kasugoan pagpausbaw ang lawasnong kahinlo ug maayong panglawas? (Iapil ang potnot.)

¹⁰ Kadtong detalyadong kalagdaan nga nagkobre sa adlaw-adlawng kinabuhi may hamiling katuyoan: ang paghimo sa mga Israelinhon nga hinlo​—sa lawas, espiritu, hunahuna, ug sa moral nga paagi. Pananglitan, ang mga balaod nga nagbaod kanila sa pagkaligo, paglubong sa ilang hugaw, pagkuwarentinas sa may sakit nga mananakod, ug paglikay sa pila ka pagkaon ngatanan nagpausbaw sa kahimsog ug lawasnong kahinlo.a​—Exodo 30:18-20; Levitico kapitulo 11; 13:4, 5, 21, 26; 15:16-18, 21-23; Deuteronomio 23:12-14.

¹¹ Bisan pa niana, ang maayong panglawas ug sanitasyon ikaduha lamang sa espirituwal nga kahinlo. Kana ang hinungdang ang usa nga tingali mikaon sa usa sa gidiling mga pagkaon, nakigsekso, o naghikap ug patayng lawas gipahayag usab nga mahugaw sa seremonyal nga paagi. (Levitico, kapitulo 11, 15; Numeros, kapitulo 19) Ang maong tawo nga mahugaw sa maong paagi gidid-an sa pag-apil sa pagsimba​—sa pila ka kaso nailalom sa silot sa kamatayon! (Levitico 15:31; 22:3-8) Apan unsay labot sa maong mga pagdili sa espirituwal nga kahinlo?

12. Sa unsang paagi ang mga kasugoan sa seremonyal nga kahinlo nagpausbaw sa espirituwal nga kahinlo?

¹² Ang paganong pagsimba gitiman-an sa prostitusyon, pagsimba sa patay, ug sa hudyaka. Apan ang The International Standard Bible Encyclopedia nagapunting: “Walay seksuwal nga buhat ang gitugotan ingong paagi sa pagsimba kang Yahweh. Busa, ang tanang maong kalihokan bahin niini, naghimo sa usa nga mahugaw. . . . Sa Israel ang mga patay nagdawat sa ilang tukmang pasidungog, apan sila wala gayod hatagig hinobrang pagtahod ni sila gisimba . . . Ang dugang pakig-uban sa mga pangilin sa paganong mga silingan, nga maglakip sa pagpangombira, imposible alang sa usa ka Israelinhon, kay ang ilang pagkaon mahugaw.” Ang mga tulomanon sa Kasugoan sa ingon nahimong usa ka “paril nga nagabulag” gikan sa mahugawng relihiyosong mga elemento.​—Efeso 2:14.

13. Giunsa sa Kasugoan pagpausbaw ang kahinlo sa hunahuna?

¹³ Ang Kasugoan usab nagtabang sa kahinlo sa hunahuna sa mga Israelinhon. Pananglitan, ang mga lagda niini bahin sa pribadong mga buhat sa magtiayon nagbayaw sa panghunahuna sa tawo. (Levitico 15:16-33) Ang mga Israelinhon nakakat-on sa pagpugong-sa-kaugalingon sa seksuwal nga mga butang, nga wala magpatuyang sa kaulag sama sa mga Canaanhon. Ang Kasugoan nagtudlo gani sa mga sumusunod niini nga pugngan ang ilang mga pagbati ug mga tinguha, nga nagsaway sa maibogong hunahuna.​—Exodo 20:17.

14. Sa unsang paagi ang Kasugoan sa Diyos talagsaon kon bahin sa pagpausbaw sa kahinlo sa moral?

¹⁴ Hinuon, labing talagsaon ang pasiugda sa Kasugoan sa moral nga kahinlo. Matuod, ang kodigo ni Hammurabi nagsaway usab sa mga kadaotan sama sa pagpanapaw. Bisan pa niana, usa ka artikulo diha sa The Biblical Archaeologist miingon: “Lahi sa mga taga-Babilonya ug mga Asiryanhon nga nag-isip sa pagpanapaw ingong krimen lamang nga batok sa angayang mga katungod sa bana, ang balaod sa Daang Testamento nagaisip sa pagpanapaw nga grabeng sala batok sa moralidad.”

15. (a) Iilustrar sa unsang paagi ang usa ka Israelinhon kinahanglan tingaling manlimbasog pag-ayo sa pagpabiling hinlo. (b) Sa unsang paagi ang mga Israelinhon nakabatog kaayohan sa maong panlimbasog?

¹⁵ Nan, pagkamatuod ang mga pulong sa salmista: “Ang sugo ni Jehova mahinlo, nagapasidlak sa mga mata.” (Salmo 19:8) Itugot ta, may panahong ang pagpabiling hinlo kinahanglag dakong kahago. Ang bag-ong mga inahan, nga pila ra ka semana tapos sa pagpanganak, kinahanglang motungas sa Jerusalem aron tumanon ang mga paagi sa paghinlo. (Levitico 12:1-8; Lucas 2:22-24) Ang mga lalaki ug mga babaye gisugo sa paghinlo sa ilang kaugalingon sa seremonyal nga paagi human sa seksuwal nga buhat, ingon man sa ubang maylabot nga mga kahimtang. (Levitico 15:16, 18; Deuteronomio 23:9-14; 2 Samuel 11:11-13) Kon binuotan nilang sundon ang Kasugoan ug magpabiling hinlo, sila ‘magpahimulos sa ilang kaugalingon’​—sa lawas, sa hunahuna, sa moral, ug espirituwal nga paagi. (Isaias 48:17) Dugang pa, ang kahinungdanon ug kaseryoso sa pagpabiling hinlo masilsil sa ilang hunahuna nga dili mapala. Labaw sa tanan, maangkon nila ang pag-uyon sa Diyos tungod sa sinserong paningkamot sa paghupot sa pagkabalaan.

Mahinlo Diha sa Mahugaw nga Kalibotan

16, 17. (a) Sa unsang gidak-on ang mga Kristohanon karong adlawa kinahanglang magpabiling hinlo? (b) Nganong ang pagpabiling hinlo lisod kaayo karong adlawa? (c) Sa unsang paagi ang inilang mga indibiduwal napakyas ingong mga sulundan?

¹⁶ Karon mas atong mapabilhan ang mga pulong ni Pedro ngadto sa mga Kristohanon: “Ingong masinugtanong mga anak, hunong na kamo sa pagpahiuyon sumala sa mga pangibog nga inyong nabatonan sa nangagi sa inyong kawalay-alamag, apan, sumala sa Balaang Usa nga nagtawag kaninyo, magbalaan usab kamo sa tanan ninyong panggawi, tungod kay nahisulat: ‘Magbalaan kamo, tungod kay ako balaan man.’”​—1 Pedro 1:14-16.

¹⁷ Tinuod, kini dili sayon. Bisan diin kita motan-aw, atong makita ang mga tawong nagabuhat sa panglimbong, pagkadili-matinud-anon, seksuwal nga imoralidad. Ang The New York Times nagtaho: “Ang mga Amerikano mausbawong nagapalabi sa pagpuyopuyo una magpakasal.” Bisan ang inilang mga tawo dili maayong mga sulundan. Ang pipila sa labing popular nga mga tawo sa kalibotan karon diha sa mga natad sa dula, politika, ug kalingawan dayag nagabuhat sa mga matang sa kahugawan. “Makapahiubos sa labihan,” mireklamo ang usa ka magdadayeg sa magdudula, “ang pagtuo nga ang usa ka tawo sulundan ug mosangpot nga sila mahugaw diay.” Ang suliran? Daghang popular nga magdudula miangkon nga nagdroga. Subsob kaayong ang mga indibiduwal nga giisip nga mga idolo nagakinabuhi sa hugawng mga kinabuhi, ngil-ad pang mga kinabuhi, nga mga mananapaw, mga makihilawason, mga homoseksuwal, mga Lesbian, mga kawatan, mga tikasan, ug mga giyanon sa droga! Sila tingali sa lawasnon hinlong tan-awon, apan ang ilang mga baba puno sa law-ay bulgar nga pinulongan. Sila basin malipay pang molapas sa publikong kaligdong, nga ipasigarbo pa ang imoral nilang kapilyohan.

18. Sa unsang paagi ang daghan nga nagakinabuhig mahugawng mga kinabuhi ‘nagaani sa ilang gipugas’?

¹⁸ Bisan pa niana, ang mga pulong sa Bibliya dili daling ikapadaplin: “Ang Diyos dili mabiaybiay. [“Dili nimo matamay ang Diyos.”​—Byington] Kay bisan unsa ang igapugas sa usa ka tawo, kini mao usab ang iyang pagaanihon; tungod kay siya nga nagapugas nga nagahunahuna sa iyang unod magaani sa pagkadunot gikan sa iyang unod.” (Galacia 6:7, 8) Ang mahilayong panggawi kasagarang mosangpot sa sakit, o sa ahat pang kamatayon gumikan sa mga sakit sama sa sipilis, gonorea, ug AIDS, sa pagngalan sa mga iladong sakit. Ang mental ug emosyonal nga pagkadili-timbang, depresyon, ug bisan paghikog usahay mao usab ang resulta sa mahilayong kinabuhi. Busa bisan pag kadtong nagaapil sa imoral nga mga buhat tingali mokatawa nga nakatamay niadtong naningkamot sa pagpabiling mahinlo, ang katawa mohunong inigsugod sa mga matamayon sa ‘pag-ani sa ilang gipugas.’​—Itandi ang Roma 1:24-27.

19, 20. Sa unsang paagi ang klero sa Kakristiyanohan napamatud-ang mahugaw sa relihiyoso ug moral nga paagi?

¹⁹ Kita nagapuyo usab sa kalibotan nga nahugawan sa relihiyosong paagi. Ang klero tingali nagasul-ob ug matahom, hinlong mga biste, apan sila nagatudlog mahugawng Babilonyanhong mga tulomanon ug mga doktrina, sama sa idolatriya, Trinidad, impiyernong-kalayo, imortalidad sa tawhanong kalag, ug purgatoryo. Sila sama sa relihiyosong mga pangulo nga giingnan ni Jesus: “Alaot kamo, mga eskriba ug mga Pariseo, mga maot! tungod kay kamo nahisama sa mga lubong nga gipaputi, nga sa gawas matahom tan-awon apan sa sulod puno sa mga bukog sa mga patayng tawo ug sa tanang matang sa kahugawan. Sa maong paagi kamo usab, sa gawas, matarong tan-awon sa mga tawo, apan sa kahiladman kamo puno sa pagkasalingkapaw ug kalapasan.”​—Mateo 23:27, 28.

²⁰ Ang klero nagakonsentir gani sa kahugawan sa ilang panon. Ang mga indibiduwal nga iladong imoral ug mahugaw​—mga makihilawason, mga mananapaw, mga homoseksuwal​—gitugotang magpabiling maayog dungog. Niining puntoha, ang Newsweek nagtaho: “Ang sikologo sa Maryland si Richard Sipe, kanhi pari, mihinapos nga mga 20 porsiento sa 57,000 Katolikong mga pari sa U.S. maoy bayot . . . Ang ubang terapista nagahunahunang ang tinuod nga hulagway karon tingali duol sa 40 porsiento.” Ang Katolikong teologong si John J. McNeill (nag-angkong bayot) dayag nagpakamatarong sa homoseksuwalidad o pagkabayot: “Ang gugma tali sa duha ka tomboy o duha ka bayot, sa pagtuo nga kini malig-ong tawhanong gugma, dili sala ni kini nagabulag sa mga nagkahigugmaay gikan sa plano sa Diyos, apan mahimong balaang gugma.”​—The Christian Century.

21. Sa unsang paagi ang pahinumdom nga “Kang Jehova ang Pagkabalan” angay alang kanato karong adlawa?

²¹ Ang pahinumdom nga gipasundayag sa purong sa hataas nga saserdote sa ingon labi pang angay kay sukad masukad: “Kang Jehova ang pagkabalaan.” (Exodo 28:36) Si Jehova nagapangayo, oo, nagasugo, nga kita magpabiling hinlo sa tanang bahin! Apan sa unsang paagi mahimo kana sa usa? Unsang mga bahin ang tingali nagkinahanglag linaing pagtagad? Ang mosunod nga artikulo mohisgot niining mga pangutanaha.

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

Mga Pangutana sa Pagsubli

◻ Sa unsang paagi si Jehova “gamhanan sa pagkabalaan,” ug unsay kahulogan niini alang sa iyang mga magsisimba?

◻ Sa unsang paagi ang Kasugoan ni Moises lahi sa mga kasugoan sa tanang ubang nasod?

◻ Sa unsang paagi ang Moisesnong Kasugoan nagpausbaw sa kahinlo sa lawasnon, espirituwal, hunahuna ug moral nga paagi?

◻ Sa unsang paagi ang daghan nga nagakinabuhig mahugawng kinabuhi ‘nagaani sa ilang gipugas’?

3. Unsay gipaila sa awit ni Moises bahin kang Jehova?

11. Unsa ang kahulogan nga mahimong hugaw sa seremonyal nga paagi?

[Hulagway sa panid 11]

Ang pagsimba sa mahilayong mga diyos mitultol sa kangil-aran sa mga Canaanhon

[Tinubdan]

Kortesiya sa Britanikong Musiyo, London

[Hulagway sa panid 12]

Ang balaod ni Hammurabi nagpatunghag kahusay sa dominyo ug naghimaya sa hari, apan kadto wala magpatunghag pagkabalaan sa mga taga-Babilonya

[Tinubdan]

Musiyo sa Louvre, Paris