GAPOS

Usa ka butang nga naglimite o nagpugong sa kagawasan, sama sa usa ka talikala o kadena, tangkol, posas; usab pagkabilanggo; usa ka puwersa o impluwensiya nga makapagapos; usa ka kawsa nga makapahiusa; usa ka bugkos nga makapahiusa. Sa kapanahonan sa Bibliya, gigamit ang lainlaing paagi sa pagtanggong sa mga binilanggo, lakip ang mga talikala, sepohan, tangkol, ug mga posas, ingon man usab ang mga bilanggoan.

Sa Kasulatan ang Hebreohanong pulong nga nechoʹsheth, nga sagad nagkahulogang “tumbaga,” kanunayng gihubad ingong “mga talikala nga tumbaga” o “mga tumbagang talikala,” tungod kay ang mga talikala sagad hinimo sa tumbaga o bronse, bisan tuod gigamit usab ang kahoy ug puthaw. (2Sa 3:34; 2Ha 25:7) Sa Tocra, Libya, nakaplagan ang puthaw nga mga talikala nga amgid kaayo niadtong gihulagway sa mga kinulit sa palasyo sa Asirya. Ang metal nga mga argolya nga 13 sm (5 pul.) ang diyametro, nga igong makaakob sa mga buolbuol, gidugtong pinaagig lapad nga balabag. Ang balabag, kon sukdon sa tumoy hangtod sa pikas tumoy, maoy 18 sm (7 pul.), nga tungod niana kinutohan kaayo ang mga lakang mao nga lisod ang paglakaw. Ang Gregong pulong alang sa “talikala” maoy peʹde, nga sama sa pous (tiil).​—Luc 8:29.

Ang Hebreohanong berbo nga ʼa·sarʹ, nga nagkahulogang “gapos; bilanggo” (Huk 16:5; Eze 3:25; 2Ha 23:33), mao ang lintunganayng pulong sa tulo ka lain pang mga pulong maylabot sa pagkagapos o pagkabilanggo. Ang ʼe·surʹ nagtumong sa “mga talikala” (Ecc 7:26), ang moh·se·rohthʹ nagtumong sa “mga gapos” (Sal 2:3), ug ang ma·soʹreth nagtumong sa usa ka “bugkos” (Eze 20:37). Ang Gregong pulong alang sa gapos maoy de·smosʹ (Luc 8:29), samtang ang synʹde·smos nagtumong sa “nagahiusang bugkos,” o “makapatingob-nga-bugkos.”​—Efe 4:​3, Int.

Ang mga kadena gigamit usab sa paggapos sa mga binilanggo. Ang duha ka Hebreohanong pulong nga nagkahulogag kadena (rethu·qahʹ ug rat·tohqʹ) naggikan sa lintunganayng pulong nga ra·thaqʹ, nga nagkahulogang “gapos.” (Nah 3:10) Ang haʹly·sis mao ang Gregong pulong alang sa kadena.​—Mar 5:​3, 4.

Daghan sa matinumanong mga saksi sa wala pa ang Kristohanong panahon ang nag-antos sa mga talikala ug pagkabilanggo. (Heb 11:36) Bahin sa anak nga lalaki ni Jacob nga si Jose didto sa Ehipto giingon nga, “pinaagi sa mga talikala gipasakitan nila ang iyang mga tiil, gibutang sa talikala nga puthaw ang iyang kalag.” (Sal 105:18) Si Delila migamit ug pito ka basabasa pa nga mga ugat ug, sa ulahi, sa bag-ong mga pisi ingong mga gapos aron si Samson madakop sa mga Filistehanon, apan kini dali ra niyang gipamugto. Sa kataposan, human siya mawad-i sa iyang kusog ug gidakop, siya gigapos sa duha ka talikala nga tumbaga. (Huk 16:6-12, 21) Si Jeremias gibutang ni Pasur nga komisyonado sa templo ngadto sa sepohan, ug gibilanggo sa mga prinsipe sa Juda didto sa “talikalaanan.”​—Jer 20:​2, 3; 37:15.

Tungod sa pagkadili-matinumanon, gitugotan ni Jehova nga si Haring Manases sa Juda gaposon sa hari sa Asirya pinaagi sa mga talikala nga tumbaga. Gidalang binihag ni Haring Nabucodonosor si Haring Zedekias ngadto sa Babilonya, nga ginapos pinaagi sa mga talikala nga tumbaga. (2Ha 25:7; 2Cr 33:11; Jer 39:7; 52:11) Si Jeremias gibuhian, ug gitangtangan sa iyang mga posas ni Nebuzaradan nga pangulong magbalantay ni Nabucodonosor.​—Jer 40:​1, 4.

Si Jesus gigapos sa mga tawong midakop kaniya didto sa tanaman sa Getsemane ug gidala ngadto kang Anas ug gidala nga ginapos gihapon ngadto kang Caifas. Human sa iyang paghusay atubangan sa Sanhedrin, siya gigapos sumala sa ilang mando ug gidala ngadto kang Pilato. (Ju 18:​12, 13, 24, 28; Mar 15:1) Si Saulo, sa wala pa siya makabig sa Kristiyanidad ug nahimong si apostol Pablo, nagpangita sa mga Kristohanon aron sa pagdala kanila nga ginapos ngadto sa Hudiyohanong hataas nga hukmanan. (Buh 9:​2, 21) Si Pedro gipakadenahan ni Herodes taliwala sa duha ka sundalo, sumala sa Romanhong kostumbre.​—Buh 12:​6, 7.

Sa panahon sa iyang unang pagkabilanggo sa Roma, si Pablo, diha sa iyang ubay-ubayng mga sulat nga gisulat didto, nag-ingon nga siya gigapos pinaagig mga talikala diha sa bilanggoan, ug naghisgot sa iyang kaugalingon ingong “usa ka embahador nga kinadenahan.” (Efe 6:20; Flp 1:​7, 13-17; Col 4:18; Flm 10, 13) Apan ingon sa gipakita sa Buhat 28:16-31 nga naghubit sa iyang kahimtang, siya gihatagan ug igoigong kagawasan, nga nagtugot kaniya sa pagsulat, ingon man sa pagdawat ug mga dinapit ug mga bisita ug nagsangyaw kanila. Si Pablo gibuhian apan sa ulahi gidakop pag-usab. Sa panahon sa iyang ikaduhang pagkabilanggo sa Roma, nga misangpot sa pagpatay kaniya, si Pablo gibilanggo na usab nga kinadenahan.​—Flm 22; 2Ti 1:16; 2:9; 4:6-8.

Mahulagwayon ug Simbolikong mga Paggamit. Ang mga ekspresyong “mga gapos” ug “mga kadena” sagad nga gigamit sa mahulagwayong paagi diha sa Kasulatan alang sa pagbilanggo o sa usa ka matang sa pagkapriso. Labot sa pagkadestiyero ngadto sa Babilonya, ang Zion sa matagnaong paagi gihisgotan ingong ginapos o ingong hinigtan sa iyang liog. (Isa 52:2) Bisan tuod daghang destiyero ang nakabaton ug kaugalingong mga balay ug igoigong kagawasan, sila walay kagawasan nga mobalik sa Zion, o Jerusalem.​—Jer 29:​4, 5.

Ang Diyos nagtanggong sa dili-masinugtanong mga manulonda diha sa “walay kataposang mga gapos ilalom sa naglugitom nga kangitngit.” (Jud 6) Giingon usab nga sila gitambog ngadto sa “mga gahong sa naglugitom nga kangitngit.” (2Pe 2:4) Ang ebidensiya sa Kasulatan nagpakita nga sila may kagawasan sa paglihok, sanglit sila makahimo sa paggahom sa mga tawo ug makaadto pa gani sa mga langit hangtod nga sila gipalayas ni Miguel ug sa iyang mga manulonda ug gitambog nganhi sa yuta. (Mar 1:32; Pin 12:7-9) Si Satanas nga Yawa gaposon pinaagi sa usa ka dakong kadena sa manulonda nga may yawi sa kahiladman ug itambog ngadto sa kahiladman sulod sa usa ka libo ka tuig, nga human niana siya buhian sa makadiyot. (Pin 20:1-3) Sanglit ang mga manulonda dili mga linalang nga unod ug dugo, kini nga kadena sa walay duhaduha nagtumong sa usa ka puwersa nga makagapos nga niana kita walay kahibalo.

Ang babaye nga giayo ni Jesus, nga nagtikuko pag-ayo tungod sa espiritu sa pagkamaluyahon sulod sa 18 ka tuig, gihisgotan ni Jesus ingong gigapos ni Satanas. (Luc 13:​11, 16) Gitawag ni Pedro si Simon, kinsa misulay sa pagpalit sa gasa nga balaang espiritu, nga “usa ka bugkos sa pagkadili-matarong.”​—Buh 8:23.

Ang mga kamot sa imoral nga babaye gipakasama sa mga talikala, ug ang tawo nga mosunod kaniya nahisama sa usa nga “may talikala sa pagdisiplina sa buang nga tawo.”​—Ecc 7:26; Pr 7:22.

Sa paborableng diwa, si Ezequiel naghisgot sa “bugkos sa pakigsaad” tungod sa makabugkos nga puwersa sa pakigsaad. (Eze 20:37) Kadtong anaa sa pakigsaad sa kaminyoon giisip nga “nagapos” o “nahigot” pinaagi niana. (Rom 7:2; 1Co 7:​27, 39) Ang gugma gihisgotan ingong “usa ka hingpit nga bugkos sa panaghiusa.”​—Col 3:14.