Makapukaw-sa-Pagbati nga Bino

13. (a) Sa unsang paagi gipaila sa gamhanang manulonda ang pagkamalukpanon sa pagpakighilawas sa Dakong Babilonya? (b) Unsang imoralidad nga kaylap sa karaang Babilonya ang makaplagan usab sa Dakong Babilonya?

¹³ Ang gamhanang manulonda sunod nagpaila sa pagkamalukpanon sa pagpakighilawas sa Dakong Babilonya, nga nagmantala: “Kay tungod sa bino sa kasuko sa iyang pagpakighilawasa ang tanang kanasoran nangahimong biktima, ug ang mga hari sa yuta nakighilawas kaniya, ug ang nagapanaw nga mga magpapatigayon sa yuta nangadato tungod sa iyang makauulawng kaluho.” (Pinadayag 18:3) Iyang natudloan ang katawhan sa tanang kanasoran sa iyang mahugaw nga relihiyosong mga bisyo. Sa karaang Babilonya, sumala sa Gregong historyano nga si Herodotus, ang matag babaye giobligar sa paghalad sa iyang kaugalingon sa usa ka higayon sa iyang kinabuhi ingon nga pampam isip pagsimba diha sa templo. Ang mangil-ad nga seksuwal nga kahiwian gipasundayag hangtod karon diha sa naguba-sa-gubat nga mga kinulit sa Angkor Wat sa Kampuchea ug sa mga templo sa Khajuraho, India, nga nagpasundayag sa Hindung diyos nga si Vishnu nga gilibotag mahilas nga mga hulagway. Sa Tinipong Bansa, ang mga pagbutyag sa imoralidad sa mga magwawali sa TV nga nakapakurat sa kalibotan niadtong 1987, ug unya sa 1988, ingon man ang pagbutyag sa kaylap nga homoseksuwalidad sa mga ministro sa relihiyon, nagpaila nga bisan ang Kakristiyanohan nagtugot sa makapakurat nga mga pagpatuyang sa literal nga pagpakighilawas. Ugaling lang, ang tanang kanasoran nabiktima sa mas seryosong matang sa pagpakighilawas.

14-16. (a) Unsang dili-angay nga relihiyoso-politikanhong relasyon ang naugmad sa Pasistang Italya? (b) Sa dihang ang Italya misulong sa Abyssinia, unsay gipahayag sa mga obispo sa Iglesya Katolika Romana?

¹⁴ Ato nang nahisgotan ang dili-angay nga relihiyoso-politikanhong relasyon nga nakapahimo kang Hitler nga gamhanan sa Nazi nga Alemanya. Ang ubang mga nasod nag-antos usab tungod sa pag-apil-apil sa relihiyon sa sekular nga mga kalihokan. Pananglitan: Sa Pasistang Italya, niadtong Pebrero 11, 1929, ang Lateran nga Tratado gipirmahan ni Mussolini ug ni Kardinal Gasparri, nga naghimo sa Siyudad sa Batikano nga independenteng estado. Si Papa Pio XI miingon nga iyang “gibalik ang Italya ngadto sa Diyos, ug ang Diyos balik sa Italya.” Tinuod ba kana? Palandonga kon unsay nahitabo unom ka tuig sa ulahi. Niadtong Oktubre 3, 1935, ang Italya misulong sa Abyssinia, nga miingon nga kadto “luog nga yuta nga nangulipon gihapon.” Sa pagkatinuod, kinsa bay naglinuog? Ang Iglesya Katolika nagbadlong ba sa paglinuog ni Mussolini? Bisan pag ang papa miluwat ug dili-klaro nga mga pahayag, ang iyang mga obispo way-lipodlipod nga nagbendisyon sa kasundalohan sa ilang “yutang natawhan” sa Italya. Sa librong The Vatican in the Age of the Dictators, si Anthony Rhodes mitaho:

¹⁵ “Sa iyang Sulat sa Kongregasyon sa ika-19 sa Oktubre [1935], ang Obispo sa Udine [Italya] misulat, ‘Dili tukma sa panahon ni haom nga atong hukman ang pagkamatarong ug pagkadaotan sa maong kaso. Ang atong katungdanan isip mga Italyano, ug labaw pa isip mga Kristiyano mao ang pagtabang alang sa kalamposan sa atong armadong kusog.’ Ang Obispo sa Padua misulat sa ika-21 sa Oktubre, ‘Sa lisod nga mga takna nga atong nasinati, kami naghangyo kaninyo nga magbatog pagtuo sa atong mga estadista ug sa armadong kusog.’ Sa ika-24 sa Oktubre, ang Obispo sa Cremona nagkonsagrar ug ubay-ubayng bandera ug miingon: ‘Panalanginan unta sa Diyos kining mga sundaloha nga magpukan sa bag-o ug tabunok nga mga nasod sa Aprika alang sa Italyanong henyo, nga pinaagi niana ang Romanhon ug Kristiyanong kultura modangat kanila. Hinaot untang mobarog na usab ang Italya isip Kristiyanong magtutudlo sa tibuok kalibotan.’”

¹⁶ Gitulis ang Abyssinia, nga gibendisyonan sa Romano Katolikong klero. May usa ba kanila nga makapangangkon, sa bisan unsang diwa, nga sila sama kang apostol Pablo nga “hinlo gikan sa dugo sa tanang tawo”?—Buhat 20:26.

17. Sa unsang paagi nag-antos ang Espanya tungod kay ang klero niini napakyas sa ‘pagsalsal sa ilang mga espada nga mga punta sa daro’?

¹⁷ Idugang sa Alemanya, Italya, ug Abyssinia ang lain pang nasod nga nabiktima sa pagpakighilawas sa Dakong Babilonya—ang Espanya. Ang Giyera Sibil sa 1936-39 nianang nasora nasugdan sa bahin tungod sa paghimog mga lakang sa demokratikanhong kagamhanan aron makunhoran ang dako kaayong gahom sa Iglesya Katolika Romana. Samtang nagsilaob ang gubat, ang Katoliko nga Pasistang lider sa rebolusyonaryong mga kasundalohan, si Franco, naghubit sa iyang kaugalingon ingong “ang Kristiyanong Heneralisimo sa Balaang Krusada,” usa ka titulong wala na niya gamita sa ulahi. Ginatos ka libong Katsila ang namatay sa gubat. Gawas pa niini, sumala sa ubos nga kalkulasyon, ang mga Nasyonalista ni Franco nakapatayg 40,000 ka membro sa Popular Front, samtang ang maong partido nakapatayg 8,000 ka klerigo—mga monghe, pari, madre, ug mga nobisyado. Ang giyera sibil makalilisang ug dako kaayong trahedya, nga nag-ilustrar sa kaalam sa pagpamati sa mga pulong ni Jesus: “Ibalik ang imong espada sa sakoban niini, kay ang tanang mogamit sa espada mamatay pinaagi sa espada.” (Mateo 26:52) Pagkangil-ad nga ang Kakristiyanohan nag-apil-apil sa maong grabeng pag-ulag dugo! Ang iyang klero bug-os nga napakyas sa ‘pagsalsal sa ilang mga espada nga mga punta sa daro’!—Isaias 2:4.

[Kahon sa panid 263]

“Ang mga Hari . . . Nakighilawas Kaniya”

Sayo sa katuigan sa 1800, ang daghan kaayong opyo gipayuhot sa mga negosyanteng taga-Uropa ngadto sa Tsina. Niadtong Marso 1839, gisulayan sa Insek nga mga opisyales ang pagpahunong sa pagpamaligyag kontrabando pinaagi sa pag-ilog sa 20,000 ka kaban sa maong droga gikan sa Britanikong mga negosyante. Miresulta kadto sa pagkadaot sa relasyon sa Britanya ug Tsina. Samtang nagkagrabe ang kasungian sa duha ka nasod, giawhag sa pipila ka Protestanteng mga misyonaryo ang Britanya nga makiggubat, pinaagig mga pahayag nga sama sa mosunod:

“Kining mga sulirana nakapalipay gayod sa akong kasingkasing tungod kay sa akong hunahuna ang kagamhanan sa Inglaterra mahimong naaligutgot, ug ang Diyos, pinaagi sa Iyang gahom makabungkag sa mga babag nga nakapugong sa ebanghelyo ni Kristo sa pagsulod sa Tsina.”—Henrietta Shuck, misyonarya sa Southern Baptist.

Sa kataposan mibuto ang gubat—ang gubat nga nailhan karon nga Gubat sa Opyo. Bug-os kasingkasing nga gidasig sa mga misyonaryo ang Britanya pinaagig mga komento nga sama niini:

“Mapugos ako sa paghunahuna sa kahimtang karon dili ingong nalangkit sa opyo o sa Inglaterra, kondili ingong talagsaong disenyo sa Diyos sa paghimo sa pagkadaotan sa tawo nga makatabang sa pagtuman sa Iyang mga katuyoan bahin sa pagpakitag kaluoy sa Tsina pinaagi sa paglumpag sa paril sa iyang pagpalain.”—Peter Parker, misyonaryo sa Kongregasyonalista.

Ang laing misyonaryong Kongregasyonalista, si Samuel W. Williams, midugang: “Ang Diyos dayag nga nalangkit sa talagsaong paagi sa tanang nahitabo, ug wala kami magduhaduha nga Siya nga nag-ingon nga Siya moanhi sa pagdalag espada sa yuta miabot na dinhi ug alang sa tulin nga paglaglag sa Iyang mga kaaway ug sa pagtukod sa Iyang kaugalingong gingharian. Siya bug-os nga magapamukan hangtod nga Iyang mapahimutang ang Prinsipe sa Pakigdait.”

Mahitungod sa makalilisang nga pagpamatay sa Insek nga mga lungsoranon, ang misyonaryong si J. Lewis Shuck misulat: “Giisip ko ang maong mga talan-awon . . . ingong direktang paagi sa Ginoo sa paghipos sa basura nga nagbabag sa kauswagan sa Balaang Kamatuoran.”

Ang Kongregasyonalistang misyonaryo nga si Elijah C. Bridgman midugang: “Ang Diyos kasagarang naggamit sa puwersa sa gobyerno aron maandam ang dalan alang sa Iyang gingharian . . . Ang ahensiya nga gigamit niining talagsaong mga gutlo maoy tawhanon; ang nagadumalang gahom maoy langitnon. Ang hataas nga gobernador sa tanang kanasoran naggamit sa Inglaterra aron kastigohon ug paubson ang Tsina.”—Ang mga kinutlo gikuha gikan sa “Ends and Means,” 1974, usa ka mubong sinulat ni Stuart Creighton Miller nga gipatik sa The Missionary Enterprise in China and America (usa ka Pagtuon sa Harvard nga giedit ni John K. Fairbank).