PERGAMO

[Kuta; Acropolis].

Usa ka siyudad sa Misia sa AK nga bahin sa Turkey sa Asia (Asia Minor) ug ang nahimutangan sa usa sa pito ka kongregasyon nga gipadad-an ni apostol Juan ug mga sulat sumala sa gitala sa Pinadayag. (Pin 1:11; 2:12-17) Ang siyudad maoy mga 80 km (50 mi) sa A sa Smirna (modernong Izmir) ug mga 25 km (15 mi) gikan sa baybayon sa Dagat Aegean. Duol sa dapit sa karaang Pergamo nahimutang ang modernong Bergama. Ang Pergamo sa sinugdan maoy usa ka kuta diha sa usa ka titip ug nag-inusarang bungtod tali sa duha ka suba. Sa kadugayan ang siyudad miabot ngadto sa walog sa ubos, ug ang bungtod nahimong acropolis.

Kasaysayan. Dili matino kon diin naggikan ang mga tawo sa Pergamo, apan may pipila ka ebidensiya nga sila naggikan sa Acaya sa Gresya. Sa pagka 420 W.K.P. ang siyudad naggamag mga sensilyo, ug sa pagkasunod nga siglo gihisgotan ni Xenophon ang maong siyudad. Human mamatay si Alejandrong Bantogan, kini nahimong bahin sa teritoryo ni Lysimachus. Ang tenyente ni Lysimachus nga si Philetaerus nahimong magmamando sa siyudad ug sa palibot nga teritoryo, sukad sa paghari sa mga Attalid nga sa ilalom sa ilang pagmando ang Pergamo nahimong adunahan ug iladong siyudad. Si Haring Attalus I (241-197 W.K.P.) midapig sa mga Romano sa pagpakig-away sa mga Macedonianhon. Ang iyang manununod, si Eumenes II, nagtukod ug dakong librarya nga miindig sa bantogang librarya sa Alejandria. Lagmit niining panahona nga ang sulatanan nga pergamino (pergamena charta) naimbento diha sa siyudad. Dugang pa, niining panahona ang gingharian sa Pergamo nagkontrolar sa kinadak-ang bahin sa K nga Asia Minor. Niadtong 133 W.K.P. si Attalus III, sa hapit na siyang mamatay, nagtugyan sa Pergamo ngadto sa Roma, nga tungod niana ang siyudad nahimong kaulohan sa Romanhong lalawigan sa Asia. (Tan-awa ang ASIA.) Bisan tuod kini wala na mahimong kaulohan, ang Pergamo nakahupot gihapon ug dakong dungog ingong sentro sa pangagamhanan.

Relihiyon sa Pergamo. Ang paganong relihiyon gipasiugda pag-ayo sa Pergamo. Lagmit nga ang Caldeanhong mga Mago (mga astrologo) mikalagiw gikan sa Babilonya ngadto sa Pergamo, nga nagtukod sa sentro sa ilang kapunongan didto. Si Eumenes II nagtukod ug dakong halaran nga marmol alang sa diyos nga si Zeus aron sa pagsaulog sa iyang pagpildi sa mga Gaul. Ang mga nahibilin niini nakubkoban ug nagpakita nga kini gidayandayanan ug dagkong mga linilok nga naglarawan sa ilang mga diyos nga nakiggubat batok sa mga higante. (HULAGWAY, Tomo 2, p. 945) Ang mga masakiton gikan sa tanang bahin sa Asia mihugop sa Pergamo tungod kay anaa niini ang templo ni Asclepius, ang diyos sa pagpanambal ug sa medisina.

Ang ilabinang talagsaon nga bahin sa relihiyon sa Pergamo mao ang pagsimba niini sa politikanhong mga magmamando. Ang siyudad nagtukod ug usa ka maanindot nga templo alang sa pagsimba kang Cesar Agusto. Busa mao kini ang unang siyudad nga adunay templo nga gipahinungod alang sa pagsimba sa emperador. Sa mga adlaw ni Emperador Trajan ug Severus, duha pa ka templo ang gitukod didto, mao nga ang Encyclopædia Britannica nagtawag sa Pergamo nga “ang pangunang sentro sa pagsimba sa emperador ilalom sa unang imperyo.” (1959, Tomo 17, p. 507) Ang maong pagsimba sa Romanong emperador nagpahiusa sa politikanhong paagi sa tanang nasakop nga mga nasod sa imperyo ilalom sa usa ka diyos; sila sa tagsatagsa makasimba sa ilang lokal o nasodnong mga diyos, apan ang tanan kinahanglang mosimba sa emperador.

“Sa Dapit Diin Anaa ang Trono ni Satanas.” Sa sulat ni apostol Juan ngadto sa kongregasyon sa Pergamo, iyang gihisgotan nga ang maong siyudad maoy dapit “diin anaa si Satanas nagapuyo” ug nga ang mga Kristohanon sa ingon nagapuyo “sa dapit diin anaa ang trono ni Satanas.” (Pin 2:13) “Kini nga prase nagtumong sa sistema sa paganong mga kulto, . . . apan lagmit nga pangunang nagtumong sa pagsimba sa emperador. Niining dapita nga ang pagsimba sa emperador ingong diyos nahimong sukdanan sa pagkamaunongon sa mga lungsoranon ilalom ni Domitian.” (New Bible Dictionary, giedit ni J. Douglas, 1985, p. 912) Sanglit ang pagpatay kang Antipas ingon man ang “trono ni Satanas” gihisgotan diha sa samang bersikulo, si Antipas lagmit gipatay tungod sa pagdumili sa pagsimba kang Cesar.

Tingali ang dugang pamatuod nga magpaila nga “anaa ang trono ni Satanas” niining dapita mao ang iladong pagsimba kang Zeus, o Jupiter, ang pangunang diyos sa tanang paganong mga diyos ug mga diyosa. Ang leyenda nag-ingon nga gikan sa bungtod diin gitukod ang Pergamo nasaksihan sa pipila ka diyos ang pagkahimugso ni Zeus, ug ang dako kaayong templo nga nahimutang sa ulahi sa ibabaw sa acropolis giisip ingong usa sa mga kahibulongan sa maong panahon. Ang mga tawo nga nagsimba kang Zeus mahimong mosimba sa ubang mga diyos apan kinahanglang isipon sila nga mas ubos kay kang Zeus. Bisan pa niana, ang mga Kristohanon sa Pergamo gidayeg tungod kay sila nangupot pag-ayo sa ilang bug-os nga pagkamahinalaron ngadto sa matuod nga Diyos, si Jehova, ug wala molimod sa pagtuo bisan pa nga nagpuyo “sa dapit diin anaa ang trono ni Satanas.”

“Pagtulon-an ni Balaam.” Apan, sa mao nga kongregasyon dihay makapadaot nga impluwensiya niadtong “nangupot pag-ayo sa pagtulon-an ni Balaam.” (Pin 2:14) Kini nga ekspresyon nagpahinumdom kanato kang manalagnang Balaam nga taga-Mesopotamia nga human mapakyas sa pagtunglo sa Israel, nagsugyot sa paggamit sa paganong mga babaye aron sa pagdaldal sa mga lalaking Israelinhon ngadto sa mahilayong pagsimba sa bakak nga mga diyos. Tungod sa miresultang seksuwal nga imoralidad ug idolatriya, 24,000 ka Israelinhon ang nangamatay. (Num 25:1-18; 1Co 10:8; tan-awa ang BALAAM.) Dayag nga ang pipila sa kongregasyon sa Pergamo, kadtong “nangupot pag-ayo sa pagtulon-an ni Balaam,” nagkonsentir sa pakighilawas.​—Jud 4, 11; 2Pe 2:​14, 15.

Ang pipila sa kongregasyon naimpluwensiyahan usab sa pagtulon-an sa “sekta ni Nicolas,” ug sila giawhag nga maghinulsol tungod niini.​—Pin 2:​15, 16.