Kapitulo 121

Sa Atubangan sa Sanhedrin, Dayon Ngadto Kang Pilato

ANG gabii hapit nang matapos. Si Jesus gilimod ni Pedro sa ikatulong panahon, ug natapos na ang mga sakop sa Sanhedrin sa ilang husayhusay ug nagbulagbulag na. Hinuon, sa pagbanagbanag sa buntag sa Biyernes, sila nagtagbo na usab, nga niadto didto sa ilang hawanan sa Sanhedrin. Lagmit ang ilang tuyo mao aron ikapatim-aw nga sumala sa kasugoan ang husay sa gabii. Sa dihang gidala si Jesus sa ilang atubangan, sila miingon, sama sa ilang gibuhat sa gabii: “Kon ikaw mao ang Kristo, tug-ani kami.”

“Bisan pag tug-anan ko kamo, kamo dili motuo,” mitubag si Jesus. “Dugang pa, kon ako mangutana kaninyo, kamo dili motubag.” Bisan pa niana, maisogong gipunting ni Jesus ang iyang ilhanan, nga miingon: “Sukad karon ang Anak sa tawo magalingkod sa gamhanang tuo nga kamot sa Diyos.”

“Ikaw ba, diay, ang Anak sa Diyos?” silang tanan buot masayod.

“Kamo mismo nagaingon nga ako mao,” mitubag si Jesus.

Alang sa maong mga tawo nga may tuyo sa pagpatay, ang maong tubag igo na. Ilang giisip nga kadto pasipala. “Nganong gikinahanglan nato ang dugang pamatuod?” sila nangutana. “Kay kita mismo nakadungog niini gikan sa iyang kaugalingong baba.” Busa ilang gigapos si Jesus, gidala siya, ug gitugyan ngadto sa Romanong gobernador si Poncio Pilato.

Si Judas, ang nagbudhi kang Jesus, naniid sa mga hitabo. Sa dihang iyang nakita nga si Jesus gihukman sa kamatayon, siya nagbasol. Mao nga siya miadto sa pangulong mga saserdote ug mga ansiano aron iuli ang 30 ka buok nga salapi, nga mipatin-aw: “Ako nakasala sa dihang ako nagbudhi sa dugo nga matarong.”

“Unsa may amo niana? Imo ra kana!” sila sa waypagbati mitubag. Busa gisalibay ni Judas ang salapi sa sulod sa templo ug mipahawa siya ug misulay sa pagbitay sa iyang kaugalingon. Ugaling, lagmit ang sanga nga gihigotan ni Judas sa pisi nabali, ug ang iyang lawas nahulog ngadto sa kabatoan sa ubos, diin nayagyag ang iyang tiyan.

Ang pangulong mga saserdote wala makatino kon unsay buhaton sa salapi. “Dili uyon sa kasugoan nga kini ihulog sa balaang panudlanan sa salapi,” mihinapos sila, “kay kini mao ang bili sa dugo.” Busa, human sa pagsabutsabot, pinaagi sa salapi ilang gipalit ang yuta sa magkokolon sa paglubong sa mga dumuloong. Sa ingon ang yuta gitawag nga “Dugoon nga Yuta.”

Sayo pa kadto sa buntag sa dihang gidala si Jesus ngadto sa palasyo sa gobernador. Apan ang mga Hudiyo nga nag-uban kaniya wala mosulod kay sila nagtuo nga ang maong pakigsuod sa mga Hentil magahugaw kanila. Busa aron sa pagkonsiderar kanila, si Pilato migawas. “Unsay inyong sumbong batok niining tawhana?” siya nangutana.

“Kon kining tawhana dili pa mamumuhat ug daotan, kami dili unta magtugyan kaniya nganha kanimo,” mitubag sila.

Kay dili buot malangkit, si Pilato mitubag: “Dad-a ninyo siya ug hukmi siya sumala sa inyong kasugoan.”

Nga nagpadayag sa ilang tuyo sa pagpatay, ang mga Hudiyo nangangkon: “Dili uyon sa kasugoan nga kami mopatay.” Sa pagkamatuod, kon gipatay nila si Jesus panahon sa Piyesta sa Paskuwa, lagmit makapahinabo kadtog kagubot sa katawhan, sanglit daghan ang dakog pagtahod kang Jesus. Apan kon ikapahinabo nila nga ang mga Romano maoy mopatay kaniya pinasukad sa politikanhong sumbong, kadto lagmit magpagawas kanila sa tulubagon atubangan sa katawhan.

Busa ang relihiyosong mga pangulo, nga wala maghisgot sa ilang una-unang paghusay nga sa maong panahon ilang gihukman si Jesus sa kamatayon tungod sa pasipala, karon nagmugnag lainlaing mga sumbong. Gihimo nila ang tulog-bahin nga sumbong: “Kining tawhana among nakaplagan nga [1] nagalumpag sa among nasod ug [2] nagadili sa pagbayad ug buhis ngadto kang Cesar ug [3] nagaingon nga siya mismo mao ang Kristo nga usa ka hari.”

Ang sumbong nga si Jesus nangangkon nga usa ka hari maoy gikabalak-an ni Pilato. Busa, siya misulod na usab sa palasyo, nga gitawag si Jesus ngadto kaniya, ug nangutana: “Ikaw ba ang hari sa mga Hudiyo?” Sa laing mga pulong, naglapas ka ba sa kasugoan pinaagi sa pagpahayag nga ikaw usa ka hari nga batok kang Cesar?

Buot ni Jesus nga masayran kon unsa ka daghan ang nadunggan ni Pilato bahin kaniya, mao nga siya nangutana: “Sa imo bang kaugalingon nga imong giingon kini, o ang uban ba ang nagsulti kanimo bahin kanako?”

Si Pilato nangangkon nga way kabangkaagan bahin kaniya ug gustong mahibalo sa mga kamatuoran. “Ako dili Hudiyo, dili ba?” mitubag siya. “Ang imong kaugalingong nasod ug ang pangulong mga saserdote maoy nagtugyan kanimo ngari kanako. Unsa bay imong gibuhat?”

Sa bisan unsang paagi si Jesus wala mosulay sa paglikay sa isyu, nga mao ang bahin sa pagkahari. Ang tubag nga gihatag niadto ni Jesus pihong nakapatingala kang Pilato. Lucas 22:66–23:3; Mateo 27:1-11; Marcos 15:1; Juan 18:28-35; Buhat 1:16-20.

▪ Sa unsang katuyoan nga ang Sanhedrin nagtagbo na usab sa pagkabuntag?

▪ Sa unsang paagi si Judas namatay, ug unsay gibuhat sa 30 ka buok nga salapi?

▪ Inay patyon nila siya mismo, nganong buot sa mga Hudiyo nga ang mga Romano ang mopatay kang Jesus?

▪ Unsang mga sumbong ang gihimo sa mga Hudiyo batok kang Jesus?

Kapitulo 122

Gikan Kang Pilato Ngadto Kang Herodes ug Balik Pag-usab

BISAG wala ilimod ni Jesus gikan kang Pilato nga siya hari, siya nagpatin-aw nga ang iyang Gingharian dili hulga sa Roma. “Ang akong gingharian dili bahin niining kalibotana,” si Jesus miingon. “Kon ang akong gingharian bahin pa niining kalibotana, ang akong mga sakop makig-away unta aron dili ako ikatugyan ngadto sa mga Hudiyo. Apan, lagi, ang akong gingharian dili gikan niini nga tinubdan.” Sa ingon gidawat ni Jesus sa tulo ka beses nga siya adunay Gingharian, bisag kini dili gikan sa yuta.

Bisan pa, gipangutana siya pagdugang ni Pilato: “Nan, hari ka ba diay?” Sa ato pa, hari ka ba bisag ang imong Gingharian dili bahin niining kalibotana?

Buot ni Jesus nga masayod si Pilato nga husto ang iyang hunahuna, nga mitubag: “Sumala sa giingon mo nga ako hari. Alang Tungod niini ako nagpakatawo, ug alang niini mianhi ako sa kalibotan, aron ako magpamatuod sa kamatuoran. Ang tanang dapig sa kamatuoran magpatalinghog sa akong tingog.”

Oo, ang katuyoan sa paglungtad ni Jesus sa yuta mao ang pagpamatuod sa “kamatuoran,” ilabina sa kamatuoran mahitungod sa iyang Gingharian. Si Jesus andam nga magmatinumanon sa maong kamatuoran bisag kini magkahulogan sa iyang kinabuhi. Bisag si Pilato nangutana: “Unsa ang kamatuoran?” siya wala maghulat sa dugang pagpatin-aw. Igo na ang iyang nadungog aron sa pagpakanaog ug hukom.

Si Pilato mibalik paggula ngadto sa panon nga naghulat sa gawas sa palasyo. Dayag nga si Jesus diha sa iyang tapad, iyang gisultihan ang pangulong mga saserdote ug ang uban kanila: “Wala akoy nakaplagan nga sala niining tawhana.”

Nasuko tungod sa desisyon, ang panon namugos: “Giukay niya ang panon pinaagi sa pagpanudlo sa tibuok Judea, nagsugod pa gani gikan sa Galilea hangtod pa dinhing dapita.”

Ang dili makataronganong pagkapanatiko sa mga Hudiyo nakapatingala kang Pilato. Busa, samtang ang pangulong mga saserdote ug mga tawong tigulang nagpadayon sa pagsinggit, si Pilato miatubang kang Jesus ug nangutana: “Wala ka ba makadungog sa daghang mga butang ang ilang gipanghimatuod batok kanimo?” Sa gihapon, si Jesus wala mosulay sa pagtubag. Ang iyang pagkakalma atubangan sa grabeng mga sumbong nakapahibulong kang Pilato.

Sa dihang nasayod nga si Jesus taga Galilea, si Pilato nakakitag paagi nga mahigawas sa pagkamay-tulobagon kaniya. Ang magmamando sa Galilea, si Herodes Antipas (anak ni Herodes nga Bantogan), didto sa Jerusalem alang sa Paskuwa, busa gipadala ni Pilato si Jesus ngadto niya. Sayo niana, gipaputlag ulo si Juan Bautista ni Herodes Antipas, ug unya si Herodes nahadlok sa dihang nadungog niya ang mga milagrong gibuhat ni Jesus, nahadlok nga si Jesus mao si Juan nga nabanhaw gikan sa mga patay.

Karon, si Herodes nalipay ug dako nga makakita kang Jesus. Kini dili tungod kay siya nabalaka sa kaayohan ni Jesus o nga buot gayod niyang tinoon kon ang mga sumbong batok kaniya tinuod o dili. Hinunoa, siya mausisahon lamang ug naglaom nga siya makakita kang Jesus nga mohimog milagro.

Si Jesus, hinoon, midumili sa pagtagbaw sa pagkamausisaon ni Herodes. Gani, sa gisukitsukit siya ni Herodes, wala siya motubag ug usa ka pulong. Napakyas, si Herodes ug ang iyang mga guwardiyang sundalo nagbugalbugal kang Jesus. Ilang gibistihan siyag sigang sapot ug gibiaybiay siya. Unya ilang gipadala siyag balik ngadto kang Pilato. Ingong sangpotanan, si Herodes ug Pilato, nga kanhi mga kaaway, nahimong suod nga higala.

Sa nahibalik si Jesus, gitawag ni Pilato ang pangulong mga saserdote, ang Hudiyonhong mga magmamando, ug ang panon ug miingon: “Inyong gidala kining tawhana kanako ingon nga maoy nagsulsol sa katawhan sa pag-alsa, ug, tan-awa! nasusi ko siya sa inyong atubangan apan nakaplagan ko nga dili siya sad-an sa inyong mga sumbong batok kaniya. Gani, nasuta usab kini ni Herodes, kay siya gipadala man niya ug balik kanamo; ug, tan-awa! wala siyay nahimong bisan unsa nga angay sa kamatayon. Busa ipalatos ko lang siya ug unya buhian ko siya.”

Busa, si Pilato makaduha mideklarar nga si Jesus walay sala. Siya maikagon sa pagbuhi kaniya, tungod kay naamgohan niya nga tungod lang sa kasina nga siya gitugyan sa mga saserdote. Samtang si Pilato naningkamot sa pagbuhi kang Jesus, siya nakadawat ug laing kusganong panukmod sa pagbuhat niana. Samtang siya naglingkod sa lingkoranan sa hukmanan, gipadad-an siyag mensahe sa iyang asawa, nag-agda kaniya: “Ayaw baya ug hilabti kanang matarong nga tawo, kay natugaw ako pag-ayo karong adlawa tungod kaniya pinaagi sa damgo [tataw nga gikan sa Diyos] tungod kaniya.”

Bisan pa, sa unsang paagi mapagawas ni Pilato kining tawong walay sala, nga iyang nahibaloan nga maoy angay niyang buhaton? Juan 18:36-38; Lucas 23:4-16; Mateo 27:12-14, 18, 19; 14:1, 2; Marcos 15:2-5.

▪ Sa unsang paagi gitubag ni Jesus ang pangutana bahin sa iyang pagkahari?

▪ Unsa ang “kamatuoran” nga may kalabotan niini gigugol ni Jesus ang iyang yutan-ong kinabuhi sa pagpamatuod?

▪ Unsa ang hukom ni Pilato, sa unsang paagi misanong ang panon, ug unsay gihimo ni Pilato kang Jesus?

▪ Kinsa si Herodes Antipas, nganong siya nalipay kaayong nakakita kang Jesus, ug unsay iyang gihimo kaniya?

▪ Nganong si Pilato maikagon sa pagbuhi kang Jesus?

Kapitulo 123

“Tan-awa! Ania ang Tawo!”

KAY nakadayeg sa gawi ni Jesus ug naila niya nga siya walay sala, nangita si Pilato ug laing paagi aron sa pagbuhi kaniya. “Kamo adunay batasan,” giingnan niya ang mga panon, “nga pagabuhian ko ang usa ka tawo alang kaninyo sa paskuwa.”

Si Barabas, usa ka mangtas nga mamumuno, gihuptan usab nga binilanggo, mao nga si Pilato nangutana: “Hain ang buot ninyo nga akong buhian alang kaninyo, si Barabas o si Jesus ang gitawag nga Kristo?”

Kay nahulhogan sa pangulong mga saserdote nga nagpagubot kanila, gipangayo sa katawhan nga si Barabas ang buhian apan si Jesus pagapatyon. Si Pilato, nga wala mopahinunot, nangutana na usab: “Hain sa duruha ang buot ninyo nga akong buhian alang kaninyo?”

“Si Barabas,” sila naninggit.

“Nan, unsay akong himoon kang Jesus nga gitawag Kristo?” nangutana si Pilato nga nawad-ag paglaom.

Uban sa makabungol nga kagahob, sila mitubag: “Ilansang siya!” “Ilansang! Ilansang siya!”

Kay nahibalong sila nangayo sa kamatayon sa usa ka tawong walay sala, si Pilato mihangyo: “Aw, unsang daotang butang ang gibuhat niining tawhana? Wala akoy nakaplagan nga sala nga takos siyang mamatay; busa ako siyang latigohon ug buhian siya.”

Bisan pa sa iyang mga paninguha, ang nangasuko nga panon, kay gihulhogan sa ilang relihiyosong mga pangulo, nagpadayon sa pagsinggit: “Ilansang siya!” Kay nagkaguliyang tungod sa mga saserdote, buot sa panon ang dugo. Ug hunahunaa lang, lima ka adlaw nga miagi, ang pipila kanila lagmit nahiapil niadtong nag-abiba kang Jesus sa pagsulod sa Jerusalem ingon nga Hari! Kasamtangan, ang mga disipulo ni Jesus, kon sila presente man, nagpabiling naghilom ug wala magpadayag.

Si Pilato, sa pagkakita nga ang iyang mga hangyo wala magpulos kondili, hinunoa, nga ang kagubot hapit nang mahitabo, mikuhag tubig ug naghugas sa iyang mga kamot atubangan sa panon, ug miingon: “Wala akoy sala sa dugo niining tawhana. Kamo na lay mag-igo niana.” Niana ang katawhan mitubag: “Ang iyang dugo ipapaningil lang gikan kanamo ug sa among kaanakan.”

Busa, nahiuyon sa ilang mga hangyo—ug kay buot magpahimuot sa panon inay buhaton ang matarong—gibuhian ni Pilato si Barabas alang kanila. Gidala niya si Jesus ug gipahuboan siya ug unya gilatigo. Kadto dili ordinaryong paglatigo. Ang The Journal of the American Medical Association nagbatbat sa Romanhong batasan sa paglatigo:

“Ang kasagarang instrumento mao ang mubong latigo (flagrum o flagellum) nga may ubay-ubayng tagsa o sinalapid nga mga tinabas nga panit nga lainlain ug gitas-on, nga diha niana ang gagmay puthawng mga bola o hait nga mga piraso sa bukog sa karnero gibugkot nga sal-ang. . . . Samtang bunalan nga balikbalik sa Romanhong mga sundalo uban sa tanang kusog ang bukobuko sa biktima, ang puthawng mga bola makapahinabog laglom nga mga samad, ug ang mga gilis sa panit sa hayop ug mga bukog sa karnero makahiwa sa panit ug tisyu sa ilalom. Dayon, samtang magpadayon ang paglapdos, magisi ang kaunoran sa ilalom tungod sa mga samad ug motungha ang magkawilkawil nga mga gilis sa nagdugong unod.”

Tapos niadtong masakit nga paglatigo, si Jesus gidala ngadto sa palasyo sa gobernador, ug ang tibuok hugpong sa kasundalohan gitigom. Didto ang mga sundalo nagpasipala kaniya pinaagi sa paglukong ug purongpurong nga sampinit ug gipahaom kana sa iyang ulo. Ila siyang gipakupot sa usa ka bagakay nga baston sa tuo niyang kamot, ug gisul-oban nila siya sa bisteng purpura, ang matang nga isul-ob sa harianon. Dayon sila miingon kaniya nga mabugalbugalon: “Maayong adlaw, ikaw nga Hari sa mga Hudiyo!” Unya, gilud-an nila siya ug gisagpa sa nawong. Nga gikuha ang gahing bagakay gikan sa iyang kamot, gigamit nila kadto sa pagbunal kaniya sa ulo, nga dugang nagduot sa iyang bagulbagol sa hait nga sampinit sa iyang mapakaulawong “purongpurong.”

Ang talagsaong dignidad ug kalig-on ni Jesus atubangan sa maong pagdagmal nakapadayeg kaayo ni Pilato nga siya natandog sa paghimog laing paninguha sa paglukat kaniya. “Tan-awa! Gidala ko siya sa gawas kaninyo aron mahibalo kamo nga wala akoy nakitang ikasumbong batok kaniya,” giingnan niya ang mga panon. Lagmit siya naghunahuna nga ang hulagway sa sinakit nga kahimtang ni Jesus makapahumok sa ilang mga kasingkasing. Samtang si Jesus nagbarog atubangan sa way-kaluoy nga panon, nga nagsul-ob sa purongpurong nga sampinit ug sa bisteng purpura ug uban sa iyang nagkadugong nawong nga nalakra ang kasakitan, si Pilato mipatugbaw: “Tan-awa! Ania ang tawo!”

Bisan pag nasamad ug nabun-og, didto nagbarog ang labing talagsaong pigura sa tibuok nga kasaysayan, sa pagkatinuod ang labing bantogang tawo nga sukad nabuhi! Oo, gipakita ni Jesus ang mahilomong dignidad ug kamalinawon nga magpadayag sa kabantogan nga giila gani ni Pilato, kay ang iyang mga pulong lagmit maoy panagsagol sa pagtahod ug kaluoy. Juan 18:39–19:5; Mateo 27:15-17, 20-30; Marcos 15:6-19; Lucas 23:18-25.

▪ Sa unsang paagi si Pilato naninguha sa pagbuhi kang Jesus?

▪ Giunsa ni Pilato pagsulay sa pag-absuelto sa iyang kaugalingon sa tulubagon?

▪ Unsay nalangkit sa paglatigo?

▪ Giunsa si Jesus pagbugalbugal tapos sa paglatigo kaniya?

▪ Unsang dugang pagsulay ang gihimo ni Pilato aron sa pagbuhi kang Jesus?

Kapitulo 124

Gitugyan ug Gidala

DIHANG si Pilato, natandog tungod sa tago nga kahalangdon sa gisakit nga si Jesus, misulay na usab sa pagbuhi kaniya, ang pangulong mga saserdote labi pang nasuko. Sila determinado nga walay makababag sa ilang daotang katuyoan. Busa sila misinggit na usab: “Ilansang siya! Ilansang siya!”

“Dalha ninyo siya ug ilansang siya,” mitubag si Pilato. (Sukwahi sa ilang unang mga pangangkon, tingali ang mga Hudiyo may awtoridad sa pagpatay sa mga kriminal tungod sa relihiyosong kalapasan nga may igong gibug-aton.) Unya, sa labing menos lima ka beses, si Pilato mideklarar nga si Jesus walay sala, nga nagaingon: “Wala akoy nakitang sala kaniya.”

Ang mga Hudiyo, sa nakakita nga ang ilang politikanhong mga sumbong napakyas, mibali sa relihiyosong sumbong sa pasipala nga gigamit nila sa milabay nga mga oras sa gihusay si Jesus atubangan sa Sanhedrin. “Kami may kasugoan,” sila miingon, “ug sumala sa maong kasugoan siya angay mamatay, tungod kay gihimo niya ang iyang kaugalingon nga anak sa Diyos.”

Kini nga sumbong bag-o kang Pilato, ug kini nakadugang sa iyang kahadlok. Naamgohan niya karon nga si Jesus dili ordinaryo nga tawo, sama sa gipakita sa damgo sa iyang asawa ug sa talagsaong kalig-on sa personalidad ni Jesus. Apan “anak sa Diyos”? Si Pilato nahibalo nga si Jesus gikan sa Galilea. Apan, posible ba nga nagkinabuhi siya kaniadto? Gipabalik pag-usab sa palasyo, si Pilato nangutana: “Diin ka ba gikan?”

Si Jesus nagpakahilom. Sa miagi giingnan niya si Pilato nga siya hari apan ang iyang Gingharian maoy dili bahin niining kalibotana. Dili na kinahanglan karon ang dugang pagpatin-aw. Apan, natandog ang garbo ni Pilato tungod kay siya nagadumili sa pagtubag, ug siya misinghag kang Jesus niining mga pulonga: “Dili ka ba makigsulti kanako? Wala ka ba mahibalo nga ako may gahom sa pagbuhi kanimo ug may gahom sa paglansang kanimo?”

“Wala kay gahom kanako kon wala pa kini ihatag kanimo gikan sa kahitas-an,” matinahorong mitubag si Jesus. Iyang gipunting ang gihatag sa Diyos nga awtoridad sa tawhanong mga magmamando sa pagdumala sa mga kalihokan sa yuta. Si Jesus midugang: “Ang nagtugyan kanako diha kanimo mas dako ug sala.” Sa pagkamatuod, ang hataas nga saserdote nga si Caiapas ug ang iyang mga kauban ug si Judas Iscariote may bug-at pa nga tulobagon kay kang Pilato tungod sa dili makataronganong pagtratar kang Jesus.

Labi pang nakadayeg kang Jesus ug nahadlok nga basig si Jesus may balaan nga gigikanan, si Pilato naninguha na usab sa pagbuhi kaniya. Ang mga Hudiyo, hinunoa, misanta kang Pilato. Ilang gisobli ang ilang politikanhong sumbong, malimbongong nanghulga: “Kon imong buhian kining tawhana, dili ka higala ni Cesar. Ang tanan nga magapakahari nagapakigbatok kang Cesar.”

Bisan pa sa daotan nga mahitabo, gidala na usab ni Pilato si Jesus sa gawas. “Tan-awa! Ang inyong hari!” siya mihangyo pag-usab kanila.

“Dalha siya! Dalha siya! Ilansang siya!”

“Ilansang ko ba diay ang inyong hari?” may kasubong nangutana si Pilato.

Ang mga Hudiyo nasuko sa pagmando sa mga Romanhon. Sa pagkamatuod, ilang gitamay ang paggahom sa Roma! Apan, sa pagkasalingkapaw, ang pangulong mga saserdote miingon: “Kami walay hari gawas kang Cesar.”

Kay nahadlok sa iyang politikanhong posisyon ug reputasyon, si Pilato sa kataposan nadaog sa walay kaluoy nga gipangayo. Iyang gitugyan si Jesus. Gihubo sa mga sundalo ang pula nga kupo ni Jesus ug gisul-oban siya sa iyang kaugalingong besti. Samtang gidala si Jesus aron ilansang, gipapas-an siya sa iyang kaugalingong kahoy sa pagsakit.

Karon tunga-tunga na sa buntag sa Biyernes, Nisan 14; tingali hapit nang moudto. Walay tulog si Jesus sukad pa sa Huwebes sa buntag, ug sunod-sunod nga pag-antos ang iyang naagian. Hisabtan, nahutdan siyag kusog tungod sa kabug-at sa kahoy. Gani ang usa ka lumalabay, si Simon nga taga-Cirene sa Aprika, gipugos sa pagpas-an niini alang kaniya. Samtang sila nagbaktas, misunod ang daghang tawo, lakip ang mga babaye nga namukpok sa ilang dughan sa kasubo ug nagbakho tungod kang Jesus.

Miliso ngadto sa mga babaye, si Jesus miingon: “Anak nga mga babaye sa Jerusalem, hunong na sa paghilak tungod kanako. Hinunoa, hilaki ang inyong kaugalingon ug ang inyong mga anak; tungod kay, tan-awa! ang mga adlaw moabot diin ang mga tawo magaingon, ‘Bulahan ang mga babayeng apuli, ug ang tagoangkan nga wala magsamkon ug ang mga dughan nga wala makapasuso!’ . . . Tungod kay kon gibuhat nila kini sa lunhaw pa ang kahoy, unsa kahay mahitabo kon kini laya na?”

Ang gipasabot ni Jesus mao ang kahoy sa Hudiyonhong nasod, nga may kalunhaw pa sa kinabuhi niini tungod sa presensiya ni Jesus ug sa paglungtad sa nahibilin nga nagatuo kaniya. Apan kon kini kuhaon na gikan sa nasod, ang patay sa espirituwal nga kahoy na lamang ang magpabilin, oo, usa ka laya nga organisasyon sa nasod. Oh, unsa ka dakong pagbalata unya sa dihang ang Romanhong kasundalohan, nga nag-alagad ingong mga manlalaglag sa Diyos, magapukan sa nasod sa mga Hudiyo! Juan 19:6-17; 18:31; Lucas 23:24-31; Mateo 27:31, 32; Marcos 15:20, 21.

▪ Unsa ang sumbong sa relihiyosong mga pangulo batok kang Jesus sa dihang ang ilang politikanhong mga sumbong napakyas?

▪ Nganong si Pilato nahadlok kaayo?

▪ Kinsa ang may dako nga sala sa nahitabo kang Jesus?

▪ Sa kataposan, giunsa paghaylo sa mga saserdote si Pilato nga itugyan si Jesus aron patyon?

▪ Unsay gisulti ni Jesus sa mga babaye nga naghilak tungod kaniya, ug unsay buot niyang ipasabot sa naghisgot sa kahoy ingong “lunhaw” ug “laya”?

Kapitulo 125

Pag-antos Diha sa Kahoy-Patyanan

KAUBAN ni Jesus duha ka tulisan ang gidala sa gawas aron pagapatyon. Dili layo sa siyudad, ang prosisyon mihunong sa dapit nga gitawag Golgota, o Dapit sa Kalabera.

Ang mga binilanggo gihukasan sa ilang biste. Dayon ang bino nga sinambogan sa mirra gitagana. Lagmit giandam kadto sa kababayen-an sa Jerusalem, ug ang mga Romano dili maghikaw niining ilimnong makapahupay sa sakit ngadto niadtong gilansang. Ugaling, sa pagtilaw ni Jesus niana, midumili siya sa pag-inom. Ngano? Lagmit buot niyang bug-os makahupot sa tanan niyang katakos sa maong kinalabwang tigi sa iyang pagtuo.

Sa maong panahon si Jesus gipahimutang na sa kahoy-patyanan nga ang iyang mga kamot gipaibabaw sa iyang ulo. Dayon gidukdok sa mga sundalo ang dagkong mga lansang ngadto sa iyang mga kamot ug sa iyang mga tiil. Mibaliad siya sa kasakit sa midulot ang mga lansang sa unod ug mga lutahan. Sa gipatindog na ang kahoy, makamatay ang kasakit, kay ang gibug-aton sa lawas miinat sa mga samad sa lansang. Bisan pa niana, inay manghimaraot, si Jesus miampo alang sa Romanong mga sundalo: “Amahan, pasayloa sila, tungod kay sila wala masayod sa ilang ginabuhat.”

Si Pilato nagpataod diha sa kahoy-patyanan ug usa ka pahibalo nga mabasa: “Si Jesus nga Nasareno ang Hari sa mga Hudiyo.” Kalagmitan, gisulat niya kadto dili lang tungod kay gitahod niya si Jesus apan tungod kay gidumtan niya ang Hudiyong mga saserdote kay nakapugos sila kaniya sa pagsilot kang Jesus sa kamatayon. Aron ang tanan makabasa sa pahibalo, gipasulat kana ni Pilato sa tulo ka pinulongan—sa Hebreohanon, sa opisyal nga Latin, ug sa kasagarang Grego.

Ang pangulong mga saserdote, apil si Caiapas ug si Anas, naguol. Ang maong positibong pahayag nagdaot sa ilang takna sa kadaogan. Busa mitutol sila: “Ayaw isulat ‘Ang Hari sa mga Hudiyo,’ apan nga siya miingon, ‘Ako ang Hari sa mga Hudiyo.’” Kay naglagot nga nag-alagad nga samag peyon sa mga saserdote, si Pilato mitubag nga mayugtanon: “Ang gikasulat ko na, gikasulat ko na.”

Ang mga saserdote, kauban sa usa ka dakong panon, karon nagtigom sa dapit nga patyanan, ug gisulayan pagpanghimakak sa mga saserdote ang testimonyo sa pahibalo. Gisubli nila ang bakak nga pamatuod nga gikahatag nga sayosayo panahon sa mga husay sa Sanhedrin. Busa, dili katingad-ang ang lumalabay misulting mapasipad-anon, nga naglingolingo nga mayubiton ug nag-ingon: “Oh ikaw nga moguba unta sa templo ug motukod niana sa tulo ka adlaw, luwasa ang imong kaugalingon! Kon ikaw anak sa Diyos, kanaog sa kahoy-patyanan!”

“Ang uban iyang giluwas; siya dili makaluwas sa iyang kaugalingon!” miduyog ang pangulong mga saserdote ug ilang relihiyosong mga sagabay. “Siya mao ang Hari sa Israel; pakanaoga siya sa kahoy sa pagsakit ug kita motuo kaniya. Siya nagbutang sa iyang pagsalig sa Diyos; ipaluwas Niya karon siya kon gusto man Niya, kay siya miingon, ‘Ako ang Anak sa Diyos.’”

Kay natakdan sa espiritu, ang mga sundalo miduyog usab sa pagbiaybiay kang Jesus. Sa mabiaybiayon ilang gitanyagan siya sa aslom nga bino, nga lagmit nagkupot niana sa ubos ra sa iyang naugang mga ngabil. “Kon ikaw mao ang hari sa mga Hudiyo,” sila mibiaybiay, “luwasa ang imong kaugalingon.” Bisan ang mga tulisan—ang usa nga gilansang sa tuo ni Jesus, ug ang lain sa iyang wala—mibiaybiay kaniya. Hunahunaa kana! Ang labing bantogang tawo nga sukad nabuhi, oo, ang usang kauban ni Jehova nga Diyos sa paglalang sa tanang butang, nag-antos gayod nianang tanang pasipala!

Gikuha sa mga sundalo ang biste ni Jesus ug gibahin sa upat. Nagripa sila sa pagsusi kon kinsay makapanag-iya kanila. Hinuon, ang pang-ilalom nga biste, walay tinahian, sa labing maayong kalidad. Busa ang mga sundalo nag-ingon sa usag usa: “Dili nato kini tabason, apan atong tinoon pinaagi sa pagripa kon kinsay makatag-iya niini.” Busa, nga wala tuyoa, ilang gituman ang kasulatan nga nag-ingon: “Ilang gibahin ang akong panggawas nga biste sa ilang kaugalingon, ug ilang giripahan ang akong sapot.”

Sa wala madugay, usa sa mga tulisan nakaila nga si Jesus tinuod gayod nga usa ka hari. Busa, sa pagbadlong sa iyang kauban, siya miingon: “Wala ka ba mahadlok sa Diyos, karon nga ikaw anaa sa samang silot? Ug kita, sa pagkamatuod, angayan gayod, kay atong ginadawat sa bug-os ang takos kanato tungod sa atong gibuhat; apan kining tawhana walay nabuhat nga kalapasan.” Unya siya nakigsulti kang Jesus, nga mihangyo: “Hinumdomi ako inigsulod nimo sa imong gingharian.”

“Sa pagkamatuod ako magaingon kanimo karong adlawa,” mitubag si Jesus, “Ikaw magauban kanako sa Paraiso.” Kining saara matuman sa dihang si Jesus magmando nga Hari sa langit ug magbanhaw niining mahinulsolong mamumuhat ug daotan sa kinabuhi sa yuta diha sa Paraiso nga ang mga maluwas sa Armageddon ug ilang mga kauban makapribelihiyo sa pagtikad. Mateo 27:33-44; Marcos 15:22-32; Lucas 23:27, 32-43; Juan 19:17-24.

▪ Nganong si Jesus midumili sa pag-inom sa bino nga sinambogan sa mirra?

▪ Nganong ang pahibalo gitaod sa kahoy-patyanan ni Jesus, ug unsang dugang pagbayloay sa pulong ang nasugdan niadto tali ni Pilato ug sa pangulong mga saserdote?

▪ Unsang pasipala ang nadawat ni Jesus diha sa kahoy-patyanan, ug lagmit unsay nakadasig niadto?

▪ Sa unsang paagi natuman ang tagna sa gibuhat sa mga biste ni Jesus?

▪ Unsang kausaban ang gihimo sa usa sa mga tulisan, ug sa unsang paagi tumanon ni Jesus ang iyang hangyo?

Kapitulo 126

“Sa Pagkatinuod Kini Siya Anak sa Diyos”

DILI pa dugay si Jesus diha sa kahoy-patyanan sa dihang, sa pagkaudto, usa ka kahibulongan, tulo ka oras nga kangitngit ang nahitabo. Dili ang eklipse sa adlaw ang nagpahinabo niadto, sanglit kini mahitabo lamang sa panahon sa bag-ong bulan ug ang bulan takdol sa panahon sa Paskuwa. Dugang pa, ang mga eklipse sa adlaw motagal lamang ug pipila ka minuto. Busa ang kangitngit gikan sa Diyos! Hayan nakapahilom kadto makadiyot sa mga nagbugalbugal kang Jesus, gani nakapahunong kini sa ilang mga pagyubit.

Kon kining makahahadlok nga hitabo nahitabo pag-una sa gisaway sa mamumuhat ug daotan ang iyang kauban ug mihangyo kang Jesus nga hinumdoman siya, mahimong hinungdan kini sa iyang paghinulsol. Tingali sa maong panahon sa kangitngit nga ang upat ka babaye, nga mao, ang inahan ni Jesus ug ang iyang igsoong babaye nga si Salome, si Maria Magdalena, ug si Maria ang inahan sa apostol nga si Santiago nga Gamay, nagpaduol sa kahoy-patyanan. Si Juan, ang hinigugmang apostol ni Jesus, uban kanila didto.

Daw ‘gitusok’ ang kasingkasing sa inahan ni Jesus samtang nagtan-aw siya sa anak nga iyang giamoma ug gipadako nga nagbitay didto sa kasakit! Apan si Jesus naghunahuna, dili sa iyang kaugalingong kasakit, kondili sa iyang kaayohan. Uban sa dakong paningkamot, siya miyango kang Juan ug gisultihan ang iyang inahan: “Babaye, tan-awa! Ang imong anak!” Unya, miyango kang Maria, siya miingon kang Juan: “Tan-awa! Ang imong inahan!”

Sa ingon gitugyan ni Jesus ang pag-atiman sa iyang inahan, nga balo na sa maong panahon, sa iyang hinigugma pag-ayo nga apostol. Iyang gihimo kini tungod kay ang ubang mga anak ni Maria wala pa magpakitag pagtuo kaniya. Busa siya naghatag ug maayong panig-ingnan sa pagtagana dili lamang alang sa pisikal nga panginahanglan sa iyang inahan kondili sa iyang espirituwal nga panginahanglan usab.

Sa mga alas tres sa hapon, si Jesus miingon: “Giuhaw ako.” Si Jesus nakamatikod nga ang iyang Amahan, pagaingnon pa, nagkuha sa iyang panalipod gikan kaniya aron ang iyang pagkamaunongon bug-os nga masulayan. Busa siya mitawag uban sa makusog nga tingog: “Diyos ko, Diyos ko, nganong gitalikdan mo ako?” Sa pagkadungog niini, ang pipila nga nagbarog sa duol miingon: “Tan-awa! Gitawag niya si Elias.” Dihadiha usa kanila miduol nga nagdagan ug, gibutang ang espongha nga gipatuhopan ug suka diha sa tumoy sa usa ka bagakay, gitunol kaniya aron iyang imnon. Apan ang uban nag-ingon: “Pasagdi lang! Atong tan-awon kon moanhi ba gayod si Elias aron sa pagluwas kaniya.”

Sa nakainom na si Jesus sa suka, siya misinggit: “Natapos na!” Oo, natapos niya ang tanan nga gipabuhat sa iyang Amahan nga nagpadala kaniya sa yuta. Sa kataposan, siya miingon: “Amahan, sa imong mga kamot gitugyan ko ang akong espiritu.” Busa gitugyan ni Jesus ngadto sa Diyos ang iyang puwersa sa kinabuhi sa pagsalig nga ibalik kini sa Diyos kaniya. Dayon iyang giduko ang iyang ulo ug namatay.

Sa nabugtoan si Jesus sa iyang ginhawa, usa ka kusog nga linog ang nahitabo, nasip-ak ang mga pangpang. Ang linog kusog kaayo nga tungod niana ang mga lubong gawas sa Jerusalem nangaabli ug ang mga patayng lawas nanggula. Ang mga lumalabay, nga nakakita sa mga patayng lawas nga nanggula, misulod sa siyudad ug gitaho kini.

Dugang pa, sa namatay ni Jesus, ang dakong tabil nga nagbahin sa Balaan ug Labing Balaan sa templo sa Diyos nagilis sa duha ka bahin, gikan sa itaas hangtod sa ubos. Dayag nga kining matahom nga pagkadayandayan nga tabil maoy 18 metros ang gitas-on ug bug-at kaayo! Ang kahibulongang milagro dili lamang nagpakita sa kapungot sa Diyos sa mga mamumuno sa Iyang Anak kondili nagpakita nga ang pagsulod ngadto sa Labing Balaan, sa langit mismo, posible na tungod sa kamatayon ni Jesus.

Buweno, sa nabati sa mga tawo ang linog ug nakita ang mga butang nahitabo, sila nahadlok pag-ayo. Ang kapitan nga maoy nagdumala sa pagpatay naghimaya sa Diyos. “Sa pagkatinuod kini siya Anak sa Diyos,” siya miingon. Tingali presente siya sa dihang gihisgotan ang pangangkon sa pagkaanak sa Diyos diha sa husay ni Jesus atubangan ni Pilato. Ug karon siya kumbinsido nga si Jesus mao ang Anak sa Diyos, oo, nga siya sa pagkamatuod ang labing bantogang tawo nga nabuhi sukad.

Ang uban usab nadaog niining milagrosong mga hitabo, ug sila namauli nga nagpamukpok sa ilang mga dughan sa pagpakita sa ilang tumang kaguol ug kaulaw. Nakakita sa talan-awon sa halayo mao ang daghang babayeng mga tinun-an ni Jesus nga natandog kaayo niining hinungdanong mga hitabo. Si apostol Juan usab dinha niadtong tungora. Mateo 27:45-56; Marcos 15:33-41; Lucas 23:44-49; 2:34, 35; Juan 19:25-30.

▪ Nganong ang eklipse sa adlaw dili maoy hinungdan sa tulo ka oras nga kangitngit?

▪ Sa hapit na siyang mamatay, unsang maayong panig-ingnan ang gihatag ni Jesus alang niadtong may tigulang nga mga ginikanan?

▪ Unsa ang kataposang upat ka mga pulong ni Jesus una pa siya namatay?

▪ Unsay nahimo sa linog, ug unsay kahulogan sa pagkagilis sa tabil sa templo ngadto sa duha?

▪ Sa unsang paagi naapektohan sa milagro ang kapitan nga nagdumala sa pagpatay?

Kapitulo 127

Gilubong sa Biyernes—Waysulod nga Lubnganan sa Dominggo

HAPON na kaayo sa Biyernes niadto, ug sa pagsalop sa adlaw nagsugod na ang Igpapahulay sa Nisan 15. Ang patayng lawas ni Jesus nagbitay nga walay umoy sa kahoy-patyanan, apan buhi pa ang duha ka tulisan sa iyang tapad. Ang hapon sa Biyernes gitawag Pangandam kay kini ang panahong iandam sa mga tawo ang mga pagkaon ug taposon ang ubang dinaliang trabaho nga dili makapaabot hangtod sa pagkatapos sa Igpapahulay.

Ang Igpapahulay nga hapit nang magsugod dili lang regular nga Igpapahulay (ang ikapitong adlaw sa semana) kondili doble usab, o “dako,” nga Igpapahulay. Kini gitawag sa ingon kay ang Nisan 15, nga mao ang unang adlaw sa pito-ka-adlaw nga Piyesta sa mga Tinapay nga Walay Lebadura (ug maoy usa kanunay ka Igpapahulay, bisan unsang adlawa sa semana kini matunong), naatol sa samang adlaw sa regular nga Igpapahulay.

Sumala sa Balaod sa Diyos, ang mga lawas dili pasagdang magbitay sa kahoy-patyanan sa tibuok gabii. Busa gihangyo sa mga Hudiyo si Pilato nga ipadali ang kamatayon niadtong gipatay pinaagi sa pagbalibali sa ilang mga bitiis. Busa, gibalibali sa mga sundalo ang mga bitiis sa duha ka tulisan. Apan sanglit mipatim-aw nga patay na si Jesus, ang iyang mga bitiis wala balia. Kini nagtuman sa kasulatan: “Walay bukog niya nga mabali.”

Bisan pa niana, sa pagwagtang sa pagduhaduha nga si Jesus patay na gayod, usa sa mga sundalo midughang ug bangkaw sa iyang kilid. Ang bangkaw milapos sa bahin sa iyang kasingkasing, ug dihadiha miagay ang dugo ug tubig. Si apostol Juan, kinsa usa nga nakasaksi, nagtaho nga kini nagtuman sa laing kasulatan: “Ilang pagatan-awon Siya nga ilang gidughang.”

Presente usab sa pagpatay mao si Jose nga taga-siyudad sa Arimatea, usa ka talahurong sakop sa Sanhedrin. Wala siya mobotar pabor sa di-makataronganong aksiyon sa hataas nga hukmanan batok kang Jesus. Si Jose sa pagkatinuod maoy usa ka tinun-an ni Jesus, bisan pag siya nahadlok sa pagpaila sa iyang kaugalingon sa ingon. Ugaling, sa maong panahon siya nagbatog kaisog ug miadto kang Pilato aron pangayoon ang lawas ni Jesus. Gipatawag ni Pilato ang sundalo nga tagdumala, ug human pamatud-i sa sundalo nga patay na si Jesus, gipahatag ni Pilato ang lawas nga patay.

Gidala ni Jose ang lawas ug giputos kini sa mahinlong panapton nga lino sa pagpangandam alang sa paglubong. Gitabangan siya ni Nicodemo, laing sakop sa Sanhedrin. Si Nicodemo napakyas usab sa pagsugid sa iyang pagtuo diha kang Jesus tungod sa kahadlok nga mawad-an sa iyang katungdanan. Apan sa maong panahon siya nagdalag usa ka rolyo nga may mga 33 kilos nga mirra ug mahalong aloe. Ang lawas ni Jesus gilimisan sa mga panapton nga may maong mga ighahaplas, sumala sa batasan sa mga Hudiyo sa pagpangandam sa mga lawas alang sa paglubong.

Dayon ang lawas gipahiluna sa bag-ong memoryal nga lubnganan ni Jose nga kinubkob sa bato sa tanaman sa duol. Sa kataposan, ang usa ka dakong bato giligid sa atubangan sa lubnganan. Aron matapos ang paglubong sa dili pa ang Igpapahulay, dinalian ang pagpangandam sa lawas. Busa, si Maria Magdalena ug si Maria ang inahan ni Santiago nga Gamay, nga tingali mitabang sa pagpangandam, midali sa pagpauli aron mangandam sa dugang mga ighahaplas ug sa mga pahumot nga lana. Tapos sa Igpapahulay, giplano nila nga haplasan sa dugang ang lawas ni Jesus aron kana mapreserbar sa dugaydugay nga panahon.