1. Unsay gipadayag kanato sa tagna sa Bibliya?

UNSAY hapit nang mahitabo sa katawhan ni Jehova? Puwede natong mahibaloan ang tubag. Ang tagna sa Bibliya nagpadayag kanato kon unsang importanteng mga butang ang hapit nang mahitabo nga makaapektar natong tanan. Dunay tagna nga makatabang nato sa pagsabot kon unsay buhaton sa pipila sa labing gamhanang mga gobyerno sa yuta. Ang maong asoy nga narekord sa Daniel kapitulo 11 naghisgot bahin sa duha ka hari nga magkontrahay, ang hari sa amihanan ug ang hari sa habagatan. Ang dakong bahin sa maong tagna natuman na, busa makasalig ta nga ang nahibiling bahin niana matuman usab.

2. Sumala sa Genesis 3:15 ug Pinadayag 11:7 ug 12:17, unsay angay natong hinumdoman dihang magtuon ta sa tagna ni Daniel?

² Aron masabtan ang tagna sa Daniel kapitulo 11, angay natong hinumdoman nga kini nagtumong lang sa mga magmamando o gobyerno nga may direktang pakiglabot sa katawhan sa Diyos. Ug bisag ang mga alagad sa Diyos maoy gamay lang nga bahin sa populasyon sa kalibotan, sagad sila ang sentro sa dagkong panghitabo sa kalibotan. Ngano? Tungod kay si Satanas ug ang iyang entirong sistema may usa ka pangunang tumong​—ang paglaglag niadtong nag-alagad kang Jehova ug Jesus. (Basaha ang Genesis 3:15 ug Pinadayag 11:7; 12:17.) Dugang pa, ang tagna sa Daniel kinahanglang mahiuyon sa ubang tagna sa Pulong sa Diyos. Ang tinuod, masabtan lang nato sa hustong paagi ang tagna ni Daniel kon itandi nato kini sa ubang bahin sa Kasulatan.

3. Unsay atong hisgotan niining artikuloha ug sa sunod nga artikulo?

³ Base sa maong mga punto, atong hisgotan ang Daniel 11:25-39. Atong masayran kon kinsa ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan sukad sa 1870 ngadto sa 1991, ug atong masabtan kon nganong makataronganon nga klarohon nato ang atong pagsabot sa usa ka bahin niini nga tagna. Sa sunod nga artikulo, atong hisgotan ang Daniel 11:40–12:1, ug klarohon nato ang atong pagsabot kon unsay gipadayag nianang bahina sa tagna bahin sa yugto gikan sa 1991 hangtod sa gubat sa Armagedon. Samtang tun-an nimo kining duha ka artikulo, makatabang kon susihon nimo ang tsart nga “Magkaribal nga mga Hari sa Panahon sa Kataposan.” Pero, angay una natong mahibaloan kon kinsa ang duha ka hari niini nga tagna.

UNSAON PAG-ILA KON KINSA ANG HARI SA AMIHANAN UG HARI SA HABAGATAN?

4. Unsang tulo ka butang ang makatabang nato sa pag-ila kon kinsa ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan?

⁴ Sa sinugdan, ang mga titulong “hari sa amihanan” ug “hari sa habagatan” gihatag ngadto sa mga magmamando nga nahimutang sa amihanan ug habagatan sa nasod sa Israel. Nganong makaingon ta niana? Matikdi kon unsay giingon sa anghel nga nagdala sa mensahe ngadto kang Daniel: “Mianhi ko aron ipasabot kanimo kon unsay mahitabo sa imong katawhan sa kaulahiang bahin sa mga adlaw.” (Dan. 10:14) Hangtod sa Pentekostes 33 C.E., ang nasod sa Israel mao ang katawhan sa Diyos. Pero sukad niadto, giklaro ni Jehova nga giisip niya ang matinumanong mga tinun-an ni Jesus ingong iyang katawhan. Busa, ang dakong bahin sa tagna diha sa Daniel kapitulo 11 naghisgot dili bahin sa nasod sa Israel kondili sa mga sumusunod sa Kristo. (Buh. 2:1-4; Roma 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Ug lainlaing magmamando o gobyerno ang nahimong hari sa amihanan ug hari sa habagatan sa lainlaing panahon. Bisan pa niana, managsama sila sa pipila ka butang. Una, ang mga hari nakiglabot sa katawhan sa Diyos sa importanteng paagi. Ikaduha, gipakita nila sa ilang pagtratar sa katawhan sa Diyos nga ilang gidumtan ang matuod nga Diyos, si Jehova. Ug ikatulo, ang duha ka hari nag-ilogay sa gahom.

5. Duna bay hari sa amihanan ug hari sa habagatan sukad sa 100 C.E. hangtod sa 1870? Ipatin-aw.

⁵ Human sa 100 C.E., nagkadaghan ang bakak nga mga Kristohanon nga misulod sa Kristohanong kongregasyon. Sila nagtudlo ug bakak nga relihiyosong mga ideya ug nagtago sa kamatuoran sa Pulong sa Diyos. Sukad nianang panahona hangtod sa 1870, walay organisadong grupo sa mga alagad sa Diyos dinhi sa yuta. Ang bakak nga mga Kristohanon midaghan samag mga bunglayon diha sa uma. Tungod niana, lisod nang mailhan kon kinsa ang tinuod nga mga Kristohanon. (Mat. 13:36-43) Nganong importanteng mahibaloan nato kini? Kini nagpakita nga ang atong nabasa bahin sa hari sa amihanan ug sa hari sa habagatan dili puwedeng magtumong sa mga magmamando o gingharian nga naghupot ug gahom human sa tuig 100 ngadto sa 1870. Walay organisadong grupo sa katawhan sa Diyos nga puwede nilang atakehon.b Pero posible nga duna nay hari sa amihanan ug hari sa habagatan human sa 1870. Nganong nahibalo ta niana?

6. Kanus-a nailhan pag-usab ang katawhan sa Diyos? Ipatin-aw.

⁶ Sugod sa 1870, ang katawhan sa Diyos naorganisar na sab ingong grupo. Nianang tuiga, gisugdan ni Charles T. Russell ug sa iyang mga kauban ang pagtuon sa Bibliya ingong grupo. Si Brader Russell ug ang iyang mga higala mao ang gitagna nga mensahero nga ‘naghawan ug dalan’ una matukod ang Mesiyanikong Gingharian. (Mal. 3:1) Ang katawhan sa Diyos nailhan pag-usab! Diha bay mga gobyerno nianang panahona nga dakog epekto sa mga alagad sa Diyos? Konsideraha ang mosunod.

KINSA ANG HARI SA HABAGATAN?

7. Kinsa ang hari sa habagatan hangtod sa Gubat sa Kalibotan I?

⁷ Pagka-1870, ang Britain nahimong kinadak-ang imperyo sa yuta, ug nabatonan niini ang labing puwersadong kasundalohan. Ang maong imperyo gihulagway ingong gamay nga sungay nga nagpildi sa tulo pa ka sungay​—ang France, Spain, ug Netherlands. (Dan. 7:7, 8) Ug kini nahimong hari sa habagatan hangtod sa Gubat sa Kalibotan I. Niini pong panahona, ang United States of America nahimong kinadatoan nga nasod sa kalibotan ug nagsugod sa pagpakigkooperar sa Britain.

8. Kinsa ang hari sa habagatan sa tibuok yugto sa kataposang mga adlaw?

⁸ Panahon sa Gubat sa Kalibotan I, ang United States ug Britain naghiusa sa pagpakig-away ug nahimong puwersado kaayo. Nianang panahona, ang Britain ug ang kanhing kolonya niini nahimong Anglo-Amerikanong Gahom sa Kalibotan. Sumala sa gitagna ni Daniel, kini nga hari may “dako kaayong panon sa gamhanang kasundalohan.” (Dan. 11:25) Sa tibuok yugto sa kataposang mga adlaw, ang Anglo-Amerikanong alyansa mao ang hari sa habagatan.c Pero kinsa ang nahimong hari sa amihanan?

ANG HARI SA AMIHANAN MITUNGHA PAG-USAB

9. Kanus-a mitungha pag-usab ang hari sa amihanan, ug sa unsang paagi natuman ang Daniel 11:25?

⁹ Pagka-1871, ang tuig human si Russell ug ang iyang mga kauban nagsugod pagtuon sa Bibliya ingong grupo, ang hari sa amihanan mitungha pag-usab. Nianang tuiga, si Otto von Bismarck may importanteng papel sa pagkatukod sa German Empire. Si Haring Wilhelm I sa Prussia nahimong unang emperador niini, ug iyang gitudlo si Bismarck ingong unang chancellor.d Sa misunod nga mga dekada, ang Germany nagkontrolar sa mga nasod sa Africa ug Pacific Ocean ug nakig-ilogay ug gahom sa Britain. (Basaha ang Daniel 11:25.) Ang German Empire nagtigom ug puwersadong kasundalohan, nga may ikaduhang kinadak-an nga navy sa kalibotan. Gigamit kini sa Germany batok sa iyang mga kaaway panahon sa unang gubat sa kalibotan.

10. Sa unsang paagi natuman ang Daniel 11:25b ug 26?

¹⁰ Si Daniel nagtagna usab kon unsay mahitabo sa German Empire ug sa puwersa militar niini. Ang tagna nag-ingon nga ang hari sa amihanan “dili makabarog.” Ngano? “Tungod kay sila magplanog daotan batok kaniya. Ug kadtong nangaon sa lami niyang mga pagkaon maoy mopukan niya.” (Dan. 11:25b, 26a) Sa adlaw ni Daniel, kadtong nangaon sa “laming mga pagkaon sa hari” nag-apil sa mga opisyales sa palasyo nga ‘nag-alagad sa hari.’ (Dan. 1:5) Kang kinsa nagtumong ang tagna? Nagtumong kini sa tag-as ug ranggong opisyales sa German Empire, apil ang mga heneral ug militaryong magtatambag sa hari, kinsa sa ngadtongadto maoy nakaingon nga nawad-an ug gahom ang hari ug natukod ang bag-ong klase sa gobyerno sa Germany.e Ang tagna wala lang maghisgot bahin sa pagkapukan sa imperyo kondili naghisgot usab sa resulta sa pagpakiggubat niini sa hari sa habagatan. Bahin sa hari sa amihanan, ang tagna nag-ingon: “Kon bahin sa iyang kasundalohan, kini ibanlas, ug daghan ang mamatay.” (Dan. 11:26b) Sa unang gubat sa kalibotan, sumala sa gitagna, ang kasundalohan sa Germany ‘gibanlas’ ug daghan ang ‘nangamatay.’ Mas daghang tawo ang namatay niana nga gubat kay sa bisan unsang gubat una niana.

11. Unsay gibuhat sa hari sa amihanan ug sa hari sa habagatan?

¹¹ Ang Daniel 11:27, 28 naghisgot sa mga hitabo una ang Gubat sa Kalibotan I. Kini nag-ingon nga ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan ‘mag-uban sa usa ka lamesa nga magsultig bakak sa usag usa.’ Nag-ingon sab ni nga ang hari sa amihanan makabaton ug “daghan kaayong butang.” Mao gyod nay nahitabo. Ang Germany ug Britain misulti sa usag usa nga gusto nilag kalinaw, pero napamatud-an kanang bakak dihang miulbo ang gubat niadtong 1914. Ug sa mga dekada una ang 1914, ang Germany nadato, nga nahimong ikaduhang kinadatoang nasod sa kalibotan. Dayon, ingong katumanan sa Daniel 11:29 ug sa unang bahin sa bersikulo 30, ang Germany nakiggubat sa hari sa habagatan pero napildi.

ANG MGA HARI MIATAKE SA KATAWHAN SA DIYOS

12. Sa unang gubat sa kalibotan, unsay gibuhat sa hari sa amihanan ug sa hari sa habagatan?

¹² Sukad sa 1914, misamot ang paggubatay sa duha ka hari ug ang ilang pag-atake sa katawhan sa Diyos. Pananglitan, sa unang gubat sa kalibotan, ang gobyerno sa Germany ug ang gobyerno sa Britain naglutos sa mga alagad sa Diyos, kinsa midumili sa pagpakiggubat. Ug ang gobyerno sa U.S. nagbilanggo niadtong nanguna sa buluhatong pagsangyaw. Kini nga paglutos nagtuman sa tagna sa Pinadayag 11:7-10.

13. Sa katuigan sa 1930 ug panahon sa ikaduhang gubat sa kalibotan, unsay gibuhat sa hari sa amihanan?

¹³ Dayon, sa katuigan sa 1930 ug ilabina panahon sa ikaduhang gubat sa kalibotan, way kaluoy nga giatake sa hari sa amihanan ang katawhan sa Diyos. Dihang gikontrolar na sa mga Nazi ang Germany, gidili ni Hitler ug sa iyang mga sumusunod ang buluhaton sa katawhan sa Diyos. Ilang gipatay ang gatosan ka alagad ni Jehova ug gibilanggo ang linibo pa diha sa mga kampo konsentrasyon. Ang maong mga panghitabo gitagna ni Daniel. Ang hari sa amihanan milampos sa ‘pagpasipala sa sangtuwaryo’ ug sa ‘pagkuha sa inadlaw nga halad’ pinaagi sa pagdili sa buluhatong pagsangyaw. (Dan. 11:30b, 31a) Ang lider niini, si Hitler, nanumpa pa gani nga iyang puohon ang katawhan sa Diyos sa Germany.

MITUNGHA ANG USA KA BAG-ONG HARI SA AMIHANAN

14. Human sa ikaduhang gubat sa kalibotan, kinsa ang nahimong hari sa amihanan? Ipatin-aw.

¹⁴ Human sa ikaduhang gubat sa kalibotan, gikontrolar sa Soviet Union ang daghang teritoryo nga nailog niini sa Germany, ug kini nahimong hari sa amihanan. Sama sa bangis nga pagmando sa Nazi, gilutos sa Soviet Union ang tanan nga nag-una sa pagsimba sa matuod nga Diyos.

15. Unsay gibuhat sa hari sa amihanan human matapos ang Gubat sa Kalibotan II?

¹⁵ Wala madugay human matapos ang Gubat sa Kalibotan II, ang bag-ong hari sa amihanan, nga mao ang Soviet Union ug mga kaalyado niini, miatake sa katawhan sa Diyos. Ang Pinadayag 12:15-17 nagtandi sa paglutos sa katawhan sa Diyos ngadto sa usa ka “suba.” Nahiuyon niini nga tagna, ang hari sa amihanan nagdili sa atong buluhatong pagsangyaw ug nagpugos sa linibo ka alagad ni Jehova sa pagbalhin sa Siberia. Busa, sukad nagsugod ang kataposang mga adlaw, misamot ang paglutos sa hari sa amihanan sa katawhan sa Diyos, pero wala gyod niya mapahunong ang buluhaton.f

16. Sa unsang paagi gituman sa Soviet Union ang tagna sa Daniel 11:37-39?

¹⁶ Basaha ang Daniel 11:37-39. Ingong katumanan sa tagna, ang hari sa amihanan wala “magtagad sa Diyos sa iyang mga amahan.” Sa unsang paagi? Gusto sa Soviet Union nga wagtangon ang mga relihiyon, busa gisulayan niini pagkuha ang ilang gahom. Aron mahimo kana, dihay gipagawas nga mando ang Soviet Union niadtong 1918 nga nahimong basehanan nga itudlo diha sa mga eskuwelahan nga walay diyos. Sa unsang paagi ang hari sa amihanan ‘naghimaya sa diyos sa mga kuta’? Ang Soviet Union migasto ug dako kaayong kantidad sa pagtigom ug kasundalohan ug sa paghimog libolibo ka nukleyar nga mga armas aron molig-on ang iyang pagmando. Sa ngadtongadto ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan nakatigom ug igong armas nga makapatayg bilyonbilyon!

TALAGSAONG PAGTINABANGAY

17. Unsa ang “dulumtanang butang nga magpahinabog kalaglagan”?

¹⁷ Ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan nagtinabangay sa paghimo sa usa ka importanteng butang​—ang ‘pagpahimutang sa dulumtanang butang nga magpahinabog kalaglagan.’ (Dan. 11:31) Kanang “dulumtanang butang” mao ang United Nations.

18. Nganong ang United Nations gitawag ug “dulumtanang butang”?

¹⁸ Ang United Nations gitawag ug “dulumtanang butang” kay nangangkon kini nga makapatunghag kalinaw sa kalibotan, butang nga Gingharian sa Diyos ray makahimo. Ug ang tagna nag-ingon nga ang dulumtanang butang “magpahinabog kalaglagan” kay ang United Nations may importanteng papel sa paglaglag sa tanang bakak nga relihiyon.​—Tan-awa ang tsart nga “Magkaribal nga mga Hari sa Panahon sa Kataposan.”

NGANONG ANGAY NATONG MAHIBALOAN ANG MAONG IMPORMASYON?

19-20. (a) Nganong angay natong mahibaloan ang maong impormasyon? (b) Unsang pangutana ang tubagon sa sunod nga artikulo?

¹⁹ Angay natong mahibaloan ang maong impormasyon kay nagpamatuod ni nga sukad sa 1870 hangtod sa 1991, natuman ang tagna ni Daniel bahin sa hari sa amihanan ug hari sa habagatan. Busa, makasalig ta nga ang nahibiling bahin sa maong tagna matuman usab.

²⁰ Pagka-1991, ang Soviet Union nahugno. Busa, kinsa ang hari sa amihanan karon? Tubagon kana sa sunod nga artikulo.

1-2. Unsay atong hisgotan niining artikuloha?

KARON, mas daghag ebidensiya nga nagkinabuhi ta sa kataposang bahin niining kataposang mga adlaw. Sa dili madugay, laglagon ni Jehova ug Jesu-Kristo ang tanang gobyerno nga supak sa Gingharian. Sa dili pa kana mahitabo, ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan padayong magkontrahay ug padayong maglutos sa katawhan sa Diyos.

² Niining artikuloha, atong hisgotan ang tagna sa Daniel 11:40–12:1. Atong sayron kon kinsa ang hari sa amihanan karon ug hisgotan kon nganong makasalig ta nga luwason ta ni Jehova bisag unsay mahitabo sa umaabot.

BAG-ONG HARI SA AMIHANAN

3-4. Kinsa ang hari sa amihanan karon? Ipatin-aw.

³ Human mahugno ang Soviet Union niadtong 1991, ang katawhan sa Diyos nianang dakong rehiyon nakaeksperyensiyag ‘diyutayng tabang’​—usa ka yugto sa kagawasan. (Dan. 11:34) Tungod niana, may kagawasan na sila sa pagsangyaw, ug wala madugay ang mga magmamantala sa mga nasod nga bahin kaniadto sa Soviet Union miabot ug gatosan ka libo. Pero paglabay sa pipila ka tuig, ang Russia ug ang mga kaalyado niini nahimong hari sa amihanan. Ingon sa gihisgotan sa miaging artikulo, ang usa ka gobyerno mahimong hari sa amihanan o hari sa habagatan kon buhaton niini ang tulo ka butang: (1) Siya makiglabot sa katawhan sa Diyos, (2) iyang ipakita nga kaaway siya ni Jehova ug sa Iyang katawhan, ug (3) siya makigkompetensiya sa karibal nga hari.

⁴ Matikdi kon nganong makaingon ta nga karon, ang hari sa amihanan mao ang Russia ug ang mga kaalyado niini. (1) Sila nakiglabot sa katawhan sa Diyos, nga nagdili sa buluhatong pagsangyaw ug naglutos sa gatosan ka libong igsoon nga nagpuyo sa mga dapit nga sakop nila. (2) Ang ilang gihimo nagpakita nga gidumtan nila si Jehova ug ang iyang katawhan. (3) Sila nakigkompetensiya sa hari sa habagatan, ang Anglo-Amerikanong Gahom sa Kalibotan. Atong tan-awon kon sa unsang paagi ang Russia ug ang mga kaalyado niini nahimong hari sa amihanan.

ANG HARI SA AMIHANAN UG HARI SA HABAGATAN PADAYONG NAGTINULORAY

5. Unsang yugto sa panahon ang gihisgotan sa Daniel 11:40-43, ug unsay mahitabo nianang panahona?

⁵ Basaha ang Daniel 11:40-43. Kining bahina sa tagna naghisgot sa mahitabo panahon sa kataposan. Gihisgotan niini ang pagkontrahay sa hari sa amihanan ug hari sa habagatan. Ingon sa gitagna ni Daniel, sa panahon sa kataposan, ang hari sa habagatan “makigtinuloray,” o “makigsinungayay” sa hari sa amihanan.​—Dan. 11:40; footnote.

6. Sa unsang paagi ang duha ka hari nagtinuloray?

⁶ Ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan padayong nagkompetensiyahay kay gusto sa matag usa nila nga modominar sa kalibotan. Pananglitan, konsideraha ang nahitabo human sa Gubat sa Kalibotan II dihang ang Soviet Union ug ang mga kaalyado niini misugod sa pagdominar sa dakong bahin sa Europe. Ang gihimo sa hari sa amihanan nagpugos sa hari sa habagatan sa pagpakig-alyansa sa ubang kanasoran, ug kini nga alyansa gitawag ug NATO (North Atlantic Treaty Organization). Ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan naggastog dako aron magpalabwanayg armas. Ang hari sa amihanan nakig-away sab pinaagi sa pagsuportar sa mga kaaway sa karibal niini sa Africa, Asia, ug Latin America. Sa di pa dugayng katuigan, ang Russia ug ang mga kaalyado niini nahimong gamhanan kaayo sa tibuok kalibotan. Nakig-away sab sila sa hari sa habagatan gamit ang mga computer. Ang duha ka hari nag-akusahay, nga ang matag usa kanila naggamit kunog mga programa sa computer aron daoton ang ekonomiya ug politikal nga sistema sa usag usa. Ug sumala sa gitagna ni Daniel, ang hari sa amihanan padayong nag-atake sa katawhan sa Diyos.​—Dan. 11:41.

ANG HARI SA AMIHANAN MISULOD SA “YUTA SA DEKORASYON”

7. Unsa ang “yuta sa Dekorasyon”?

⁷ Ang Daniel 11:41 nag-ingon nga ang hari sa amihanan mosulod sa “yuta sa Dekorasyon.” Unsa kanang yutaa? Sa karaang panahon, ang Israel giisip nga “kinanindotan sa tanang yuta.” (Ezeq. 20:6) Ang maong yuta espesyal kaayo kay diha niana gihimo ang matuod nga pagsimba. Sukad sa Pentekostes 33 C.E., ang “yuta sa Dekorasyon” dili na usa ka espesipikong dapit sa yuta. Makataronganon ni kay ang katawhan ni Jehova naa na sa tibuok kalibotan. Busa ang “yuta sa Dekorasyon” karon mao ang paagi sa pagkinabuhi sa katawhan ni Jehova nga nag-apil sa ilang pagsimba kaniya pinaagi sa mga tigom ug sa ministeryo.

8. Sa unsang paagi ang hari sa amihanan misulod sa “yuta sa Dekorasyon”?

⁸ Panahon sa kataposang mga adlaw, ang hari sa amihanan kadaghan misulod sa “yuta sa Dekorasyon.” Pananglitan, dihang ang Nazi Germany mao ang hari sa amihanan ilabina panahon sa ikaduhang gubat sa kalibotan, siya misulod sa “yuta sa Dekorasyon” pinaagi sa paglutos ug pagpatay sa katawhan sa Diyos. Human sa Gubat sa Kalibotan II dihang ang Soviet Union nahimong hari sa amihanan, siya misulod sa “yuta sa Dekorasyon” pinaagi sa paglutos sa katawhan sa Diyos ug pagpugos kanila sa pagbalhin sa Siberia.

9. Sa di pa dugayng katuigan, sa unsang paagi ang Russia ug ang mga kaalyado niini misulod sa “yuta sa Dekorasyon”?

⁹ Sa di pa dugayng katuigan, ang Russia ug ang mga kaalyado niini misulod sab sa “yuta sa Dekorasyon.” Sa unsang paagi? Niadtong 2017, gidili sa Russia ang buluhaton sa katawhan ni Jehova ug gipapriso ang atong mga igsoon. Gidili sab niya ang atong mga publikasyon, apil na ang Bag-ong Kalibotang Hubad. Dugang pa, giembargo niya ang atong sangang buhatan sa Russia, maingon man ang mga Kingdom Hall ug Assembly Hall. Tungod niana, niadtong 2018, gipaila sa Nagamandong Lawas ang Russia ug ang mga kaalyado niini ingong hari sa amihanan. Pero bisan pag grabeng gilutos ang katawhan ni Jehova, wala sila makig-away sa gobyerno o maningkamot sa pag-usab niini. Hinunoa, ilang gisunod ang tambag sa Bibliya nga iampo ang “tanan nga taas ug katungdanan,” ilabina kon kadtong naa sa katungdanan maghimog mga desisyon nga makaapektar sa kagawasan sa pagsimba.​—1 Tim. 2:1, 2.

MAPILDI BA SA HARI SA AMIHANAN ANG HARI SA HABAGATAN?

10. Mapildi ba sa hari sa amihanan ang hari sa habagatan? Ipatin-aw.

¹⁰ Ang tagna sa Daniel 11:40-45 pangunang nagpokus sa kon unsay buhaton sa hari sa amihanan. Nagpasabot ba ni nga mapildi niya ang hari sa habagatan? Wala. Ang hari sa habagatan “buhi” pa dihang laglagon ni Jehova ug Jesus ang tanang gobyerno sa tawo panahon sa Armagedon. (Pin. 19:20) Nganong makaseguro ta niana? Konsideraha ang gipakita sa mga tagna sa Daniel ug sa Pinadayag.

11. Unsay gipakita sa Daniel 2:43-45? (Tan-awa ang hulagway sa atubangan sa magasin.)

¹¹ Basaha ang Daniel 2:43-45. Si Daniel naghisgot sa sunodsunod nga gobyerno sa tawo nga nakaapektar sa katawhan sa Diyos. Kini nga mga gobyerno gihulagway ingong lainlaing parte sa usa ka dako kaayong metal nga estatuwa. Ang kataposang gobyerno nga gihisgotan sa tagna gihulagway ingong tiil nga gama sa puthaw nga naay sagol nga kulonon. Ang tiil nagrepresentar sa Anglo-Amerikanong Gahom sa Kalibotan. Ang maong tagna nagpakita nga ang Anglo-Amerika gamando pa dihang laglagon sa Gingharian sa Diyos ang mga gobyerno sa tawo.

12. Unsay girepresentahan sa ikapitong ulo sa pintas nga mananap, ug nganong importanteng mahibaloan kana?

¹² Si apostol Juan naghisgot sab ug sunodsunod nga mga gahom sa kalibotan nga nagmando sa katawhan ni Jehova. Gihulagway ni Juan kini nga mga gobyerno ingong pintas nga mananap nga may pito ka ulo. Ang ikapitong ulo niana nga mananap nagrepresentar sa Anglo-Amerikanong Gahom sa Kalibotan. Importanteng mahibaloan kana kay wala nay laing ulo human niana. Ang ikapitong ulo niini nga mananap gamando pa dihang ang Kristo ug ang iyang langitnong kasundalohan maglaglag niana ug sa tanang bahin sa mananap.b​—Pin. 13:1, 2; 17:13, 14.

UNSAY HAPIT NANG BUHATON SA HARI SA AMIHANAN?

13-14. Kinsa si “Gog sa yuta sa Magog,” ug unsay posibleng makaaghat niya sa pag-atake sa katawhan sa Diyos?

¹³ Ang Ezequiel 38:10-23 maghatag natog ideya kon unsay posibleng mahitabo sa dili pa laglagon ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan. Kini nga tagna ni Ezequiel ug ang mga tagna sa Daniel 2:43-45; 11:44–12:1 ug Pinadayag 16:13-16, 21 posibleng naghisgot sa samang yugto sa panahon ug mga panghitabo. Kon mao gyod na, makadahom ta nga mahitabo ang mosunod.

¹⁴ Human sa pagsugod sa dakong kasakitan, ang “mga hari sa tibuok gipuy-ang yuta” mag-alyansa. (Pin. 16:13, 14; 19:19) Ang maong alyansa sa kanasoran gitawag sa Kasulatan ug “Gog sa yuta sa Magog.” (Ezeq. 38:2) Kini nga alyansa moatake sa katawhan sa Diyos ug maningkamot sa paglaglag kanila. Unsay makaaghat nila sa pag-atake? Sa paghisgot niini nga panahon, nakita ni apostol Juan nga ang mga kaaway sa Diyos gipaulanan ug dagko kaayong yelo. Ang maong simbolikong pag-ulan ug yelo mahimong magtumong sa bug-at nga mensahe sa paghukom nga ipahayag sa katawhan ni Jehova. Posible nga kini nga mensahe mag-aghat kang Gog sa Magog sa pag-atake sa katawhan sa Diyos sa tuyo nga puohon sila.​—Pin. 16:21.

15-16. (a) Unsang panghitabo ang posibleng gitumong sa Daniel 11:44, 45? (b) Unsay mahitabo sa hari sa amihanan ug sa uban pang nasod nga bahin sa Gog sa Magog?

¹⁵ Kining pagpahayag ug bug-at nga mensahe ug ang kataposang pag-atake nga himoon sa mga kaaway sa Diyos posibleng mao pod ang mga panghitabo nga gihisgotan sa Daniel 11:44, 45. (Basaha.) Dinhi, si Daniel nag-ingon nga ang hari sa amihanan mahasol sa “mga balita gikan sa sidlakan ug amihanan,” mao nga siya mogawas nga may “dakong kasuko.” Tuyo sa hari sa amihanan nga “laglagon ang daghan.” Ang “daghan” nga gihisgotan dinhi morag nagtumong sa katawhan ni Jehova.c Posible nga si Daniel naghisgot bahin sa kataposang pag-atake batok sa katawhan sa Diyos.

¹⁶ Dihang ang hari sa amihanan ug ang uban pang gobyerno sa kalibotan moatake sa katawhan sa Diyos, ang Labing Gamhanan masuko pag-ayo, dayon magsugod ang Armagedon. (Pin. 16:14, 16) Nianang panahona, laglagon ang hari sa amihanan ug ang uban pang nasod nga bahin sa Gog sa Magog, ug “walay motabang kaniya.”​—Dan. 11:45.

17. Kinsa si Miguel, “ang labawng prinsipe” nga gihisgotan sa Daniel 12:1? Unsay iyang ginahimo karon, ug unsay iyang himoon sa umaabot?

¹⁷ Ang sunod nga bersikulo sa asoy ni Daniel naghatag ug dugang nga detalye kon sa unsang paagi laglagon ang hari sa amihanan ug ang mga kaalyado niini, ug kon sa unsang paagi ta luwason. (Basaha ang Daniel 12:1.) Unsay gipasabot niini nga bersikulo? Ang Miguel maoy laing ngalan sa atong nagamandong hari, si Kristo Jesus. Siya “nagtindog alang” sa katawhan sa Diyos sukad niadtong 1914 dihang ang iyang Gingharian natukod sa langit. Sa dili madugay, siya “motindog,” o maglaglag sa iyang mga kaaway, sa gubat sa Armagedon. Ang maong gubat mao ang kataposang panghitabo diha sa gitawag ni Daniel nga kinagrabehang “panahon sa kasakitan.” Sa tagna ni Juan sa Pinadayag, ang yugto sa panahon nga mosangko sa Armagedon, apil ang Armagedon, gitawag ug “dakong kasakitan.”​—Pin. 6:2; 7:14.

ANG IMO BANG NGALAN ‘MASULAT SA BASAHON’?

18. Nganong dili ta angayng mahadlok bisag unsa pay mahitabo sa umaabot?

¹⁸ Si Daniel ug Juan nag-ingon nga luwason ni Jehova ug Jesus ang ilang mga alagad panahon sa dakong kasakitan. Busa dili ta angayng mahadlok bisag unsa pay mahitabo sa umaabot. Si Daniel nag-ingon nga ang mga ngalan sa maluwas ‘masulat sa basahon.’ (Dan. 12:1) Unsay atong buhaton aron masulat ang atong ngalan nianang basahona? Kinahanglan natong pamatud-an nga nagtuo ta kang Jesus, ang Kordero sa Diyos. (Juan 1:29) Kinahanglan tang magpabawtismo ingong simbolo sa atong pagpahinungod sa Diyos. (1 Ped. 3:21) Ug kinahanglan natong ipakita ang atong pagsuportar sa Gingharian sa Diyos pinaagi sa paghimo sa atong maarangan sa pagtabang sa uban nga makakat-on bahin kang Jehova.

19. Unsay angay natong buhaton karon, ug ngano?

¹⁹ Panahon na karon sa pagpalig-on sa atong pagsalig kang Jehova ug sa iyang organisasyon. Panahon na karon nga suportahan ang Gingharian sa Diyos. Kon ato nang buhaton, maluwas ta dihang laglagon sa Gingharian sa Diyos ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan.

Ang pipila ka tagna nga gihisgotan niini nga tsart dungan nga natuman. Kining tanan nagpamatuod nga nagkinabuhi na ta sa “panahon sa kataposan.”​—Dan. 12:4.

• 

  

  Teksto Pin. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12

  Tagna Ang “pintas nga mananap” nagmando sa yuta sulod sa libolibo ka katuigan. Sa panahon sa kataposan, ang ikapitong ulo niini nasamdan. Sa ulahi ang maong ulo naayo, ug ang “tibuok yuta” misunod sa mananap. Gigamit ni Satanas ang maong mananap sa ‘pagpakiggubat sa mga nahibilin.’

  Katumanan Human sa Lunop, mitungha ang mga gobyerno sa tawo nga supak kang Jehova. Libolibo ka katuigan sa ulahi, panahon sa Gubat sa Kalibotan I, ang British Empire mihuyang pag-ayo. Naulian ni dihang mianib niini ang United States. Ilabina panahon sa kataposan, gigamit ni Satanas ang tanang gobyerno sa yuta sa paglutos sa katawhan sa Diyos.

• 

  Teksto Dan. 11:25-45

  Tagna Ang hari sa amihanan ug hari sa habagatan magkontrahay panahon sa kataposan.

  Katumanan Ang Germany ug Anglo-Amerikanong mga gahom nagkontrahay. Niadtong 1945, ang Soviet Union ug mga kaalyado niini nahimong hari sa amihanan. Pagka-1991, ang Soviet Union nabungkag ug sa ngadtongadto, ang Russia ug ang mga kaalyado niini nahimong hari sa amihanan.

• 

  Teksto Isa. 61:1; Mal. 3:1; Luc. 4:18

  Tagna Si Jehova nagpadala sa iyang “mensahero” aron sa ‘paghawan ug dalan’ una matukod ang Mesiyanikong Gingharian. Kini nga grupo nagsugod sa “pagpahayag sa maayong balita ngadto sa maaghop.”

  Katumanan Sukad sa 1870, si C. T. Russell ug ang iyang mga kauban madasigong nagpatin-aw sa mga kamatuoran sa Bibliya. Pagka-1881, ilang nasabtan nga importante kaayo nga ang mga alagad sa Diyos mosangyaw. Ilang gipatik ang mga artikulo sama sa “Nagkinahanglag 1,000 ka Magsasangyaw” ug “Gidihogan sa Pagsangyaw.”

• 

  Teksto Mat. 13:24-30, 36-43

  Tagna Ang kaaway magpugas ug bunglayon taliwala sa mga trigo ug kini pasagdan nga magdungan pagtubo mao nga dili mailhan ang trigo. Pag-abot sa ting-ani, ang bunglayon ilain gikan sa trigo.

  Katumanan Sugod sa 1870, nag-anam ka klaro ang kalainan tali sa matuod ug bakak nga mga Kristohanon. Niining panahon sa kataposan, ang matuod nga mga Kristohanon padayong gitigom ug gilain gikan sa bakak nga mga Kristohanon.

• 

  Teksto Dan. 2:31-33, 41-43

  Tagna Ang estatuwa nga gama sa lainlaing metal may tiil nga puthaw ug kulonon.

  Katumanan Ang kulonon nagrepresentar sa komon nga mga tawo nga gimandoan sa Anglo-Amerikanong Gahom sa Kalibotan. Tungod sa maong mga tawo, mihuyang ang samag puthaw nga gahom niini nga mga gobyerno.

• 

  

  Teksto Mat. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20

  Tagna “Ang mga trigo” tigomon sa “kamalig” ug ang “matinumanon ug maalamong ulipon” itudlo ibabaw sa “mga sulugoon sa panimalay.” Ang “maayong balita sa Gingharian” sugdan pagsangyaw “sa tibuok yuta.”

  Katumanan Pagka-1919, ang matinumanong ulipon gitudlo ibabaw sa katawhan sa Diyos. Sukad nianang panahona, ang mga Estudyante sa Bibliya nahimong mas madasigon sa pagsangyaw. Karon, ang mga Saksi ni Jehova nagsangyaw sa kapig 200 ka kayutaan ug naghimog binase sa Bibliya nga mga publikasyon diha sa kapig 1,000 ka pinulongan.

• 

  Teksto Dan. 12:11; Pin. 13:11, 14, 15

  Tagna Ang duhay sungay nga pintas nga mananap manguna sa paghimo sa “larawan sa pintas nga mananap” ug maghatag ug ‘gininhawa sa larawan.’

  Katumanan Ang Anglo-Amerikanong Gahom sa Kalibotan nanguna sa pagtukod sa League of Nations. Kini nga organisasyon gisuportahan sa ubang kanasoran. Sa ngadtongadto, ang hari sa amihanan miapil pod sa League of Nations​—pero sukad lang sa 1926 hangtod 1933. Sama sa United Nations (UN) nga mipuli niini, ang League of Nations gihatagan sa pagdayeg nga angay untang ihatag ngadto sa Gingharian sa Diyos.

• 

  

  Teksto Dan. 8:23, 24

  Tagna Ang hari nga bangis ug hitsura magpahinabog “kalaglagan sa talagsaong paagi.”

  Katumanan Ang Anglo-Amerikanong Gahom sa Kalibotan nagpahinabog dakong kalaglagan. Pananglitan, panahon sa Gubat sa Kalibotan II, ang United States naghulog ug duha ka atomic bomb sa nasod nga kaaway sa Britain ug United States. Kini nga armas nagpahinabog mas dakong kalaglagan kay sa bisan unsa nga nag-una niini.

• 

  Teksto Dan. 11:31; Pin. 17:3, 7-11

  Tagna Ang “hayag-pula” nga mananap nga may 10 ka sungay mogula gikan sa kahiladman ug mao ang ikawalong hari. Ang basahon sa Daniel nagtawag niini nga hari ingong “dulumtanang butang nga magpahinabog kalaglagan.”

  Katumanan Ang League of Nations nabungkag panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Human sa gubat, ang UN ‘gipahimutang.’ Ang UN, sama sa League of Nations, gihatagan sa himaya nga angay untang ihatag ngadto sa Gingharian sa Diyos. Atakehon sa UN ang relihiyon.

• 

  

  Teksto 1 Tes. 5:3; Pin. 17:16

  Tagna Ang kanasoran magproklamar ug “kalinaw ug kasegurohan,” ug ang “10 ka sungay” ug ang “pintas nga mananap” moatake sa “pampam” ug maglaglag kaniya. Human niana, laglagon ang kanasoran.

  Katumanan Ang kanasoran mangangkon tingali nga ilang nakab-ot ang kalinaw ug kasegurohan. Dayon, ang kanasoran nga nagsuportar sa UN maglaglag sa bakak nga relihiyosong mga organisasyon. Kini ang sinugdanan sa dakong kasakitan. Ang maong kasakitan matapos dihang laglagon ang nahibiling bahin sa kalibotan ni Satanas panahon sa Armagedon.

• 

  Teksto Ezeq. 38:11, 14-17; Mat. 24:31

  Tagna Si Gog mosulong sa yuta sa katawhan sa Diyos. Dayon tigomon sa mga anghel ang “mga pinili.”

  Katumanan Ang hari sa amihanan ug ang tanang ubang gobyerno moatake sa katawhan sa Diyos. Human magsugod kini nga pag-atake, ang nahibiling mga dinihogan tigomon sa langit.

• 

  Teksto Ezeq. 38:18-23; Dan. 2:34, 35, 44, 45; Pin. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20

  Tagna Bug-oson sa “nagsakay” sa “puting kabayo” ang iyang “pagpangdaog” pinaagi sa paglaglag kang Gog ug sa kasundalohan niini. “Ang pintas nga mananap” ‘itambog ngadto sa linaw nga kalayo,’ ug ang dakong estatuwa dugmokon.

  Katumanan Si Jesus, ang nagamandong Hari sa Gingharian sa Diyos, magluwas sa katawhan sa Diyos. Uban ang 144,000 ug ang mga anghel, iyang laglagon ang alyansa sa kanasoran, ang entirong politikal nga sistema ni Satanas.