Paglalang o ebolusyon?

Nagtuo ka ba nga ang Diyos naglalang sa tanang butang? Kon mao, wala ka mag-inusara; daghang batan-on (ug mga hamtong) nagtuo usab niana. Apan ang uban nag-ingon nga ang kinabuhi ug ang uniberso mitungha lag iya nga walay naglalang nga “Makagagahom nga Persona.”

Nahibalo ka ba? Ang mga tawo nga motuo ug Diyos ug kadtong dili motuo sagad mosulti dayon kon unsay ilang pagtuo nga wala gani mahibalo kon nganong nagtuo sila niana.

• Ang uban nagtuo ug paglalang kay mao kanay gitudlo kanila sa simbahan.

• Daghan nagtuo ug ebolusyon kay mao kanay gitudlo kanila sa eskuylahan.

Kini nga serye sa mga artikulo makatabang kanimo sa pagpalig-on ug sa pagpatin-aw sa imong pagtuo sa paglalang. Apan pangutan-a una ang imong kaugalingon niini:

Nganong nagtuo kog Diyos?

Nganong importante kana nga pangutana? Tungod kay ang Bibliya nag-awhag kanimo sa paggamit sa imong hunahuna, sa imong “gahom sa pagpangatarongan.” (Roma 12:1) Sa ato pa, ang imong pagtuo ug Diyos dili angayng ibase lang sa

• emosyon (Basta nagtuo lang ko nga dunay makagagahom)

• impluwensiya sa uban (Ang mga tawo sa among dapit relihiyoso)

• presyur (Gimatuto ko sa akong ginikanan sa pagtuo ug Diyos​—kay kon dili)

Hinunoa, kinahanglang ikaw mismo kombinsido nga dunay Diyos ug dunay lig-ong basehanan sa imong pagtuo.

Busa unsay nakapakombinsir nimo nga dunay Diyos? Ang worksheet nga “Nganong Nagtuo Kog Diyos?” makapalig-on sa imong pagtuo. Makatabang usab ang pagkonsiderar kon giunsa pagtubag sa ubang batan-on kanang pangutanaha.

“Sa klase, dihang maminaw ko sa eksplinasyon sa among titser kon sa unsang paagi nag-obra ang atong lawas, kombinsido ko nga duna gyoy Diyos. Ang matag parte sa lawas dunay kaugalingong obra, bisan ang kinagamyang parte niini, ug nagaobra kini nga dili gani nato mamatikdan. Pagkakatingalahan sa lawas sa tawo!”​—Teresa.

“Dihang makakita kog taas kaayong bilding, cruise ship, o sakyanan, mangutana ko sa akong kaugalingon, ‘Kinsay naghimo niini?’ Nagkinahanglag tawong makinaadmanon, pananglitan, sa paghimog sakyanan kay ang daghan kaayong gagmay nga pisa kinahanglang moobra aron kini modagan. Ug kon ang sakyanan dunay nagdisenyo, mas labaw na ang tawo.”​—Richard.

“Kon imong hunahunaon nga miabot ug gatosan ka katuigan ang nagugol sa labing makinaadmanong mga tawo sa pagtugkad bisan sa tipik lang nga bahin sa uniberso, nan ang pagtuo nga walay kinaadman nga nag-umol sa uniberso dili gayod makataronganon!”​—Karen.

“Sa mas nagkalawom ang akong kahibalo bahin sa siyensiya, mas nagkalubog ang ebolusyon. Pananglitan, namalandong ko sa pagkatukma labot sa matematika diha sa kinaiyahan ug sa pagkatalagsaon sa tawo, lakip sa atong panginahanglan sa pag-ila kon kinsa kita, diin kita gikan, ug unsay atong umaabot. Ang mga ebolusyonista naningkamot sa pagpatin-aw niining mga butanga sumala sa teoriya maylabot sa pagkaugmad sa mga mananap, apan sila walay eksplinasyon kon nganong talagsaon ang tawo. Sa akong tan-aw, mas dali pa ang pagtuo ug Maglalalang kay sa pagtuo ug ebolusyon.”​—Anthony.

Pagpatin-aw sa akong pagtuo

Unsa kaha kon bugalbugalan ka sa imong mga klasmet sa pagtuo ug usa ka butang nga dili nimo makita? Unsa kaha kon moingon sila nga napamatud-an kuno sa siyensiya ang ebolusyon?

Una, kinahanglang kombinsido ka sa imong gituohan. Ayaw kahadlok o kaulaw. (Roma 1:16) Hinumdomi kini:

1. Wala ka mag-inusara; daghang tawo nagtuo gihapon ug Diyos. Naglakip kana sa makinaadmanon kaayo, propesyonal nga mga tawo. Pananglitan, dunay mga siyentista nga nagtuo ug Diyos.

2. Kon ang tawo moingon nga dili sila motuo ug Diyos, ang ilang buot ipasabot nga sila wala makasabot sa Diyos. Imbes magpakitag ebidensiya sa pagsuportar sa ilang pagtuo, sila magbangon ug pangutana, “Kon dunay Diyos, nganong gitugotan man niya ang pag-antos?” Sa ingon, ang isyu nga nagkinahanglang panabot ilang gihimong emosyonal nga isyu.

3. Ang tawo dunay “espirituwal nga panginahanglan.” (Mateo 5:3) Lakip niini ang panginahanglan sa pagtuo ug Diyos. Busa kon dunay moingon nga walay Diyos, kanang tawhana​—dili ikaw—​ang kinahanglang mohatag ug eksplinasyon kon nganong mao kanay iyang pagtuo.​—Roma 1:18-20.

4. Ang pagtuo ug Diyos makataronganon gayod. Kini nahiuyon sa ebidensiya nga ang kinabuhi dili mahitabo nga mitungha lag iya. Walay ebidensiyang nabatonan nga magsuportar sa ideya nga ang kinabuhi mahimong motungha gikan sa dili buhing butang.

Nan, unsay imong itubag kon dunay mokuwestiyon sa imong pagtuo ug Diyos? Konsideraha kini nga mga pangatarongan.

Kon dunay moingon: “Mga dili-edukado lang ang motuo ug Diyos.”

Mahimong kini ang itubag: “Motuo ka ba gayod nianang giingon sa uban? Ako dili. Sa pagkatinuod, sa gisurbi ang 1,600 ka propesor sa siyensiya gikan sa lainlaing inila nga mga unibersidad, mga 30 porsiyento wala mag-isip sa ilang kaugalingon nga ateyista.a Buot bang ingnon nga kadtong maong mga propesor dili-edukado kay nagtuo sila ug Diyos?”

Kon dunay moingon: “Kon duna pay Diyos, nganong daghan kaayo ang nag-antos sa kalibotan?”

Mahimong kini ang itubag: “Tingali buot nimong ingnon nga wala ka makasabot kon unsay ginahimo sa Diyos​—o niining kahimtanga, daw siya walay gihimo. Husto ba? [Hatagi siyag higayon sa pagtubag.] Duna koy nakitang klarong tubag sa pangutana kon nganong daghan kaayo ang nag-antos. Apan aron masabtan kini, kinahanglang susihon una nimo ang mga pagtulon-an sa Bibliya. Gusto ka bang mahibalo pag dugang?”

Ang sunod nga artikulo niini nga serye maghisgot kon nganong ang teoriya sa ebolusyon walay tin-awng eksplinasyon bahin sa atong paglungtad.

Ingon ka ba usab niana? Tingali sa tibuok nimong kinabuhi, nagtuo ka sa giingon sa Bibliya: “Gilalang sa Diyos ang mga langit ug ang yuta.” (Genesis 1:1) Apan, gikombinsir ka sa ubang tawo nga ang paglalang dili tinuod ug ang ebolusyon maoy tinuod. Motuo ka ba nila? Nganong kinahanglang susihon ang ebolusyon?

• Duha ka rason kon nganong kinahanglang susihon ang ebolusyon

• Mga pangutana nga pamalandongon

• Ang giingon sa ubang batan-on

Duha ka rason kon nganong kinahanglang susihon ang ebolusyon

1. Ang mga siyentista wala magkausa bahin sa ebolusyon. Bisan sa daghan nang tuig sa pagpanukiduki, ang mga siyentista wala gihapoy eksplinasyon bahin sa ebolusyon nga gikauyonan nilang tanan.

   Angayng palandongon: Kon ang mga siyentista wala magkausa bahin sa ebolusyon​—ug mga eksperto man unta sila—​sayop ka ba sa pagkuwestiyon sa teoriya?—Salmo 10:4.

2. Importante kon unsay imong tuohan. “Kon ang kinabuhi sulagma lang nga mitungha, nan ang atong kinabuhi​—ug ang tanang butang sa uniberso—​walay kahulogan,” matod ni Zachary. Husto siya. Kon tinuod man ugaling ang ebolusyon, ang kinabuhi daw walay katuyoan. (1 Corinto 15:32) Sa laing bahin, kon tinuod ang paglalang, kita makakitag makapakombinsir nga mga tubag sa mga pangutana bahin sa katuyoan sa kinabuhi ug sa kon unsay anaa sa umaabot.​—Jeremias 29:11.

   Angayng palandongon: Sa unsang paagi ang imong pagkahibalo sa kamatuoran bahin sa ebolusyon ug paglalang makahatag ug dakong kahulogan sa imong kinabuhi?​—Hebreohanon 11:1.

Mga pangutana nga pamalandongon

PANGANGKON: ‘Ang tanang butang sa uniberso maoy resulta sa aksidente nga gitawag ug big bang.’

• Kinsa o unsa ang nagpahinabo sa big bang o dakong pagbuto?

• Unsay mas makataronganon​—nga ang tanang butang nanungha lag iya o nga ang tanan nanungha gikan sa usa ka butang o sa usa ka persona?

PANGANGKON: ‘Ang mga tawo gikan sa mananap.’

• Kon ang tawo gikan pa sa mananap​—gikan sa unggoy, pananglitan—​nganong dako kaayog diperensiya ang pangutok sa tawo ug nianang sa unggoy?a

• Ngano kaha nga bisan ang labing “simple” nga mga matang sa kinabuhi komplikado man kaayo?b

PANGANGKON: ‘Ang ebolusyon napamatud-an nga tinuod.’

• Ang tawo ba nga nag-ingon nga tinuod kini nakasusi sa ebidensiya?

• Ang kadaghanan sa mga nagtuo ug ebolusyon nagtuo ba niini tungod lang kay sila gisultihan nga ang tanang tawong intelihente nagtuo niini?

Parehas ba kamo ni Jeanette ug hunahuna? Kon mao, tingali nagduhaduha ka sa imong pagtuo sa paglalang. Sa pagkatinuod, walay tawo nga gustong lantawong ignorante. Unsay makatabang?

• Mga pagsupak sa pagtuo

• Pamalandonga ang imong pagtuo

• Mga tabang sa pagsusi sa ebidensiya

• Ang giingon sa ubang batan-on

Mga pagsupak sa pagtuo

1. Kon nagtuo ka ug paglalang, ang mga tawo maghunahuna nga supak ka sa siyensiya.

“Ang akong titser miingon nga ang tawo motuo ug paglalang kay tapolan sila sa paghunahuna ug eksplinasyon sa kon sa unsang paagi ang kalibotan nag-obra.”​—Maria.

Ang angay nimong mahibaloan: Ang mga tawong mosulti niana wala mahibalo sa mga kamatuoran. Ang inilang mga siyentista sama kang Galileo ug Isaac Newton nagtuo ug Maglalalang. Ang ilang pagtuo wala magkasumpaki sa ilang interes sa siyensiya. Sa susama, nakita sa ubang siyentista karon nga wala magkasumpaki ang siyensiya ug ang pagtuog paglalang.

Himoa kini: Itayp ang mga pulong nga (hasta mga quotation mark) “nagpatin-aw sa iyang pagtuo” diha sa search box sa Watchtower ONLINE NGA LIBRARYA sa pagpangitag mga tawo sa natad sa medisina ug siyensiya nga nagtuo ug paglalang. Basaha kon unsay nakatabang kanila sa pagtuo niana.

Ang punto: Dili buot ingnon nga kon nagtuo ka ug paglalang, supak ka sa siyensiya. Sa pagkatinuod, ang pagkat-on ug dugang bahin sa kalalangan makapalig-on sa imong pagtuo sa paglalang.​—Roma 1:20.

2. Kon nagtuo ka sa asoy sa Bibliya bahin sa paglalang, ang mga tawo magtuo nga panatiko ka.

“Daghang tawo nagtuo nga ang pagtuo ug paglalang walay hinungdan. Para nila, usa lang ka estorya kanang nasulat diha sa Genesis.”​—Jasmine.

Ang angay nimong mahibaloan: Ang mga tawo sagad sayop ug pagsabot labot sa asoy sa Bibliya bahin sa paglalang. Pananglitan, ang ubang creationist nangangkon nga ang yuta dili pa dugayng nalalang o nga ang kinabuhi gilalang sulod lang sa unom ka adlaw nga may tag-24 oras. Ang Bibliya wala magpaluyo niana nga mga panglantaw.

• Ang Genesis 1:1 yanong nag-ingon: “Sa sinugdan gilalang sa Diyos ang mga langit ug ang yuta.” Kini wala magkasumpaki sa ebidensiya sa siyensiya nga ang edad sa yuta maoy bilyonbilyon na ka tuig.

• Ang pulong “adlaw” nga gihisgotan sa Genesis mahimong nagtumong ug tag-as nga yugto sa panahon. Gani, sa Genesis 2:4 ang pulong “adlaw” nagtumong sa tanang unom ka adlaw sa paglalang.

Ang punto: Ang asoy sa Bibliya bahin sa paglalang nahiuyon sa mga kamatuoran sa siyensiya.

Pamalandonga ang imong pagtuo

Ang pagtuo ug paglalang wala magkinahanglan ug “binuta nga pagtuo.” Hinunoa, kinahanglang kini dunay lig-ong pangatarongan. Tagda kini:

Ang tanan nimong masinatian sa kinabuhi nagtudlo kanimo nga kon dunay disenyo, duna poy nagdisenyo. Kon makakita kag kamera, ayroplano, o balay, makaingon gyod ka nga dunay nagdisenyo niini. Apan nganong dili man ka modawat niana nga pangatarongan dihang mamalandong sa mata sa tawo, langgam sa kalangitan, o sa atong planetang Yuta?

Angayng palandongon: Ang mga inhenyero sagad manundog sa kinaiyahan sa pagpauswag sa ilang mga imbensiyon, ug siyempre buot nila nga ilhon sa uban ang ilang naimbento. Husto ba nga atong ilhon ang imbentor ug ang iyang imbensiyon apan dili moila sa Maglalalang ug sa Iyang mas superyor nga mga disenyo?

Mga tabang sa pagsusi sa ebidensiya

Imong mapalig-on ang imong pagtuo sa paglalang pinaagi sa pagsusi sa ebidensiya nga makita diha sa kinaiyahan.

Himoa kini: Itayp ang mga pulong nga (hasta mga quotation mark) “gidisenyo ba kini” diha sa search box sa Watchtower ONLINE NGA LIBRARYA. Pagpilig mga ulohan nga makapainteres kanimo diha sa serye sa Pagmata! nga “Gidisenyo ba Kini?” Sa matag artikulo, susiha kon unsang talagsaong bahin sa kinaiyahan ang gihisgotan. Sa unsang paagi nakombinsir ka niini nga dunay Tigdisenyo?

Pagsusi pag dugang: Gamita ang mosunod nga mga brosyur sa pagsusi pag dugang sa ebidensiya sa paglalang.

• Gilalang ba ang Kinabuhi?

  • Ang yuta nahimutang sa eksakto gayod nga luna ug nasangkapan sa tanan nga makasuportar ug kinabuhi.​—Tan-awa ang panid 4-10.

  • Mga pananglitan sa disenyo makita diha sa kalalangan.​—Tan-awa ang panid 11-17.

  • Ang asoy sa Bibliya bahin sa paglalang diha sa Genesis nagkauyon sa siyensiya.​—Tan-awa ang panid 24-28.

• The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking

  • Ang kinabuhi dili mahitabong mitungha lag kalit gikan sa dili buhi nga butang.​—Tan-awa ang panid 4-7.

  • Ang buhing mga organismo komplikado kaayo nga dili mahitabong sulagma lang kining nanungha nga walay nagdumala.​—Tan-awa ang panid 8-12.

  • Ang teknolohiya karon wala ra sa kumingking sa kapasidad sa impormasyon nga anaa sa genes.​—Tan-awa ang panid 13-21.

  • Ang tanang kinabuhi dili mahitabo nga usa ray gigikanan. Ang fossil record nagsuportar sa kalit nga pagtungha sa pangunang grupo sa mga mananap, dili ang ilang inanay nga pag-ugmad.​—Tan-awa ang panid 22-29.

“Ang kalalangan nakapakombinsir gyod kanako nga ang Diyos naglungtad, gikan sa mga mananap dinhi sa yuta ngadto sa uniberso ug sa kahapsay niini.”​—Thomas.

Mahimo na nimo!

Tingali makahunahuna ka: ‘Dili man ko brayt ug science ug dili ko makamaong makigdebate bahin sa ebolusyon.’ Mao kanay gibati ni Danielle sa una. “Dili ko ganahang makig-ergo sa akong titser ug mga klasmet,” siya miingon. Si Diana miuyon, “Maglibog ko dihang maggamit na silag mga termino sa science.”

Hinunoa, ang imong tumong dili ang pagdaog sa debate. Ug dili kinahanglang hawod kag science sa pagpatin-aw kon nganong para nimo makataronganon ang pagtuo nga ang kalibotan ug ang tanang anaa niini mitungha pinaagig paglalang.

Sugyot: Gamita ang simpleng pangatarongan sa Bibliya diha sa Hebreohanon 3:4: “Ang matag balay adunay nagtukod, apan siya nga nagtukod sa tanang butang mao ang Diyos.”

Gigamit sa usa ka batan-ong babaye nga si Carol ang prinsipyo sa Hebreohanon 3:4 niining paagiha: “Handurawa nga naglakawlakaw ka sa lasang. Wala kay makitang timailhan nga dunay tawo. Dayon nakakita kag totpik. Unsay imong ikaingon? Kadaghanang tawo tingali moingon, ‘Duna nay nakaagi dinhi.’ Kon ang ingon ka gamay nga butang nagpamatuod nga duna nay tawo sa maong dapit, labaw na nga ang uniberso ug ang tanan nga anaa niini nagpamatuod nga dunay Diyos nga naglalang niini!”

Kon dunay moingon: “Kon tinuod ang paglalang, kinsa ang naglalang sa Maglalalang?”

Mahimong kini ang itubag: “Tinuod, wala nato masabti ang tanan bahin sa Maglalalang pero wala kana magpasabot nga wala siya maglungtad. Pananglitan, tingali wala ka mahibalo sa kagikan sa tawong nagdisenyo sa imong cellphone, pero nagtuo gihapon ka nga dunay nagdisenyo niana, di ba? [Patubaga.] Daghan tag mahibaloan bahin sa atong Maglalalang. Kon gusto ka, malipay ko sa pagpaambit sa akong nakat-onan bahin kaniya.”

Magmaandam

Ang Bibliya nag-ingon nga angay kang ‘magmaandam kanunay sa pagdepensa atubangan sa tanan nga mangayo kanimog katarongan sa paglaom nga anaa kanimo, apan magabuhat niini uban ang kalumo sa buot ug halawom nga pagtahod.’ (1 Pedro 3:15) Busa, tagda ang duha ka butang​—kon unsay imong isulti ug kon unsaon nimo kini pagsulti.

1. Kon unsay imong isulti. Importante ang imong gugma sa Diyos ug kini magtukmod nimo sa pagsulti. Pero ang pagsulti sa uban nga gihigugma gyod nimo ang Diyos tingali dili pa igo sa pagkombinsir kanila nga gilalang sa Diyos ang tanang butang. Mas maayong mohatag ug mga pananglitan sa kinaiyahan aron ikapakita nga makataronganon ang pagtuo sa paglalang.

2. Kon unsaon nimo kini pagsulti. Sulti nga may kompiyansa ug sa matinahorong paagi. Ang mga tawo mas maminaw sa imong isulti kon tahoron nimo ang ilang panglantaw ug ilhon nga sila dunay kagawasan sa pagpili kon unsay ilang tuohan.

   “Para nako, importante nga ang atong kaestorya dili maghunahuna nga nanginsulto ta nila o kaha mas daghan tag nahibaloan. Dili maayo ang resulta kon mosulti kita nga daw nakamenos kanila.”​—Elaine.

Mga tabang sa pagpatin-aw sa imong baroganan

“Kon dili kita andam,” miingon ang tin-edyer nga si Alicia, “mas gusto natong magpakahilom na lang aron dili maulawan.” Ingon sa gipasiugda ni Alicia, ang pagpangandam hinungdanon. Si Jenna miingon, “Mas sayonan kong makighisgot bahin sa paglalang kon makaandam kog simpleng pangatarongan aron pamatud-an ang akong baroganan.”

Asa nimo makita ang maong mga pangatarongan? Daghang batan-on ang natabangan sa mosunod:

• Gilalang ba ang Kinabuhi?

• The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking

• The Wonders of Creation Reveal God’s Glory (video)

• Mga artikulong “Gidisenyo ba Kini?” sa Pagmata! nga magasin. (Itayp ang mga pulong [lakip ang mga quotation mark] “gidisenyo ba kini” diha sa search box sa Watchtower ONLINE NGA LIBRARYA.)

• Gamita ang Watchtower ONLINE NGA LIBRARYA aron makapanukidukig dugang.

Tingali makatabang sab ang pagrepaso sa miaging mga artikulo niini nga serye, “Paglalang o Ebolusyon?”

1. Bahin 1: Nganong Angayng Motuo ug Diyos?

2. Bahin 2: Nganong Kinahanglang Susihon ang Ebolusyon?

3. Bahin 3: Nganong Tuohan ang Paglalang?

Sugyot: Pilia ang mga pangatarongan nga makapakombinsir nimo. Kini mas sayon nimong mahinumdoman ug makatabang nimo nga mosulti nga may kombiksiyon. Pag-ensayo kon unsaon nimo pagpatin-aw ang imong baroganan.