Milan ug Turin—Nindot nga mga Siyudad nga Bisitahan

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ITALYA

MAKAIKAG kaayong bisitahan ang Italya. Ang pagkaon, ang bino, ang talan-awon, ang kasaysayan, ang kultura, ang musika, ang pinulongan​—tanan nakahimo niining yutaa nga halandomon. Karong ting-init tingali mao ang labing maayong panahon sa pag-adto didto, ilabina niadtong gidapit sa pagtambong sa usa sa mga kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova nga himoon didto. Ipaseyo una namo ka makadiyot diha sa duha sa maanindot nga mga siyudad sa Italya ug sa mga lugar niini.

Milan​—Ang Tinuod nga Kaulohan sa Italya?

Kon bahin sa negosyo ug industriya, ang Milan kasagarang giisip nga mao ang tinuod nga kaulohan sa Italya. Kon itandi sa ubang mga siyudad sa Italya, kini dili kaayo inila sa mga butang nga karaan ug sa arte. Dinhi, ang moderno morag maoy naglabi kay sa karaan. Bisan pa niana, ania dinhi sa Milan ang pipila sa maanindot kaayong arte ug arkitekto nga nagpamatuod sa pagkakaraan niini.

Sa mga 600 W.K.P., ang lugar gipuy-an sa mga Gaul, ang karaang mga tawong Celtic nga gikan sa lugar nga nailhan karon nga Pransiya. Sa 222 W.K.P., gipukan sa mga Romano ang siyudad ug gihatagan kini ug Linatin nga ngalang Mediolanum, karon Milan. Sa daghang siglo, ang peninsula sa Italya nabahin ug napukan, nga nakabaton ug independensiya sa ikaduhang bahin lamang sa ika-19ng siglo. Busa ang Milan nakaagom ug sunodsunod nga pag-asdang sa mga manunulong. Lakip niadtong miokupar niining dapita mao ang mga Lombard, tingali naggikan sila sa Scandinavia. Sila ang naghatag sa ngalan sa dapit nga Lombardy, ang rehiyon diin ang Milan mao ang kaulohan.

Dali Duaw sa Siyudad

Sama sa ubang bahin sa Italya, dakog impluwensiya ang Iglesya Katolika sa kasaysayan sa Milan. Nan, dili ikahibulong nga ang katedral, o duomo, didto mao ang ikatulo sa kinadak-ang simbahan sa Uropa ug usa sa kinadak-ang Gothic nga mga simbahan sa kalibotan. Duolan sa 500 piye ang gihabogon, naniwil sa ibabaw niini ang mga torre-torre ug dunay kapin sa 3,000 ka estatwa ug ngil-ad-ug-dagwayng mga kinulit. Ang pagtukod niini nagsugod sa 1385 ug mikabat ug lima ka siglo una kini nahuman. Karong panahona kon maghisgot ang mga Italyano ug trabaho nga dugay kaayong mahuman, sila moingon nga sama kinig “nagtukod ug katedral.”

Ang mga magbabasa sa Bibliya maikag inigkakita sa ngalan sa Diyos, nga gisulat sa porma nga “Jahve,” didto sa itaas sa bentanang Gothic sa atubangan sa katedral. Ang entrada sa atubangan giadornohan ug daghang paglarawan sa mga sugilanon sa Bibliya.

Ang Castello Sforzesco maoy usa sa mga tinukod nga nahimong mga simbolo sa siyudad. Gitukod kini sa ika-15ng siglo sa pamilyang Sforza, ang mga magmamando sa Milan. Dunay daghang museyo diha sa sulod niini karon. Ang usa sa iladong lawak dunay mga dibuho nga matod pa sa uban gidibuho ni Leonardo da Vinci, ang iladong pintor ug siyentipiko.

Usa sa iladong dibuho ni da Vinci mao ang dibuho sa ika-15ng siglo nga Renaissance nga kombento sa Santa Maria delle Grazie. Gilarawan niini si Jesus nianang gitawag sa kadaghanan nga Kataposang Panihapon ug giisip nga usa sa labing ilado sa tanang dibuho panahon sa Renaissance. Ang Pinacoteca di Brera, laing museyo, nasudlan sa usa sa kinadaghanang Italyanhong koleksiyon sa mga dibuho sa iladong mga pintor sama kang Bellini, Raphael, Tintoretto, ug Caravaggio.

Ang mga estudyante sa Bibliya maikag gayod sa Pinacoteca Ambrosiana, nga usa ka librarya ug eksibitanan sa mga buhat sa arte. Didto imong makita ang Muratorian Fragment, usa ka Latin nga listahan sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga gikan pa sa kataposan sa ikaduhang siglo K.P. Kini nakatabang sa pagbalay sa listahan sa mga basahon sa “Bag-ong Testamento.”a

Ang mao gihapong librarya dunay manuskrito nga gitawag ug Ambrosian O 39 sup., nga panahon pa sa kataposan sa ikanuybeng siglo K.P., nga naghubad sa ngalan sa Diyos sa Tetragrammaton nga gisulat sa kinuwadradong Hebreohanong mga titik, ingon sa gihisgotan diha sa New World Translation of the Holy Scriptures​—With References.b Ang librarya usab dunay ubang karaang mga bersiyon sa Bibliya ug ang Atlantic Codex, maingon man sa usa ka koleksiyon sa kapin sa 2,000 ka drowing ug mga nota sa siyensiya ni Leonardo da Vinci.

Usa ka maayong sugyot nga hinumdoman sa mga bisita mao nga daghang museyo ug mga librarya anaa nahimutang diha sa karaang mga tinukod, nga puwerteng nindota, apan mapuno dayon tungod sa walay puas nga pagpanghugop sa mga turista. Sa daghang kahimtang kinahanglan nga magpalista daan inigbisita ngadto niining mga lugara, ug ang ubang mga museyo dunay gitagal nga mga oras sa pagduaw.

Sa dili pa mogikan sa karaang bahin sa siyudad, ang mahigugmaon ug musika basig gustong motan-aw sa gawas nga bahin sa La Scala, usa sa labing iladong opera house sa kalibotan. Bisag dili makatan-aw ang bisita ug opera, tingalig gusto niyang motan-aw ug museyo, diin gieksibit ang daghang rekuwerdo sa mga musikero ug sa iladong mga mag-aawit.c

Ang pagpaseyo sa modernong bahin sa Milan, usa sa labing dato nga mga siyudad sa Uropa, uban sa mga habog kaayong mga tinukod niini ug estadyum alang sa mga dula makahatag kanimog ideya sa dagway sa tibuok siyudad. Makadayeg ka sa panagkadaiya, kaanindot, ug karaang kasaysayan sa Milan. Ang mga bisita nga gustong mamalit ug motan-awg matahom nga lugar moadto gayod sa Galleria Vittorio Emanuele II, nga nindot kaayog kisame nga bildo ug simboryo.

Malipay ka gayod nga makabisita sa Milan! Apan karon, mobiyahe kita pakasadpan ngadto sa lahi kaayo nga iladong siyudad sa Italya.

Turin​—Laing Mutya sa Italya

Ang Turin, usa ka siyudad nga dunay populasyon nga duolag usa ka milyon, nahimutang sa kinahiktinang bahin sa Po Valley, sa tiilan sa kasadpang Alps, ug dili moabot ug 100 kilometros gikan sa utlanan sa Pransiya. Kini gilibotan sa maanindot kaayong “ampiteatro” sa kabukiran sa Alps nga nanganawkanaw kutob sa makita sa mata. Halos katunga sa lalawigan sa Turin maoy kabukiran, kakahoyan, ug kawalogan. Walay usa ka oras nga biyahe makaabot ka na sa mga bakasyonanan sa bukid. Walay duha ka oras, makaabot ka na sa kabaybayonan sa Liguria.

Ang sinugdanan sa Turin mas una pa kay sa mga Romano. Kini sa sinugdan maoy pinuy-anan sa mga tawong gitawag ug Taurini, kini sa ulahi nahimong kolonya sa Roma, ang nahibiling mga bahin niini nahimutang sa usa ka dapit nga makasaysayanhon. May mga bahin kini nga panahon pa sa Edad Media, apan ang kadaghanang arkitektura sa siyudad maoy sa panahon pa sa ika-17 ug ika-18ng siglo, nga naglabi ang baroque nga disenyo sa mga tinukod nga naglinya sa mga karsada sa siyudad.

Sa Turin nahimutang ang kinamaayohan sa Ehiptohanong mga museyo sa kalibotan. Ang talagsaong koleksiyon sa mga butang niini nga gikan pa sa karaang sibilisasyon nga miugmad sa kadaplinan sa Nile maoy ikaduha lamang nianang sa Cairo.

Sa pagbisita sa pipila ka oras lamang, makadayeg ka gayod sa sentro sa kasaysayan ug sa arte sa siyudad, sa Madama Palace, sa Royal Palace, ug sa Mole Antonelliana, nga 170 metros ang gihabogon nga hangtod karong bag-o maoy usa sa kinatas-ang mga tinukod sa Uropa nga gama sa bika. Ingong timailhan sa siyudad, kini gitawag usahay nga mao ang katugbang sa Turin sa Eiffel Tower sa Paris. Dayon anaa ang Valentino Park, uban sa hardin sa mga tanom niini maingon man sa mga lawn, mga dalan, mga fountain, ug usa ka kuta nga panahon pa sa Edad Medya​—usa ka maanindot ug eksaktong hulad sa ika-15ng siglo nga baryo sa Piedmontese.

Ang Turin maoy usa sa labing hinungdanong mga sentro sa pabrika sa Italya. Dinhi gigama ang FIAT (Fabbrica Italiana Automobili Torino) nga kompaniya sa awto. Kon interesado ka ug antigo nga mga sakyanan, ang Museo dell’Automobile, mga tres kilometros gikan sa siyudad, adunay koleksiyon nga 150 ka daan, antigo, ug makasaysayanhong mga sakyanan, apil ang mga Bugatti, Maserati, ug Lancia. Klaro gayod kon nganong ang pangabuhi sa halos katunga sa populasyon karon sa Turin sa usa ka paagi nalangkit sa industriya sa sakyanan.

Mga Saksi ni Jehova sa Turin ug Milan

Sa daghang siglong nanglabay ang mga walog sa palibot sa Turin gipuy-an ug daghang Waldenses, ang mga kaliwat sa nagapanawng mga magwawali sa Repormasyong Protestante. Nan, dili ikahibulong nga panahon sa pagpanaw ngadto sa Uropa sa 1891, si Charles Taze Russell, nga maoy nangulo sa unang mga Estudyante sa Bibliya (nga maoy pagtawag sa mga Saksi ni Jehova kaniadto), nakigkontak sa lokal nga pastor sa mga Waldenses, si Daniele Rivoir. Si Russell naghikay sa pagpakigkita kaniya aron ipahubad ang ubay-ubayng mga giya sa pagtuon sa Bibliya sa pinulongang Italyano. Sa tuig 1903 natukod ang unang grupo sa mga Estudyante sa Bibliya niining dapita. Sa dihang mibalik si Russell sa Italya sa 1912, dihay duolan sa 40 ka indibiduwal nga naghimog regular nga Kristohanong mga tigom sa usa ka tinukod sa Pinerolo, duol sa Turin. Ug diha sa Pinerolo, gihimo ang ilang unang Italyanong asembliya sa 1925.

Busa, sukad pa sa katuigang 1920 nga unang nanungha ang mga Estudyante sa Bibliya sa Turin. Ang unang mga misyonaryo sa mga Saksi ni Jehova gipadala sa Italya sa 1946. Sila mitabang aron sa pagpalig-on sa buluhaton sa mga Saksi. Sa ulahing bahin sa katuigang 1940 ug sa unang bahin sa katuigang 1950, natukod ang unang mga kongregasyon sa Turin. Karon adunay duolan sa 13,000 ka mga Saksi ni Jehova sa siyudad ug sa probinsiya niini. Apan, komosta ang Milan?

Sulod sa kapin lamag usa ka tuig, ang sangang buhatan nga naghawas sa mga Saksi ni Jehova sa Italya nahimutang sa Milan. Kini gibalhin ngadto sa Roma sa 1948. Ang unang asembliya liwas sa giyera gihimo sa Milan diha sa teatro sa siyudad sa 1947. Duolan sa 700 nga gikan sa tanang bahin sa nasod mitambong. Sa 1963 ang “Walay Kataposang Maayong Balita” nga Internasyonal nga Asembliya gihimo diha sa Vigorelli Velodrome sa Milan, nga niadtong panahona mao tingali ang labing inila nga lumbaanan sa bisikleta sa Uropa.

Ang modernong-adlawng pagsangyaw sa mga Saksi ni Jehova malamposon kaayo sa Milan. Sa pagkakaron, adunay 57 ka kongregasyon ang siyudad, nga dunay kapin sa 4,000 ka aktibong mga ebanghelisador, ug usa ka Assembly Hall diha sa giusab nga teatro sa siyudad.

Ang pagbisita sa Milan ug Turin makalingaw gayod. Kon moadto ka didto, lagmit mainiton ka nga abiabihon ug makabatog halandomong mga kasinatian.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 27]

Ang “Shroud” sa Turin​—Tinuod Ba?

Tingali ang labing iladong bahin sa Turin mao ang panapton nga gituohan sa uban nga mao ang bendahe nga gilimin sa patayng lawas ni Kristo. Usa ka libro alang sa turista nag-ingon: “Ang labing ilado​—ug labing kaduhaduhaan​—nga labing sagradong relikyas gitagoan diha sa duomo [katedral] sa Turin.” Kini permanenteng gipasundayag diha sa usa sa mga kapilya sa duomo, nga gibutang diha sa dili kasudlan ug hangin, dili madutlan ug bala nga bildong estante nga gibutangan ug gas nga dili mohatag ug kemikal nga reaksiyon. Ang libro nagpadayon sa pag-ingon: “Apan, sa 1988, ang sugilanon bahin sa panapton nga gilimin sa patayng lawas natribukar: usa ka pagsusi nga gihimo aron matino ang gidugayon niining materyala pinaagig karbon 14 nagpakita nga nag-edad kini nga dili molapas sa ika-12ng siglo.”d

[Footnote]

Mapa sa panid 24]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

MILAN

TURIN

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Hulagway sa panid 24]

Katedral sa Milan

[Hulagway sa panid 24]

Ang moderno morag maoy naglabi kay sa karaan diha sa Milan

[Mga hulagway sa panid 25]

Sa Milan, La Scala (ibabaw) ug ang Galleria Vittorio Emanuele II (tuo)

[Hulagway sa panid 25]

Ang “Kataposang Panihapon” ni Leonardo da Vinci

[Credit Line]

Scala/Art Resource, NY

[Hulagway sa panid 26]

Entrada sa mabitadbitad nga taytayan paingon sa kuta sa Turin nga panahon pa sa Edad Medya

[Hulagway sa panid 26]

Mole Antonelliana sa Turin; ang torre niini maoy 150 metros ang gihabogon

[Hulagway sa panid 26]

Ang suba sa Po nga nagtadlas sa Turin