PAGDUMDOM SA KAGAHAPON
Herodotus
SAMA sa unsa ang kinabuhi libolibo ka tuig kanhi? Unsay mga kostumbre kaniadto? Matubag kini sa arkeolohiya—pero dili tanan. Aron masabtan ang panghunahuna sa mga tawo kaniadto, makatabang ang sinulat sa usa ka tawo nga nagrekord sa kasaysayan sa kalibotan sa iyang panahon. Siya nabuhi mga 2,400 ka tuig kanhi. Ang iyang ngalan mao si Herodotus, usa ka Gregong historyano sa ikalimang siglo B.C.E. Unsay ulohan sa iyang basahon? The Histories.
Si Herodotus nagsugod pagrekord sa hinungdan sa mga gubat sa mga Grego ug ilabina sa hinungdan sa pagsulong sa Persia niadtong 490 ug 480 B.C.E., diin ang ulahing pagsulong nahitabo sa bata pa si Herodotus. Gawas pa niana, naghisgot usab siya ug laing mga ulohan ug nagrekord sa tanang impormasyon nga iyang nahibaloan bahin sa mga nasod nga naapektohan sa pagsulong sa Persia.
LABAW PA SA KASAYSAYAN
Si Herodotus maayong moasoy ug estorya. Detalyado ang iyang mga sinulat, giapil niya bisan kadtong sa tan-aw niya importanteng malakip sa estorya. Ang nahimo ni Herodotus talagsaon kay kaniadto siya walay kabasehan nga opisyal nga mga rekord sa Nasod nga gisulat aron mapreserbar ang mga panghitabo sa kasaysayan.
Kaniadto, ang mga tawo walay interes sa pagrekord sa kasaysayan, gawas sa pagpasigarbo sa ilang mga kalamposan nga nakulit sa mga monumento. Busa ang mga hitabo nga gustong isulat ni Herodotus iyang gibase sa mga obserbasyon, estorya sa katigulangan, ug testimonya sa uban. Sa pagkuhag mga impormasyon, miadto siya sa lagyong lugar. Siya nagdako sa Halicarnassus (karon Bodrum, habagatan sa Turkey) nga kolonya sa Gresya ug halos nalibot niya ang Gresya.
Sa pagkuhag mga impormasyon, si Herodotus miadto sa lagyong lugar
Siya mibiyahe paamihanan, sa Black Sea ug Scythia, sa lugar nga nahimutangan sa Ukraine, ug pahabagatan, sa Palestina ug Upper Egypt. Sa sidlakan, siya lagmit nakaabot sa Babilonya, ug tingali siya namatay didto sa kasadpan, sa usa ka kolonya sa Gresya nga habagatang Italya na karon. Bisag asa siya moadto, siya maniid ug magpakisusi mao nga nakakuha siyag mga impormasyon sa mga tawo nga sa iyang tan-aw kasaligan.
ANG PAGKATUKMA NI HERODOTUS
Gisi nga papiro sa The Histories
Tukma ba ang gipanulat ni Herodotus? Kon bahin sa mga lugar nga iyang naadtoan ug sa mga butang nga iyang nakita, tukma ang iyang nahibaloan. Ang iyang pag-asoy bahin sa mga kostumbre nga wala sa Gresya—sama sa paglubong sa harianong mga pamilya sa Scythia o sa pagbalsamar didto sa Ehipto—mohaom sa nadiskobrehan sa mga arkeologo. Gikaingon nga kadaghanan sa iyang nasulat bahin sa Ehipto “mas detalyado kay sa tanang nasulat sa karaang panahon bahin nianang nasora.”
Apan si Herodotus sagad walay mahimo kondili sa pagsalig sa kaduhaduhaang testimonya. Dugang pa, ang mga tawo sa iyang panahon nagtuo nga ang paganong mga diyos manghilabot sa kinabuhi sa tawo. Busa dili tanan niyang sinulat nakaabot sa sukdanan sa modernong mga historyano. Bisan pa niana, naningkamot si Herodotus sa paglain sa tinuod gikan sa mga estorya-estorya lang. Siya miingon nga wala siya motuo sa tanan nga gipanulti kaniya. Siya mohimog mga konklusyon human niya masala ug matandi ang mga impormasyon nga iyang nakuha.
Ikaingon nga ang tibuok kinabuhi ni Herodotus iyang nagugol sa pagsulat sa The Histories. Kon hunahunaon ang iyang mga paagi sa pagkuhag impormasyon, ang iyang nahimo talagsaon kaayo.