Kapitulo 1

Unsay Akong Himoon Aron Maestorya Nakog Maayo ang Akong Ginikanan?

“Naningkamot ko nga masulti nako sa akong ginikanan ang akong gibati, apan wa nako ni masultig maayo kay ila kong gibara. Gibuntog ko ang akong kahadlok para lang ko makasulti, pero anugon ang akong paningkamot!”—Rosa.

SA BATA ka pa, tingali sa imong ginikanan ka gyod magpatambag. Ang tanan imong gisulti, importante man o dili. Imong gisulti ang imong pagbati ug hunahuna, ug magpatuo ka nila.

Apan karon, para nimo daw wala sila makasabot nimo. “Usa ka higayon sa nanihapon mi, mihilak ko ug mipahungaw sa akong gibati,” miingon ang dalagitang si Edie. “Ang akong ginikanan namati, pero morag wala sila makasabot nako.” Unsay sunod nga nahitabo? “Miadto na lang ko sa akong kuwarto ug nagpadayog hilak!”

Sa laing bahin, may panahon tingali nga dili nimo gustong isulti ang tanan ngadto sa imong ginikanan. Ang batan-ong si Christopher miingon: “Daghan kaayo kog ginaestorya sa akong ginikanan. Apan usahay dili ko gustong mahibalo sila sa tanan.”

Sayop ba nga dili nimo isulti ang tanan? Dili—basta dili lang ka mamakak. (Proverbio 3:32) Apan bisag daw dili makasabot nimo ang imong ginikanan o kaha nagpanuko ka sa pagpakigsulti, kinahanglan gihapon kang makig-estorya nila—ug kinahanglang mahibalo sila sa imong gibati.

Pagpakigsulti!

Ang imong pagpakig-estorya sa imong ginikanan nahisamag pagdrayb ug kotse. Kon ang dalan dunay babag, mangita ka gyod ug laing agianan. Tagda kining duha ka pananglitan.

BABAG 1 Duna kay gustong ipakig-estorya, pero daw dili interesado ang imong ginikanan. “Maglisod ko sa pagpakig-estorya kang Papa,” miingon si Leah. “Usahay kon makig-estorya ko niya, siya moingon, ‘Unsay imong giingon Day?’”

PANGUTANA: Komosta kon may problema si Leah nga gusto niyang isulti? Duna siyay tulo ka solusyon.

Solusyon A

Mosingka sa iyang Papa. Si Leah mosingka: “Paminaw pod Pa! Importante ni!”

Solusyon B

Dili makigsulti sa iyang Papa. Dili na lang isulti ni Leah ang iyang problema.

Solusyon C

Maghulat ug hustong panahon kon kanus-a niya kana isulti sa iyang Papa. Makigsulti si Leah sa iyang Papa, o kaha sulatan siya bahin sa iyang problema.

Para nimo, unsay maayong pilion ni Leah? ․․․․․

Atong susihon kon unsay posibleng resulta sa matag solusyon.

Puliki kaayo ang Papa ni Leah mao nga wala siya makamatikod nga dunay problema si Leah. Busa kon pilion niya ang Solusyon A, ang iyang amahan matingala kon nganong siya misingka. Gawas pa, basin dili na hinuon siya pamation sa iyang amahan, ug magpakita kini nga wala siyay tahod sa iyang ginikanan. (Efeso 6:2) Busa kini nga solusyon dili maayog resulta.

Bisan pag ang Solusyon B maoy kinasayonang himoon, dili kana ang kinamaayohan. Ngano? Tungod kay “mapakyas ang mga plano kon walay kompidensiyal nga panagsultihanay.” (Proverbio 15:22) Aron masulbad ang problema ni Leah, kinahanglang makigsulti siya sa iyang Papa—ug aron ang iyang Papa makatabang, kinahanglang mahibalo siya sa nagakahitabo sa iyang kinabuhi. Kon maghilom lang siya, ang iyang problema dili masulbad.

Apan kon Solusyon C ang pilion ni Leah, mangita siyag paagi sa pagpadayag sa iyang gibati. Siya maningkamot sa pagsulti niana sa laing higayon. Ug kon mosulat siya sa iyang amahan, tingali moluag dayon ang iyang dughan. Sa sulat, masulti niya ang tanan. Inigbasa niini sa iyang amahan, iyang masabtan ang gibati sa iyang anak. Busa ang solusyon C makatabang kang Leah ug sa iyang amahan.

Unsa pa ang pwedeng himoon ni Leah? Isulat sa ubos ang imong mahunahunaan ug kon unsay posibleng resulta niana.

․․․․․

BABAG 2 Ang imong ginikanan gustong makigsulti nimo, apan ikaw dili. “Makalagot gyod kon kapoy kaayo ka gikan sa eskuylahan unya inig-uli nimo sukit-sukiton dayon ka,” miingon si Sarah. “Dili ko gustong hisgotan ang bahin sa eskuylahan, pero pag-abot nako mangutana dayon sila: ‘Komosta ang imong klase? Wala bay problema?’” Sa tinuod lang, maayo ang intensiyon sa iyang ginikanan. Apan siya mireklamo, “Dili ko gustong maghisgot bahin sa eskuylahan kon kapoy ko.”

PANGUTANA: Unsay pwedeng himoon ni Sarah niini nga situwasyon? Sama sa nag-unang pananglitan, duna siyay tulo ka solusyon.

Solusyon A

Dili makigsulti. Si Sarah moingon: “Pwede ba, pasagdi lang una ko. Di pa ko gustong makig-estorya ron!”

Solusyon B

Makigsulti. Bisag gikapoy, kontra gustong tubagon ni Sarah ang mga pangutana sa iyang ginikanan.

Solusyon C

Dili una maghisgot bahin sa eskuylahan ug maghisgot na lag lain. Mohangyo si Sarah nga sa laing higayon nila estoryahan ang bahin sa eskuylahan kon medyo tawhay na ang iyang hunahuna. Dayon mangutana siya: “Komosta man ang inyong adlaw?”

Para nimo, unsay maayong pilion ni Sarah? ․․․․․

Atong susihon kon unsay posibleng resulta sa matag solusyon.

Si Sarah gikapoy kaayo ug walay ganang makig-estorya. Kon Solusyon A ang iyang pilion, dili gihapon mawala ang iyang kakapoy, ug makonsensiya pa gyod siya tungod sa pagsingka niya ngadto sa iyang ginikanan.—Proverbio 29:11.

Sa laing bahin, ang ginikanan ni Sarah basig masuko sa iyang pagsingka—o sa iyang pagpakahilom. Tingalig magduda na hinuon sila nga duna siyay gitago. Lagmit ilang pugson siya sa pagtug-an, ug mosamot lang hinuon siyag kalagot. Busa dili maayog resulta kini nga solusyon.

Klaro nga ang Solusyon B mas maayo kay sa solusyon A kay si Sarah ug ang iyang ginikanan magkaestoryahay. Apan kay napugos man lang siya sa pagpakigsulti, dili gihapon maayo ang ilang panag-estoryahay.

Kon Solusyon C ang pilion ni Sarah, mogaan ang iyang pamati kay gipalabay lang una nila ang paghisgot bahin sa eskuylahan. Malipay usab ang iyang ginikanan kay naningkamot siya sa pagpakigsulti kanila. Tingali kini nga solusyon ang labing maayo kay gipadapat ni Sarah ug sa iyang ginikanan ang prinsipyo sa Filipos 2:4, nga nag-ingon: “Hunahunaa ang kaayohan sa uban, dili lang ang imong kaayohan.”—Today’s English Version.

Pagbantay nga Dili Ka Masaypan Pagsabot

Hinumdomi nga usahay ang imong isulti masaypan ug sabot sa imong ginikanan. Pananglitan, sila mangutana kon nganong morag duna kay problema. Motubag ka, “Wala man!” Apan kini ang ilang pagsabot: “Wala koy salig ninyo. Mas mosalig pa ko sa akong mga higala kay kaninyo.” Karon ingnon ta nga duna kay lisod nga problema ug ang imong ginikanan gustong motabang. Isulat ang imong tubag sa ubos.

Kon ikaw moingon: “Ayaw mog kabalaka. Kaya nako ni.”

Basig kini ang pagsabot sa imong ginikanan: ․․․․․

Tingali kini ang mas maayong itubag: ․․․․․

Busa pagbantay sa imong isulti. Magmatinahoron. (Colosas 4:6) Isipa ang imong ginikanan nga higala, dili kaaway. Sa pagkatinuod, nagkinahanglan kag mga higala sa pagsulbad sa imong mga problema.

TEKSTO

“Kinasingkasing ang akong pagsulti ug tim-os ang akong mga pulong.”—Job 33:3, The Holy Bible in the Language of Today, ni William Beck.

SUGYOT

Kon malisdan ka sa inatubangay nga pagpakigsulti sa imong ginikanan, hisgoti ang problema samtang kamo naglakaw, nagbiyahe, o namalit.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Kon maglisod ka sa pagpakigsulti sa imong mga problema ngadto sa imong ginikanan, tingali sila maglisod pod dihang makigsulti kanimo nianang mga problemaha.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoon kon mawad-an kog gana sa pagpakigsulti sa akong ginikanan: ․․․․․

Kini ang akong himoon kon pugson ko sa akong ginikanan sa pagsulti sa problema nga dili nako gustong hisgotan: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Nganong importanteng magpilig hustong panahon dihang makigsulti?​—Proverbio 25:11.

● Nganong maayong makigsulti ka sa imong ginikanan?​—Job 12:12.

[Blurb sa panid 10]

“Dili sayon ang pagpakigsulti sa imong ginikanan, apan kon imong isulti kanila ang imong gibati, mogaan gyod ang imong dughan.”—Devenye

[Hulagway sa panid 8]

Kon dunay babag ang dalan, wala kini magpasabot nga wala nay kaagian, sa ato pa, duna gyoy paagi sa pagpakigsulti sa imong ginikanan!

Kapitulo 2

Nganong Magsige Man Mig Lalis?

Diha sa asoy sa sinugdanan niini nga kapitulo, unsa ang tulo ka butang nga gihimo ni Rachel nga nakapadako sa panaglalis? Isulat ang tubag sa ubos ug itandi kana sa kahon nga “Mga Tubag” diha sa panid 20.

․․․․․

Miyerkoles kadto sa gabii. Ang 17-anyos nga si Rachel nakahuman na sa iyang trabaho sa balay, ug makarelaks na gyod siya! Iyang gibuksan ang TV ug milingkod sa iyang paboritong lingkoranan.

Dayon miabot ang iyang Mama nga morag nasuko. “Rachel! Nganong nagyampungad na man pod ka dinha sa TV? Di ba giingnan ti ka nga tabangi ang imong manghod sa iyang homwork? Kagahi ba nimog ulo!”

“Nagyawyaw na sab,” mibagulbol si Rachel ug nakadungog ang iyang Mama.

Dayon miingon ang iyang Mama: “Unsay imong giyawyaw diha?”

“Wa man,” miingon si Rachel nga nagpasulirat sa iyang mata.

Ang iyang Mama suko na kaayo. “Ayoha nang imong tinubagan ha!” siya miingon.

“Ayoha sab nang imong sinultihan!” mitubag si Rachel.

Wala na makarelaks si Rachel kay naglalis na sab sila sa iyang Mama.

INGON ba niini ang inyong panimalay? Magsige ba mog lalis sa imong ginikanan? Kon mao, hunahunaa kadiyot ang imong kahimtang. Unsay kasagaran ninyong lalisan? Butangig ✔ ang imong tubag—o isulat ang laing hinungdan tapad sa “Uban pa.”

□ Batasan

□ Trabaho sa balay

□ Sininaan

□ Kurpiyo

□ Kalingawan

□ Mga Higala

□ Kaatbang nga sekso

□ Uban pa ․․․․․

Bisag unsa pay hinungdan, ang panaglalis makapatensiyon nimo ug sa imong ginikanan. Siyempre, pwede kang maghilom ug mouyon na lang sa tanan nilang isulti. Apan mao ba kanay gusto sa Diyos? Dili. Tinuod, ang Bibliya nag-ingon nga “pasidunggi ang imong amahan ug ang imong inahan.” (Efeso 6:2, 3) Apan nag-awhag usab kana sa pagpauswag sa imong “katakos sa panghunahuna” ug sa paggamit sa imong “gahom sa pagpangatarongan.” (Proverbio 1:1-4; Roma 12:1) Kon sundon nimo kini, makabaton kag lig-ong baroganan, nga ang pipila niini tingali lahi sa imong ginikanan. Apan kon ipadapat sa mga pamilya ang mga prinsipyo sa Bibliya, ang panaglalis malikayan—bisag managlahi usahay silag mga opinyon.—Colosas 3:13.

Unsaon nimo pagsulti sa imong opinyon nga dili mo maglalis? Sayon ang pag-ingon: “Ang akong ginikanan ang may problema kay sila may magsigeg buyag nako!” Apan tagda kini: Mausab ba nimo ang uban, lakip ang imong ginikanan? Ang tinuod, ang imo rang kaugalingon ang imong mausab. Pero kon maningkamot ka nga magpabiling kalmado, ang imong ginikanan posible usab nga magpabiling kalmado ug mamati kanimo.

Busa atong hisgotan kon unsay imong mahimo aron malikayan ang panaglalis. Ipadapat ang mosunod nga mga sugyot, ug lagmit malipay ang imong ginikanan—ug ikaw—sa imong bag-ong paagi sa pagpakigsulti.

● Hunahunaa ang imong itubag. Ayaw dayog tubag kon sa tan-aw nimo mora kag gikasab-an. Pananglit moingon ang imong Mama: “Nganong wala man ka manghugas ug plato? Gahi kaayo kag ulo!” Basig motubag ka, “Nganong mangasaba man dayon ka?” Gamita ang imong katakos sa panghunahuna. Sabta kon nganong nasulti kana sa imong Mama. Sagad, kon sultihan ka nga “gahi kaayo kag ulo” wala kana magpasabot nga ingon ka na niana. Lagmit tungod lang kana sa iyang gibati. Unsa kaha na?

Tingali ang imong Mama gisapot lang tungod sa kadaghan sa trabaho sa balay. Ug basin gusto lang niya nga imo siyang tabangan. Kon mao, ang pagtubag ug “Nganong mangasaba man dayon ka?” mahimong moresultag panaglalis. Busa dili ba mas maayong imong alam-alaman ang imong Mama? Pananglitan, mahimong moingon ka: “Sori kaayo, Ma. Manghugas na kog plato.” Apan bantayi ang tono sa imong sinultihan. Ipakita sa imong tubag nga nakasabot ka niya, ug lagmit malukmay ra siya ug mosulti kon nganong gisapot siya.a

Isulat sa ubos ang sagad isulti sa imong ginikanan nga makapalagot nimo—kon magpaapektar ka.

․․․․․

Paghunahunag tubag nga magpakita nga nakasabot ka kon nganong nakasulti siya niana.

․․․․․

● Magmatinahoron. Si Michelle nakakat-on nga kinahanglang magbantay siya sa iyang sinultihan ngadto sa iyang Mama. Siya miingon: “Bisag unsa pay among lalisan, ang dili gyod maangayan ni Mama mao ang tono sa akong tinubagan.” Kon ingon ka niana, pagtuon sa pagsultig malumo, ayawg isulirat ang imong mata, o ayaw ipakita nga naglagot ka. (Proverbio 30:17) Kon sa tan-aw nimo dili na ka makapugong sa imong kasuko, pag-ampo. (Nehemias 2:4) Siyempre, ayaw pag-ampo nga dili ka na kasab-an, kondili pag-ampo nga makakontrolar ka sa imong kaugalingon aron dili modako ang problema.—Santiago 1:26.

Isulat sa ubos ang tinubagan ug linihokan nga angay nimong likayan.

Tinubagan:

․․․․․

Linihokan:

․․․․․

● Pamati. Ang Bibliya nag-ingon: “Kon daghan kag isulti, daghan ka usab ug sayop.” (Proverbio 10:19, Contemporary English Version) Busa hatagig higayon ang imong ginikanan sa pagsulti, ug pamati gyod nila. Ayaw pagsalga ug pangatarongan. Inigkahuman nilag sulti, makahimo ka na sa pagpangutana o pagpangatarongan. Apan kon ipugos gyod nimo ang imong katarongan, basin mosamot lang hinuon ang panaglalis. Bisan pag daghan kag gustong isulti, tingali mao kanay “panahon sa paghilom.”—Ecclesiastes 3:7.

● Pangayo gyod ug pasaylo. Angay gayong mangayo kag pasaylo sa imong nahimo nga nakapadako sa away. (Roma 14:19) Mahimo sab nga mangayo kag pasaylo nga nagkalalis mo. Kon malisdan ka sa pagsulti niana, pwede nimo kanang isulat. Dayon himoa ang labaw pa niana pinaagi sa pag-usab sa imong batasan nga nakapadako sa away. (Mateo 5:41) Pananglitan, kon naglalis kamo kay wala nimo himoa ang imong trabaho, nan tumana ang ilang gisugo kanimo. Bisan pag dili nimo gusto ang trabaho, dili ba mas maayong mosunod ka kay sa makasab-an ka? (Mateo 21:28-31) Hunahunaa ang mga kaayohang mabatonan kon himoon nimo ang imong bahin aron ikaw ug ang imong ginikanan dili na kaayo matensiyon.

Ang mga pamilyang malipayon maglalis gihapon, pero mahibalo silang mohusay niini nga malinawon. Ipadapat ang mga sugyot niining kapituloha, ug imong makita nga mahimo nimong ipakigsulti bisan ang lisod nga mga problema ngadto sa imong ginikanan nga dili mo maglalis!

[Footnote]

TEKSTO

“Ang tawong but-an maghunahuna sa dili pa siya motubag.”—Proverbio 15:28, Maayong Balita Biblia.

SUGYOT

Kon makigsulti ang imong ginikanan, palonga ang musika nga imong gipaminawan, ayaw pagbasa-basa, ug tan-awa sila samtang nakig-estorya.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Ang pagsulbad o paglikay sa panaglalis makapahapsay sa imong kinabuhi. Gani, ang Bibliya nag-ingon nga ang tawong “may mahigugmaong-kalulot nagabuhat ug maayo sa iyang kalag.”—Proverbio 11:17.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Ang sugyot niining kapituloha nga kinahanglan nakong pauswagon: ․․․․․

Ipadapat nako kining sugyota sugod niining petsaha: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Nganong para sa ubang batan-on hawod ka kon maayo kang makiglalis?

● Nganong para kang Jehova buang-buang ang tawong gustong makiglalis?—Proverbio 20:3.

● Nganong makaayo kanimo kon dili nimo sugnoran ang kasuko sa imong ginikanan?

[Blurb sa panid 18]

“Gakson ko usahay ni Mama kon mangayo siyag pasaylo, ug malipay kaayo ko. Dayon among kalimtan ang nangagi. Maningkamot sab ko sa paghimo niana. Ang pagtulon sa akong garbo ug ang pagpangayog pasaylo dako kaayog tabang bisag dili kana sayon.”—Lauren

[Kahon sa panid 20]

Mga tubag

1. Ang pagbugal-bugal (“Nagyawyaw na sab”) nakasugnod lang sa kasuko sa iyang Mama.

2. Ang ekspresyon sa nawong ni Rachel (pagpasulirat sa mata) nakahagit ug kasuko.

3. Ang pagtubag (“Ayoha sab nang imong sinultihan!”) sagad moresultag panaglalis.

[Hulagway sa panid 19]

Way pulos ang pagpakiglalis sa imong ginikanan kay sama ra kinig pagdagan diha sa treadmill—sige kag dagan pero dili ka makaabante