GEHENNA

[Gr. nga porma sa Heb. nga Geh Hin·nomʹ, “Walog sa Hinnom”].

Kini nga ngalan makita sa 12 ka higayon diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ug bisan tuod ang daghang maghuhubad yano lamang nga naghubad niini pinaagi sa pulong nga “impiyerno,” ang ubay-ubayng modernong mga hubad migamit ug katumbas nga espeling sa Gregong pulong nga geʹen·na.​—Mat 5:​22, Ro, Mo, ED, NW, BC (Kinatsila), NC (Kinatsila), usab ang mga nota o footnote sa Da ug RS.

Ang lawom, hiktin nga Walog sa Hinnom, nga sa ulahi nailhan pinaagi niining Grego nga ngalan, nahimutang dapit sa H ug HK sa karaang Jerusalem ug mao ang modernong-adlaw nga Wadi er-Rababi (Ge Ben Hinnom). (Jos 15:8; 18:16; Jer 19:​2, 6; tan-awa ang HINNOM, WALOG SA.) Ang Judeanhon nga si Haring Ahaz ug Haring Manases nalangkit sa idolatrosong pagsimba didto, nga naglakip sa mga paghalad ug mga tawo diha sa kalayo ngadto kang Baal. (2Cr 28:​1, 3; 33:​1, 6; Jer 7:​31, 32; 32:35) Sa ulahi, aron mapugngan ang maong mga kalihokan didto sa umaabot, gihimong mahugaw sa matinumanon nga si Haring Josias ang maong dapit sa idolatrosong pagsimba, ilabina ang luna nga gitawag ug Topet.​—2Ha 23:10.

Dili Simbolo sa Walay Kataposang Pagsakit. Gilangkit ni Jesu-Kristo ang kalayo ngadto sa Gehenna (Mat 5:22; 18:9; Mar 9:​47, 48), ingon sa gihimo sa tinun-an nga si Santiago, ang bugtong magsusulat sa Bibliya gawas kang Mateo, Marcos, ug Lucas nga migamit niining pulonga. (San 3:6) Ang maong kinaiyahan sa Gehenna ingong kalayo gisulayan paglangkit sa pipila ka komentarista ngadto sa pagsunog sa halad nga mga tawo nga gihimo una pa sa paghari ni Josias ug, pinasukad niini, ilang giduso nga ang Gehenna gigamit ni Jesus ingong usa ka simbolo sa walay kataposang pagsakit. Hinunoa, sanglit dulumtanan kang Jehova nga Diyos ang maong batasan, nga nag-ingong kini maoy “usa ka butang nga wala nako isugo ug nga wala motungha sa akong kasingkasing” (Jer 7:31; 32:35), daw dili gayod haom nga ang Anak sa Diyos, sa paghisgot bahin sa paghukom sa Diyos, maghimo sa maong idolatrosong buhat ingong pasukaranan sa simbolikong kahulogan sa Gehenna. Angayng matikdan nga ang Diyos matagnaong nagmando nga ang Walog sa Hinnom mahimong usa ka dapit nga labayanan sa daghang patayng lawas inay nga alang sa pagsakit sa buhing mga biktima. (Jer 7:​32, 33; 19:​2, 6, 7, 10, 11) Busa, sa Jeremias 31:40 ang paghisgot sa “walog sa mga patayng lawas ug sa mga mantikaong abo” gidawat sa kadaghanan nga nagtumong sa Walog sa Hinnom, ug ang usa ka ganghaan nga nailhan ingong “Ganghaan sa mga Tapok sa Abo” dayag nga bukas ngadto sa sidlakang tumoy sa walog diha sa dapit nga gitagboan niini sa lugot sa Kidron.​—Neh 3:​13, 14.

Busa, ang ebidensiya sa Bibliya bahin sa Gehenna sa katibuk-an susama sa tradisyonal nga panglantaw nga gihatag sa rabbiniko ug ubang mga tinubdan. Sumala sa maong panglantaw, ang Walog sa Hinnom gigamit ingong usa ka dapit nga labayanan ug basura gikan sa siyudad sa Jerusalem. (Sa Mat 5:30 ang Ph naghubad sa geʹen·na ingong “tapok sa basura.”) Maylabot sa “Gehinnom,” ang Hudiyong komentarista nga si David Kimhi (1160?-1235?), diha sa iyang komento bahin sa Salmo 27:​13, naghatag sa mosunod nga makasaysayanhong impormasyon: “Ug kini maoy usa ka dapit diha sa yuta nga kasikbit sa Jerusalem, ug kini maoy usa ka makaluod nga dapit, ug ilang gilabay didto ang mahugaw nga mga butang ug ang mga patayng lawas. Nagpadayon usab ang kalayo didto aron sa pagsunog sa mahugawng mga butang ug sa mga bukog sa mga patayng lawas. Busa, ang paghukom sa mga daotan gitawag sa masambingayong paagi nga Gehinnom.”

Nagsimbolo sa Bug-os nga Kalaglagan. Dayag nga gigamit ni Jesus ang Gehenna ingong simbolo sa bug-os nga kalaglagan tungod sa grabeng paghukom gikan sa Diyos, sa ingon wala na gayoy pagkabanhaw ngadto sa kinabuhi ingong usa ka kalag. (Mat 10:28; Luc 12:​4, 5) Ang mga eskriba ug mga Pariseo ingong daotang matang gihukman nga “mahiagom sa Gehenna.” (Mat 23:13-15, 33) Aron malikayan ang maong kalaglagan, kinahanglang hanawon sa mga sumusunod ni Jesus ang bisan unsa nga magpahinabog espirituwal nga kapandolan, ang ‘pagputol sa usa ka kamot o tiil’ ug ang ‘paglusok sa usa ka mata’ nga mahulagwayong naghawas sa ilang pagpatay niini nga mga sangkap sa lawas maylabot sa sala.​—Mat 18:9; Mar 9:43-47; Col 3:5; itandi ang Mat 5:27-30.

Lagmit nga gipunting usab ni Jesus ang Isaias 66:24 sa paghubit sa Gehenna ingong usa ka dapit “diin ang ilang mga ulod dili mamatay ug ang kalayo dili mapalong.” (Mar 9:​47, 48) Atong makita nga ang simbolikong larawan dinhi dili maoy nianang sa pagsakit kondili, hinunoa, sa bug-os nga kalaglagan tungod kay ang teksto sa Isaias naghisgot, dili sa mga tawo nga buhi, kondili sa “mga patayng lawas sa mga tawo nga naglapas” sa Diyos. Kon, ingon sa gipakita sa mabatonang ebidensiya, ang Walog sa Hinnom maoy usa ka dapit nga labayanan sa basura ug sa mga patayng lawas, ang kalayo, nga lagmit misamot pa sa pagsilaob pinaagi sa pagdugang ug asupre (itandi ang Isa 30:33), mahimong mao lamang ang haom nga paagi sa paghanaw sa maong mga basura. Sa dapit diin dili makaabot ang kalayo, ang mga ulod o apuyos, modaghan, nga magaut-ot sa bisan unsa nga wala masunog sa kalayo. Pinasukad niini, ang mga pulong ni Jesus mahimong magkahulogan nga ang malaglagong epekto sa grabeng paghukom sa Diyos dili mohunong hangtod nga ikapahinabo ang bug-os nga kalaglagan.

Mahulagwayong Paggamit. Ang paggamit sa tinun-ang si Santiago sa pulong nga “Gehenna” nagpakita nga ang usa ka dili-mapugngan nga dila maoy usa ka kalibotan sa pagkadili-matarong ug nga ang katibuk-ang pagkinabuhi sa maong tawo mahimong maapektohan sa mga pulong nga samag kalayo nga makapahugaw sa lawas sa usa nga nagsulti. Ang dila sa usa ka tawo, nga “puno sa hilo nga makamatay” ug sa ingon nagpamatuod sa usa ka daotang kahimtang sa kasingkasing, mahimong magpahinabo sa usa nga naggamit niini nga hukman sa Diyos nga mahiadto sa simbolikong Gehenna.​—San 3:​6, 8; itandi ang Mat 12:37; Sal 5:9; 140:3; Rom 3:13.

Ang paggamit sa Bibliya sa Gehenna ingong usa ka simbolo maoy sama nianang sa “linaw nga kalayo” diha sa basahon sa Pinadayag.​—Pin 20:​14, 15; tan-awa ang LINAW NGA KALAYO.