Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Chuuk
  • PAIPEL
  • PUK
  • MEETINGS
  • w98 9/1 p. 21-26
  • Eu Puk Fan Iten Aramas Meinisin

Ese wor video fán iten ei kinikin.

Omusaaló, a wor osukosuk le eppietá ewe video.

  • Eu Puk Fan Iten Aramas Meinisin
  • Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—1998
  • Itelap Kisikis
  • Pwal Ekkóch
  • Ewe Puk mi Inetfetal Lap Seni Puk Meinisin
  • An Nonnom A Assokalo Paipl seni Puk Meinisin
  • Affou ngeni Ekkewe Fosun Fonufan
  • Mi Fich Ngenikich Ach Sipwe Eani Lukuluk Won
  • Ewe Kapasen Kot Epwe Nomofoch
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—1998
  • Paipel​—Pwata A Kon Chómmóng?
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú (Puk fán Iten Aramas Meinisin)—2017
  • Jiowa, I ewe Kot mi Fóffós Ngeni Aramas
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2015
  • Kopwe Lúkúlúk pwe án Kot Kapas A Enlet
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú (Fán Iten ewe Mwichefel)—2023
Pwal Och
Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—1998
w98 9/1 p. 21-26

Eu Puk Fan Iten Aramas Meinisin

“Kot ese lifilifil aramas, nge lon ekkewe muu meinisin, eka e niuokusiti i o fori minne mi pwung, iwe, Kot epwe etiwa i.”​—FÖFÖR 10:34, 35.

1. Ifa poluen emon professor a polueni emon sister lupwen a eisini met an ekiek ussun ewe Paipel, iwe, met a filata an epwe fori?

EWE professor a nonnom lon imwan we mwirin leonowasen ena Ranin Fel, nge ese ekieki pwe epwe war chon wasola. Nge lupwen emon chienach we Chon Kraist Chon Pwarata a fichifich won asaman we, a auseling ngeni. Iwe, a kapas ussun limengauen asapwal, konik me met kan, me met epwe fis ngeni fonufan lon fansoun mwach​—iwe, atewe a etiwa ekkena poraus. Iwe nge, lupwen neminewe a suuki ewe Paipel, ewe professor a tipemwaramwar. Ina minne, neminewe a eisini met a ekieki ussun ewe Paipel.

A polueni: “Ina eu puk mi murinno makkeien ekkoch aramas mi tipatchem, nge sisap eani lukuluk won.”

Ewe chon afalafal a eisini: “En mi fen alleani ewe Paipel?

Ewe professor a mairu nge a pwarata pwe esaamwo alleani fan eu.

Iwe, a eis: “Ifa ussun kopwe tongeni eani ena sokkun ekiek mi pochokkul ussun eu puk kesaamwo alleani?”

Minne chienach we a era a fokkun enlet. Ewe professor a filata pwe epwe kaeo ewe Paipel, me mwirin epwap pi met epwe eani ekiek ussun.

2, 3. Pwata chommong aramas rese silei ewe Paipel, me met sipwe achocho ngeni pokiten ena mettoch?

2 Sap minne ewe professor chok a eani ena sokkun ekiek. Chommong aramas ra eani sokkopaten ekiek ussun ewe Paipel, inaamwo ika resaamo pwisin alleani fan eu. Eni mei wor nour Paipel. Eni ra pwal mwo nge kapas ussun lamotan lein puk meinisin pwal lon uruwoon aramas. Nge chommong aramas resaamwo alleani. Ekkoch ra apasa: ‘Ese wor ai fansoun alleani Paipel.’ Pwal ekkoch ra eis, ‘Ifa ussun eu puk minen lom lom epwe weneiti manauei? Ekkena sokkun ekiek a efisata eu sossot ngenikich. Ekkewe Chon Pwarata Jiowa ra unusen luku pwe ewe Paipel “a pop seni Kot me a lamot ngeni afalafal.” (2 Timoti 3:16, 17) Iwe nge, ifa ussun sipwe tongeni alukuluku ngeni aramas pwe ese lifilifil ika ir met sokkun aramas, are chon menni muu are einang, nge epwe murinno ar repwe kaeo ewe Paipel?

3 Sipwe kapas ussun ekkoch popun epwe murinno ach sipwe chosani ewe Paipel. Ena foffor epwe tongeni alisikich pwe sipwe fos ngeni ir kewe sipwe chuuri lon ach we angangen afalafal, iwe, eni sipwe tongeni peser ar repwe kaeo Paipel. Iwe, ach enniwili ei poraus epwe apochokkula ach luku pwe ewe Paipel mi wesewesen minne a apasa, “ewe kapasen Kot.”​—Ipru 4:12.

Ewe Puk mi Inetfetal Lap Seni Puk Meinisin

4. Pwata sipwe tongeni apasa pwe ewe Paipel a kawor ngeni aramas lap seni ekkewe ekkoch puk meinisin?

4 Aeuin, epwe murinno pwe aramas repwe kaeo ewe Paipel pun a inetfetal me affou ngeni chommong fosun fonufan lap seni ekkewe ekkoch puk meinisin lon uruwoon aramas. Lap seni 500 ier lom, ewe aeuin edition a for won an Johannes Gutenburg mwesinen for puk. Seni ena fansoun, a peres orun ruanu billion Paipel, unusan are ekkoch kinikinin. Tori 1996 unusen ewe Paipel are ekkoch kinikinin a affou ngeni 2,167 fosun fonufan.a Lap seni 90 percentin aramas meinisin ra tongeni nounou, unusan are ekkoch kinikinin lon fosun fonuer. Esor pwal eu puk, lon pekin lamalam are pwal och sokkun, epwe tongeni lollo ngeni inetfetalin ewe Paipel.

5. Pwata sipwe ekieki pwe ewe Paipel epwe suuk ngeni aramasen fonufan meinisin?

5 Ewe chok poraus asan ese annetata pwe ewe Paipel, ina an Kot we Kapas. Iwe nge, epwe pwung ach sipwe ekieki pwe ewe puk mi popu seni Kot epwe tongeni tori aramas won unusen fonufan. Popun, pun ewe Paipel a pwisin erenikich pwe “Kot ese lifilifil aramas, nge lon ekkewe muu meinisin, eka e niuokusiti i o fori minne mi pwung, iwe, Kot epwe etiwa i.” (Foffor 10:34, 35) Ese wor pwal eu puk mi ussun chok ewe Paipel, ewe a tori chon ekkewe muu meinisin. Enlet, ewe Paipel, ina eu puk fan iten aramas meinisin!

An Nonnom A Assokalo Paipl seni Puk Meinisin

6, 7. Pwata ese eu minen amairu pwe ese chuen wor ekkewe popun taropween Paipel, me ifa ewe kapas eis epwe piita?

6 Mei wor pwal eu popun epwe murinno ngeni aramas ar repwe atittina ewe Paipel, ina an likiitu fan feiengau seni aramas pwal ekkoch mettoch. Porausen an likiitu fan weires watte a enletin asokkalo Paipel seni ekkewe ekkoch puken lom lom.

7 Ekkewe chon makkei Paipel ra makkei ar kewe poraus ren ink won taropwe mi for seni papyrus (och sokkun fetil lon Isip itan papyrus) me parchment (a for seni unuuchen man).b (Job 8:11) Iwe nge, ena sokkun taropwe epwe tongeni tatiu. Emon sou kaeo Oscar Paret a awewei: “Ir me ruuecho sokkun taropwe ra tongeni rosolo ren chochoon, ren nuwangir, me pwal och sokkun wuun. Sia silei seni minne a fiffis ran me ran ifa mecheresin tatiuen taropwe pwal mwo nge unuuchen man mi pochokkul fan asapwal are lon eu ruum mi lukuchochon.” Ina minne, sisap mairu pwe ese chuen wor ekkewe popun taropwe ekkewe puken Paipel ra mak won. Eni ra fen morelo seni chok me lom. Nge ika ese chuen nom rech ekkewe popun puken taropwe, ifa ussun ewe Paipel a nonnomelo?

8. Lon fetalin ekkewe senturi, ifa ussun a fis tumunun makkeien ewe Paipel?

8 Mwirin chok makkeien ekkewe taropween Paipel, a poputa forutaan ekkewe kapi. Iwe, kapiin ewe alluk me pwal ekkoch kinikinin ekkewe Wokisin mi Pin a wiliti eu angang lon Israel lom lom. Awewe chok, ewe samol fel itan Esra, i emon “soumak mi fokkun silei ekkewe allukun Moses.” (Esra 7:6, 11; alollo ngeni Kol Fel 45:1) Nge ekkewe kapi ra pwal tongeni morelo. Mwirin och fansoun, repwe pwal siwil ren pwal ekkoch kapi. Ren fitu senturi a fis ei angangen forata kapiin ekkewe kapi. Pokiten aramas rese unusoch, a ita siwil masouen Paipel pokiten mwaalin ekkewe soumak? Ekkewe pisekin pwarata a apasa “Aap!”

9. Ifa ussun porausen ekkewe chon Masorete a pwarata tumunuochun ekkewe chon kapini ewe Paipel?

9 Ekkewe sou mak rese chok angoch, nge ra pwal sufoluti ekkewe poraus ra kapini. Ewe kapasen Ipru mi affou ngeni “sou mak” a weneiti ewe angangen alleani me makkei poraus. Ren ach sipwe weweiti angochun me tumunuochun ekkewe sou mak, ekieki mwo ussun ekkewe Masoretes, ekkewe sou makkeien ekkewe Tesin Ipru mi manau lefilen ewe awonuen me ewe aengolun senturi C.E. Me ren emon sou kaeo itan Thomas Hartwell Horne, ra alleani “fan fitu eu me eu mesen mak lon ewe anfapet lon fosun Ipru mi mak lon ekkewe Tesin Ipru meinisin.” Ekieki mwo weween ena mettoch! Ren ar resap likitalo pwal mwo nge eu chok mesen mak, ekkewe sou mak rese chok alleani ekkewe kapas nge pwal mwo nge ekkewe mesen mak meinisin. Iwe, me ren an emon sou kaeo alleani, ra checheki 815,140 mesen mak lon ewe Tesin Ipru! Ena sokkun foffor mi tinikken a efisata ekkewe kapi mi wesewesen pwung me titchik.

10. Ikkefa ekkewe pisekin annet mi pwarata pwe ekkewe taropwe lon kapasen Ipru me Krik, ir longolongun ekkewe Paipel lon ach ei fansoun, ra wesewesen aloni alon ekkewe popun chon makkei Paipel?

10 Mei wor ekkewe pisekin annet pwe ekkewe wokisin lon kapasen Ipru me Krik, ewe ekkewe ekkoch Paipel ra affou seni, ra kan masou ren wesewesen alon ekkewe popun chon makkei ekkewe poraus. A wor fitu ngerou taropween Paipel mi mak ren poun aramas, iwe, orun 6,000 choon taropween kinikinin are unusen ewe Tesin Ipru me orun 5,000 seni ewe Tesin Krik, ir kewe mei chuen nom tori ikenai. Ar nengenifichi ekkewe taropwe a atufichi ekkewe sou kaeo ar repwe kuna mwaalin ekkewe sou mak me cheki popun ewe poraus. Emon sou kaeo itan William H. Green a kapas ussun ewe Tesin Ipru, iwe, a tongeni apasa: “Sipwe tongeni enletin apasa pwe ese wor pwal eu puken lom lom mi torikich nge a fokkun pwung ar kapini.” Sia pwal tongeni meefi lukuluk won ewe Tesin Krik.

11. Me ren 1 Piter 1:24, 25, pwata ewe Paipel a lilikiitu tori ach ei fansoun?

11 Epwe fen mecheres an ewe Paipel morelo ika ese fen wor ekkewe kapi mi for ren poun aramas mi siwini ekkewe popun taropwe ren ar kewe poraus mi auchea! Mei wor eu chok popun ren an lillikiitu​—Jiowa, i ewe Chon Alikiitu me ewe Chon Tuttumunu an we Kapas. Ussun ewe Paipel a pwisin apasa lon 1 Piter 1:24, 25: “Fituk meinisin ussun chok fetil, o an ling meinisin ussun chok uwan fetil. Ewe fetil epwe pwaselo, o uwan fetil epwe moretiu, nge alon Jiowa kewe epwe nonnom feilfeilo chok.”

Affou ngeni Ekkewe Fosun Fonufan

12. Lukun an aramas kapini ewe Paipel ukukun fitu senturi, ifa pwal eu sossot ngeni ewe Paipel?

12 Ren fitu senturi, a fen weires an sosopweilo ewe angangen kapini, nge ewe Paipel a kuna pwal eu sossot​—an epwe affou ngeni ekkewe fosun fonufan. A lamot pwe ewe Paipel epwe kawor lon eu me eu fosun aramas pwe epwe kku letiper. Iwe nge, ese mecheres an aramas chiyakuni Paipel ren lap seni ekkewe 1,100 sopwun me 31,000 wokisin. Nge, lon fetalin ekkewe senturi, ekkewe chon affouni Paipel mi tinikken ra pwapwaesini ewe angang weires, inaamwo ika fan ekkoch repwe kuna ekkewe minen eppet mi watte.

13, 14. (a) Ifa weiresin emon chon affouni Paipel itan Robert Moffat lon Afrika le poputaan ewe 19th senturi? (b) Ifa meefien ekkewe chon Tswana lupwen a wor ewe puken Luk lon fosun fonuer?

13 Awewe chok, ekieki mwo ifa ussun ewe Paipel a affou ngeni ewe fosun Afrika. Lon ewe ier 1800, lon unusen Afrika orun engol me ruu chok fosun Afrika a wor kokkotun makkei poraus. Fite puku pwal ekkoch fosun Afrika ese wor eu kokkotun mak. Iei ewe osukosuk emon chon affou itan Robert Moffat a kuna. Lon 1821, atun a 25 ierin, Moffat a poputani eu mission lein ekkewe aramas mi eani fosun Tswana lon oorun Afrika. Ren an epwe kaeo ar fos, a nonnom lein ekkena aramas pun esor och kokkotun makkei poraus. Moffat a likiitu, iwe, lo lo lo, inaamwo ika ese wor och puken emmwen are puken weween fos a silelo ewe fos, a fori eu kokkotun makketiu poraus, me a asukula ekkoch chon Tswana pwe repwe tongeni alleani ekkena mesen mak. Lon 1829, mwirin an angang lein ekkewe chon Tswana ukukun wanu ier, a awesalo an affouni ewe puken Luk. Fitu ier mwirin, a apasa: “Ua silei ekkoch aramas mi feito seni fite puku mail pwe repwe nouni ekkoch kapiin ewe puken St. Luk. . . . Ua fen kuner atun ra angei eu kinikinin ewe pukun St. Luk me kechiu wor, ra foropachei ewe puk me kechiu ren kilisou, tori ua apasa ngeni chommong aramas, ‘Kopwe angaua noum kewe puk ren chonun mesom.’” Moffat a pwal kapas ussun emon mwan mi kuna fitemon aramas atun ar alleani ewe puken Luk, iwe, a eisinir ifa ewe mettoch ra nouni. Ra polueni, “Iei ewe Kapasen Kot.” Ewe mwan a eis, “A fos?” “Ewer,” ra polueni, “a fos ngeni ewe letip.”

14 Ekkewe chon affou mi tinikken ussun Moffat ra ngeni ekkewe chon Afrika ar aeuin kokkotun mak. Nge, ra pwal ngenir eu liffang mi watte aucheaan seni​—ina ewe Paipel lon pwisin ar fos. Pwal eu, Moffat a pwarata ewe it mi pin ngeni ekkewe chon Tswana, iwe, a pappani ena it lon unusen ewe Paipel a affouni.c Ina minne, ekkewe chon Tswana ra era pwe ewe Paipel, ina “auen Jiowa.”​—Kol Fel 83:18.

15. Pwata ewe Paipel a fokkun manaman ikenai?

15 Pwal ekkoch chon affou lon ekkoch fonuen fonufan ra pwal kuna ekkena sokkun weires. Ekkoch ra affouni ewe Paipel, inaamwo ika aramas repwe kutta manauer pokiten ar angang. Ekieki mwo ussun ei mettoch: Ika ewe Paipel epwe chok mak lon kapasen Ipru me Krik, eni repwe fen “morelo” lom lom, pun lap ngeni aramas meinisin ra fen monukalo ekkena fos, me chommong chon fonuen fonufan rese fen silei fan eu. Nge, ewe Paipel ese ussun ekkewe ekkoch puk, iwe, a manau pun a tongeni “fos” ngeni aramasen fonufan lon pwisin ar fos. Ina minne, an we poraus a “akkangang lon [noun] kewe chon luku.” (1 Tesalonika 2:13) Ewe Jerusalem Paipel a aloni alon keei: “Ina eu manaman mi chuen manau leimi chon luku.”

Mi Fich Ngenikich Ach Sipwe Eani Lukuluk Won

16, 17. (a) Ika sipwe eani lukuluk won ewe Paipel, ifa ekkewe pisekin pwarata? (b) Ifa eu porausen ewe chon makkei Paipel itan Moses mi pwarata an wenechar?

16 Eni ekkoch repwe ekieki, ‘Sipwe wesewesen eani lukuluk won ewe Paipel?’ ‘A kapas ussun aramas mi wesewesen manau me lom, ekkewe leeni mi pin wesewesen nonnom, me ekkewe foffor mi enletin fis?’ Ika sipwe eani lukuluk won, epwe ita wor pisekin pwarata pwe ekkewe chon mak, ir mi chon tumunuoch me letipwenechar. Iei pwal eu popun ach sipwe atittina ewe Paipel: Mei wor ekkewe pisekin annet pwe a wesewesen pwung me sipwe tongeni eani lukuluk won.

17 Ekkewe chon mak mi wenechar rese chok makkei porausen ar fofforoch nge pwal ar sopwongau, sap chok ar pochokkul nge pwal ar kewe apwangapwang. Ekkewe chon makkei Paipel ra kan pwarata ar wenechar. Awewe chok, ekieki mwo wenecharen Moses. A pwarata ussun ekkeei mettoch: an tufichingau le fos, iwe, pokiten ena, a ekieki pwe ese fichi ngeni an epwe wiseni ewe wis noun Israel we sou emmwen (Ekistos 4:10); an foffor mwaal mi watte mi atai an pwungun tolong lon ewe fonuen pwon (Numperis 20:9-12; 27:12-14); rikiloon pwiin we Aaron, atewe a fiti ekkewe chon Israel le u ngeni Jiowa ren an forata eu ululun appanen kou (Ekistos 32:1-6); an fefinan we Miriam fofforun u ngeni Kot me liwinin an foffor (Numperis 12:1-3, 10); foffor-ingauen noun pwiin kewe iter Natap me Apihu (Lifitikos 10:1, 2); me ngunungunungauen noun Kot kewe aramas. (Ekistos 14:11, 12; Numperis 14:1-10) Ekkeei poraus mi wenechar ese pwarata an mochen repotei minne mi enlet? Pokiten ekkewe chon makkei Paipel ra mak ussun mwaallin attonger kewe, aramaser kewe, me pwal mwo nge pwisin ir, ese wor popun murinno ach sipwe eani lukuluk won minne ra makkei?

18. Ifa eu mettoch a pwarata lukucharen ekkewe chon makkei Paipel?

18 An ekkewe chon mak tipeeufengen, ina pwal eu popun ach sipwe eani lukuluk won minne ra makkei. A fokkun amairu pwe 40 mwan repwe makkei poraus lon ranin manauer, lon ukukun orun 1,600 ier, nge ra tipeeufengen, pwal mwo nge lon ekkewe poraus mi titchik. Iwe nge, sap minne ar tipeeufengen a fis pwe och fofforun otupotup. A ffat pwe ese fis an ekkewe chon mak tipeeufengen ussun titchikin ekkoch poraus, nge fan chommong an ekkewe poraus tipeeufengen a pukun fisita.

19. Ifa ussun ekkewe poraus ussun an Jises ares ra tipeeufengen nge a ffat pwe ekkewe chon makkei ewe poraus rese akkotafengen?

19 Awewe chok, ekieki mwo minne a fis lon ewe pwinin Jises a ares. Ekkewe fomon chon makkei ekkewe Gospel ra repotei pwe emon chon kaeo a weitau noun we katilas me poku selingen emon chon angangen ewe samol-fel mi lap. Iwe nge, Luk chok a erenikich pwe Jises a “attapa selingen atewe, o a amurinnolo.” (Luk 22:51) Nge esap ina eu poraus sipwe kutta seni emon sou mak chienan we a eita ngeni “ewe sousafei mi achengicheng?” (Kolose 4:14) An Jon we poraus a erenikich pwe lein ekkewe chon kaeo meinisin mi nonnom lon na fansoun, Piter a weitau noun we katilas​—sise mairu ren pun Piter a kan muttir mwokutukut. (Jon 18:12; alollo ngeni Mattu 16:22, 23 me Jon 21:7, 8) Jon a repotei pwal eu poraus mi titchik nge ita lamot kisikis, a era: “Iten ewe chon angang epwe Malkus.” Pwata Jon chok a makkei iten ewe mwan? Ewe popun a pwalo ren eu poraus mi lamot kisikis lon chok makkeien Jon​—“ewe samol-fel lapalap a silei” Jon. Chon imwen ewe samol-fel lapalap ra pwal silei Jon; ekkewe chon angang ra silei i, me Piter a pwal sileir.d (Jon 18:10, 15, 16) Sia tongeni kuna ewe popun Jon epwe makkei iten ewe mwan mi feiengau, nge ekkewe ekkoch chon mak rese makkei itan we pun rese silei atewe. A fokkun amairu pwe ra tipeeufengen titchikin ekkeei poraus meinisin, nge a ffat pwe ekkewe chon makkei ei poraus rese planfengen minne repwe makkei. Iwe, mei wor chommong ena sokkun poraus lon ewe Paipel.

20. A lamot ngeni ekkewe aramas mi letip-wenechar ar repwe silei met ussun ewe Paipel?

20 Iwe, sipwe tongeni eani lukuluk won ewe Paipel? Fokkun ewer! Wenecharen ekkewe chon makkei Paipel me tipeeufengennin ewe poraus lon a affata pwe a enlet. A lamot ngeni ekkewe aramas mi letip-wenechar ar repwe silei pwe repwe pwal tongeni eani lukuluk won ewe Paipel, popun, pun ina Alon “Jiowa ewe Koten enlet.” (Kol Fel 31:5) Iwe, mei wor pwal ekkoch popun ewe Paipel, ina eu puk fan iten aramas meinisin, ussun ewe lesen mwirin ei epwe aiti ngenikich ussun.

[Footnote]

a A alongolong won eu repot ren ewe United Bible Societies.

b Atun an oruuen kalapus lon Rom, Paul a eisini Timoti an epwe wato “ekkewe puk, nge kon ekkewe taropwe.” (2 Timoti 4:13) Eni Paul a kapas ussun kinikinin ewe Tesin Ipru pwe epwe tongeni kaeo atun a nom lon ewe kalapus. Eni ewe poraus “nge kon ekkewe taropwe” a pwarata pwe a kapas ussun ekkewe taropwe mi for seni papyrus me parchment mi for seni unuuchen man.

c Lon 1838, Moffat a awesalo an affouni ewe Tesin Krik. Ren alillis seni emon chienan we chon affou, a awesalo ewe Tesin Ipru lon 1857.

d An Jon silei ewe samol-fel mi lapalap me chon le imwan kewe a pwal pwalo lon ewe poraus mi kukumwir. Lupwen pwal emon chon angangen ewe samol-fel mi lapalap a tipi ngeni Piter pwe i emon noun Jises we chon kaeo, Jon a awewei pwe ena chon angang i “emon pacherien atewe Piter a poku selingan.”​—Jon 18:26.

Ifa Ussun Kopwe Polueni?

◻ Pwata sipwe ekieki pwe ewe Paipel epwe tori lap ngeni aramas meinisin lap seni ekkewe ekkoch puk?

◻ Ikkefa ekkewe pisekin annet mi pwarata pwe a pwung masouen ewe Paipel tori ikenai?

◻ Ikkefa ekkewe minen eppet a tori ekkewe chon affouni Paipel?

◻ Ifa ewe mettoch a affata pwe sipwe tongeni eani lukuluk won ewe Paipel?

    Meinisin mi Peres lón Fósun Chuuk (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chuuk
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share