Eu Puken Tipatchem ren Poraus Mi Fich Ngeni Ei Fansoun
“EU TUKEN tipatchem mi auchea seni eu mi ur ren fau mi auchea,” alon ewe semelap loom Jop, emon lein ekkewe mwan mi wouoch seni meinisin lon ranin we. (Hiop 1:3; 28:18; 42:12) Pwungun pwe tipatchem a fokkun auchea seni pisek ika emon a mochen sopwoch lon manauan. “Mirit a alisi aramas usun chok moni a pwal alisi aramas.” alon King Solomon, “Nge iei feiochun silelap pwe eman mi mirit a tumwunu pusin manauan.”—Än Salomon Afalafal 7:12.
Nge ia aramas mi tongeni kutta me ie ena esin tipatchem lon ei fansoun? Aramas ra kutta alillis fan iten ar kewe osukosuk seni aramas mi makkei poraus lon simpung, sou kaeo fofforun aramas, sou kaeo semmwenin tupuw, pwal mwo nge chon fich mokur, me chon uwei taxi. Mei wor chommong sou silelap mi mochen uwawu poraus won ese lifilifil menni itelap—me angei liwinir. Nge, fan chommong, ar we poraus a emmwen ngeni letipengau chok, pwal mwo nge feiengau. Ifa ussun sipwe kuna tipatchem mi enlet?
Jises Kraist, emon mi fokkun weweiti fofforun aramas, a apasa: “Pungun tipatchem a pwa ren foforun kewe.” (Mattu 11:19) Sipwe nengeni ekkoch osukosuk mi choufetal lon manauen aramas me kuna met sokkun porausen tipatchem a wesewesen alisiir, sokkun porausen tipatchem mi letelo auchea lap seni eu ‘tuken fau mi auchea.’ Eli kopwe pwal kuna ena ‘tuken fau mi auchea’ me angei alillis seni.
En Mi Riaffou Seni Letipengau?
“Ika ewe 20en senturi a atoto ngenikich ewe Fansoun Aurek, le muchuloon we a kuna poputaan ewe Fansoun Letipengau,” alon ewe International Herald Tribune seni London. Mei pwal mak lon ena simpung pwe “ewe aewin atittin a fis lon chommong fonu ussun ewe semmwen itan letipengau a pwaralo lapeloon ei osukosuk won unusen fonufan. Lon ekkewe fonu mi sokkolo lapalaper ussun Taiwan, Lebanon, me New Zealand a lapelo fan ulungat an iteiten minefoon tettelin aramas tufichin uri ei semmwen.” Ekkewe mi uputiu mwirin 1955 repwe tongeni uri ewe semmwenin letipengau fan ulungat lap seni semer kewe me iner.
A ina ussun ren Tomoe, emon mi uri eu semmwenin letipengau mi lap me a chok kokkon won an we pet arapakan unusen ewe ran. Pokiten ese tongeni ateneki noun we at mi ruu ierin, iwe, a feilo nonnomsefal lon imwen inan me seman. Mei wor noun chon orun we nengngin mi wewe chok ierin noun Tomoe we at me chon orun we a chiechi ngeni Tomoe. Lupwen Tomoe a ereni chon orun we ukuukun an meefi pwe manauan mi lamot mwaal, chon orun we a aiti ngeni och poraus seni eu puk. Iei ewe poraus: “Foun mesach ese tongeni apasa ngeni pouch, ‘Esor lamotom rei,’ o pwal usun chok mokurach ngeni pechech, ‘Esor lamotemi rei.” Nge a fakkun lamot rech ekkewe kifetin inisich inaamwo pwe mi apwangapwang seni ekkewe ekkoch.”a Tomoe a kechiu pun a keran weweiti pwe emon me emon a wor leenian lon ewe fonufan me a lamot.
Chon orun we a pese ngeni an epwe atittina ewe puk ena poraus mi mak lon. Tomoe a chimwechimw pwe epwe fori, inaamwo ika lon ena fansoun ese chuen tufichin fori och, pwal mwo nge filata an epwe pwon chok le fori och mettoch. Chon orun we a pwal alisi Tomoe le shop me kuk iteiten ran. Mwirin eu maram Tomoe a pwatakkai iteiten lesossor, sopuni ufan kewe, limeti imwan we, shop, me kuk ussun emon fin pupulu mi tumunufichi chon le imwan. A chuen wiisen amoralo chommong osukosuk nge a apasa: “Ua fen meefi ai lukulukoch pwe, ai foffori alon ewe poraus mi tipatchem ua fen kuna epwe amurinnoolo manauei.”
Ren an apwonueta alon ewe tipatchem a kuna, Tomoe a tufichin likiitu fan ekkewe ran mi kiroch an we letipengau a fen efisata. Iei Tomoe a angang ngeni an epwe alisi ekkewe ekkoch le apwonueta alon ewe poraus a fen atufichi an manau ren pwapwa fan an kewe osukosuk. Ewe poraus mi tipatchem a nom lon eu puken loom mi masou ren poraus fan iten aramas meinisin ikenai.
Mei Wor Om Osukosuk lon Famili?
Mufesen a lapelo won unusen fonufan. A lapelo osukosuk lon famili, pwal mwo nge lon ekkewe fonuen otiu, ikkewe ra fen pwapwaiti famili mi pochokkul ie. Ia sipwe tongeni kuna me ie ewe sokkun fon mi murinno ren chon pupulu?
Ekieki ussun Shugo me Mihoko, ruuemon mi kuna chommong osukosuk lon ar pupulu. Ra anini won mettoch meinisin. Shugo a songokkai, me Mihoko a polueni iteiten fansoun Shugo a tipi ngeni. Mihoko a eani ewe ekiek, ‘Sise tufichin tipeeu won och mettoch.’
Eu ran emon fefin a chuuri Mihoko me a alleani ekkeei kapas seni eu puk: “Iei minne, mettoch meinisin minne oua mochen pwe aramas repwe fori ngenikemi, epwe chok iei usun ami oupwe fori ngenir.”b Inaamwo ika ese ekiekin kaeo ussun lamalam, Mihoko a tipeeu ngeni an kaeo lon ena puk. A mochen amurinnolo lapalapen manauen an famili. Iwe, lupwen ewe fefin a etiwa Mihoko ngeni eu mwich ia repwe kaeo lon ewe puk Kaworen Pwapwa lon Kokkotun Om Famili, Mihoko—pwal puluwan we—a tipeeu.c
Lon ewe mwich, Shugo a kuna pwe ekkewe aramas ra achocho le apwonueta minne ra kaeo me ra nikinikin pwapwa. A filata pwe epwe nennelong lon ewe puk puluwan we a kakkaeo. Eu poraus a efisata an ekiek: “Eman mi mang ngeni song a watte an weweoch, nge eman mi muttir ngeni song a pwarata watten an tiparoch.”d Inaamwo ika a watte ewe fansoun mwen an unusen apwonueta alon ena fon lon manauan nge, ekkewe siwil lon manauan a fis ekis me ekis a pwalo ngeni aramas, kapachelong puluwan we.
Pokiten an kuna ekkewe mettoch puluwan we a siwili lon manauan, Mihoko a pwal poputa le apwonueta ekkewe mettoch a kakkaeo. Eu kapasen emmwen a fokkun alisi: “Ousap eani apung, pwe ousap kuna apung! Pun mine oua eani apung, oupwe kuna apung ren.”e Iwe, Mihoko me puluwan we ra filata ar repwe fos ussun lapalaper kewe mi murinno me ifa ussun repwe tongeni amurinnolo lapalaper kewe nge resap chuen kutta an emon apwangapwang. Met mwiriloon? Mihoko a chechchemeni: “A fen efisi ai pwapwa. Sia fen fori iei ussun iteiten pwin atun am mongofengen. Noum we at, ulungat ierin a pwal fiti am porausfengen. A fokkun amanauakem!”
Lupwen ei famili a apwonueta alon ewe fon ra fen angei, ra tufichin pwakini ekkewe osukosuk a lukun atailo ar pupulu. Esap ina eu mettoch mi auchea ngeniir lap seni eu tuken fau mi auchea?
En Mi Mochen Pwe Manauom Epwe Sopwoch?
Chommong aramas ra mochen wouochulo chok. Nge emon chon business mi wouoch, a fen liffangelo fite puku milion chana ngeni aramas mi osupwang, a apasa: “Moni a lamot seni meinisin ngeni ekkoch aramas, nge esor emon mi tongeni ipweni ruu peaan sus lon eu chok atun.” Chokisikis chochoon ekkewe aramas mi tipeeu ngeni ei poraus me a kisikis seni ena chochoon ekkewe aramas mi ukutiu seni ar kukkutta ifa ussun repwe wouoch.
Hitoshi emon mi woungau seni le kukkunun, iwe, a mochen wouochulo. Mwirin an kuna ifa ussun emon mei wor noun moni mi tongeni nemeni chon paro, a apasa pwe: “Ewe emon mei watte noun moni a win.” A kon watte an Hitoshi lukuluk won manamanen moni pwe, alon an luku, moni mi tongeni mooni aramas. Ren an epwe wouochulo, a fokkun achocho ngeni an businessin paippen konik. A angang unusen ewe ier, esap asoso eu ran. Ese lifilifil watteen an angang, Hitoshi a silei pwe esap watte manamanan ussun manamanen ekkewe kompani mi mooni an angang. A riaffou iteiten ran ren an mangau me an niueiti pwe epwe kesip an business.
Emon mwan a chuuri Hitoshi lon imwan me a kapas eis ngeni ika a fen silei pwe Jises Kraist a fen malo fan itan. Pokiten an ekiek pwe esap wor emon epwe malo fan itan, Hitoshi a ekis ekieki ena kapas eis me a tipeeu ngeni an epwe fossefal ussun ena poraus. Ewe wiik mwirin a feilo auselinga eu afalafal. A mairu lupwen a rong ei kapasen pesepes pwe ‘mesach epwe murinno.’ Ewe chon afalafal a awewe pwe mas mi “murinno” epwe pwal nengeni met epwe fis lon mwach me epwe annefota mettochun ngun; nge mas mi ‘ngau,’ are ‘lolowo,’ a nengeni chok mettoch mi weneiti futuk lon ei fansoun chok me ese ekieki met epwe fis lon mwach. Ewe fon, “Pun ia woum a nom ie, iei pwal lelukom epwe nom ie.” a kku letipan.f Mei wor mettoch lon manauan mi lamot seni an epwe wouochulo! Ese fen rong fan eu ena esin poraus.
Pokiten a meefi lamoten ena poraus, a poputa le apwonueta alon minne a kakkaeo. Lap seni an angang weires ngeni an epwe wouoch chok, a poputa le akkomwa mettochun ngun lon manauan. A pwal eani fansoun le tumunu pochokkulen an famili lon pekin ngun. Mi kisikisilo fansoun an angang nge, a fen alisi an business. Pwata?
Lapalapan kewe mi mwocho a wiliiti mosonoson me kirokiroch atun an apwonueta ewe fon a fen angei. A fokkun meefi ewe lamoten ewe fon: “Nge iei oupwe chok likitalo ekkeei mettoch meinisin: chou, song, ekiekingau, esiit, o kapas mi limengau seni lon auemi. Ousap kapas chofona lefilemi, pun oua fen pwiliti senikemi ewe aramasen lom me an kewe fofor. O oua pwal pwilitalong womi ewe aramas fo, ewe mi wilisefal ngeni tipatchem usun chok ununun ewe chon forieta.”g An apwonueta alon ei fon ese efisi an wouochulo, nge ‘lapalapan kewe mi fo’ a fen kku ekiekin ekkewe aramas ra mochen pwe epwe angang ngeniir me ra luku me achifoua alon we. Ewer, ewe poraus mi tipatchem a kuna a fen alisata an Hitoshi sopwoch lon manauan. Ena poraus a fokkun auchea seni eu tuken fau auchea are moni.
Kopwe Suuki ewe Tuk?
En mi silei menni ewe tuk mi ur ren tipatchem a fen alisi ekkeei aramas? Ina ewe tipatchem mi mak lon ewe Paipel, ewe puk mi choufetal lap seni puk meinisin won fonufan. Eli a fen nom reom ewe Paipel are en mi tongeni mecheresin kutta. Iwe nge, ussun eu tuk mi ur ren fau mi auchea esap alisi emon ika ese aea, ach nouni chok eu Paipel esap alisikich. Pwata kesap suuki ewe tuk me apwonueta alon ewe fon mi tipatchem lon ren om kopwe kuna ifa ussun ena fon mi tongeni alisuk le pwakini ekkewe osukosuken manau.
Ika epwe fen toruk eu tuk mi ur ren fau auchea, esap fokkun watte om kilisou me kesap kutta io ewe a liffang ngonuk ren om kopwe tufichin apasa om kilisou ngeni? En mi silei io ewe a liffangoto ewe Paipel?
Ewe Paipel a pwaralo ewe Popun an ewe tipatchem a mak lon lupwen a apasa: “Ekkewe puk meinisin ra pop seni Ngunun Kot.” (2 Timoti 3:16) A pwal erenikich pwe “ewe kapasen Kot mi manau o manaman.” (Ipru 4:12) Ina popun ekkewe poraus mi tipatchem lon ewe Paipel mi manaman me a fich ngeni ach ei fansoun. Chon Pwarata Jiowa repwe pwapwaiti ar alisuk le kaeo ussun ei Chon Liffang mi kisaseu, Jiowa Kot, pwe kopwe tufichin feioch seni ewe “tuken tipatchem” lon ewe Paipel—ewe puken tipatchem ren eu poraus fan iten aramasen ikenai.
[Footnote]
a Ewe poraus a pop seni 1 Korint 12:21, 22.
c Forien ewe Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
d An Salomon Fos 14:29.
e Mattu 7:1, 2, Testament Mi Fo.
f Mattu 6:21-23, TMF.
[Pwóór/Sasing lón pekin taropwe 4]
Poraus Mi Tipatchem ren Pochokkul lon Pekin Memmeef
“Are kopwe chechemeni ekkewe tipis, Samol, io epwe tongeni uta? Nge omusamusen tipis a nom reom, pwe am aupwe niuokusituk.”—Kol Fel 130:3, 4.
“Eman mi pwapwa lon lelukan a pwal wopwapwa won mesan, nge eman mi letipeta a wololilen.”—An Salomon Fos 15:13.
“Kesap kon pwaralo om pwung are pwisin om tipatchem. Pwata kopwe pwisin efeiengauok?”—Ecclesiastes 7:16, New World Translation.
“Feiochun liffang a lap seni feiochun angei.”—Fofor 20:35.
“Oupwe song, nge ousap fori tipis; ami song esap nom tori an ewe akkar tuputiu.”—Efisus 4:26.
[Pwóór/Sasing lón pekin taropwe 5]
Poraus Mi Tipatchem fan iten Pwapwa lon Manauen Famili
“Epwe ngauelo ekkewe kokkot ika aramas rese porausfengen le monomon, nge ika mei wor chommong sou fon a fisioch minne ra ekiekieta.”—Proverbs 15:22, NW.
“Letipen emon mi mirit a tipatchemelo, me selingen ekkewe mi tipatchem a kutta sile.”—Proverbs 18:15, NW.
“Ussun ekkewe apel mi for seni kolt lon ekkewe pin mi falafal seni silifer, a ina ussun och kapas mi towu lon fansoun mi fich ngeni.”—Proverbs 25:11, NW.
“Oupwe songomangfengen lefilemi o omusamusfengen, are emon a tipi ngeni emon. Usun chok ach Samol a fen omusakemi, ami oupwe pwal omusamusfengen. Nge lap seni ekkeei mettoch meinisin, oupwe pwilitalong womi ewe riri itan tong, ewe mi ririfengenni o aunusochualo mettoch meinisin.”—Kolose 3:13, 14.
“Pwii kena mi achengicheng, oupwe sinei ei kapas: aramas meinisin repwe muttir le rong; repwe mang le kapas, repwe mang le song.”—Jemes 1:19.
[Pwóór/Sasing lón pekin taropwe 6]
Poraus Mi Tipatchem fan iten Sopwochun Manau
“Ewe Samol mi Lapalap a oput aramas mi aea eu kilo esepwung, nge a pwapwa ngeni eman mi aea eu kilo mi pwung.”—An Salomon Fos 11:1.
“Lamalamtekia a akom mwen feiengau, nge tunosikesik a akom mwen an eman tur.”—An Salomon Fos 16:18.
“Eman aramas esap tongeni pusin nemeni letipan a usun chok eu telinimw mi tala esap wor tittin.”—An Salomon Fos 25:28.
“Kesap songokai, pun song a nom lon letipen chon umwes.”—Än Salomon Afalafal 7:9.
“Kopwe fangafangoch ngeni aramas, pun murin chomong ran kopwe angei liwinin.”—Än Salomon Afalafal 11:1.
“Ousap atou och kapas ingau seni lon auemi, nge sokkun kapas chok mi fich ngeni mamarita lon fansoun meinisin, pwe epwe efisata chen ngeni chon rongorong.”—Efisus 4:29.
[Sasing lón pekin taropwe 7]
Kakkaeoon ewe Paipel ina met kopwe fori akkom ren om kopwe wiliiti emon mi feioch seni ewe “tuk mi ur ren tipatchem”