Omusalo Tipis Seni Lon Letipom
“Iei usun Semei lon lang epwe pwal fori ngenikemi, are ousap omusalo tipisin pwimi kewe seni lelukemi.”—MATTU 18:35.
1, 2. (a) Ifa ussun emon chon tipis mi itefoulo a pwarata an tongei Jises? (b) Met Jises a mochen asukula aramas?
ESE mwaal ewe fefin emon fin lisowu, nge esap i ewe sokkun aramas kopwe ekiekin kuna lon imwen emon mi achocho lon an lamalam. Ika ekkoch aramas ra ruko ren an nonnom ikewe ie, a lap seni ar ruko ren minne neminna a fori. A feilo ngeni ewe mwan mi limoch seni meinisin me a pwarata an afanni an angang ren an tolu pechen kewe lon chonun mesan me apwaseerelo ren meten mokuran.
2 Ena mwan, Jises, ese oputa ewe fefin, “emon fin ewe telinim,” nge meinisin mi silei pwe “emon chon tipis.” Nge Saimon ewe Farisi, minne imwan, ewe a osukosuk pokiten neminna emon chon tipis. Jises a polueni Saimon ren an awewei porausen ruuemon mwan mi liwinimmang. Ewe liwinimmang ren emon leir a watte—arapakan peioffun emon chon angang ren ruu ier. Ewe emon a liwinimmang orun eu-na-engolun ena ukuukun moni—peioffun emon chon angang ren ulungat maram. Lupwen ekkewe ruuemon rese tongeni eniwili ewe moni, atewe, minne noun ewe moni, “a chok omusalo ir me ruuemon.” A ffat pwe a nom ren ewe mwan, minne a omusa seni an we liwinimmang watte, eu popunlapen an epwe akkappiru ewe tong a pwalo ngeni. Mwirin Jises a fos sefal ussun an ewe fefin kirokiroch, a apachalong ei kapasen emmwen: “Ren emon mi kis an musulo, mi pwal kis an tong.” Mwirin a ereni ewe fefin: “Om kewe tipis a musulo.”—Luk 7:36-48.
3. A lamot ach ekieki ussun met ren pwisin kich?
3 Kopwe pwisin eisinuk, ‘Ika ngang ena fefin are ika a ina ussun nonnomun manauei me emon a umoumoch ngeniei, ngang upwe chipwang le omusalo tipisin ekkewe ekkoch?’ Eli kopwe polueni, ‘Aawpi!’ Iwe nge, en mi luku pwe en emon mi tipemecheres le omusalo tipis? A ina lapalapom? Ka fen muttir omusalo tipis fan chommong, me aramas repwe eita ngonuk emon mi okkomusalo tipis? Sipwe atittina ewe popun emon me emon leich epwe ekkekieki.
Omusamus Mi Lamot—Me A Pwalo Ngenikich
4. Met sipwe pwarata ussun pwisin kich?
4 En kese unusoch, ina eu mettoch ka fen silefichi. Ika emon a eisinuk, kopwe muttir apasa, eli ren om chechchemeni ekkewe kapas mi mak lon 1 Jon 1:8: “Are sia apasata pwe esor tipisich, iwe, sia otupu pwisin kich, o ewe enlet ese nom rech.” (Rom 3:23; 5:12) Ren ekkoch aramas, nafangauen ar unusoch epwe tongeni pwalo ren tipis mi amairu me annou. Nge inaamwo ika kese fori tipis ren pukun tipom nge, mei chuen wor chommong fansoun ka fen fori mettoch nge rese tipeeu ngeni an Kot kewe alluk, weween pwe ka tipis. Ika met?
5. Sipwe ita kilisou ngeni Kot ren met?
5 Ina pwata manauom epwe tongeni ussun met ewe aposel Paul a awewe won: “Inaamwo ika ami oua malo lon ami rikirikingau, pwal lon fitukemi esaamo sirkumsais, nge Kot a amanauakemita eti Kraist pun a fen omusa senikich ach rikirikingau meinisin.” (Kolose 2:13; Efisus 2:1-3) Ekiekisefalli ewe poraus “omusa senikich ach rikirikingau meinisin.” A watte ena omusamus. Mei wor popun kich meinisin sipwe tingormau ussun Tafit: “Fan asengesin itom, SAMOL, kopwe omusalo ai tipis pun mi fakkun lap.”—Kol Fel 25:11.
6. Met sipwe tongeni lukuluku ren Jiowa me an omusalo tipis?
6 Ifa ussun en kopwe—are ese lifilifil emon leich epwe—kuna ei omusamus? Pwe Jiowa a pae ngeni omusamusen tipis eu mettoch mi lamot. Ina eu me lein lapalapan kewe. (Ekistos 34:6, 7; Kol Fel 86:5) Iwe, Kot a kutta senikich pwe sipwe iotek ngeni me tingor omusamus, tingor pwe epwe omusalo ach kewe tipis. (2 Kronika 6:21; Kol Fel 103:3, 10, 14) Me a fen akkota eu longolongun musoloon tipis—an Jises asor mi awora ewe moon kepichilo.—Rom 3:24; 1 Piter 1:18, 19; 1 Jon 4:9, 14.
7. Ifa ussun kopwe ita appiru Jiowa?
7 Kopwe ita kuna lon an Kot tipemecheres le omusalo tipis eu pisekin nengeni ren om kewe foffor me aramas. Ina met Paul a affota lupwen a makkei: “Iwe, oupwe umoumochfengen o kirokirochfengen lefilemi, usun chok Kot a fen pwal omusalo ami lon Kraist.” (Efisus 4:32) Esor ach tipemwaramwar pwe Paul a peseikich le kaeo seni an Kot leenien appiru, pun a sopweilo lon ewe wokisin mwirin: “Iei minne, oupwe appiru Kot usun chok noun kewe mi achengicheng.” (Efisus 5:1) En mi kuna ena riri? Jiowa a omusokelo, iwe, alon an Paul ekiek, mi lamot om appiru Kot me kopwe “umoumochfengen o kirokirochfengen, . . . [me] omusamusfengen lefilemi” me aramas. Nge kopwe eis, ‘Ngang mi foffori? Ika ese ina lapalapei, ngang mi angang ngeni, fokkun achocho le appiru Kot me wiliiti emon mi muttir omusalo tipis?’
Mi Lamot Ach Angang Ngeni Okkomusaloon Tipis
8. Met sipwe chechchemeni ussun ach mwichefel?
8 Epwe och ika fan ekkoch chok lon ewe mwichefelin Chon Kraist sia appiru an Kot omusalo tipis. Pwungun pwe sia wiisen fori fan chommong. Pwiich kewe ra sotun le appiru an Jises tong. (Jon 13:35; 15:12, 13; Kalesia 6:2) Ra fen angang fansoun langattam, me ra chuen angang le likitalo ekkewe sokkun ekiek, kapas, me foffor mi pop seni ei fonufan mi ngau. Ra fokkun mochen pwaralo lapalaper mi fo. (Kolose 3:9, 10) Iwe nge, sisap tongeni tunalo pwiich kewe won unusen fonufan, me emon me emon lon ekkewe mwichefel rese unusoch. Lapalaper kewe mi murinno seni loom, nge resaamwo unusoch.
9, 10. Pwata sisap mairu lupwen osukosuk a piita lefilen pwiich kewe?
9 Lon ewe Paipel, Kot a erenikich pwe an pwiich kewe nafangauen unusoch epwe pwalo lon ewe mwichefel. Ekieki mwo an Paul kewe kapas lon Kolose 3:13: “Oupwe songomangfengen lefilemi o omusamusfengen, are emon a tipi ngeni emon. Usun chok ach Samol a fen omusakemi, ami oupwe pwal omusamusfengen.”
10 Mi lamot an ewe Paipel achema ngenikich ussun ewe riri lefilen an Kot omusakichelo me wiisach le omusalo ekkewe ekkoch. Pwata a weires? Pun Paul a apasa pwe epwe tongeni wor eu popun “emon a tipi ngeni emon.” Paul a silei pwe epwe wor popun sipwe tipifengen. A fen wor lon ewe aewin senturi, pwal mwo nge lein ekkewe Chon Kraist “mi fel,” mei fen wor eu ‘apilukuluk allim mi iseis fan iter lon lang.’ (Kolose 1:2, 5) Iwe, sipwe eani ekiek pwe esap pwal ina ussun lein ekkewe Chon Kraist mi enlet, nge ese nom rer ewe pwarata seni ewe ngun pwe ir “noun Kot mi filita . . . mi fel me achengicheng”? (Kolose 3:12) Ina pwata sisap ekieki pwe och mettoch a fokkun ngau ika mei wor popun aramas ra tipi ngeni aramas pokiten ar letipengau seni och mettoch a wesewesen fisita are mettoch emon a ekieki chok pwe a fisita.
11. Ewe chon kaeo Jemes a ourourakich ussun met?
11 Pwiin Jises, itan Jemes, a pwal aiti ngenikich pwe fan ekkoch epwe piita osukosuk me sipwe wiisen omusalo tipisin pwiich kewe. “Io mi tipatchem leimi o mirit? Iwe, epwe pwarata an kewe fofor mi murinno lon an tipatchem mi tipetekison. Nge are lolowo mi maras, o pwal anini, ra nonnom lelukemi; iwe, nge ousap sikasini are chofona ngeni mi enlet.” (Jemes 3:13, 14) “Lolowo mi maras me anini” lon letipen Chon Kraist mi enlet? Ewer, alon an Jemes kewe kapas sipwe eani ekiek pwe ekkeei mettoch ra fen piita lon ewe mwichefel loom me epwe pwal piita lon ewe mwichefel ikenai.
12. Menni osukosuk a piita lon ewe mwichefelin Filipai?
12 Mei wor porausen ruuemon Chon Kraist mi kepit me ra itoch lon ewe mwichefel pokiten ar eti Paul lon angangen ewe kapas allim. Neman kopwe chechchemeni porausen Iuotia me Sintike, ir ruuemon ra fiti ewe mwichefel lon Filipai. Ewe poraus lon Filipai 4:2, 3 ese affata titchikin ewe popun nge mei wor osukosuk lefiler. A poputa seni tumunungau, kapas mi kirikiringau, lolowo, an emon ekieki pwe ewe emon a esiita mararin? Ese lifilifil ewe popun, ewe osukosuk a kon watte lefiler pwe Paul a rongorong porausen ar osukosuk lupwen a towau seni Filipai lon Rom. Eli ekkewe ruuemon rese chuen fosfengen me ar fanafanelo a emmwen ngeni ar mochen atowawafesenniir lupwen ra fiti mwich are kapasingau ngeni chiener kewe ussun ewe emon.
13. Met a tongeni fen fisita lefilen Iuotia me Sintike, me ifa ewe lesen fan itach?
13 Iei ewe sokkun osukosuk a fen fisita lon om mwichefel are a ussun eu osukosuk ka fen nonnom lon? Eli a wor ei sokkun osukosuk iei. Met sipwe tongeni fori? Me loom, Paul a pesei ekkewe ruuemon mi fen fangelo manauer ngeni Kot “pwe repwe tipeeufengen lon ewe Samol.” Neman ra fen akkota ifa ussun repwe fosfengen fan iten ar repwe awesi ewe osukosuk me wewengau, pwarata ar mochen omusamusfengen, me mwirin eani an Jiowa ekiek ussun omusamus. Esor popun sipwe eani ekiek pwe Iuotia me Sintike rese fen awesalo ar osukosuk. Esor popun ach ekieki pwe sisap tongeni awesalo ach kewe osukosuk. An emon tipemecheres le omusalo tipis epwe alillisoch ikenai.
Efisi Kinamwe—Omusalo Tipis
14. Met popun, fan chommong, epwe tufich me ewe aal mi murinno ach sipwe chok likitalo met sia tipefesen won?
14 Ifa ewe mettoch epwe alisata ach omusalo tipis lupwen a wor osukosuk lefilach me pwal emon Chon Kraist? Pwungun pwe esap wor eu chok mettoch, nge ewe Paipel a awora ekkoch pisekin nengeni me poraus mi tongeni alisikich. Eu me lein ekkena poraus mi lamot—nge ese mecheres ach nguuri me apwonueta—ina ach sipwe chok amonungau seni, sisap ekkekieki. Fan chommong lupwen a piita eu osukosuk, ussun ewe fitikoko lefilen Iuotia me Sintike, emon a luku pwe ewe emon a mwaallilo are pwe ewe mwaal a nom rer a kis seni ewe a nom ren ewe emon. Ika a piita ena esin fitikoko lon manauom, neman kopwe luku pwe mwaallin pwiiom are ewe feiengau a fen efisata a watte seni pwisin om. Iwe nge, kopwe tongeni awesalo ena osukosuk ren om omusalo ewe tipis? Chechchemeni mwo pwe ika, me sipwe menlapei ewe kapas ika, ewe emon Chon Kraist ewe a efisi ewe osukosuk, en ewe emon epwe tongeni likitalo met a fen fis, omusalo ewe tipis, me epwe fen wes ewe osukosuk.
15, 16. (a) Met Maika a apasa ussun Jiowa? (b) Met weween an Kot “apichalo pupungauen . . . aramas”?
15 Sisap monuki pwe Kot ach we pisekin nengeni lon pekin omusalo tipis. (Efisus 4:32–5:1) Ewe soufos Maika a awewe won eorenien Kot le tunalo chok an aramas kewe mwaal lupwen a makkei: “Esap wor eman Kot usun en. Ka amusalo tipis o apichala pupungauen chokewe mi chuen manau me lein noum kewe aramas. Kosap amwochu om song tori feilfeilachok, nge ka pwapwa le pwarata om tong ellet ngenikem.”—Mika 7:18.
16 Ren an awewe won Jiowa ussun emon mi “apichala pupungauen . . . aramas,” esap alon ewe Paipel pwe Kot ese tongeni chechchemeni ekkena foffor me epwe tongeni chok offei an tufichin chechchemeni mettoch. Ekieki mwo Samson me Tafit, ruuemon mi fen tipis watte. Kot a tongeni chechchemeni ar kewe tipis; pwal mwo nge kich sia silei ussun ekkena tipis pun Jiowa a fen efisi an aramas makkeeretiu lon ewe Paipel. Iwe nge, ach Kot mi okkomusalo tipis a pwarata umoumoch ngeniir me ruuemon, me a fos ussur pwe ir chon luku sipwe akkappiru.—Ipru 11:32; 12:1.
17. (a) Menni ekiek epwe alisata ach likitalo chok mwaallin me tipisin ekkewe ekkoch? (b) Ika sia achocho le fori ena, ifa ussun sia akkappiru Jiowa? (Nengeni ewe footnote.)
17 Ewer, Jiowa a tongeni ‘likitalo’a tipis, eu mettoch Tafit a tittingor seni. (2 Samuel 12:13; 24:10) Kich mi tongeni appiru Kot iei ussun ren ach tipemecheres le likitalo an pwiich kewe ekis esiitakich are fori och sia turukap ren pokiten rese unusoch? Ekieki mwo ika en ka fiti efoch sepelin a changeta. Lupwen ka newu ka kuna chienom we me ussun ita a amangauok. Ka silei pwe a osukosuk nge eli a osukosuk reom. Are eli ese fen ekieki ussum. Iwe, ewe sepilin a kikkineta me chienom a ussun eu tikitik. Mwirin eu awa epwe fite puku mwail towauom seni, me an we amangauok epwe fokkun towau sonuk. Ussun we chok, fan chommong epwe alisata ach omusalo eu tipis ika sipwe sotun le appiru Jiowa me likitalo chok ewe mwaal. (An Salomon Fos 19:11) Esap pwe epwe kukkunulo lamoten ewe mwaal a fori ngonuk mwirin engol ier are ruwepuku ier mwirin sia fen poputa le manau lon ewe fonufan sefo? Pwata kesap tunalo ewe mwaal?
18. Ika sise tongeni monukalo eu tipis, menni fon sipwe apwonueta?
18 Fan ekkoch chok, mwirin om iotek ussun ewe osukosuk me ka sotun le omusalo ewe tipis, nge kese tongeni. Met kopwe fori? Jises a peseikich le feilo fos ngeni ewe emon me sotun le pwakini ewe osukosuk, akkaruuemon chok, ren om kopwe efisi sefalli kinamwe. “Iwe, are ka walo om asor won ewe rong, o ka chechemeni me ikewe pwe mi wor och lefilom me pwiom, iwe, kopwe chok isetiu om asor fan ewe rong o feilo. Kopwe chasefal lom ngeni pwiom. Iwe, kopwap liwinsefallilo o isetiu om we asor.”—Mattu 5:23, 24.
19. Menni ekiek epwe nom rech me menni ekiek sipwe tunalo lupwen sipwe sotun le efisi kinamwe lefilach me pwiich?
19 Chechchemeni mwo pwe Jises ese apasa pwe kopwe chuuri pwiiom le anneta ngeni pwe en mi pwung me i a mwaal. Eli atewe a fokkun mwaalilo. Nge, eli ami me ruuemon oua mwaalilo. Met kopwe achocho ngeni esap pwe ewe emon epwe fang me apasa pwe tipisin. Ika ina ekiekum lupwen kopwe feilo fos ngeni, esap wor sopwochun ami porausfengen. Esap pwal wor lamoten om kopwe eppieta titchikin met a fori ngonuk are met ka ekieki a fen fori ngonuk. Lupwen oupwe tongeni fosfengen lon kinamwe fan ngunun tongen Chon Kraist, epwe tongeni pwalo ewe wewengau mi efisata chommong osukosuk me oupwe tongeni angang ngeni wesiloon ewe wewengau. Nge ika ami porausfengen ese emmwen ngeni ami unusen tipeeu, ekieki mwo ika ena mettoch ewe a fokkun lamot. Epwe murinno seni ika oupwe tipeeu pwe, seni lon letipemi, ami me ruuemon mi mochen angang ngeni ewe Kot mi okkomusalo tipis. Lupwen kopwe weweiti ena poraus mi enlet, epwe ekis mecheres ren ami fos seni lon letipemi, “Ua letipengau pwe, pokiten ach sise unusoch, a fen piita ei tipefesen lefilach. Kose mochen sipwe tongeni likitalo chok.”
20. Met sipwe tongeni kaeo seni met ekkewe aposel ra fori?
20 Chechchemeni mwo pwe a fen wor tipefesen lefilen ekkewe aposel, ussun ekkewe fansoun ra kutta pwisin ar ling. (Mark 10:35-39; Luk 9:46; 22:24-26) Ena mettoch a fen efisata osukosuk lefiler, pwal letipengau, are pwal mwo nge song mi alollon. Nge ir mi tongeni likatalo met ra tipefesen won me likiitu lon are angangfengen. Emon leir a mak mwirin: “Emon mi tongei manauan, o mi mochen kuna ran mi murinno, epwe amwochu chonmongon seni mi ingau, o tinauan seni kapas likotuputup; epwe kul seni mi ingau, o forata minne mi murinno; epwe kukutta kinamwe, o tapwelo mwirin.”—1 Piter 3:10, 11.
21. Menni ewe fon Jises a awora ussun omusalo tipis?
21 Sia fen ekieki ussun kinikinin eu kokkot; Kot a omusalo chommong tipis sia fen fori me loom, pwe sipwe appiru i me omusalo pwiich kewe. (Kol Fel 103:12; Aisea 43:25) Nge mei pwal wor eu kinikin lon ei kokkot. Mwirin Jises a awewe ussun iotek, a apasa: “Are oupwe omusalo tipisin aramas, iwe, Sememi lang epwe pwal omusalo ami.” Mwirin eu ier, a enniwilisefalli ena poraus lupwen a aiti ngeni ekkewe chon kaeo pwe repwe iotek: “Kopwe omusa senikem am tipis, pun am aua pwisin omusalo iteiten aramas meinisin mi liwinimang senikem.” (Mattu 6:12, 14; Luk 11:4) Me fitu ran mwen an malo, Jises a apasa: “Nge fansoun ami uta ren iotek, oupwe omusalo, are mi wor och lefilemi me emon, pwe Sememi we mi nonnom lang epwe pwal omusalo tipisimi.”—Mark 11:25.
22, 23. Ifa ussun ach tipemecheres le omusalo tipis epwe kku manauach lon mwach kkan?
22 Ewer, ach tufichin angei omusamusen ach kewe tipis seni Kot a alongolong won ukuukun ach achocho le omusalo pwiich kewe. Lupwen eu osukosuk a piita lefilen Chon Kraist, kopwe pwisin eisinuk, ‘Ai angei ai omusamus seni Kot a lamot seni ai anneta pwe pwi we mi mwaallilo ren an esiitaei ekis are ren an asongaei, are pwal och mettoch a pwarata pwe ese unusoch?’ En mi silei poluen ena kapas eis.
23 Nge, met epwe fis ika ewe osukosuk esap chok eu kukkun fitikoko lefilen aramas. Me ineet a lamot an Jises fon lon Mattu 18:15-18? Ina met sipwe ekieki ussun mwirin.
[Pwóróus fan]
a Emon sou kaeo a apasa pwe ewe kapas awewe lon fosun Ipru lon Mika 7:18 a “pop seni fofforun emon chon sai mi chok pwerelo nge ese esinna och mettoch ese mochen ekieki ussun. Ewe poraus seni ei awewe esap pwe Kot ese ateneki tipis are pwe tipisin aramas ese lamot ngeni, nge ese chok chechchemeni ekkoch tipis pun esap apwungu ewe chon tipis; esap chok apwungu, nge epwe omusalo.”—Sou Kapwung 3:26; 1 Samuel 16:8.
En Mi Chechchemeni?
◻ Ifa ussun Jiowa a ngenikich ewe kokkot fan iten omusamusen tipis?
◻ Met sipwe chechchemeni ussun chokkewe lon ewe mwichefel?
◻ Ren lape ngeni fansoun meinisin, met sipwe ita tufich le fori lupwen emon a ekis esiitakich are tipis ngenikich?
◻ Ika epwe lamot, ifa ussun sipwe tongeni efisi sefalli ewe kinamwe lefilach me pwiich?
[Sasing lón pekin taropwe 11]
Lupwen a wor tipefesen lefilen en me emon Chon Kraist; sotun le tunalo chok; lon och fansoun epwe kisikisilo lamotan