Ewe Paipel a Awora Poluen Ekkewe Kapas Eis Mmen Lamot Lon Ach Ei Fansoun
EWE Paipel a ita lamot ikenai? Ren ach sipwe tufichin apasa ewer, ena puk minen lom lom epwe awora emmwen fan iten met a lamot me auchea ngeni chon alleani Paipel. Ewe Paipel a ita awora fon mi alillisoch fan iten ekkewe mettoch mi wesewesen lamot ngeni aramas ikenai?
Sipwe nengeni ruu mettoch mi kku manauen aramas ikenai. Iwe, sipwe pi met Paipel a apasa ussun ekkeei mettoch.
Pwata Kot a Mutata Riaffou?
Pokiten lapalapen fonufan ikenai, iei eu kapas eis mi piita fan chommong: Pwata Kot a mut ngeni aramas esor tipisir ar repwe kukkuna riaffou? A pwung ena kapas eis, pun a kan lapalo ekkewe aramas mi kuna riaffou seni watteen atai alluk, foffor mi ppwor, nninniiloon chon eu einang, mettoch mi ngau mi fis lon ar famili, me met kkan mwo.
Ren chok awewe, lon 1998 fan June, efoch kusa a ppurei efoch piris lon ennefenin Tois, iwe, lap seni ipuku chon fiti ra malo. Ekkewe chon pioing me chon kunukun ekkei mi wiisen angang fan iten ekkewe chon feiengau me ekkewe mi malo ra mmen letipechou ren watteen feiengauen ekkewe aramas, inaamwo ika ra fen angang lon wiiser fansoun langattam. Emon bishop lon ewe Evangelical Church a eis: “Kot mi Achengicheng, Met popun ei mettoch a fis?” Ewe bishop ese tongeni awora poluen ena kapas eis.
Kunaen aramas a affata pwe lupwen aramas esor tipisir ra kuna riaffou seni mettoch mi fokkun ngau, nge rese weweiti ika met popun a toriir ekkena mettoch, iwe, fan ekkoch a maraselo letiper. Me ikkena ie a wor alillis seni Paipel, pun a kan awewei ewe popun a tottori aramas esor tipisir mettoch mi ngau me riaffou.
Lupwen Jiowa Kot a foratiu fonufan me mettoch meinisin won, esap letipan pwe aramas repwe osukosuk ren mettoch mi ngau me riaffou. Pwata a ffat ena? Pun lupwen a wes an Kot foratiu mettoch meinisin, “Kot a kuna mettoch meinisin a fori, iwe, nengeni! a mmen echipwor.” (Keneses 1:31, New World Translation) Kopwe mwo eisinuk, ‘Ika upwe kuna och mettoch mi ngau, upwe ita apasa pwe a “mmen echipwor”?’ Aapwi! Iwe, pwal ussun chok, lupwen Kot a apasa pwe mettoch meinisin ra “mmen echipwor,” ese fokkun wor och mettoch mi ngau won fonufan. Iwe, inet me ifa ussun fofforingau a poputa?
Ekiselo mwirin forutaan popuch kkewe, Atam me If, emon ngun mi fokkun manaman a chuuri ewe fefin me a efisata tipemwaramwar ussun Jiowa, ika mi enlet alon me ika a wor an pwuung le nemeni mettoch meinisin. (Keneses 3:1-5) Mwirin, ena ngun, Setan ewe Tefil, a tipimwaal ngeni aramas ren an ussun ita apasa pwe resap tuppwol ngeni Kot fan sossot. (Jop 2:1-5) Met Jiowa a fori ussun ena mettoch? A mutata och fansoun fan iten an epwe ffat pwe aramas resap tufichin pwisin emmweni ipwer ika esor an alillis. (Jeremaia 10:23) Lupwen aramas repwe u ngeni an Kot kkewe alluk me emmwen, epwe wewe ngeni tipis, iwe, epwe efisata mettoch mi efeiengau. (Eklesiastis 8:9; 1 Jon 3:4) Iwe nge, inaamwo ika epwe wor ekkena mettoch mi ngau, Jiowa a silei pwe ekkoch aramas repwe tuppwol ngeni i.
Mwirin ena fofforun rikilo mi fokkun ngau lon Ichen, a fen lulo ina epwe 6,000 ier. A kon ttam ena fansoun? Jiowa a tongeni nnielo Setan me chon pelian kkewe fitepuku ier lom. Nge esap ita murinno an aramas witiwit tori an epwe unusen molo sokkun ekimwaramwar meinisin ussun pwungun an Jiowa nemenem me pwal ussun tuppwolun aramas ngeni i? Esap pwe mi enlet nge lon pekin kapwung ikenai eu kapwung fan iten ion a pwung me ion a mwaal epwap wes mwirin fitu ier?
Pokiten a mmen lamot ekkewe popun alongolongun kapwung mi weneiti Jiowa me aramas—an pwuung le nemeni mettoch meinisin me tuppwolun aramas—a ifa me watteen miritin Kot le mutata och fansoun an epwe lulo! Iei a mmen ffat ach kuna met a kan fis lupwen aramas repwe tunalo an Kot kkewe alluk me pwisin nemeni manauer. A kan choufetal fofforingau. Iwe, ina ewe popun chommong aramas esor tipisir ra kan kuna riaffou ikenai.
Iwe nge, sia pwapwa pwe ewe Kapasen Kot a affata pwe fofforingau esap sopwosopwolo tori feilfeilo chok. A enlet pwe Jiowa epwele asopwalo fofforingau me chokkewe mi efisata. Iei alon Proferp 2:22: “Nge ren ekkewe mi ngau, repwe pokupok seni fonufan; iwe, ren ekkewe mi tipachchem sola, repwe rosolo seni.” (NW) Iwe nge, ir mi tuppwol ngeni Kot repwe tongeni nennelo ngeni ewe fansoun, nge iei mi kanoto, lupwen “malo esap chuen wor, me letipeta are puchor are metek esap pwal chuen wor.”—Pwarata 21:4.
Iwe, Paipel a affataochu ewe popun aramas esor tipisir ra kan kuna riaffou. A pwal affata pwe fofforingau me riaffou epwele sopwolo. Iwe nge, lupwen sipwe kuna mettoch mi aweiresi manauach, epwe lamot ach sipwe silei poluen pwal eu kapas eis mi lamot.
Met Popun Sia Manau?
Neman lon ei fansoun lap seni lon ekkewe fansoun lom meinisin lon uruwoon fonufan, aramas ra mochen silei ewe popun ra manau won fonufan. Chommong ra kan eis, ‘Met popun ua manau won fonufan? Ifa ussun upwe tongeni siwili manauei pwe epwe wesewesen auchea?’ Mettoch mi sokkopat a kan epiieta ekkena kapas eis lon letiper.
Emon epwe tongeni wesewesen chuupwul ren eu mettoch mi fokkun eriaffou lon pwisin manauan. Ren chok awewe, le poputaan 1998, aramas ra su fan emon nengngin, 12 ierin, mi nonnom lon Bavaria, Germany, iwe mwirin, ra nnielo. Eu ier mwirin, inan we a apasa pwe iteiten ran a kan resin kutta ewe popun manauen aramas a auchea. Ekkoch sarafo ra ekieki ika ifa lamoten an aramas manau. Ra kan kutta met epwe atoto lukulukoch, angang mi auchea, me aramas repwe pacheoch ngeni, nge ra mmen lichipung ren choufetalin foffor mi likotuputup me ppwor. Pwal fitemon ra akkomwa ar angang lon manauer, nge ra kuna pwe pochokkulen nemenem, itetekia, me chommong pisek resap tongeni apwonueta mochenir, weween, ar mochen silei ewe popun ra manau won fonufan.
Ese lifilifil met epwe amwokutu emon an epwe eis ika ifa ewe popun aramas ra manau won fonufan, nge a mmen lamot an epwe silei enletin poluan. Iwe, pwal eu, Paipel a tongeni awora watte alillis. A apasa pwe Jiowa emon Kot mi akkota an angang, iwe, a wor popun auchea ren an kkewe foffor meinisin. Sipwe eis, Kopwe aueta eu imw ika esor popun an epwe kau? Neman kopwe apasa aapw, pun a kan watte ewe moni me fansoun epwe kawor fan iten an epwe kau eu imw. Sia kan aueta eu imw pwe kich sipwe imweimw are pwal emon epwe tongeni imweimw. Ina chok pwal ewe sokkun ekiek sipwe tongeni eani ussun Jiowa. Sap minne esor och popun are kokkot ren an angang weires le forata fonufan me ekkewe monumanau won. (Alollo ngeni Ipru 3:4.) Ifa an kokkot ngeni fonufan?
Ewe oesini lon Aisea a apasa pwe Jiowa “ewe Kot mi enlet, ewe Chon Efisata fonufan me ewe Chon Forata.” A enlet pwe i “ewe Emon mi alukulukatiu [ewe fonufan], iwe, ese efisata pwe epwe poon chok, nge a forata pwe epwe wor chon nonnom won.” (Aisea 45:18) Ewer, mwirin an Jiowa forata fonufan, an kokkot pwe epwe wor chon nonnom won. Iei alon Kol Fel 115:16: “Nge ren ekkewe lang, ina nemenen Jiowa, nge a ngeni noun aramas kkana fonufan.” Iwe, Paipel a affata pwe Jiowa a forata fonufan pwe epwe masou ren aramas mi alleasochis, iwe, repwe wiisen tuttumunu.—Keneses 1:27, 28.
Rikiloon Atam me If a ita siwili an Jiowa kokkot? Aapw. Met a anneta ena? Iwe, ekieki mwo ei mettoch: A mak ewe Paipel fite ngerou ier mwirin an aramas u ngeni Kot lon Ichen. Ika pwe Kot a fen likitalo an we kokkot me le poputaan, pwata Paipel ese affata ena mettoch? Iwe, a ffat pwe ese siwil an kokkot ngeni fonufan me aramas.
Pwal och, fansoun meinisin epwe pwonuta minne Jiowa epwe akkota. Ren an nounou Aisea, Kot a awora ei kapasen alukuluk: “Ussun an a pwupwungutiu ewe ut, me ewe snow, seni lang me esap liwiniiti ena leeni, ika pwe esap wesewesen achochonu ewe ppwul me efisata uwaan, me foun pwikil a kawor ngeni ewe chon amora me pilaua ngeni ewe chon mongo, iwe, ai kapas mi towu seni auei epwe ina ussun. Esap liwinto rei nge poon chok, nge epwe wesewesen apwonueta minne ua fen pwapwaiti, iwe, epwe enletin pwonuta minne ua fen tinawu ren.”—Aisea 55:10, 11, NW.
Minne Kot a Kutta Senikich
Iwe, a ffat pwe sipwe tongeni luku nge epwe wesewesen pwonuta an Kot kokkot fan iten an epwe masou fonufan ren aramas mi rongosich tori feilfeilo chok. Ren ach sipwe tufichin nom lein ir mi angei ar mumu pwe repwe nomofoch won fonufan, sipwe fori minne emonnewe mi mirit, King Solomon, a apasa: “Niuokkusiti ewe Kot mi enlet me apwonueta an kkewe alluk. Pun iei unusen wiisen aramas.”—Eklesiastis 12:13, NW; Jon 17:3.
Ach manaueni ewe sokkun manau mi tipeeu ngeni an Jiowa kokkot ngeni aramas a wewe ngeni ach sipwe sissileilo ewe Kot mi enlet me tipeeu ngeni minne a kutta senikich me ren minne a mak lon Paipel. Ika sipwe fori ena mettoch iei, sipwe tongeni eani ewe apilukulukun manau esemuch lon eu paratis won fonufan, ikewe ie esap ukutiu ach kakkaeo mettoch minefo ussun Kot me forian kkewe mi amwarar. (Luk 23:43) A fet lingemwararen ena apilukuluk!
Chommong mi kutta ewe popun ar ra manau won fonufan ra kulliiti Paipel me ra kuna pwapwa lapalap iei. Ren chok awewe, emon aluwol itan Alfred ese tongeni kuna ika met lamoten aramas ra manau. A nnou ren an ekkewe lamalam peppeni maun, me a mangau ren ekkewe foffor mi likotuputup me ppwor lon pekin angangen muun. Alfred a lo pi ekkewe Indian lon North America ren an epwe tongeni silei popun an aramas manau won fonufan, nge fan an lichipwung, a liwiniiti Europe. Pokiten watteen an lichipung, a kulliti safeien opuchopuch me ekkewe nikattik mi och sokkun. Iwe nge, an Alfred kakkaeofichi Paipel mwirin a alisi i pwe epwe miritiiti wesewesen ewe popun aramas ra manau won fonufan me kuna pwapwa.
Eu Saram mi Lukuchar fan iten Alach
Iwe, met sipwe tongeni apwungalo ussun Paipel? A lamot lon ei fansoun? Ewer, fokkun ina, pun a awora emmwen fan iten met a lamot ngeni aramas iei. Ewe Paipel a awewei pwe fofforingau esap efisien Kot me a alisikich pwe sipwe eani ewe sokkun manau mi auchea. Pwal och, a wor chommong poraus lon Paipel fan iten ekkewe mettoch aramas ra mmen aucheani ikenai. Lon ewe Kapasen Kot a wor porausen pupulu, amaarin semirit, forutaan kinamwe lefilen aramas, me eu apilukuluk ren chon malo.
Ika kesaamwo nengenifichi masouen Paipel, kopwe mwo poputa iei. Lupwen kopwe kuna enletin aucheaan an emmwen fan iten manauen aramas, eli meefiom epwe ussun meefien ewe chon makkei kol fel, ewe mi kulliiti Kot ren an emmwen, iwe, a iei ussun an kol: “Om kapas eu lamp ngeni pechei, me eu saram ngeni alei.”—Kol Fel 119:105, NW.
[Sasing lon pekin taropwe 6]
En mi silei ewe popun Kot a mut ngeni aramas esor tipisir ar repwe kuna riaffou?
[Sasing lon pekin taropwe 7]
En mi tufichin pwapwaesini ewe sokkun manau mi lamot me auchea